زايىرلى مەملەكەتتە ءدىن ماسەلەسى دۇنيەتانىمدىق پليۋراليزمگە (پىكىر الۋاندىققا) نەگىزدەلەدى. بۇل ءۇردىس جالپى قاعيدا ەسەبىندە بارشا ەلدەرگە تاڭىلعانىمەن، ءدىندى ۇلتتىق مۇراتتارىنا قالاي جاراتۋدى ءار قاۋىم جەكە دارا ءوزى شەشىپ كەلەدى. سوڭعى كەزدە بۇقارانىڭ دىنشىلدىگى ارتىپ وتىر. وسىعان وراي، ءدىن مەن مەملەكەتتىڭ قارىم-قاتىناستارى نەندەي تۇعىرعا تابان تىرەيدى دەگەن ساۋال كوپ كولدەنەڭدەيدى. وزىق ەلدەردىڭ «زايىرلىلىق» سانىنە قۇشتارلىعى بۇرىنعىداي ەمەس كۇن سايىن كەمىپ، ونىڭ ورنىن ءدىندى قوعامدىق قارىم-قاتىناستاردى رەتتەۋ تەتىگى رەتىندە وركەندەتۋ ۇدەرىسى باسىپ كەلەدى. وسىنى ەسكەرىپ، بۇگىنگى فورۋمدا مەملەكەت - ءدىن، ءدىن - زيالى قاۋىم قارىم-قاتىناستارى ماسەلەسىن ءار سالانىڭ بىلىكتى ماماندارى تالقىسىنا سالىپ وتىرمىز. سوعان نازار اۋدارىڭىز.

1. "مەملەكەت دىننەن بولەك، ءدىن مەملەكەتتەن بولەك" دەگەن قاعيدا مەملەكەتتىڭ دىنمەن قاتىناسىن رەتتەۋگە پايدالى بولدى ما، زيان ەتتى مە؟

2. ەلدەگى ءدىني قارىم-قاتىناستارعا، ءدىني احۋالعا زيالى قاۋىمنىڭ اسەرىن قالاي باعالايسىز؟

دۋلات يسابەكوۆ، جازۋشى:

زايىرلى مەملەكەتتە ءدىن ماسەلەسى دۇنيەتانىمدىق پليۋراليزمگە (پىكىر الۋاندىققا) نەگىزدەلەدى. بۇل ءۇردىس جالپى قاعيدا ەسەبىندە بارشا ەلدەرگە تاڭىلعانىمەن، ءدىندى ۇلتتىق مۇراتتارىنا قالاي جاراتۋدى ءار قاۋىم جەكە دارا ءوزى شەشىپ كەلەدى. سوڭعى كەزدە بۇقارانىڭ دىنشىلدىگى ارتىپ وتىر. وسىعان وراي، ءدىن مەن مەملەكەتتىڭ قارىم-قاتىناستارى نەندەي تۇعىرعا تابان تىرەيدى دەگەن ساۋال كوپ كولدەنەڭدەيدى. وزىق ەلدەردىڭ «زايىرلىلىق» سانىنە قۇشتارلىعى بۇرىنعىداي ەمەس كۇن سايىن كەمىپ، ونىڭ ورنىن ءدىندى قوعامدىق قارىم-قاتىناستاردى رەتتەۋ تەتىگى رەتىندە وركەندەتۋ ۇدەرىسى باسىپ كەلەدى. وسىنى ەسكەرىپ، بۇگىنگى فورۋمدا مەملەكەت - ءدىن، ءدىن - زيالى قاۋىم قارىم-قاتىناستارى ماسەلەسىن ءار سالانىڭ بىلىكتى ماماندارى تالقىسىنا سالىپ وتىرمىز. سوعان نازار اۋدارىڭىز.

