مەملەكەتتىڭ مەملەكەت بولىپ تۇرۋى ءۇشىن ەڭ الدىمەن مەملەكەت جەرىنىڭ تۇتاستىعى مەن شەكاراسىنىڭ بۇتىندىگى كەرەك ەكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز! بۇل بارلىق مۇمكىندىكتىڭ نەگىزى، ياعني ول جەردە حالىق تىرشىلىك ەتەتىن بارلىق بايلىق بار. اتا-بابالارىمىز قان-تەرىن توگىپ ءجۇرىپ ساقتاپ قالعان جەرىمىزدى باسقالارعا جالعا بەرۋ ءبىزدى قانداي حالگە دۋشار ەتەدى؟ وزبەكستانعا جالعا بەرىلىپ قايتپاي قالعان بوستاندىق اۋدانىن ەسكە تۇسىرەيىكشى. ال قىتاي بولسا  گونكونگ قالاسىن 49 جىلدان كەيىن وزىنە ارەڭ قايتارىپ العانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيدى. وسى ماسەلەلەر تۋرالى ءسوز باستار الدىندا تومەندەگى اڭگىمەلەرگە سوعا كەتكەندى ءجون كوردىم.

18 جەلتوقساندا قىتايدىڭ  "رەن مين ر باۋ"(حالىق گازەتى) گازەتىنىڭ اعىلشىن تىلىندەگى سايتىندا ەلەۋسىزدەۋ ءبىر دەرەك  پايدا بولدى. «جەتى مىڭ گەكتار جەر ون جىلعا الىندى، ءۇش مىڭ قىتاي ديقانى قازاقستانعا وسى كوكتەمدە بارادى» دەگەن مالىمەتتە ارنايى قۇرىلعان كاسىپورىننىڭ اتاۋى دا اتالدى. بۇل الماتى وبلىسى الاكول اۋدانىندا ورنالاسقان "سينو-قازاقستان" كومپانياسى. ونىڭ ديرەكتورى - حۋ فەڭ دەگەن ازامات.

ال، ءبىزدىڭ بيلىك بۇل شىندىقتى جاسىرىپ-جاۋىپ، جايما شۋقتاندىرىپ بىلاي دەپ وتىر:

مەملەكەتتىڭ مەملەكەت بولىپ تۇرۋى ءۇشىن ەڭ الدىمەن مەملەكەت جەرىنىڭ تۇتاستىعى مەن شەكاراسىنىڭ بۇتىندىگى كەرەك ەكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز! بۇل بارلىق مۇمكىندىكتىڭ نەگىزى، ياعني ول جەردە حالىق تىرشىلىك ەتەتىن بارلىق بايلىق بار. اتا-بابالارىمىز قان-تەرىن توگىپ ءجۇرىپ ساقتاپ قالعان جەرىمىزدى باسقالارعا جالعا بەرۋ ءبىزدى قانداي حالگە دۋشار ەتەدى؟ وزبەكستانعا جالعا بەرىلىپ قايتپاي قالعان بوستاندىق اۋدانىن ەسكە تۇسىرەيىكشى. ال قىتاي بولسا  گونكونگ قالاسىن 49 جىلدان كەيىن وزىنە ارەڭ قايتارىپ العانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيدى. وسى ماسەلەلەر تۋرالى ءسوز باستار الدىندا تومەندەگى اڭگىمەلەرگە سوعا كەتكەندى ءجون كوردىم.

18 جەلتوقساندا قىتايدىڭ  "رەن مين ر باۋ"(حالىق گازەتى) گازەتىنىڭ اعىلشىن تىلىندەگى سايتىندا ەلەۋسىزدەۋ ءبىر دەرەك  پايدا بولدى. «جەتى مىڭ گەكتار جەر ون جىلعا الىندى، ءۇش مىڭ قىتاي ديقانى قازاقستانعا وسى كوكتەمدە بارادى» دەگەن مالىمەتتە ارنايى قۇرىلعان كاسىپورىننىڭ اتاۋى دا اتالدى. بۇل الماتى وبلىسى الاكول اۋدانىندا ورنالاسقان "سينو-قازاقستان" كومپانياسى. ونىڭ ديرەكتورى - حۋ فەڭ دەگەن ازامات.

