جاقىندا عانا قازاق-ورىس-موڭعول شەكاراسىندا گولليۆۋدتىڭ، تۇركيا مەن برازيليانىڭ كينورەجيسسەرلەرى مەن ستسەناريشىلەرىنىڭ تۇسىنە كىرمەيتىن شىم-شىتىرىق وقيعا بولدى. بايان-ولگيدەن اتامەكەنىن اڭساپ كەلە جاتقان قازاق اناسى نارەستەسىنەن ايرىلىپ، ءۇش شەكارا توعىسىندا دۇنيەگە كەلگەن قازاق بالاسى وتانىمەن تابىسا الماي قالا جازدادى...

وقيعا بىلاي وربىگەن كورىنەدى. موڭعوليادان اتاجۇرتىن بەتكە الىپ قانداستارىمىزدىڭ ءبىر توبى جولعا شىعادى. ولاردىڭ قاتارىندا "قالاي بولعاندا دا ەلىمە جەتىپ بوسانايىن" دەپ شەشكەن ءۇش بالانىڭ اناسى 26 جاستاعى  سۇلۋشاش قالقامان دەگەن قانداسىمىز دا بار بولاتىن. ولار مىنگەن اۆتوبۋس ورىس-موڭعول شەكاراسىنان امان-ەسەن ءوتىپ، ورىس-قازاق شەكاراسىنا قاراي بۇرىلادى. رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنىپ ايتار بولساق، قانداستارىمىز مىنگەن اۆتوبۋس 22 قازان كۇنى موڭعول-رەسەي شەكاراسىنان 90 شاقىرىم جەردە، رەسەيدىڭ التاي ايماعىنىڭ رودينو اتتى اۋدان ورتالىعىنىڭ ماڭىندا الدىنان شىققان "جيگۋلي" اۆتوكولىگىمەن قاقتىعىسىپ قالادى. قاقتىعىستان ەشكىم جاپا شەكپەپتى، تەك سۇلۋشاشتىڭ تولعاعى باستالىپ كەتەدى. ابىروي بولعاندا اعايىندارى ونى تەز ارادا اۋدان ورتالىعىنداعى اۋرۋحاناعا جەتكىزىپ ۇلگىرەدى...

جاقىندا عانا قازاق-ورىس-موڭعول شەكاراسىندا گولليۆۋدتىڭ، تۇركيا مەن برازيليانىڭ كينورەجيسسەرلەرى مەن ستسەناريشىلەرىنىڭ تۇسىنە كىرمەيتىن شىم-شىتىرىق وقيعا بولدى. بايان-ولگيدەن اتامەكەنىن اڭساپ كەلە جاتقان قازاق اناسى نارەستەسىنەن ايرىلىپ، ءۇش شەكارا توعىسىندا دۇنيەگە كەلگەن قازاق بالاسى وتانىمەن تابىسا الماي قالا جازدادى...

وقيعا بىلاي وربىگەن كورىنەدى. موڭعوليادان اتاجۇرتىن بەتكە الىپ قانداستارىمىزدىڭ ءبىر توبى جولعا شىعادى. ولاردىڭ قاتارىندا "قالاي بولعاندا دا ەلىمە جەتىپ بوسانايىن" دەپ شەشكەن ءۇش بالانىڭ اناسى 26 جاستاعى  سۇلۋشاش قالقامان دەگەن قانداسىمىز دا بار بولاتىن. ولار مىنگەن اۆتوبۋس ورىس-موڭعول شەكاراسىنان امان-ەسەن ءوتىپ، ورىس-قازاق شەكاراسىنا قاراي بۇرىلادى. رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنىپ ايتار بولساق، قانداستارىمىز مىنگەن اۆتوبۋس 22 قازان كۇنى موڭعول-رەسەي شەكاراسىنان 90 شاقىرىم جەردە، رەسەيدىڭ التاي ايماعىنىڭ رودينو اتتى اۋدان ورتالىعىنىڭ ماڭىندا الدىنان شىققان "جيگۋلي" اۆتوكولىگىمەن قاقتىعىسىپ قالادى. قاقتىعىستان ەشكىم جاپا شەكپەپتى، تەك سۇلۋشاشتىڭ تولعاعى باستالىپ كەتەدى. ابىروي بولعاندا اعايىندارى ونى تەز ارادا اۋدان ورتالىعىنداعى اۋرۋحاناعا جەتكىزىپ ۇلگىرەدى...

