جۇما, 29 ناۋرىز 2024
جاڭالىقتار 13840 0 پىكىر 23 قاراشا, 2009 ساعات 13:27

گالىم اگەلەۋوۆ. يستوريا وبرازوۆانيا كازاحسكوگو حانستۆا. كەرەي ي جانىبەك

1. وتكوچيوۆكا

1. وتكوچيوۆكا

پوياۆلەنيە نا پوليتيچەسكوي كارتە تسەنترالنوي ازي كازاحسكوگو حانستۆا سۆيازانو س يمەنامي چينگيزيدوۆ، پوتومكوۆ دجۋچي - حانا ابۋلحايرا شيبانيدا ي بليزكورودستۆەننىح سۋلتانوۆ كەرەيا ي جانىبەكا. ۆ پەرۆوي پولوۆينە حV ۆەكا، نا تەرريتوري كازاحستانا سۋششەستۆوۆالو حانستۆو ابۋلحايرا - ۋزبەكسكي ۋلۋس. ودنيم يز فاكتوروۆ وسلابلەنيا پوزيتسي ابۋلحاير-حانا، ياۆيلوس ەگو سوكرۋشيتەلنوە پوراجەنيە ۆ ۆوينە 1457 گودا وت كالمىكوۆ (ويراتوۆ - زاپادنىح مونگولوۆ), پرونيكشيح چەرەز سەميرەچە دو سىگناكا ي سايراما، ياسى (گ. تۋركەستانا) ي تاشكەنتا. ۆتورىم فاكتوروم، ياۆيلوس سترەملەنيە ابۋلحاير-حانا پوداۆيت سۆويح ۆنۋترەننيح وپپونەنتوۆ. ۆ كونتسە 1450-ح گگ.، مستيا زا سمەرت سۆوەگو ستارشەگو سىنا شاح-بۋداگ-سۋلتانا، ابۋلحاير-حان پەرەبيل "رياد پرينتسەۆ يز پوتومكوۆ دجۋچي ۆ سترانە دەشت-ي كيپچاك ي راسسەيال تو وبششەستۆو ۆ رازنىح كراياح". ۆ رەزۋلتاتە پرەسلەدوۆاني سو ستورونى ابۋلحايرا پروتيۆ دجۋچيدوۆ، پوتومكوۆ تۋكا-تيمۋرا ي سوستويالاس وتكوچەۆكا كەرەيا ي جانىبەكا. ابۋلحاير-حان، بۋدۋچي چەلوۆەكوم ۆلاستوليۋبيۆىم، سترەميلسيا ۋدەرجات سۆويۋ ۆلاست، جەستوكو وبحودياس س پريبليجەننىمي سۋلتانامي، چتو ۆىزىۆالو ەستەستۆەننوە نەدوۆولستۆو ي سوپروتيۆلەنيە س يح ستورونى. ماحمۋد بەن ۆالي ۆ سوچينەني "مورە تاين، وتنوسيتەلنو دوبلەستەي بلاگورودنىح" پيشەت: "كوگدا ابۋ-ل-حاير-حان ودەرجال ۆەرح ناد سىنوۆيامي سۆويح ديادەي ۆ وبلاستياح داشت-ي كيپچاكا، نەكوتورىە يز پوتومكوۆ تۋكاي-تيمۋر-حانا، سىنا دجۋچي-حانا، كيراي-حان ي دجانيبەك-حان....، ۆىشلي يز كرۋگا پودچينەنيا ي پوۆينوۆەنيا [ي] پرەدپوچلي پوكينۋت رودينۋ. وتكازاۆشيس وت ۋناسلەدوۆاننوي [وت پرەدكوۆ] سترانى، وني ستۋپيلي نا دوروگۋ، [ۆەدۋششۋيۋ] نا چۋجبينۋ. س گرۋپپوي ليۋدەي، دوستوينىح پريزنانيا، وني ۆىبرالي پۋت ۆ موگۋليستان. ۆ تە ۆرەمەنا ۆ وبلاستياح موگۋليستانا ۆلادىچەستۆوۆال يسان-بۋگا-حان، سىن ۆايس-حانا، يز پوتومكوۆ چاگاتاي-حانا، سىنا چينگيز-حانا". ۆ كوچەۆوم وبششەستۆە، ودنوي يز فورم نارودنوگو سوپروتيۆلەنيا، پروتيۆ نەۋگودنوگو يم سۋششەستۆۋيۋششەگو پوريادكا، بىلا وتكوچەۆكا رودوۆ، پلەمەن، چاستي نارودا س ناسيجەننىح مەست، ت.ە. ۋحود يز-پود ۆلاستي سۆوەگو نەپراۆەدنوگو پراۆيتەليا. دۆا سۋلتانا پوتومكي ۋرۋس-حانا، جانىبەك ي كەرەي، ۋشلي س پودۆلاستنىمي يم رودامي. ۋحود كەرەيا ي جانىبەكا وت ابۋلحايرا، ستال ليش پەرۆىم شاگوم ك وبرازوۆانيۋ سوبستۆەننوي كازاچەي ۆولنيتسى.

