بۇگىن الماتىدا بولعان جەر ءدۇمپۋى قالا تۇرعىندارىن ءبىر ساتتە الاڭ كۇيگە ءتۇسىردى. الەۋمەتتىك جەلىلەردە جۇرتشىلىق ءتۇرلى پىكىرلەر مەن بولجامداردى ايتىپ، بىرەۋى كورگەنىن، ەندى ءبىرى ەستىگەنىن جەتكىزىپ، اقپارات لەگى جىلدام تاراپ كەتتى.

دەگەنمەن قالىپتاسقان جاعدايدا رەسمي مالىمەتكە سۇيەنىپ، ناقتى اقپارات تاراتۋ – ەڭ باستى تالاپ. ۇيالى تەلەفونداردا حابارلامالار جيىلەپ، جەلىدە ءتۇرلى بەينەجازبالار تاراپ جاتقان شاقتا كوپشىلىكتىڭ نازارىن اۋدارعان تاعى ءبىر ماسەلە قالا مەكتەپتەرىنىڭ اۋلاسىنا قويىلعان ارنايى توتەنشە جاعداي كونتەينەرلەرى بولدى. كەيبىر تۇرعىندار بۇل قۇرىلىستارعا تاڭىرقاي قاراپ، «بيلىك بىردەڭەنى ءبىلىپ وتىر ما؟» دەپ سۇراق تا قويدى. كوپ ۇزاماي بۇل ماسەلە الەۋمەتتىك جەلىدە قىزۋ تالقىلاندى.

الايدا، رەسمي ورگاندار ۇسىنعان مالىمەتكە سۇيەنسەك، كونتەينەرلەردىڭ ورناتىلۋى – الدىن الا جاسالعان قاۋىپسىزدىك شاراسى، ەشقانداي ەرەكشە نەمەسە جاسىرىن جايتقا مەڭزەمەيدى. الماتى قالالىق اكىمدىگى ۇسىنعان مالىمەتكە سايكەس، قازىرگى كەزدە قالا اۋماعىندا وسىنداي 384 كونتەينەر ورناتۋ جوسپارلانعان. ونىڭ 100-ءى بيىل پايدالانۋعا اشىلادى، قالعاندارى كەزەڭ-كەزەڭىمەن ورنالاستىرىلادى.

بۇل كونتەينەرلەر – توتەنشە جاعداي ورىن العان ساتتە العاشقى قاجەتتى دەڭدەيدەگى كومەكتى كورسەتۋگە ارنالعان ءموبيلدى قابىلداۋ پۋنكتى قىزمەتىن اتقارادى. ادەتتە مۇنداي پۋنكتتەر مەكتەپ اۋلالارىندا، ستاديونداردا جانە حالىق كوپ شوعىرلاناتىن اشىق ايماقتاردا ورنالاستىرىلادى. سەبەبى توتەنشە جاعداي كەزىندە عيماراتتارداعى قوزعالىس شەكتەلۋى مۇمكىن، ال اشىق اۋماقتار — حالىققا جەدەل كومەك كورسەتۋگە قولايلى.

كونتەينەر ىشىندە جىلىتۋ قۇرالدارى، شاتىر جانە ۋاقىتشا باسپانا جابدىقتارى، العاشقى ءدارى-دارمەك جيىنتىعى، بايلانىس قۇرالدارى، فونار، گەنەراتور، كابەل، اۋىزسۋ قورى، العاشقى قاجەتتى گيگيەنالىق قۇرالدار قامىتىلعان. ياعني، بۇل – الماتىنىڭ تابيعي سەيسميكالىق ايماق ەكەنىن ەسكەرىپ، الدىن الا جاسالعان ساقتىق شاراسى.

الماتى – قازاقستانداعى سەيسميكالىق قاۋىپتىلىگى جوعارى قالالاردىڭ ءبىرى. عالىمداردىڭ زەرتتەۋىنە سۇيەنسەك، بۇل وڭىردە 7-8 باللعا دەيىنگى جەر سىلكىنىستەرى تاريحي كەزەڭدەردە بىرنەشە رەت تىركەلگەن. سوندىقتان قالادا توتەنشە جاعدايلار قىزمەتى مەن جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ سەيسميكالىق قاۋىپسىزدىك جۇيەسىن كۇشەيتۋى – ۋاقىت تالابىنان تۋىنداعان قاجەتتىلىك. سوڭعى جىلدارى جاپونيا، تۇركيا، چيلي سياقتى سەيسميكالىق بەلسەندى مەملەكەتتەردىڭ تاجىريبەسى كەڭىنەن زەرتتەلىپ كەلەدى. بۇل ەلدەردە توتەنشە جاعداي كونتەينەرلەرى – قالىپتى ينفراقۇرىلىمنىڭ ءبىر بولىگى. جەر سىلكىنىسى كەزىندە تۇرعىندارعا العاشقى جەدەل كومەك كورسەتۋ ءۇشىن ولار ءار اۋدانعا، ءار كۆارتالعا دەيىن ورناتىلعان.