ال، ءبىزدىڭ بيلىك بۇل شىندىقتى جاسىرىپ-جاۋىپ، جايما شۋقتاندىرىپ بىلاي دەپ وتىر:

ا. ەۆنيەۆ، "ەتو نە ارەندا، رەچ يدەت و سوۆمەستنوم ۆەدەني پرويزۆودستۆا، كوگدا كاجدىي توۆاروپرويزۆوديتەل سموجەت ۆىبيرات: پرويزۆوديت تو، چتو وبەسپەچەنو گارانتيروۆاننىم سبىتوم، گارانتيروۆاننىم پريوبرەتەنيەم". "ۆ داننوم سلۋچاە رەچ يدەت و سوە، ۆ پوسلەدۋيۋششەم ەتو بۋدۋت كۋكۋرۋزا ي راپس", - ۋتوچنيل ون.
"پروەكت (سوۆمەستنوگو پرويزۆودستۆا. - پريم. اگەنتستۆا) بۋدەت زاپۋسكاتسيا س ناچالا 2010 گودا". پو سلوۆام ا. ەۆنيەۆا، "ەتو بۋدەت نورمالنايا رىنوچنايا ديۆەرسيفيكاتسيا پرويزۆودستۆا". (استانا. 14 دەكابريا. Kazakhstan Today).

ايتكەنمەندە قىتاي قاۋىپى تۋرالى  مىنانداي پىكىر بار:

م.اۋەزوۆ:  «بايقايسىز با، ول سوياعا قاتىستى جوبا تالقىلانىپ جاتىر دەدى. بىراق، بۇل جوبا جۇزەگە اسسا قىتايدان كوپتەگەن ادامداردىڭ اكەلىنەتىنى تۇسىنىكتى عوي. ول سويانى كىم ءوسىرىپ، وڭدەپ، ساتۋمەن اينالىسادى؟  ەگەر الگىندەي جۇمىستاردىڭ بارلىعىمەن قىتايلىقتار اينالىسسا، وندا بۇل قىرۋار ادام. بۇل جەردە اڭگىمە تەك قىتاي شارۋاسى عانا ەمەس، قىتايلىق بۇكىل ينفراقۇرىلىم جايىندا بولۋى مۇمكىن. قىتايلارعا ءوز تاعامدارى، ءوز مەديتسيناسى، ت.ب. كەرەك بولادى. ياعني، ەگەر بۇل ماسەلە قىتايدىڭ پايداسىنا شەشىلەر بولسا، وندا قازاقستاندى ناعىز وتارلاۋ تۋرالى اڭگىمە ايتۋعا بولادى»( www.azattyq.org).

قىتايعا جەر بەرۋ تۋرالى ماسەلەگە كەلگەندە تومەندەگى ءۇش جايتقا باسا كوڭىل ءبولىۋىمىز كەرەك:

بىرىنشىدەن,  قازاق ەلى ءوز جەرىن باسقالارعا جالعا بەرۋگە مۇددەلى مە، نەمەسە ونىڭ ەلىمىزگە قانداي پايداسى بار؟

مىسالعا «بايقوڭىر»  جونىنەن العاندا بۇل تەحنولوگيا مەن جاڭا يننوۆاتسيالىق دامۋ تۇرعىسىنان رەسەيدىڭ كەيبىر ارتىقشىلىقتارىن ۇيرەنۋ ءۇشىن كەرەك شىعار. بىراق،  سارشاعاننان 2 ميلليون گەكتار جەردىڭ رەسەيگە قارۋ-جاراق قۋاتىن سىناۋ ءۇشىن بەرىلۋى اقىلعا قونبايدى.