ت.ي. سۋلتانوۆ وتمەچاەت "كەرەي ي جانىبەك س ۋلۋسنىمي ليۋدمي پريبىلي ۆ موگۋليستان پري جيزني موگۋلسكوگو حانا ەسەن-بۋگي، كوتورىي رادۋشنو پرينيال بەگلەتسوۆ ي نازناچيل يم دليا وبيتانيا دولينى چۋ ي كوزى-باشي. ۆرەميا پريحودا كەرەيا ي جانىبەكا س ۋلۋسنىمي ليۋدمي ۆو ۆلادەنيا موگۋلسكوگو حان ەسەن-بۋكي نۋجنو داتيروۆات 1459-60 گگ.". پريحود كەرەيا ي جانىبەكا بىل وسۋششەستۆليون پو پريگلاشەنيۋ ەسەن-بۋگي، كوتورىي سترەميلسيا وبەزوپاسيت س يح پوموششيۋ سۆويۋ تەرريتوريۋ وت يۋنۋس-حانا. كەرەي ي جانىبەك ستالي وكازىۆات پوموشش ي پوددەرجكۋ ەسەن-بۋگا-حانۋ، ا ساما پەرەكوچەۆكا كەرەيا ي جانىبەكا ۆ جەتىسۋ سوستويالاس نە رانشە 1459 گ.

تاكيم وبرازوم، گلاۆنوي پريچينوي وتكوچيوۆكي ياۆيلوس اۆتوريتارنوە پراۆلەنيە حانا ابۋلحايرا شيبانيدا، كوتورىي سترەميلسيا نە دوپۋستيت ۋسيلەنيا پوتومكوۆ درۋگوي ۆەتۆي دجۋچيدوۆ، پوتومكوۆ تۋكا-تيمۋرا ي وردا-ەدجەنا، نەپوسرەدستۆەننو سۆيازاننىح پو گەنەالوگيچەسكوي ليني س حانوم اك-وردى ۋرۋس-حانوم، پراۆنۋكامي كوتوروگو ياۆلياليس كەرەي ي جانىبەك.

2. كازاچيا ۆولنيتسا

ۋسيلەنيە كازاحسكيح سۋلتانوۆ پرويزوشلو سو سمەرتيۋ ەسەن-بۋگي ۆ 1462 گودۋ، كوگدا ناچاۆشيەسيا مەجدوۋسوبيتسى ۆ موگۋليستانە پوۆلەكلي زا سوبوي سمەنۋ پوليتيچەسكوگو كۋرسا جانىبەكا ي كەرەيا. امبيتسيوزنىە ي رەشيتەلنىە كازاحسكيە حانى ۆسكورە ۆوۆسە وتكازاليس وت پراۆلەنيا موگۋليستانسكيح ۆلادەتەلەي. "ۆ تو ۆرەميا، - پيشەت ميرزا حايدار، ۋزبەكسكي ۋلۋس پوسلە سمەرتي ابۋ-ل-حاير-حانا (1468 گ.) پريشەل ۆ راسسترويستۆو، [ۆ نەم] ناچاليس بولشيە نەۋرياديتسى. بولشايا چاست ەگو پودداننىح وتكوچەۆالا ك كيراي-حانۋ ي دجانيبەك-حانۋ، تاك چتو چيسلو [سوبراۆشيحسيا] وكولو نيح [ليۋدەي] دوستيگلو دۆۋحسوت تىسياچ چەلوۆەك". زا نيمي ۋتۆەرديلوس نازۆانيە "ۋزبەك-كازاحي". تاك كاك ۆ [ساموم] ناچالە [پوسلە] پريبىتيا ۆ موگۋليستان وني پروۆوديلي ۆرەميا ۆ نابەگاح نا كالماكوۆ ي كيرگيزوۆ ي گرابەجاح [يح] ي نا وكرايناح وبلاستەي زانيماليس رازبوەم، ك ەتومۋ نارودۋ پريستالو يميا كازاك. ۆ تو ۆرەميا كيراي-حان بىل نازۆان گوسۋدارەم. كەرەي ي جانيبەك ۆەرنۋليس ۆ دەشت-ي-كىپچاك، ي ك نيم پريسوەدينيلوس وسنوۆنوە ناسەلەنيە تسەنترالنو-كازاحستانسكيح ستەپەي. تاكيم وبرازوم، ۆ 1469 گ. كازاحسكوە حانستۆو ۆىحوديت نا پوليتيچەسكۋيۋ ارەنۋ كاك ساموستوياتەلنوە گوسۋدارستۆو كوچەۆىح پلەمەن دەشت-ي-كىپچاكا. توگدا جە ۆلاست كەرەيا ي جانيبەكا پريزناەت گلاۆا كىپچاكسكيح پلەمەن زاپادنوگو كازاحستانا مۋسا.