1. "مەملەكەت دىننەن بولەك، ءدىن مەملەكەتتەن بولەك" دەگەن قاعيدا مەملەكەتتىڭ دىنمەن قاتىناسىن رەتتەۋگە پايدالى بولدى ما، زيان ەتتى مە؟

2. ەلدەگى ءدىني قارىم-قاتىناستارعا، ءدىني احۋالعا زيالى قاۋىمنىڭ اسەرىن قالاي باعالايسىز؟

دۋلات يسابەكوۆ، جازۋشى:

1. مەملەكەتتىك زاڭ تۇرعىسىنان ءدىن بولەك بولۋ كەرەك. بىراق قوعامنىڭ جاعدايىنا، ومىرىنە، دامۋىنا، ءتۇرلى ساياسي وقيعالارعا بايلانىستى ءدىن مەملەكەتكە قاجەت بولدى. ءدىن وكىلدەرىنىڭ حالىققا ىقپالى كوبىرەك. سوندىقتان ساياسي قۇرىلىمدارعا، سايلاۋلارعا، ناۋقاندارعا بايلانىستى، سونداي-اق قوعامداعى كەلەڭسىزدىكتى، تۇراقتىلىقتى ساقتاۋعا مەملەكەتكە ءدىن وكىلدەرىنىڭ ىقپالىن پايدالاندى، ياعني دىننەن گورى ءدىني وكىلدەر قاجەت بولدى. جالپى ءدىن مەملەكەتتەن بولەك دەگەن ءۇردىستى قازاقستان قابىلداپ السا دا، اينالىپ كەلگەندە بىرىگىپ كەتتى. ويتكەنى ونسىز ساياسي تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ قيىن بولىپ قالدى. بىراق مەملەكەتتەن ءدىن بولەك بولۋ كەرەك دەگەن فيلوسوفيالىق تۇجىرىم ءالى ءوز كۇشىن جويعان جوق.