سۇلۋشاش امان-ەسەن بوسانىپ، دۇنيەگە تاعى ءبىر قازاق بالاسىن الىپ كەلەدى. رودينو اۋداندىق اۋرۋحاناسىنىڭ باس دارىگەرى سەرگەي سەرديۋك: ايتۋىنشا: "انا مەن بالانىڭ دەنساۋلىعىنا ەشقانداي زاقىم كەلمەگەن. سۇلۋشاش ورىسشا تۇسىنبەگەندىكتەن، ال ارامىزدا بىردە-ءبىر ادام قازاقشا يا موڭعولشا تىلدەسە الماعاندىقتان، بارلىعىن وعان ىممەن جەتكىزۋگە تۋرا كەلدى. ول تاجىريبەلى انا بولعاندىقتان بۇل جاعىنان ەشقانداي قيىندىق بولا قويعان جوق", -دەيدى.

سۇلۋشاش نارەستەسىمەن بىرگە اۋرۋحانادا جاتقان كەزدە، ونىڭ تۋعان-تۋىستارى قازاقستانعا قاراي ءجۇرىپ كەتۋگە ءماجبۇر بولادى. رەسەي جەرىندە ترانزيتپەن جۇرگەن قانداستارىمىزعا ورىستىڭ جەرگىلىكتى اكىمشىلىگى قول ۇشىن بەرىپ، ولاردى بالە-جالادان اۋلاق بولۋى ءۇشىن ميليتسيامەن كەرەكۋ قالاسىنا دەيىن شىعارىپ سالادى...

رەسەيدىڭ اقپارات قۇرالدارىنىڭ دەرەگى بويىنشا، 27 قازان كۇنى رودينو اۋدانىنا سۇلۋشاشتىڭ بايقال دەگەن تۋىسى كەلىپ كەتىپتى. ەپتەگەن ورىسشاسى بار اعايىن سۇلۋشاش پەن ونىڭ ۇلىن الىپ كەتۋگە تىرىسادى، ول ءۇشىن جەرگىلىكتى احاج قىزمەتىنە جۇگىنەدى. ول جاقتا قانداي اڭگىمە بولعانى قايدام، ايتەۋىر ءىستىڭ سوڭى بالانىڭ اتىن رودينو دەپ اتاۋمەن تىنادى! قولىنا احاج-دىڭ قاعازىن الىپ، اۋرۋحانادان سۇلۋشاش پەن رودينونى الىپ، بالقاش قانداسىمىز ەلگە قاراي قوزعالادى. قىزىقتىڭ بارلىعى وسى جەردەن باستالادى...

سونىمەن، ورىس-قازاق شەكاراسىنان وتە بەرگەن كەزدە رەسەيدىڭ كەدەنشىلەرى جوق جەردەن داۋ شىعارىپ، رودينونىڭ قازاقستانعا وتۋىنە تىيىم سالادى. سەبەبى، الەمدىك تاجىريبە بويىنشا، كامەلەتكە تولماعان بالا شەكارادان ءوتۋ ءۇشىن يا اناسىنىڭ، يا اكەسىنىڭ تولقۇجاتىنا جازىلۋى كەرەك. رەسەي شەكاراشىلارى بوتەن ەلدىڭ تولقۇجاتىنا ەشقانداي وزگەرتۋ ەنگىزە المايتىنىن ايتىپ رودينو اۋداندىق احاج قىزمەتىنىڭ قۇجاتىنا پىسقىرىپ تا قارامايدى. ولار قانداستارىمىزعا "ۋاقىتشا ونكۇندىك ۆيزا اشىپ، تۋۆا قالاسىنداعى موڭعوليانىڭ كونسۋلىنا بارىڭدار" دەپ كەڭەس بەرەدى.

ۆيزاسىنىڭ ۋاقىتى اياقتالىپ، اقشاسى تاۋسىلعان قانداستارىمىز نە ىستەي الادى؟ ورىسشا ءلام-ميم دەي المايتىن سۇلۋشاش پەن بايقال ابدەن ابىگەرگە ءتۇسىپ، رەسەيلىك شەنەۋنىكتەردىڭ سوزدەرىن تۇسىنە قويمايدى. ولار قازاقشالاپ ءوز نارازىلىقتارىن ايتا باستاسا، رەسەي ساقشىلارى ولاردى ۇقپايدى. ورىس شەكاراشىلارىنىڭ بۇل تىرلىگىن "بالانى قالاي بولعاندا دا الىپ قالۋ" دەپ تۇسىنگەن قانداستارىمىز جىلاپ-ەڭىرەپ، ءتيىستى قۇجاتتاردىڭ بارلىعى رەسميلەنگەنگە دەيىن بالانى رودينو اۋرۋحاناسىنا اپارىپ، جەرگىلىكتى دارىگەرلەردىڭ مەيىرىمدىلىگىنە سەنىپ، امانات ەتىپ قالدىرادى...