زا بەگلەتسامي زاكرەپيلوس نازۆانيە "ۋزبەكي-كازاكي". تەرمينوم "كازاك" ۆ تو ۆرەميا وبوزناچالي ستەپنۋيۋ ۆولنيتسۋ, نە ۆحوديۆشۋيۋ ۆ سوستاۆ ۋلۋسوۆ، ۆەد كازاكوۆال جە اكساك تيمۋر دو توگو كاك زاۆوەۆات ماۆەرانناحر. دو سەرەدينى حV ۆەكا سامو نازۆانيە "كازاكي" يمەلو بولشە سوتسيالنىي وتتەنوك، نەجەلي ەتنيچەسكي. ۆ ماسسوۆوم پرەدستاۆلەني، كازاكامي نازىۆاليس ليۋبيتەلي سۆوبودنوي، ۆولنوي جيزني. ۆسپومنيتە تيۋركسكۋيۋ كالكۋ ۆ رۋسسكوم يازىكە "ۋيتي ۆ كازاكي", "كازاكوۆات". نايبولەە پودروبنو ي كراسيۆو و كازاكوۆاني ناپيسانو ۋ ن.ۆ. گوگوليا ۆ پوۆەستي "تاراس بۋلبا".

ۆسە ەتي يدەي ي تراديتسي دولگوە ۆرەميا سوحرانياليس ۆ ەۆرازيسكيح ستەپياح، پوتومۋ چتو پولوۆتسى-كىپچاكي ي وگۋزى دالي ەتو ستەپنوە ياۆلەنيە، كاك مينيمۋم، ۋكراينسكومۋ، روسسيسكومۋ ي كازاحسكومۋ وبششەستۆام. تاكيم وبرازوم، نا رازليچنىح وكرايناح بىۆشەي زولوتوي وردى، ۆ پەريود رازدروبلەننوستي حانسكيح اۆتوريتارنىح رەجيموۆ ەۆرازي، يزدرەۆلە فورميروۆاليس ستەپنىە كازاچي ۆولنيتسى ۋكراينى، كازاحستانا، يۋگا روسسي.

3. پوليتونيم كازاك

ۋكرەپلەنيە ي راسشيرەنيە تەرريتوري كازاحسكوگو حانستۆا سوۆپالو پو ۆرەمەني س درۋگيم سوبىتيەم. پو مەرە ستانوۆلەنيا حانستۆا، پونياتيە "كازاك" ۆسە بولشە ستالو وبرەتات ەتنيچەسكۋيۋ وكراسكۋ. ەسلي دو وبرازوۆانيا كازاحسكوگو حانستۆا، تەرمين "كازاك" بولشە نوسيل سوتسيالنىي وتتەنوك، تو پوسلە 60-ح گودوۆ "ۋزبەك-كازاكامي", ا زاتەم "كازاكامي" ستالي نازىۆات ەتنيچەسكيە گرۋپپى كەرەيا ي جانىبەكا.

زا پودداننىمي جانىبەكا ي كەرەيا زاكرەپيلوس پروزۆيششە كازاك، وزناچاۆشەە "بەگلەتسى", "ۆولنيتسا", "ليۋدي، وتدەليۆشيەسيا وت سۆوەگو ۋلۋسا". ۆوستوچنىە يستوچنيكي كونتسا XV - ناچالا XVI ۆ. نازىۆايۋت "ۋزبەكامي-كازاكامي", پەرەسەليۆشيحسيا ۆ موگۋليستان (سەميرەچە) يز ۆلادەني ابۋ-ل-حاير-حانا ۆ 50-ح گوداح XV ۆ. كوچەۆنيكوۆ ۆو گلاۆە س كيرەەم ي جانىبەكوم ي وبەدينيۆشيحسيا زاتەم، پري ۆوزۆراششەني ۆ پريارالسكيە ستەپي، س وستاۆشيميسيا زدەس ۋزبەكسكيمي رودامي. گوۆوريا و سوبىتياح بولەە پوزدنەگو ۆرەمەني (وكولو سەرەدينى XVI ۆ.), ماحمۋد بەن ۆالي پريمەنياەت ۋجە تولكو تەرمين "كازاك".

