جۋىردا اسا كورنەكتى مادەنيەت جانە ونەر قايراتكەرى، ءبىرتۋار كومپوزيتور نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ تۋعانىنا 100 جىل تولۋىنا وراي تۋعان جەرى – الماتى وبلىسىنداعى وتەگەن باتىر اۋىلىندا ۇلى تۇلعانىڭ ەسكەرتكىشى بوي كوتەرىپ، جاڭا مادەنيەت ءۇيى اشىلدى.

سالتاناتتى ءىس-شارا بارىسىندا مەملەكەت باسشىسى ءوزىنىڭ قۇتتىقتاۋ سوزىندە نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ تۇعىرلى ەسكەرتكىشى حالقىمىزدىڭ ايگىلى تۇلعاعا دەگەن ايرىقشا قۇرمەتى مەن ىستىق ىقىلاسىنىڭ بەلگىسى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. نۇرعيسا اعانىڭ ەسكەرتكىشى جوعارى كوركەمدىك تالعاممەن جاسالىپ، ەرەكشە ۇيلەسىم تاپقان.

وسى ورايدا، ەلىمىزدەگى ەسكەرتكىش ورناتۋ ماسەلەسىنە توقتالا كەتكىم كەلەدى.
ارينە، تاريحتا ەسىمى قالعان تۇلعالاردى ۇلىقتاۋ وتە ماڭىزدى. الايدا ەكەرتكىش ورناتۋ ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى تالاپ ەتەدى. وكىنىشكە قاراي، ەلىمىزدە ەسكەرتكىشتەردى زاڭسىز ورناتۋ فاكتىلەرى ءجيى كەزدەسىپ وتىر.

مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى جۇرگىزگەن تالداۋعا سايكەس، سوڭعى بەس جىلدا ەلىمىزدىڭ ون وڭىرىندە 49 ەسكەرتكىش زاڭ تالاپتارىن ساقتاماي ورناتىلعان.

ەڭ كوپ زاڭسىز ورناتىلعان ەسكەرتكىشتەر تۇركىستان (17) جانە قوستاناي (15) وبلىستارىندا تىركەلگەن.

ءتىپتى رەسپۋبليكالىق كوميسسيا قولداماعان جوبالار دا ءوز بەتىمەن ورناتىلىپ كەتكەن. كەيبىر ەسكەرتكىشتەر جەكە مەنشىك اۋماقتارعا قويىلىپ، كەيدە ەسكەرتكىش پەن شاعىن ارحيتەكتۋرالىق نىساننىڭ ايىرماسى دا مۇلدە ەسكەرىلمەي جاتادى.

سوندىقتان ەسكەرتكىش ورناتۋ – تەك ىقىلاس پەن نيەت ەمەس، ەڭ الدىمەن ءتارتىپ پەن جاۋاپكەرشىلىك ەكەنىن ەسكەرۋ كەرەك. اسىرەسە، يگى نيەتپەن قولداۋ ءبىلدىرىپ جۇرگەن دەمەۋشىلەر، مەتسەناتتار بۇل ماسەلەنى ۇدايى نازاردا ۇستاسا دەيمىز. ال جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار زاڭسىزدىققا جول بەرمەي، قاتاڭ باقىلاۋعا الۋى كەرەك.

قر «تاريحي-مادەني مۇرا وبەكتىلەرىن قورعاۋ جانە پايدالانۋ تۋرالى» زاڭعا سايكەس، ءاربىر جاڭا ەسكەرتكىش مونۋمەنتالدى ونەر قۇرىلىستارىن ورناتۋ جۇمىستارىن وبلىستاردىڭ، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جانە استانانىڭ جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارى جۇزەگە اسىرادى.
مونۋمەنتالدى ونەر قۇرىلىستارىن ورناتۋ ءتارتىبى مينيسترلىك قاعيدالارمەن رەتتەلگەن.

سونىمەن قاتار، اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكستە مونۋمەنتالدى ونەر نىساندارىن ورناتۋ ەرەجەسىن بۇزعاندارعا ايىپپۇل قاراستىرىلعان. ناقتىراق ايتقاندا، جەكە تۇلعالارعا – ون، لاۋازىمدى تۇلعالار مەن شاعىن كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە – ەلۋ، ورتا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە – ءجۇز، ءىرى كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە – ەكى ءجۇز ەلۋ ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش كولەمىندە، سونداي-اق جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستاردى ۋاقىتشا توقتاتۋ قاراستىرىلعان.
كەي جاعدايلاردا ەسكەرتكىشتەر جەكە مەنشىك اۋماقتارعا ورناتىلىپ، قوعامدىق كەڭىستىكتىڭ ەستەتيكالىق كەلبەتى ەسكەرىلمەي جاتادى. مۇنىڭ ءبارى تۇپتەپ كەلگەندە تاريحي تۇلعالارعا دەگەن قۇرمەتتىڭ لايىقتى دەڭگەيدە كورىنىس تابۋىنا كەرى اسەرىن تيگىزەدى.

تاريحقا ادالدىق تارتىپتەن باستالادى. ويتكەنى، ەسكەرتكىش — بۇل تەك وتكەنگە قۇرمەت بەلگىسى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە كەلەر ۇرپاققا دەگەن ورتاق اماناتىمىز.

ايدا بالاەۆا

قر مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى

Abai.kz