سونىمەن سۇلۋشاش ەلگە قايتادى، ال رودينو اۋداندىق اۋرۋحانادا قالادى. اناسىنان ايرىلعان نارەستەگە جەرگىلىكتى دارىگەرلەر وڭ كوزىمەن قاراپ، ونى بارىنشا جەتىمسىرەتپەۋگە تىرىسادى. جوعارىدا اتالعان دارىگەر سەرگەي سەرديۋك: "شىڭعىسحاننىڭ مىقتى ۇرپاعى بولىپ شىقتى بۇل بالا. وسى كۇندەرى اۋرۋحانادا تىماۋ كەڭىنەن تاراپ، ەكى بالانىڭ ءبىرى سۋىقتاپ، تىماۋراتىپ جاتقان كەزدە، مىنا بالا مىڭق ەتپەدى" - دەپ قايران قالادى. جەرگىلىكتى قازاق دياسپوراسى رودينوعا بولا قاراجات جيناپ، بىرەۋلەرى بالانىڭ تاماعىن، ەكىنشىلەرى - كيىمىن الىپ كەلىپ جاتادى.

ەندىگى اڭگىمە ءوزىمىزدىڭ قانداستارىمىزدىڭ ناداندىعى مەن رەسەي دارىگەرلەرىنىڭ ادامگەرشىلىگى حاقىندا بولماق. رودينوعا ابدەن باۋىر باسىپ كەتكەن دارىگەرلەر ونىڭ اتا-اناسىن كۇتىپ زار بولادى. قايتا-قايتا جەرگىلىكتى شەكاراشىلار مەر كوشى-قون باسقارماسىنا قاتىناس حات جازىپ، تەلەفون شالادى. بالانىڭ تۋعان تۋىستارىنان بەيحابار اقحالاتتى ازاماتتاردىڭ قولىندا تەك بايقالدىڭ ۇيالى تەلەفونىنىڭ ءنومىرى جازۋلى ەكەن. سوعان قايتا-قايتا قوڭىراۋلاتا بەرەدى. ەشكىم تەلەفوندى كوتەرمەيدى. كۇندەردىڭ كۇنىندە تەلەفون يەسى "بىزدەردى ەندى مازالاماڭىزدار. بىزدەر كەدەي ادامدارمىز. سۇلۋشاشقا ونىڭ بالاسى شەتىنەپ كەتتى دەپ ايتتىق" دەپ جاۋاپ قاتادى. امالسىز دارىگەرلەر جەرگىلىكتى ءباسپاسوز وكىلدەرىنە حابارلاسىپ، اناسىن كۇتىپ جاتقان رودينو تۋرالى ارنايى تەلەسيۋجەت جاسايدى. ونى رەسەيدىڭ بارلىق تەلەارنالارى كورسەتىپ، ءبىر شەتى ەلىمىزدەگى ايماقتىق تەلەارنالارعا دەيىن جەتەدى.

دارىگەرلەردىڭ وسىنداي تاباندىلىعىنىڭ ارقاسىندا بالاسىنىڭ اماندىعى تۋرالى حابار قاراعاندى وبلىسىنىڭ اباي اۋدانىنا بارىپ ورىن تەپكەن سۇلۋشاشقا دەيىن جەتىپتى. اقىرى تۋعان-تۋىستار جينالىپ، نارەستەنى قالاي بولعاندا دا ەلگە قايتارۋعا جۇمىستانادى. رودينو اۋرۋحاناسىنىڭ مەدبيكەسى ولگا ەفرەمەنكو: "كۇندەردىڭ كۇنىندە اۋرۋحاناعا بىرەۋلەر تەلەفون شالىپ، ء"بىز رودينونىڭ تۋىستارىمىز. ءبىز ونى مىندەتتى تۇردە الىپ كەتەمىز" دەپ ەڭكىلدەپ جىلاعانىن ەستىگەندە، قۋانىشىمنىڭ شەگى بولمادى" دەيدى.

نە كەرەك، بۇگىنگى كۇنى ءۇش ەلدىڭ رەسمي ورگاندارى "كونتراباندى نارەستەنىڭ" ماسەلەسىن شەشىپ بولعان سياقتى. سۇلۋشاش پەن ونىڭ تۋىستارى رودينومەن قاۋىشۋ ءۇشىن قاجەتتى قۇجاتتارىن ازىرلەپ، جول قۇنىن وتەيتىن قاراجات تاۋىپتى. رودينونىڭ اناسىمەن تەزىرەك كەزدەسۋىنە التايداعى قانداستارىمىز دا ات سالىسىپ، قارجىلىق كومەك كورسەتۋگە دايىن ەكەندىكتەرىن ايتىپ جاتىر. قۇداي قالاسا، جاقىن ارادا رودينو كوپ كۇتتىرگەن وتانىنا ورالادى! حەپپي ەند!