تو، چتو تەرمين "كازاك" نە بىل ۆناچالە ەتنيچەسكيم نازۆانيەم پودداننىح كەرەيا ي جانىبەكا ۆيدنو يز "تاريح-ي راشيدي". تاك، مۋحامماد حايدار پيشەت: "پوسكولكۋ ۆناچالە وني ۋحوديلي وت ليۋدەي، وتدەلياليس وت نيح ي نەكوتوروە ۆرەميا بەدستۆوۆالي ي سكيتاليس، يح نازۆالي كازاكامي. ەتو يميا زاكرەپيلوس زا نيمي". يمەننو نا سوتسيالنوە زناچەنيە ەتوگو تەرمينا ۋكازىۆاەت درۋگوي سرەدنەۆەكوۆىي يستوريك ماحمۋد ب. ەمير ۆالي، كوگدا گوۆوريت: "تاك كاك ۆ [ساموم] ناچالە [پوسلە] پريبىتيا ۆ موگۋليستان وني پروۆوديلي ۆرەميا ۆ نابەگاح نا كالماكوۆ ي گرابەجاح [يح] ي نا وكرايناح وبلاستەي زانيماليس رازبوەم، ك ەتومۋ نارودۋ پريستالو يميا كازاك". تولكو س وبرازوۆانيەم كازاحسكوگو حانستۆا تەرمين "كازاك" پريوبرەل ەتنوپوليتيچەسكوە زناچەنيە (پوليتونيم). ي تولكو س ۋحودوم نا رۋبەجە XV-XVI ۆۆ. ۆ سرەدنيۋيۋ ازيۋ پودۆلاستنىح شيبانيدام چاستي ۋزبەكسكيح پلەمەن ي وبەدينەنيەم پود ۆلاستيۋ كازاحسكيح حانوۆ وستاۆشيحسيا پلەمەن ۆوستوچنوگو داشت-ي كىپچاكا ي تۋركەستانا تەرمين "كازاك" پريوبرەل ەتنيچەسكي سمىسل. تاكيم وبرازوم، ەدينىي ەتنوس، نوسيۆشي نازۆانيە كىپچاك (XIII-XIV ۆۆ.), نوگاي (XIV-XV ۆۆ.) ي ۋزبەك (XIV-XV ۆۆ.) ۋجە سۋششەستۆوۆال ي ۆ XVI ۆەكە پرويسحوديت ليش زاكرەپلەنيە زا نيم وبششەگو ەتنونيما كازاك, ا زا سترانوي يمي ناسەلەننوي - نازۆانيا كازاكستان.

4. وبرازوۆانيە كازاحسكوگو حانستۆا

سمەرت حانا ابۋلحايرا ۆ كونتسە 1468 گودا پريۆەلا ك وبوسترەنيۋ پوليتيچەسكوگو كريزيسا ۆ گوسۋدارستۆە. يستوچنيكي نازىۆايۋت پرەەمنيكوم ەگو سىنا شەيح-حايدارا، نو ۆ كونتسە 1469 - ناچالە 1470 گودوۆ ستوروننيكي شەيح-حايدارا بىلي رازگروملەنى، سام حان ۋبيت، ا ەگو ۆلادەنيا رازدەلەنى نا تري چاستي. بوربا زا دەشتي-كىپچاك پراۆيتەلەي كازاچەي ۆولنيتسى كەرەيا ي جانىبەكا س پوتومكامي ابۋلحايرا ناچالاس س 1469 گ. ۆ رەزۋلتاتە ەتوي بوربى، زاپادنوە سەميرەچە، تسەنترالنىي كازاحستان، سرەدنەە تەچەنيە سىرداري وكازاليس ۆ رۋكاح كەرەيا ي جانىبەكا. ەتو وبرازوۆانيە پولۋچيلو نازۆانيە كازاحسكوگو حانستۆا. وسنوۆوي كازاحسكوگو حانستۆا ستالا تەرريتوريا زاپادنوي چاستي سەميرەچيا. پو منەنيۋ ت.ي. سۋلتانوۆا، ستوروننيكي كەرەيا ي جانىبەكا وبرازوۆالي كازاحسكوە حانستۆو پوسلە سمەرتي ابۋلحايرا، ۆوزۆراتيۆشيس يز جەتىسۋ نا تەرريتوريۋ داشت-ي كىپچاكا، "ت.ە. نە رانشە 70-ح گگ. XV ۆەكا", وكولو 1470/71 گ. مۋحاممەد شايباني پىتالسيا ۆەرنۋت كونترول زا پريسىردارينسكيمي گورودامي، زارۋچيۆشيس پوددەرجكوي تيمۋريدوۆ ماۆەرانناحرا. ودناكو، ۋجە ۆ 1470 گ. ۆ پريسىردارينسكيح ستەپياح پوياۆيليس كازاحسكيە وتريادى. ستارشي سىن جانىبەكا ماحمۋد زانيال سوزاك، ا درۋگوي ەگو سىن ەرەنشي - ساۋران. زدەس ەرەنشي ستولكنۋلسيا س ۆويسكامي مۋحاممەدا شايباني، كوتورىي ۆ پوسلەدوۆاۆشەي بيتۆە بىل رازگروملەن ي ۆىنۋجدەن بىل بەجات ۆ بۋحارۋ.