2. قازاقستاندا زيالى قاۋىم-نىڭ دىنگە پالەندەي اسەرى بولىپ جاتقان جوق. ويتكەنى، ءالى كۇنگە شەيىن كەڭەستىك سانا تۇرعىسىنان شىعا الماي جاتىرمىز. قازاقتىڭ اعا بۋىنىنا قاراعاندا اتەيزمنىڭ قۇرىعىندا تاربيەلەنبەگەن جاستار ءدىندى جاقسى تۇسىنەدى، قاتتى قىزىعادى. بۇل قۋانىشتى. بىراق، شىن مانىندە ەلىمىزدە مولدالار، يمامدار مۇسىلمان قاۋىمعا يە بولا الماي جاتقان جايى بار. سەبەبى، ولاردىڭ دىنگە قاتىستى ءتۇرلى جۇمىس، شارالار ۇيىمداستىرۋ جاعى ءالى السىزدەۋ. سونان كەيىن ءبىزدىڭ زيالى قاۋىم ءدىني باسقارما تاراپىنا كوپ سەنە بەرمەيتىن بولدى. ال، ەلىمىزدە جات ءدىني قۇرىلىمدار، ۇيىمدار، سەكتالار جۇمىسىن الدەقايدا بەلسەندى تۇردە جۇرگىزىپ جاتىر. بىزدەگى مۇسىلمان ءدىنىنىڭ وكىلدەرى جات اعىمدارمەن ساۋاتتى قارسى كۇرەسە الماي، دارمەنسىزدىك تانىتىپ وتىر. ويتكەنى ولار ءالى كۇنگە شەيىن ءبىزدىڭ حالىقتى ساۋاتسىز كورەتىن سياقتى. مولدا، يمامدارىمىز ءبىزدىڭ ارامىزعا كەلگەندە بالاعا ايتاتىن ۋاعىزىن ايتىپ، التىن ۋاقىتىڭدى كوپ الىپ كەتەدى. ال، سوعان قاراعاندا ولار ءبىزدى سۋ قاراڭعى دەپ ويلايتىن بولۋ كەرەك. قۇرعاق، ءدامسىز ۋاعىز ءبىزدىڭ قۇلاق قۇرىشىمىزدى قاندىربايدى. قازىرگى زيالى قاۋىم يسلام ءدىنىن عانا ەمەس، باسقا دىندەردى دە وقىپ، ولاردىڭ فيلوسوفيالىق، ءدىني قاعيدالارىن سالىستىرىپ جۇرگەن كوزى اشىق ادامدار. سودان كەيىن كىتاپ شىعارۋ، اسىرەسە، بالالارعا ارنالعان كىتاپ شىعارۋ قولعا الىنباي كەلەدى. قايتا-قايتا اينالدىرىپ، قۇراندى شىعارا بەرەدى، دۇرىس دەلىك، بىراق ۇلكەندەر ءوز بەتىنشە وقىسا وقي جاتار، ال وعان جاس بالانىڭ ءتىسى باتپايدى. ءدىن قىزمەتكەرلەرى زيالى قاۋىمدى اندا-ساندا قاجىلىققا شىعارىپ العاننان باسقا بايلانىسى جوق. مەن ولارعا تالاي ايتتىم، ءابساتتار قاجىعا دا ايتتىم. جات ءدىن وكىلدەرى كىتاپشا تاراتىپ ءجۇرىپ، مەنىڭ ۇيىمە دە ءجيى بەرىپ كەتەدى. ولار بەرىپ كەتكەن كەيبىر كىتاپشادا يسا پايعامباردىڭ ءومىرى قىسقا-قىسقا جازىلعان. قاراساڭ، قىزىعىپ وقيسىڭ، سول دىنگە بەرىلگەندىگىڭنەن ەمەس، ءبىلۋ ءۇشىن. ال، بالاعا تۇسىنىكتى تىلدە وسىنداي كىتاپتاردى نەگە شىعارمايدى؟ كەزىندە «انا تىلىندە» يسلام حاديستەرىنەن ۇزىندىلەر، مۇحاممەد (س.ع.س.) پايعامباردىڭ ءومىربايانى، بالالىق شاعىنان بەرە باستاپ ەدى، تۇسىنىكسىز. ارابشا ارالاستىرىپ شاتپاقتاپ جىبەرگەن. قاراپايىم قازاقتىڭ جالپاق تىلىمەن بالا تۇسىنەتىندەي ەتىپ جازۋ كەرەك قوي. ونى ۇلكەندەردىڭ ءوزى تۇسىنبەيدى. سوسىن ونى وقۋشى وقىمايدى. «جاڭا وسيەت»، «كونە وسيەت» قازاق تىلىنە تاماشا اۋدارىلدى، تۇسىنىكتى. تاراۋلارىن ەكى-ءۇش بەتتەن اسىرماي، باتىس سۋرەتشىلەرىنىڭ ءدىن تاقىرىبىندا سالعان سۋرەتتەرىمەن بەزەندىرىپ بەرگەندە قالاي وقىپ شىققانىڭدى بىلمەي قالاسىڭ. نەگە وسىنداي كىتاپ شىعارا المايدى؟ پايعامبارىمىزدىڭ، اۋليە-عۇلامالاردىڭ ءومىرى حيكمەت، تاعدىرى قيلى، عيبراتتى. وسىنى قىسقا-قىسقا ەتىپ جازا بىلسە، جاقسى بولار ەدى. بىزدە ول دا جوق. جۇرتتار ءوز بەتىنشە مەشىتكە بارادى، قايتادى، بولدى. ال، مەشىتكە شەن-شەكپەندى كەلسە الدىنان قۇراق ۇشىپ، ءمىناجات ەتۋگە دەيىن بارادى. جاقىندا رەسەيدىڭ پاتريارحى كەلدى، ءبىزدىڭ ابساتتارمەن سويلەسكەن دە جوق. پاتريارحقا مەدۆەدەۆ، پۋتين وزدەرى كەلىپ امانداسىپ، ءتاۋ ەتەدى. ول قانشا دەگەنمەن قۇداي اتىنان سويلەپ تۇر ەمەس پە؟ يمام پەندەلىكتەن جوعارى تۇرماي ما؟ پاتشا ما، اكىم بە، اقىن با، جازۋشى ما. ال، بىزدىكى ولارعا قۇلدىق ۇرۋعا دەيىن بارادى. بۇل - ءدىندى جىعىپ بەرۋ دەگەن ءسوز.

شىندىعىن ايتايىن، ەڭ الدىمەن ماعان قازاعىم كەرەك، ۇلتىم كەرەك. مەن بۇل جايلى بۇرىن دا ايتقانمىن. ۇلتىمدى، ءداستۇرىمدى مويىنداماعان ءدىن كەرەك ەمەس. ەگەر ۇلتىم جويىلاتىن بولسا، ءدىن ماعان نەگە كەرەك؟ قازاعىم قىمبات، قالعانى سودان كەيىن.

