بۇۇ-نىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى تۇراقتى دامۋ ماقساتتارىنىڭ ىشىندە 16-ماقسات - «بەيبىتشىلىك، ادىلدىك جانە ءتيىمدى ينستيتۋتتار» - قازىرگى زامان قوعامدارىنىڭ تۇراقتى دامۋى ءۇشىن اسا ماڭىزدى ستراتەگيالىق باعىت بولىپ تابىلادى.

بۇل ماقساتتىڭ نەگىزگى مازمۇنى الەمدەگى ءاربىر ەلدىڭ ىشىندە بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ، ادىلدىكتى نىعايتۋ، زاڭ ۇستەمدىگىن ورناتۋ جانە ءتيىمدى مەملەكەتتىك ينستيتۋتتاردىڭ قىزمەتىن جەتىلدىرۋمەن تىكەلەي بايلانىستى. قوعامدا تۇراقتىلىق پەن ادىلدىك ورنامايىنشا ەكونوميكالىق دامۋ دا، الەۋمەتتىك وركەندەۋ دە، ەكولوگيالىق تەپە-تەڭدىك تە ءوز ناتيجەسىن بەرە المايدى. سوندىقتان 16-ماقسات – ادامزاتتىڭ بولاشاعىنا باعىتتالعان ماڭىزدى جاھاندىق باستاما.

بەيبىتشىلىك - ەلدىڭ ساياسي جانە الەۋمەتتىك تۇراقتىلىعىنىڭ نەگىزگى تىرەگى. قاقتىعىستار مەن تۇراقسىزدىق قوعامنىڭ دامۋىن تەجەپ، ەكونوميكالىق شىعىن كەلتىرەدى، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن تومەندەتەدى. سوندىقتان مەملەكەتتەر قاقتىعىستاردىڭ الدىن الۋ، قوعامدىق كەلىسىمدى ساقتاۋ، ازاماتتاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندە جۇيەلى شارالار قابىلداۋى قاجەت. ادىلدىك پەن زاڭ ۇستەمدىگى دە ۇزاقمەرزىمدى دامۋدىڭ باستى نەگىزى سانالادى.

زاڭ بارلىق ازاماتقا بىردەي قىزمەت ەتكەندە عانا قوعامدا سەنىم قالىپتاسادى. ءادىل سوت جۇيەسى، اشىق مەملەكەتتىك ساياسات، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءتيىمدى تەتىكتەر – وسى ماقساتتى ورىنداۋعا جەتەلەيتىن ماڭىزدى قادامدار.

قازاقستان دا بۇل باعىتتا اۋقىمدى جۇمىس اتقارىپ كەلەدى. سوڭعى جىلدارى ەلدە قۇقىقتىق رەفورمالار جۇرگىزىلىپ، سوت جۇيەسىن جاڭعىرتۋ، مەملەكەتتىك باسقارۋدى اشىق ەتۋ، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى كۇشەيتۋ ماسەلەلەرى كۇن تارتىبىنەن تۇسكەن ەمەس. بۇل باستامالار حالىقارالىق ستاندارتتارعا بەيىمدەلگەن قۇقىقتىق مەملەكەت قالىپتاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءاربىر ازاماتتىڭ قۇقىعىن قورعاۋ، ادىلدىككە قول جەتكىزۋىنە جاعداي جاساۋ – ۇلتتىق ساياساتتىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى.

وسى ماڭىزدى ماقساتتى جۇزەگە اسىرۋعا ەلىمىزدەگى جەتەكشى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىرى - ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى دە بەلسەندى تۇردە اتسالىسىپ كەلەدى. زاڭ فاكۋلتەتى ستۋدەنتتەردىڭ قۇقىقتىق مادەنيەتىن ارتتىرۋ، ادىلدىك پەن زاڭ ۇستەمدىگىنىڭ ءمانىن ءتۇسىندىرۋ، تۇراقتى دامۋ يدەيالارىن ناسيحاتتاۋ باعىتىندا ناقتى جۇمىستار جۇرگىزۋدە. فاكۋلتەتتە تۇراقتى تۇردە دوڭگەلەك ۇستەلدەر، پىكىرتالاستار، ترەنينگتەر، قۇقىقتىق اكتسيالار جانە عىلىمي-تاجىريبەلىك كەزدەسۋلەر وتكىزىلىپ، جاستاردىڭ قوعامدىق ماسەلەلەرگە دەگەن كوزقاراسى كەڭەيىپ كەلەدى.ءبىلىم ورداسىنىڭ ستۋدەنتتەرى 16-ماقساتتىڭ مازمۇنىن تەك تەوريالىق تۇرعىدا ەمەس، پراكتيكالىق ماڭىزىمەن بىرگە قاراستىرادى. ولار ءۇشىن ادىلدىك قاعيداسى-بولاشاق كاسىبي قىزمەتىنىڭ ىرگەتاسى. ستۋدەنتتەر قۇقىقتىق رەفورمالارعا قاتىستى وي-پىكىرلەرىن ورتاعا سالىپ، بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ جولىنداعى قۇقىقتىق تەتىكتەردى تالدايدى. اسىرەسە سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ الدىن الۋ، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ تيىمدىلىگى، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ، سوت جۇيەسىنىڭ ادىلدىگى سياقتى ماسەلەلەر تالقىلاۋدىڭ نەگىزگى تاقىرىبىنا اينالعان.

ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىندا وتكىزىلەتىن ءىس-شارالار جاستاردىڭ ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرىپ قانا قويماي، ولاردىڭ كاسىبي قالىپتاسۋىنا دا وڭ ىقپال ەتەدى. ستۋدەنتتەر قوعامداعى ءوز ءرولىن تۇسىنە باستايدى، ادىلدىك پەن ءتارتىپتى ساقتاۋدىڭ ماڭىزىن تەرەڭ سەزىنەدى.

ءتيىمدى ينستيتۋتتار قۇرۋدىڭ ماڭىزى دا وتە زور. ول تەك مەملەكەتتىك باسقارۋ قۇرىلىمدارىمەن شەكتەلمەيدى، وعان بيزنەس، جەكە سەكتور، ازاماتتىق قوعام، مەديا جانە حالىقارالىق ۇيىمدارمەن ءوزارا ارەكەتتەسۋ جۇيەسى دە كىرەدى. مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ اشىقتىعى مەن تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ، حالىققا كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ، شەشىم قابىلداۋ پروتسەسىنە ازاماتتاردى كەڭىنەن تارتۋ-ءتيىمدى ينستيتۋتتاردىڭ نەگىزگى كورسەتكىشتەرى. بۇل باعىتتار قارا شاڭىراقتا ستۋدەنتتەرىنە جاقسى تانىس، سەبەبى فاكۋلتەتتە باسقارۋ جۇيەلەرىن قۇقىقتىق تالداۋ، مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرى ۇنەمى وقىتىلادى.بۇل ماقسات تەك ۇكىمەت پەن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىمەن شەكتەلمەيدى. ونىڭ جۇزەگە اسۋى بۇكىل قوعامنىڭ قاتىسۋىنا بايلانىستى. ءاربىر ازامات بەيبىتشىلىك پەن ادىلدىكتى ساقتاۋعا، قۇقىقتىق مادەنيەتتى نىعايتۋعا جانە تۇراقتى ينستيتۋتتاردىڭ قالىپتاسۋىنا ۇلەس قوسۋى ءتيىس. ۋنيۆەرسيتەت جاستارى وسى جاۋاپكەرشىلىكتى تەرەڭ سەزىنىپ، ۋنيۆەرسيتەتتىك ورتادان باستاپ ادىلدىك پەن زاڭدىلىق مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋعا اتسالىسىپ كەلەدى.قورىتا ايتقاندا، بۇۇ-نىڭ 16-ماقساتى-ادامزاتتىڭ ادىلەتتى، قاۋىپسىز، تۇراقتى قوعامدا ءومىر ءسۇرۋىن قامتاماسىز ەتەتىن ماڭىزدى باعدار. بۇل ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن مەملەكەتتەر، ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى، ازاماتتىق سەكتور جانە ءاربىر جەكە تۇلعا بىرىگە ارەكەت ەتۋى قاجەت. زاڭ فاكۋلتەتى وسى جولدا ءبىلىمدى، ادىلدىككە بەرىك، قۇقىقتىق مادەنيەتى جوعارى جاستاردى تاربيەلەۋ ارقىلى ەل دامۋىنا ناقتى ۇلەس قوسۋدا. 

مىنباتىروۆا ن.ك.

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ زاڭ فاكۋلتەتى مەملەكەت جانە قۇقىق تەورياسى مەن تاريحى، كونستيتۋتسيالىق جانە اكىمشىلىك قۇقىق كافەدراسىنىڭ زاڭ عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوتسەنت

شوناباي سالتانات

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ زاڭ فاكۋلتەتىنىڭ 1 كۋرس ماگيسترانتى

Abai.kz