ۆ ناچالە 70-ح گودوۆ، كازاحسكوە حانستۆو بىلو رازدەلەنو نا دۆا كرىلا. لەۆوە كرىلو (ۆوستوچنوە) ۆوزگلاۆليال سام كەرەي، پراۆوە كرىلو (زاپادنوە), ۆكليۋچاۆشەە ۆ سەبيا ۆلادەنيا مۋسى ي درۋگيح پوتومكوۆ ەدىگە - جانىبەك. زدەس موجنو گوۆوريت وب ينستيتۋتە سوپراۆلەنيا، يزدرەۆلە يزۆەستنوم ۆ ستەپي. گرانيتسى حانستۆا پروستيراليس وت يرتىشا دو جايكا (ۋرالا). مانگىتسكيە بي پىتاليس ۆىيتي يز-پود ۆلاستي كەرەيا ي جانىبەكا ي پروۆوزگلاسيت حانوم بولەە پوسلۋشنىح يح ۆولە سۋلتانوۆ. ۆ 1472 گ. مۋسا-مىرزا، زاكليۋچاەت سويۋز س مۋحاممەدوم شايباني، پووبەششاۆ پروۆوزگلاسيت ەگو حانوم ۆسەگو دەشت-ي-كىپچاكا، نو پوبەدا سۋلتانا بۋرىندىكا - سىنا كەرەيا ۋ پەرەۆالا ساگۋنلىك ۆ كاراتاۋسكيح گوراح، ا زاتەم ۋ وترارا، تۋركەستانا، اركۋكا، ۆىنۋديلي شايباني ۆنوۆ بەجات، پوحورونيۆ ەتي نادەجدى. كازاحسكوە حانستۆو س ناچالا سۆوەگو وبرازوۆانيا پوۆەلو بوربۋ زا وبەدينەنيە ۆسەح دەشتي-كىپچاكسكيح پلەمەن ي پريسوەدينەنيە پريسىردارينسكيح گورودوۆ. پوسلە سمەرتي كەرەيا ۆ 1474 گ.، حانوم ستال ەگو سىن بۋرىندىك (1474-1511). تاكيم وبرازوم، ك كونتسۋ XV ۆ. دولينا سىرداري وكازالاس رازدەلەننوي مەجدۋ ترەميا گوسۋدارستۆامي - ۋزبەكسكيم، كازاحسكيم ي موگۋلسكيم. وپيراياس نا پريسىردارينسكيە گورودا، بۋرىندىك حانۋ ۋدالوس وبەدينيت كوچەۆىە رودى جەتىسۋ، تسەنترالنوگو ي زاپادنوگو كازاحستانا. بۋرىندىك ي كاسىم نا كوروتكوە ۆرەميا وبوسنوۆاليس ۆ گ. سارايچيك ۆ نيزوۆياح ۋرالا، بىۆشەي ستوليتسە نوگايسكوگو ۋلۋسا. پوسلە سمەرتي مۋسا-مىرزى، بولشينستۆو كوچەۆىح رودوۆ مانگىتوۆ پەرەحوديات پود ۆلاست كازاحسكوگو حانا بۋرىندىكا. مەجدۋ بۋرىندىكوم ي كاسىموم ناچالاس وسترايا بوربا زا ۆلاست، كوتورايا زاۆەرشيلاس ك 1511 گودۋ پوبەدوي كاسىما. ۆ 1511 گ. بۋرىندىك، ليشەننىي اۆتوريتەتا، بىل يزگنان ي پولنوۆلاستنىم حانوم ستال كاسىم. س ەتوگو ۆرەمەني ۆەرحوۆنايا ۆلاست نادولگو پەرەشلا ك پوتومكام جانىبەك حانا. ۋجە پري كاسىمە (1511-1521), چيسلو پوداننىح كازاحسكوگو حانستۆا مۋحامماد حايدار وپرەدەلياەت كاك ميلليون چەلوۆەك. پري كاسىمە زا كازاحامي بىلي وكونچاتەلنو زاكرەپلەنى پريسىردارينسكيە گورودا. ۆ 1519 گ. كاسىم زاكرەپيل سۆويۋ ۆلاست ۆ زاپادنوم كازاحستانە، ۆ رەزۋلتاتە پوبەدنوگو پوحودا پروتيۆ مانگىتوۆ. ۆ يۋنە 1519 گ.، وسنوۆنىە سيلى مانگىتوۆ بىلي رازبيتى پود حادجي-تارحانوم ي زاپادنوي گرانيتسەي ستال ەديل (ۆولگا). جەتىسۋ ي پريتيانشانە تاكجە ۆوشلي ۆ سوستاۆ كازاحسكوگو حانستۆا. ۆ ەتوت پەريود، كازاحسكوە حانستۆو ستانوۆيتسيا سۋبەكتوم مەجدۋنارودنىح وتنوشەني. ودنيم يز پەرۆىح گوسۋدارستۆ، ۆستۋپيۆشيح ۆ ديپلوماتيچەسكيە سۆيازي س كازاحسكيم حانستۆوم، بىلو موسكوۆسكوە گوسۋدارستۆو.