ماماي احەت، الماتى قالاسى اكىمدىگىنىڭ «ءتىل» وقۋ-ادىستەمەلىك ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى:

1. مەملەكەت دىننەن بولەك بولعانى دۇرىس. رۋحاني ماسەلە ءاردايىم بارىنەن، ساياساتتان، ەكونوميكادان بيىك تۇرادى. مەملەكەت - ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋىن زاڭ ارقىلى رەتتەيتىن قۇرىلىم، ال ءدىن ادامنىڭ ىشكى رۋحاني دۇنيەسىمەن بايلانىستى. سوندىقتان مەملەكەت پەن ءدىن ارالاسسا كەرى اسەر ەتۋى مۇمكىن.

2. زيالى دەگەن كىم؟ وسى ماسەلەنىڭ باسىن اشىپ الۋ كەرەك. ەلگە تانىمال بولسا، زيالىلار قاتارىنا قوسىپ قوياتىن ءۇردىس بار. قاي ۋاقىتتا بولسىن زيالىلار ەلدەگى رۋحاني دەڭگەيدى كورسەتەتىن بىردەن-ءبىر ولشەم بىرلىك. ياعني زيالى حالىقتىڭ كوڭىلىنەن شىقپاي، پاراساتتان گورى ساياساتقا، قۋلىققا بەيىم بولسا، سول قوعامداعى رۋحاني دەڭگەيدى سولاي دەپ بىلگەن ءجون. سول سەبەپتى دە زيالىلاردىڭ ەلدەگى ءدىني احۋالعا اسەرى بار.

ءبىز ۋاقىتتىڭ سالعان تابىن ءبىر مەزەتتە ءوشىرىپ تاستاي المايمىز. بۇگىندە جۇرت مويىنداپ جۇرگەن عىلىم، ونەر، ساياساتتاعى زيالىلاردىڭ كوبىسىنىڭ دۇنيەتانىمى كەشەگى كەڭەستىك كەزەڭدەگى اتەيستىك قوعامدا قالىپتاستى. جاراتۋشى جوق، بولۋى مۇمكىن ەمەس دەپ تاربيەلەگەن زاماندا ءومىر ءسۇردى. ولاردىڭ دۇنيەتانىمى وسىلاي قاتايىپ كەتكەننەن كەيىن تاۋەلسىزدىكتەن سوڭ ءبىر مەزەتتە ەكىنشى جاققا اۋىسىپ شىعۋى قيىنعا سوقتى. كوبى رۋحاني ازىق الا الماعان جانە العىسى كەلگەنمەن دە جاستىق قۋاتىن سارقىپ العاسىن تولىقتاي رۋحاني ىزدەنىسكە تۇسە المادى. سوندىقتان دۇنيەتانىمى سول ۋاقىتتا قالىپتاسقاننان كەيىن قازىر دە وسىنداي ماسەلەگە ارالاسپاي وتىرۋىنىڭ ءوزى ولاردىڭ شىنايىلىعىن كورسەتەدى. ولاردىڭ ارالاسپاۋىن ءدىني ماسەلەدەن قاشۋى دەپ تۇسىنبەۋ كەرەك، كەرىسىنشە وزدەرىنىڭ بىلمەيتىندىگىن تۇسىنگەنى باتىلدىق، جاۋاپكەرشىلىك.

قۇباش ساعيدوللاۇلى، "الاش ايناسى" رەسپۋبليكالىق گازەتى ساياسات ءبولىمىنىڭ رەداكتورى:

1. زايىرلى قوعامىمىزدا ءدىن مەملەكەتتەن بولەك دەسەك تە، مەملەكەتتىك ساياسات بولىنبەۋى ءتيىس. كوزى قاراقتى كەز كەلگەن ازامات وزگە ورتالىق ازيا ەلدەرى سەكىلدى يمام اعزام ءابۋ حانيفا جولىن ۇستانعان قازاق جۇرتىنىڭ تاريحىندا ەۋرازيا كەڭىستىگىن ەن جايلاعان الىپ يمپەريا التىن وردا حانى وزبەك حاننىڭ تۇسىندا يسلام ءدىنى مەملەكەتتىك ءدىن بولىپ جاريالانعانىن، ۇلى دالا توسىندە مۇسىلمان رەنەسسانسىن تۋعىزعان قوجا احمەت ياساۋي، ءال-فارابي، سۇلەيمەن باقىرعاني، احمەت يۇگىنەكي، ماحمۇت قاشعاري داۋىرىنەن كەيىنگى دۋلات باباتايۇلى، شورتانباي قانايۇلى، مۇرات موڭكەۇلى، ابۋباكىر كەردەرى، ارالباي، قاشاعان، نۇرىم، ساتتىعۇل سىندى اقىن-جىراۋلار، عۇلامالار اباي، شاكارىم، ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەي زامانىندا ۇلتتىڭ دۇنيەتانىمىندا، تال بەسىكتەن جەر بەسىككە دەيىنگى سالت-ءداستۇر، ادەت-عۇرپىندا تەرەڭ ءىز قالدىرعانىن جاقسى بىلسە كەرەك. بۇل كەزدە ۇلتتىڭ دۇنيەتانىمى مەن ءداستۇرلى ءدىنى ءبىر-بىرىنەن اجىراعىسىز ەدى. ال قازىرگى كەزدە زايىرلى قوعام بولا وتىرىپ، مەملەكەتتىڭ دىنگە قاتىستى ساياساتى تىم جايداقتانىپ كەتكەنى جاسىرىن ەمەس. نەگىزى، حالىقارالىق تاجىريبەدە مەملەكەت پەن ءدىن اراقاتىناسىنىڭ ءۇش مودەلى ورنىققان. ونىڭ ءبىرىنشىسى - ءدىن مەلمەكەتتەن بولەك، ياعني ءدىن ماسەلەلەرى ازاماتتىق نەگىزدە شەشىلەتىن زايىرلى قوعام دەيتىن مودەل. دۇنيەدەگى مەملەكەتتەردىڭ كوپشىلىگى وسى مودەلدى ۇستانادى. ەكىنشى مودەل بويىنشا مەملەكەت پەن ءدىن بىرىگىپ، بىتە قايناسادى. بۇعان مىسالى رەتىندە اراب ەلدەرىن، ساۋد ارابياسىن جانە بىرقاتار ۆاتيكان سەكىلدى ەۋروپا ەلدەرىن ايتۋعا بولادى. مۇندا مەشىت نەمەسە شىركەۋلەر كەيبىر ەلدەردە مەملەكەتتىڭ رەسمي ۇيىمى بولىپ سانالادى. ال، ءۇشىنشى مودەلدە ءدىن مەملەكەتتەن اۆتونومدى تۇردە بولەك، الايدا مەملەكەت تاريحي قالىپتاسقان ءداستۇرلى دىنگە باسىمدىق بەرەدى. ماسەلەن، ورىس پراۆوسلاۆيەسى. بۇكىل رۋس پاتريارحاتى رەسەيدىڭ رۋحاني تۇتاستىعىنىڭ كەپىلىنە اينالىپ وتىر. ياعني مەملەكەت پەن ءدىن اراسى ءوزارا ۇيلەسىم تاپقان. قازاق دالاسىندا ءداستۇرلى يسلام ءدىنىنىڭ تەرەڭ تامىر جايىپ، رۋحاني-مادەني ەرەكشەلىگىمىزدى، ۇلتتىق بولمىسىمىزدى قالىپتاستىرعانىن ەسكەرسەك، ءۇشىنشى مودەل ءبىزدىڭ ەلدىڭ تابيعاتىنا اناعۇرلىم جاقىن ەكەنى داۋسىز. وسى ارادا ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «تاۋەلسىزدىك بەلەستەرى» كىتابىندا جازىلعانداي: «ءدىننىڭ تۇتاستىعى - قاشاندا ەلدىڭ تۇتاستىعى. ءدىني الاۋىزدىق ۇلتتىق الاۋىزدىققا سوقتىراتىنى تاريحتان بەلگىلى... قازاق دالاسىندا يسلام ءدىنىن ورنىقتىرعانداردىڭ ءبىرى - دانىشپان بابامىز احمەت ياساۋي وسى جاعدايلاردى ەسكەرە وتىرىپ، تۇركى جۇرتىنداعى يسلام داستۇرلەرىن قالىپتاستىرادى. وسى داستۇرمەن، مىنەكي، اتا-بابالارىمىز عاسىرلار بويى وزدەرىنىڭ ۇلتتىق سانا-سەزىمدەرىن قالىپتاستىرىپ كەلەدى. سوندىقتان ۇلتتىق سيپاتقا اينالعان ءداستۇر مەن دۇنيەتانىمىمىزعا سىرتتان كەلىپ، تۇزەتۋ جاساعىسى كەلەتىندەرگە جول بەرە المايتىنىمىزدى اشىق ايتامىز» دەگەن ويلارىمەن كوپ جايلاردى اڭعارتسا كەرەك.