ال، اۋىل-شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ءوندىرۋ ءۇشىن جەردى جالعا بەرۋدىڭ ەشقانداي دا پايداسى جوق. سەبەبى بىزدە اۋىل-شارۋاشىلىعى ونىمدەرى جەتكىلىكتى، تەك دايىن ءونىمدى شەت ەلگە ساتۋ جاعى عانا اقساپ تۇرعانى بەلگىلى. ماسەلەنكي،  استىقتىڭ ءشىرىپ، قار استىندا قالۋى كوپ جايتتان حابار بەرسە كەرەك.  بۇل ءبىر جاعىنان بيلىكتىڭ دارمەنسىزدىگىن بىلدىرسە، ەندى ءبىر جاعىنان بيلىكتىڭ حالىققا قارسى ساياسي قىسىمى بولۋى دا مۇمكىن! سەبەبى بيلىك استىق وندىرۋشىلەرگە رۇقسات بەرگەندە ونى وزدەرى دە شەت ەلگە ساتا الاتىن ەدى.

ەكىنشىدەن, 1 ميلليون گەكتار جەردى قىتايعا جالعا بەرۋ - 10 ميلليارد دوللاردىڭ وتەۋى  بولۋى مۇمكىن. قىتاي قازاقسانعا 10 ملرد ينۆەستيتسيا قۇيىپ باتىس ەلدەرىمەن اشىق باسەكەگە شىعىپ الدى. قىتاي قازىر قازاق جەرىنىڭ مۇناي-گاز سالاسىن ۇستاپ وتىرعان باستى  دەرجاۆا.   !

ۇشىنىشىدەن, قىتاي قاۋپى بارعان سايىن كۇشەيىپ كەلەدى.

2009 جىلعى الەمدىك ەكونوميكالىق داعدارىس قىتاي ءۇشىن ۇلكەن پايدا اكەلدى. باسقا ەلدەردەگى زاۆود-فابريكالاردىن كۇيرەۋى الەمنىڭ تۇتىنۋشىلارىنىڭ قىتايعا تاۋەلدىلىگىن ارتتىردى. قازاقستان ونسىزدا قىتايدىڭ ەكونوميكالىق قىسىمىنا قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرعان ەل.

قىتاي قارجىگەرلەرى باتىس ەلدەرىندەگى جانە اقش -تاعى قۇنى تومەندەگەن شاعىن اۋداندارى مەن قۇرىلىستاردى ساتىپ الىپ، باتىس ەلدەرىنىڭ قورقىنىشىن تۋدىردى. سول سەبەپتەن اقش قىتايلارعا بۇنداي ورىنداردى ساتۋعا شەك قويىپ جاتىر. بۇل ساياساتىن قىتاي قازاقستانعا دا جۇرگىزىپ، ماڭعىستاۋ مۇنايگاز كومپانياسىن، اقتوبە، قىزىلوردا، تورعاي مۇناي كەنىشتەرىن ساتىپ العانى بەلگىلى. قىتاي ەندى قازاق جەرىنە قاراپ ارانىن اشىپ وتىر.

1 ميلليون گەكتار جەرگە 1 ميلليون قىتاي كەرەك ەكەنى بەلگىلى! ال ولاردىڭ ايەلى، بالا-شاعاسى، تۋىستارىمەن قوسىلعاندا 10 جىلدا 10 ميلليوننان اسىپ كەتپەسىنە كىم كەپىل! ءبىزدىڭ جان سانىمىزدىڭ ماسساسى قىتايلارمەن ساناسا المايدى. ولار تەز كوبەيەدى ءارى ولاردىڭ قازاقستانعا كەلگىسى كەلەتىن اعايىن، تۋىستارى جەتىپ ارتىلادى.