يستوريكي پرەدتەچەي كازاحسكوي گوسۋدارستۆەننوستي سچيتايۋت گوسۋدارستۆو اك-وردا، نو سامو گوسۋدارستۆو ي پوليتونيم، ستاۆشي نازۆانيەم نارودا نەپوسرەدستۆەننو سۆيازان س كازاحسكيم حانستۆوم ي پەرۆىم حانوم كەرەەم ي ەگو سوپراۆيتەلەم جانىبەكوم.

نەسموتريا نا پوياۆلەنيە ساموستوياتەلنىح ەتنيچەسكيح نازۆاني ي گوسۋدارستۆ، كاك ۆەرنو پيشەت ر.تەميرگاليەۆ، كوچەۆىە تاتارى، ۋزبەكي، نوگايتسى، كازاحي، كيرگيزى، كاراكالپاكي بىلي ەششيو دولگوە ۆرەميا سۋبەتنيچەسكيمي گرۋپپامي ەدينوگو ەتنوسا س ەدينىم يازىكوم (كيپچاكسكيم) ي كۋلتۋروي، رازدەلەننوگو ۆ وسنوۆنوم پوليتيچەسكيمي گرانيتسامي. پوتومۋ تاكيە ەپيچەسكيە پرويزۆەدەنيا توگو پەريودا كاك "كوبلاندى", "ەدىگە", "الپامىس", "كىرك كىز", "ماناس" ياۆليايۋتسيا وبششيمي دليا منوگيح سوۆرەمەننىح نارودوۆ. س درۋگوي ستورونى، پوياۆلياەتسيا ي سترەملەنيە فورميروۆات ناتسيونالنۋيۋ يدەنتيچنوست. نە سلۋچاينو، چتو وسنوۆنايا يدەيا تۆورچەستۆا اسان-كايگى - ستانوۆيتسيا يدەيا ەدينستۆا پلەمەن كازاحسكوگو حانستۆا.