2. وكىنىشكە قاراي، قازاق زيالىلارىندا بۇقارالىق تۇردە ۇلتتىڭ جوعىن ىزدەۋ ءۇردىسى بايقالمايدى. ساياسات پەن ادەبيەت، مادەنيەتتى بىلاي قويعاندا ءدىني احۋالعا ىقپالى باسەڭ جانە بەيتاراپ ساياسات ۇستانادى. بيلىكتىڭ ەلىمىزدەگى الەمدىك دىندەر سەزىن وتكىزۋ، دىنارالىق ۇنقاتىسۋعا شاقىرۋ ساياساتىنىڭ الدىمەن گەوساياسي ءمانى بار. بىرەۋلەر وعان ءۇن قاتىپ، بىرەۋلەر قوسىلماۋى مۇمكىن. ال جاھاندىق دىنارالىق ديالوگتى ەلىمىزدىڭ ءدىني ساياساتىنا تەلي سالۋعا دا بولمايدى. ءدىن ساياساتىنا ساۋىسقانداي ساقتىق كەرەك. ال زيالى قاۋىم، عىلىمي ورتا ءوزىنىڭ اعارتۋشىلىق، عىلىمي، شىعارماشىلىق ىزدەنىستەرىندە ۇلتتىڭ رۋحاني تاريحىن، ءدىستۇرلى ءدىنى مەن دۇنيەتانىمىن وزەك ەتسە، قۇبا-قۇپ بولار ەدى.

سايپۋللا موللاقاناعاتۇلى، ءدىنتانۋشى:

1. جالپى ءدىني تانىم تۇرعىسىنان قاراعاندا ادام مەن قوعام ءبىرتۇتاس. سول سەبەپتى ادامنىڭ بارلىق الەۋمەتتىك قىزمەتى ءدىن نورمالارىمەن رەتتەلەدى. ايتسە دە، سوڭعى جۇزجىلدىق-تاردىڭ تاريحي تاجىريبەسى نەگىزىندە باتىستىق مودەرنيزم مەن پروتەستانتتىق مادەنيەت «زايىرلىلىق» دەيتىن جاڭا ۇعىمدى تۋدىردى.

مەنىڭ جەكە پىكىرىمشە، قازىرگى قوعامدىق پىكىردەگى زايىرلىلىق ءپرينتسيپى تاعى دا تازا ءدىني نانىمداردان باستاۋ العان. ويتكەنى، سول بىزگە ۇلگى بولاتىن باتىستىق زايىرلى مەملەكەتتەردىڭ دەنى ءدىني ۇلگىدەگى قوعامنان تۇرادى. مۇندا تەك زايىرلىلىق ۇعىمىن ءوز نانىم-سەنىمدەرىنىڭ جالپى كورىنىسىنە ىڭعايلاعانى بايقالىپ-اق تۇر. اسىرەسە، اقش-تا. امەريكا پرەزيدەنتتەرىنىڭ «قۇداي، امەريكانى جارىلقاي كور!» دەپ ىشقىنۋى مەن انت بەرەردە «ىنجىلگە» قول قويۋى وسى ءسوزىمىزدىڭ دالەلى. جالپى، ءدىن ىستەرى دەكلاراتيۆتى تۇردە مەملەكەت اسەرىنەن تىس بولعانىمەن، ءار مەملەكەتتىڭ ءوز ءدىني ساياساتى بولاتىنى اقيقات. ياكي، مەملەكەت ءوز ازاماتتارىنىڭ قانداي ءدىني مودەلدى ۇستاناتىنىن ايشىقتاپ الۋعا ءتيىس. سوڭعى كەزدە سولتۇستىكتەگى الىپ كورشىمىز رەسەيدىڭ ساياسي ومىرىندە پراۆوسلاۆتىق بوياۋ قالىڭداپ بارا جاتقانى ەشكىمگە جاسىرىن ەمەس. قازىر مۇندا ەلدەگى باستى دىندەردىڭ نەگىزگى قاعيدالارىن ۇيرەتەتىن پاندەر جيىنتىعىن مەكتەپكە ەنگىزۋ (قازىرشە بالانىڭ تاڭداۋى ارقىلى) تاجىريبەسى قاراستىرىلۋدا. ولاي بولسا، قازاقستاندىق قۇزىرلى ورىندارىمىز ءداستۇرلى ءدىنىمىزدى ناسيحاتتاۋ ءىسىن ءوز باقىلاۋىنا الۋى كەرەك. مەملەكەت ءدىن ىستەرىندە ءوز ۇستانىمىن جاريا ەتىپ، عاسىرلاردان بەرى ەلدىكتىڭ ىرگەتاسى قىزمەتىن اتقارعان ءتول رۋحانياتىمىزعا دەن قوياتىن ۋاقىتى جەتتى. كۇنى كەشەگى داڭقتى، ۇلى مەملەكەتىمىز التىن وردانىڭ وزەگى بولعان - قوجا احمەت ياساۋي جولى مەن حانافيلىك مەكتەپ بۇگىنگى كۇننىڭ دە بارلىق رۋحاني سۇرانىستارىنا جاۋاپ بەرەرى حاق.