الماتى قالاسى دا وسى مودەلدىڭ ءبىر بولىگىن ەنگىزىپ جاتىر. جۇيەنىڭ ماقساتى – قاۋىپ تونگەن ساتتە جۇرتتى ۇيىمداسقان تۇردە قاۋىپسىز ايماققا جيناپ، العاشقى قاجەتتى رەسۋرستاردى قولجەتىمدى ەتۋ. جەر سىلكىنىسىنەن كەيىن الەۋمەتتىك جەلىلەردە ءتۇرلى جالعان اقپاراتتىڭ تارالۋى – الەمدىك تاجىريبەدە ءجيى كەزدەسەتىن قۇبىلىس. تابيعي اپات ساتىندە ادامدار ەموتسياعا بەرىلىپ، راستالماعان دەرەكتەردى بولىسۋگە بەيىم بولادى. الماتىداعى كونتەينەرلەرگە قاتىستى تاراعان ءتۇرلى «قولدا بار بولجامدار» دا سونىڭ ايعاعى. مىسالى، جەلىدە مىناداي پىكىرلەر ءجيى جازىلدى: «بۇل – جاسىرىن جوسپاردىڭ بەلگىسى»، «بيلىك ۇلكەن اپاتتى الدىن الا ءبىلىپ وتىر»، «كونتەينەرلەردە قاۋىپسىزدىككە قاتىسى جوق باسقا جابدىقتار بولۋى مۇمكىن».

بىراق الاڭداۋشىلىق تۋدىرعان بۇل پىكىرلەردىڭ ەشقايسىسى رەسمي مەكەمەلەرمەن راستالمادى. تجد مەن اكىمدىك مالىمەتىنە سايكەس، كونتەينەرلەر تەك توتەنشە جاعداي كەزىندە تۇرعىنداردى ۋاقىتشا قابىلداۋعا جانە العاشقى كومەك كورسەتۋگە ارنالعان. ءدال وسىنداي ساتتەردە اقپاراتتىڭ اشىقتىعى مەن ونىڭ دەر كەزىندە بەرىلۋى اسا ماڭىزدى. رەسمي مالىمەت دەر كەزىندە جاريالانعانىمەن، الەۋمەتتىك جەلىدەگى اقپارات لەگىن توقتاتۋ قيىن. سوندىقتان ماماندار اقپاراتتى تەك رەسمي كوزدەردەن الۋ قاجەت ەكەنىن قايتالايدى.

الماتى اكىمدىگىنىڭ مالىمەتىنشە، توتەنشە جاعداي كونتەينەرلەرىن ورنالاستىرۋ – قالاداعى كەشەندى قاۋىپسىزدىك جوسپارىنىڭ ءبىر بولىگى. بۇل جوسپار سەيسميكالىق قاۋىپتى نىسانداردى قايتا تەكسەرۋ، مەكتەپتەر مەن اۋرۋحانالاردا قاۋىپسىزدىك جاتتىعۋلارىن تۇراقتى وتكىزۋ، قوعامدىق ورىنداردا ەۆاكۋاتسيالىق باعدارلاردى جاڭارتۋ، جاڭا تەحنولوگيالىق جۇيەلەردى ەنگىزۋ: سەيسميكالىق داتچيكتەر، ەسكەرتۋ حابارلامالارى، حالىققا ارنالعان نۇسقاۋلىقتاردى جاڭارتۋ سىندى بىرنەشە باعىتتى قامتيدى.

تج كونتەينەرلەرى – وسى تىزبەكتىڭ ءبىر، بىراق ماڭىزدى ەلەمەنتى. كونتەينەرلەر مەكتەپتەر مەن ستاديوندار اۋماعىندا ورنالاسادى، بىراق ولاردىڭ بارلىعى كۇندەلىكتى ومىرگە كەدەرگى كەلتىرمەۋى ءتيىس.

Abai.kz