5. الاشا-حان ي وبرازوۆانيە كازاحسكيح جۋزوۆ

بولشۋيۋ رول ۆ ستانوۆلەني كازاحسكوي گوسۋدارستۆەننوستي يگرايۋت پرەدانيا ي لەگەندى. يستوريچەسكيە پرەدانيا وب الاشا-حانە ي تريوح سوتەن (جۋزوۆ) ياۆلياەتسيا ستەرجنەۆوي يدەەي كازاحسكوي گوسۋدارستۆەننوستي. ۆ بولشينستۆە لەگەند الاشا-حان ياۆلياەتسيا پەرۆىم كازاحسكيم حانوم، وسنوۆاتەلەم كازاحسكوگو گوسۋدارستۆا. ۋ ا.لەۆشينا، ون ۆىستۋپاەت كاك ۋسترويتەل كازاحسكوگو وبششەستۆا، ەگو پەرۆىح زاكونوۆ ي تراديتسي، تاكيح كاك، ناپريمەر، كوناك-اسى، جىلۋ (اسار) ي در. ا.لەۆشين پيشەت، چتو بوەۆىم كليچەم ۆسەح كازاحوۆ: "ۆ سلۋچاياح وبششەگو سمياتەنيا، گدە سوەدينيايۋتسيا كازاحي ۆسەح رودوۆ ي زۆاني بەز رازليچيا، ۆسە كريچات "الاچا!". ۆو منوگيح لەگەنداح ۋپومينايۋتسيا تري سوتني (جۋز), وتپراۆلياەمىح ك الاشا-حانۋ ي وستايۋششيحسيا س نيم. يۋ.ا.زۋەۆ پرەدپولوجيل، چتو الا - "پەگوست، پەستروتا" ناپريامۋيۋ سۆيازانا س تەم، چتو الاشا - بۋدۋششي حان، وسنوۆاتەل گوسۋدارستۆا سوبيراەت پود سۆويم زنامەنەم باتىروۆ، ۆىحودتسەۆ يز رازنىح رودوۆ، كوتورىە ۆمەستە س الا-تسارەۆيچەم سوۆەرشايۋت وتكوچيوۆكۋ ي پىتايۋتسيا سوزدات سۆويو گوسۋدارستۆو (يدەيا وبرەتەنيا كۋت - "سچاستيا", وتسيۋدا ي ۆىراجەنيە "كۋتتى بولسىن!"), ت.ە. وني ستانوۆياتسيا ۆولنىمي كازاكامي ي يششۋت سۆويو سچاستە نا چۋجبينە. يزۆەستنو، چتو نا وسنوۆە ينستيتۋتا درۋجينى-سوتني، بىلي سوزدانى منوگيە وبەدينەنيا گوسۋدارستۆەننوگو تيپا (گوسۋدارستۆو كوچەۆىح كيمەكوۆ XI-XII ۆۆ.، تيۋرگەشسكي كاگانات 699-766گگ.، كازاحسكوە حانستۆو XVۆ. ي منوگيە درۋگيە).

تاكيم وبرازوم، وبراز الاشا-حانا ي تريوح سوتەن (جۋزوۆ) ياۆلياەتسيا ستەرجنەۆوي يدەەي گوسۋدارستۆەننوستي كازاحوۆ كاك رازنورودتسەۆ، وبەدينيوننىح ۆ ەدينۋيۋ وبششنوست دليا دوستيجەنيا ەدينوي تسەلي - سوزدانيە سوبستۆەننو كازاحسكوگو گوسۋدارستۆا.

زاكليۋچەنيە

پوليتيچەسكايا سيستەما كازاحسكيح حانستۆ ياۆليالاس نەۋستويچيۆوي، پوتومۋ چتو دەرجالاس تولكو نا ليچنوم اۆتوريتەتە پراۆيتەليا. ەتو پريۆەلو ك مەجدوۋسوبيتسە ۆو ۆتوروي ترەتي XVI ۆ.، كوگدا كاجدىي ۋلۋسنىي سۋلتان پىتالسيا پروۆوزگلاسيت سەبيا حانوم. حاريزماتيچەسكي حاراكتەر ۆلاستي پەرۆىح كازاحسكيح حانوۆ بىل سپوسوبەن كونسوليديروۆات وبششەستۆو، ودناكو كاك تولكو نا پوليتيچەسكۋيۋ ارەنۋ ۆىشلي حانى، نە وبلاداۆشيە دوستاتوچنىم اۆتوريتەتوم، ستابيلنوست سيستەمى بىلا نارۋشەنا. پوسلە سمەرتي كاسىم حانا، سرەدي كازاحسكيح سۋلتانوۆ ناچالاس وجەستوچەننايا بوربا زا ۆلاست، پريۆەدشايا ك وبرازوۆانيۋ نەسكولكيح كونكۋريرۋيۋششيح حانستۆ.

پودۆوديا يتوگ موجنو ۆىدەليت ستەرجنەۆىە يدەي كازاحسكوي ناتسيونالنوي گوسۋدارستۆەننوستي:

1. كەرەي ي جانىبەك ستالي پەرۆىمي كازاحسكيمي حانامي، وسنوۆاتەليامي كازاحسكوي گوسۋدارستۆەننوستي. يمەننو وني ستالي پوليتيچەسكيمي ناسلەدنيكامي ۋرۋس-حانا ي پرودولجاتەليامي تراديتسي اك-وردى.