قىتايلاردىڭ الەمدى جاۋلاۋ ساياساتى دا تىم استارلى.  ولار قازاقستانعا كەلىپ جۇمىس ىستەيتىن كومپانيالاردى سالىقتان بوساتادى جانە مەرزىمسىز، ءوسىمسىز قارجىمەن قولداپ وتىرادى، ءتىپتى جەرگىلىكتى ۇلت وكىلدەرىمەن ۇيلەنگەن جىگىتتەرىنىڭ جالاقىسىن 10 ەسە كوتەرىپ، ولارعا دا جان-جاقتى كومەكتەسەدى. مىسالى قازىر قازاقستان ازاماتتىعىن العان قىتايلارعا الماتى مەن استانا ماڭىنان كوپ مولشەردە جەر ساتىپ الىپ بەرگەن.

قازاقستانداعى اتا زاڭ مەن ارنايى زاڭ ەرەجەلەردىڭ  كەمشىلىكتەرى ءبىزدىڭ ۇلتتىق مۇددەمىزگە زاردابىن تيگىزە باستادى. بۇل جاعىندا ەكى ماسەلە بار: ءبىرىنشىسى، بۇرىنعى تمد ەلدەرى ازاماتتارىنا ازاماتتىق بەرۋ ماسەلەسىندە كەمشىلىك ازاماتتىق الۋعا ءوتىنىش بەرۋشىلەردىڭ تمد ەلدەرىنىڭ تاريحي تۇرعىنى بولۋى كەرەك ەدى. قازىر قىتايلار قىرعىزستان ازاماتتىعىن الادى دا سوسىن تەزدەتىپ قازاقستان ازاماتى بولا سالادى. مىسالى، زىلتەمىر كوتەرۋدەن الەم چەمپيونى اتانعان 2 قىتاي قىزى وسىنداي جولمەن قازاقستان  ازاماتتىعىنا قول جەتكىزىپ ءارى ۇلتتارىن دا وزگەرتىپ العان. بوسقىندارعا بەرىلەتىن ازاماتتىق ماسەلەسى دە قىتايلاردىڭ باعىنا جۇمىس ىستەپ تۇر.

قۇزىرلى ورگانداردىڭ باسىن شىرماعان جەمقورلىق ەندى ۇلتتى ساتۋعا كەتىپ بارادى. قىتايلار  قازاقستاندا تۇرعانىنا 5 جىل بولماي جاتىپ اق كوك پاسپورتتى قالتاسىنا سالىپ الىپ شاپقىلاپ ءجۇر.

بۇنىڭ ءبىرى ويىنا كىرىپ شىقپاي،  جاستارىمىزدىڭ دەنى، اسىرەسە، باي-باعىلاننىڭ بالاسى اقشانى ار-وجداننان ارتىق قويىپ، شەت ەلدە جۇمىس ىستەگەندەرىنە ءماز. قايسىبىر قارىنداسىمىز بەن اپامىز، ارتىق كەتسەم ايىپقا بۇيىرماڭىزدار، قىتايعا «قاتىن» بولۋعا قازىردەن دايىن ەكەنىن دە ەسكەرە جۇرگەنىمىز ابزال!  بۇل كەلەڭسىزدىك ءتۇپتىڭ تۇبىندە ءبىزدىڭ ەلدىڭ سۇمدىق تراگدياسىنا اينالۋى ىقتيمال.

قىسقاسى، ءبىز تولىق قىتايدىڭ مىسىقتابانداپ كەلە جاتقان ارەكەتىنە بەي بەرەكەت قاراپ تەككە وتىرمىز. بيلىكتىڭ قىتايعا جەردى جالعا بەرەمىز، ساتپايمىز دەپ جاقاۋراتۋى شىلعي وتىرىك. قىتاي جەرىڭدى ساتىپ المايدى، پايدالانامىز دەپ اقىرىندا تارتىپ الادى.

«اباي-اقپارات»