الايدا، وسى وقيعانىڭ بارىسىنا قاراپ بىرنەشە ويعا كەلدىك. دۇنيەگە كەلمەي جاتىپ كوشى-قوننىڭ بارلىق سۇمدىعى مەن ماشاقاتىنا تاپ بولعان رودينونىڭ وتانىنا ورالۋى جالپى قازاقتىڭ اتامەكەنىنە ورالۋىنىڭ ناقتى كورىنىسى ىسپەتتەس. نارەستەنى بالە-جالادان، اۋرۋ-سىرقاۋدان ساقتاپ، مەيىرىمدى ادامدارعا تابىستىرعانىنا قۋانامىز. ونى ەلىن اڭساپ كەتكەن اتا-بابالارىنىڭ ارۋاعى قولدادى، جەلەپ-جەبەدى دەپ تۇسىنەمىز. وسىنداي بەينەتتى باسىنان وتكەرىپ، اتاجۇرتىنا امان ورالعان رودينونىڭ بولاشاعى جارقىن بولادى دەپ سەنەمىز!

وسى اتالعان وقيعانىڭ بارىسىندا ەلىمىزدەگى كوشى-قون ورگاندارىنىڭ جۇمىسدا شيكىلىكتىڭ باسىم ەكەنى تاعى دا كورىنىپ قالدى. قانداستارىمىزدى كوشىرۋ ماسەلەسىندە كوپ جاعدايدا نەمقۇرايلىلىق تانىتىپ، "كەلسە كەلسىن، كەلمەسە كەرۋەن اتسىن" دەپ ءجۇرىپ جاتقاندايمىز. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، الداعى ۋاقىتتا قازاق ۇكىمەتى رەسەيدىڭ موڭعوليامەن شەكاراسىنداعى وكىلدەرى مەن زاڭگەرلەرىنىڭ ساندارىن، قاجەت بولسا ارنايى كونسۋلدىقتارىنىڭ سانىن ارتتىرۋى ءتيىس! ەلىنە قاراي بەت العان ءاربىر ازاماتتىڭ دەنساۋلىعى، قارجىلاي مۇمكىندىكتەرى مۇقيات زەرتتەلىپ، كوشى-قون قىزمەتتەرىنىڭ نازارىندا تۇرعانى ابزال.

امالسىز امەريكا نە فرانتسيا سياقتى زيالى ەلدەردىڭ وسىنداي جاعدايداعى تىرشىلىگى ەسىڭە كەلەدى ەكەن. ەگەر ولاردىڭ ازاماتتارى جات جاقتا قينالىپ قالسا، بىردەن مەملەكەت باسشىلارى ءسوز سويلەپ، پارتيالارى مەن ءباسپاسوزى دۇرلىگە كوتەرىلەر ەدى. قاجەت بولسا بۇل ەلدەردىڭ ءوز ازاماتتارىن قۇتقارۋ ءۇشىن الەمنىڭ قاي شەتىنە بولسا دا اسكەرى مەن ديپلوماتتارىن جىبەرىپ، ماسەلەنىڭ وڭ شەشىمىن تاپقانعا دەيىن كۇرەسەتىنىن بىلەمىز. ال بىزدەر شە؟ رەسەي دارىگەرلەرى مەن ءباسپاسوزى ۇندەمەي جاتسا، وسىنداي وقيعانىڭ ورىن العانىن ەستىمەي دە قالار ەدىك! بىزدەرگە ءوز ازاماتتارىمىزعا دەگەن جاۋاپكەرشىلىك جەتپەي جاتىر. ءبىز مەملەكەتتىك دەڭگەيدە «ءبىر قازاق - بار قازاق، بار قازاق - ءبىر قازاق»  دەگەن تۇسىنىكتى قالىپتاستىرا الماي كەلەمىز. وسى باعىتتا ۇلتتىق دەڭگەيدە ءبىراز جۇمىس اتقارۋ قاجەت! الداعى جىلدارى قىتايداعى، وزبەكستانداعى، رەسەيدەگى، موڭعولياداعى، ت.ب. جەرلەردەگى قانداستارىمىزدىڭ بارلىعىن ەلىمىزگە امان-ەسەن كوشىرۋگە جازسىن! ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتىنا، شەتتە جۇرگەن ءاربىر قانداسىمىزعا اباي بولايىق، اعايىن!

«اباي-اقپارات»