2. يمەننو بلاگوداريا دەياتەلنوستي كەرەيا ي جانىبەكا، ۆو ۆتوروي پولوۆينە XV ۆەكا ۆ دەشتي-كىپچاكە پوياۆلياەتسيا پوليتونيم كازاك، كوتورىي ترانسفورميرۋەتسيا وت ۋزبەكي-كازاكي، ك ەدينومۋ نازۆانيۋ نارودا كازاك - پەرۆومۋ گوسۋدارستۆۋ ۆ تسەنترالنوي ازي يز نىنە سۋششەستۆۋيۋششيح سوۆرەمەننىح نارودوۆ.

3. وبراز الاشا-حانا ي تريوح سوتەن (جۋزوۆ) ياۆلياەتسيا ستەرجنەۆوي يدەەي گوسۋدارستۆەننوستي كازاحوۆ كاك رازنورودتسەۆ، وبەدينيوننىح ۆ ەدينۋيۋ وبششنوست دليا دوستيجەنيا ەدينوي تسەلي - سوزدانيە كازاحسكوگو گوسۋدارستۆا ي ناپريامۋيۋ سۆيازان س ينستيتۋتوم كازاچەستۆا.

4. ەسلي ۋ كاجدوگو كوچەۆوگو رودا ەست سۆوي كليچ (ۋران), تو ەدينىم ناتسيونالنىم كليچەم (ۋرانوم) كازاكوۆ (كازاحوۆ) ستانوۆيتسيا الاش.

5. وتكوچيوۆكا كەرەيا ي جانىبەكا يز پود ۆلاستي ابۋلحاير-حانا، پوكازىۆاەت نام ينستيتۋت "كازاچەي ۆولنيتسى", كاك پراۆو ۆىبورا ۆ ستەپنوي تراديتسي، سترەملەنيە ك نەزاۆيسيموستي، پروياۆلەنيە ساموستوياتەلنوستي ۆ كوچەۆوي سرەدە، ت.ە. رەاليزاتسي باتىرسكوگو (رىتسارسكوگو) دۋحا، پروتيۆوستوياششەگو حانسكوي ۆلاستي. پوەتومۋ، كاجدىي حان سترەميلسيا دوكازات سۆوەمۋ رازنوپلەمەننومۋ نارودۋ، چتو نە ۋتراتيل سۆوي نراۆستۆەننىە ي گەرويسكيە كاچەستۆا، نە پوتەريال ۋۆاجەنيە سو ستورونى سۆوەگو نارودا.

ۆكلاد وسنوۆاتەلەي كازاحسكوي گوسۋدارستۆەننوستي كەرەيا ي جانىبەكا ۆ يستوريۋ كازاحسكوگو نارودا وگرومەن ي ياۆلياەتسيا يستوريچەسكوي وسنوۆوي دليا پوستروەنيا سوۆرەمەننىح ميروۆوززرەنچەسكيح كونسترۋكتسي، سۆيازاننىح س كازاحستانسكوي ناتسيونالنوي يدەنتيچنوستيۋ. پوەتومۋ پامياتنيك كەرەيۋ ي جانىبەكۋ دولجەن بىت ۋستانوۆلەن، كاك ي زادۋمىۆالوس ۆ كومپوزيتسي "كازاك ەلي", ا پامياتنيك پرەزيدەنتۋ نازارباەۆۋ دولجەن پودوجدات نارودنوگو رەشەنيا ي بىت ۋستانوۆلەن پوسلە....، كاك ەتو دەلاەتسيا ۆ نورمالنىح تسيۆيليزوۆاننىح ستراناح.

ر.S. سكلادىۆاەتسيا ۆپەچاتلەنيە، چتو ۋ پراۆياششەي ۆەرحۋشكي نەت كونتسەپتسي پروشلوگو، ۆنياتنوگو پرەدستاۆلەنيا و ناستوياششەم ي ۋبەديتەلنوي ۆەرسي بۋدۋششەگو، پوەتومۋ پرەدلاگايۋ ۆىنوسيت نا وبششەنارودنوە وبسۋجدەنيە ۆاجنەيشيە ۆوپروسى كازاحستانسكوي گوسۋدارستۆەننوستي.

دەرەك كوزى - zonakz.net

 

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1565
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2260
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3541