2. بۇل سۇراققا جاۋاپ رەتىندە مەن تولعاعى جەتكەن تاعى ءبىر ماسەلەگە نازار اۋدارعىم كەلەدى. ول - بىزدەگى تولىق ماعىناسىنداعى ءدىن زيالىلارىنىڭ قالىپتاسپاۋى. ءدىن زيالىسى - زيالىلىقتىڭ جوعارعى دەڭگەيىن، اسقاق پاراسات پەن پايىم كورسەتىپ، جۇرتقا ۇلگى بولىپ، جول نۇسقايتىن ەرەكشە بۋىن بولۋى كەرەك. ءبىزدىڭ كوممۋنيستىك وتكەنىمىز بەن باعىتى كۇماندى ءدىني وقۋ ورىندارىنىڭ بىتىرۋشىلەرىنىڭ ستاتيستيكاسى ەلدە ءدىن زيالىسىن قالىپتاستىرمايدى. كەيبىر ءدىندارلاردىڭ سوزىنە قۇلاق سالساڭىز، ءوز وتكەنىڭىزدەن ءتۇڭىلىپ، باسقانىڭ «قاڭسىعىنا» تاڭسىق بولۋدان ارىعا بارمايسىز. ءبىر قىزىعى، بۇگىنگىنىڭ زيالىسى ءوزىن دىننەن بولەك كورسەتكىسى كەلەدى. ول - مۇمكىن زات ەمەس. كەز-كەلگەن زيالى قالاسىن-قالاماسىن بەلگىلى ءبىر ءدىننىڭ قۇندىلىقتار شەڭبەرىندە تاربيەلەنەدى. ونى ءوزى ايشىقتاپ بىلمەۋى مۇمكىن. قازاقى مادەنيەتتىڭ كاۋسارىنان قانىپ ىشكەن بۇگىنگى ۇلت زيالىلارىن مۇسىلمان زيالىلارىنا جاتقىزۋعا بولادى. بىزگە جەتىسپەي تۇرعانى ءدىندارلارىمىزدىڭ ءدىن پاراساتى مەن ىزگىلىگىن كورسەتە الماۋى. بۇل تۇرعىدان العاندا جاستار اراسىندا ۇلتتىق ونەگە مەن ءدىني رۋحانيلىقتى ورە بىلەتىن بۋىننىڭ قالىپتاسىپ كەلە جاتقانى قۋانتادى. «ءۇش قيان» گازەتى ۇزبەي جاريالاپ كەلە جاتقان «ابجاد» ينتەللەكتۋالدىق كلۋبى ماڭىنداعى ورەندەردەن سول جۇرەككە قونعان يماني ىزگىلىك پەن ەلدىك پاتريوتتىقتىڭ، بىلىمدىلىكتىڭ لەبى سەزىلەدى. ءدىن زيالىسىن تاربيەلەۋ ىسىندە وسىنداي وڭ تاجىريبەلەردىڭ ورنى ەرەكشە.

سۇحباتتى جۇرگىزگەن

داۋرەن سەيىتجانۇلى

«ءۇش قيان» گازەتى

25.02.2010 جىل، №6 سانى

تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ - «مەملەكەت دىننەن بولەك»  دەگەن قاعيدا پايدالى بولدى ما، زيان ەتتى مە؟»