پارلامەنت ماجىلىسىندە وتكەن «قازاقستان - بەيبىتشىلىك ەلى» دەگەن تاقىرىپتاعى دوڭگەلەك ۇستەلدە سەمەي سىناق ايماعىنىڭ قاسىرەتتەرى جايلى دەپۋتات نۇرتاي سابيليانوۆ ءسوز سويلەدى (سۋرەتتە).

ءماجىلىستىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى دەپۋتات نۇرتاي سابيليانوۆتىڭ ءسوزىن تولىق  تۇرىندە باق نازارىنا ۇسىنىپ وتىر:

«قۇرمەتتى قاۋىم! بۇرىنعى سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونى قازاقستاننىڭ سولتۇستىك-شىعىس بولىگىندە ورنالاسقان، جالپى كولەمى 18 مىڭ. شارشى شاقىرىم اۋماقتى الىپ جاتىر.

سەمەي پوليگونى يادرولىق قارۋدى سىناۋعا ارنالعان دۇنيەجۇزىندەگى ەڭ ءىرى پوليگونداردىڭ ءبىرى. پوليگوندا 40 جىلدان استام ۋاقىتتا 456 يادرولىق  سىناق جاسالعان.   العاشقى سىناق 1949 جىلعى 29 تامىزدا بولىپ، قاسيەتتى قازاق جەرى سىناق الاڭىنا اينالدى. اجال وتى جىلدار بويى حالقىمىزدى، جەرىمىزدى ۋلاپ كەلدى. رادياتسيانىڭ تارالۋىنان مىڭداعان ادام جازىلمايتىن اۋرۋعا شالدىقتى، كەمتار بالالار دۇنيەگە كەلدى. ادامداردىڭ دەنساۋلىعى مەن قورشاعان تابيعي ورتاعا ورنى تولماس زيان كەلدى. سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونىندا جۇرگىزىلگەن يادرولىق سىناقتار سەمەي ءوڭىرىنىڭ جانە وعان ىرگەلەس پاۆلودار، شىعىس قازاقستان، قاراعاندى وبلىستارىنىڭ اۋداندارى ەكولوگيالىق اپات ايماقتارى رەتىندە تانىلدى.

پارلامەنت ماجىلىسىندە وتكەن «قازاقستان - بەيبىتشىلىك ەلى» دەگەن تاقىرىپتاعى دوڭگەلەك ۇستەلدە سەمەي سىناق ايماعىنىڭ قاسىرەتتەرى جايلى دەپۋتات نۇرتاي سابيليانوۆ ءسوز سويلەدى (سۋرەتتە).

ءماجىلىستىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى دەپۋتات نۇرتاي سابيليانوۆتىڭ ءسوزىن تولىق  تۇرىندە باق نازارىنا ۇسىنىپ وتىر:

«قۇرمەتتى قاۋىم! بۇرىنعى سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونى قازاقستاننىڭ سولتۇستىك-شىعىس بولىگىندە ورنالاسقان، جالپى كولەمى 18 مىڭ. شارشى شاقىرىم اۋماقتى الىپ جاتىر.

سەمەي پوليگونى يادرولىق قارۋدى سىناۋعا ارنالعان دۇنيەجۇزىندەگى ەڭ ءىرى پوليگونداردىڭ ءبىرى. پوليگوندا 40 جىلدان استام ۋاقىتتا 456 يادرولىق  سىناق جاسالعان.   العاشقى سىناق 1949 جىلعى 29 تامىزدا بولىپ، قاسيەتتى قازاق جەرى سىناق الاڭىنا اينالدى. اجال وتى جىلدار بويى حالقىمىزدى، جەرىمىزدى ۋلاپ كەلدى. رادياتسيانىڭ تارالۋىنان مىڭداعان ادام جازىلمايتىن اۋرۋعا شالدىقتى، كەمتار بالالار دۇنيەگە كەلدى. ادامداردىڭ دەنساۋلىعى مەن قورشاعان تابيعي ورتاعا ورنى تولماس زيان كەلدى. سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونىندا جۇرگىزىلگەن يادرولىق سىناقتار سەمەي ءوڭىرىنىڭ جانە وعان ىرگەلەس پاۆلودار، شىعىس قازاقستان، قاراعاندى وبلىستارىنىڭ اۋداندارى ەكولوگيالىق اپات ايماقتارى رەتىندە تانىلدى.

1991 جىلعى 29 تامىزدا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىمەن سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونى جابىلدى. پوليگون زاردابىن تارتىپ، يادرولىق قارۋدان پايدا بولعان قايعى-قاسىرەتتەن كوز اشپاي كەلگەن حالقىمىز بۇل شەشىمدى زور ريزاشىلىق سەزىممەن قابىل الدى. بۇل ەلباسىمىز ن.نازارباەۆتىڭ ەلىنىڭ، حالقىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن، ادامزات ءۇشىن جاساعان باتىل شەشىمى ەدى.

1992 جىلعى 18 جەلتوقساندا «سەمەي  يادرولىق پوليگونىنداعى يادرولىق سىناقتاردان زارداپ شەككەن ازاماتتاردى الەۋمەتتىك قورعاۋ تۋرالى» زاڭ قابىلداندى. بۇل زاڭ سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونىنداعى ۇزاق ۋاقىت يادرولىق سىناقتار جۇرگىزۋدىڭ سالدارىنان زارداپ شەككەن ازاماتتاردى الەۋمەتتiك قورعاۋ iسiن قامتاماسىز ەتۋگە ارنالعان. وندا كوپ جىلدىق يادرولىق جارىلىستار سالدارىنان زارداپ شەككەن ازاماتتاردىڭ مارتەبەسi مەن اۋماقتاردىڭ ءتۇر-ءتۇرiن بەلگiلەۋ، وتەمدەر، جەڭىلدiكتەر تۇرلەرi جانە اۋماقتى الەۋمەتتiك-ەكونوميكالىق دامىتۋ جونىندەگi شارالار ايقىندالدى.

مەملەكەت وسى زاڭ اياسىندا حالىق الدىندا العان مىندەتتەرىن 18 جىل بويى جۇزەگە اسىرىپ، ورىنداپ كەلەدى. اتاپ ايتقاندا، 2006-2009 جىلدارى عانا وسى زارداپ شەككەن ازاماتتارعا بىرجولعى اقشالاي وتەماقى تولەۋگە 14 ملرد. تەڭگە قاراجات بولىنگەن.

دۇنيەجۇزى ەلدەرى كەزىندە سەمەي ءوڭىرىن پوليگون الاڭى رەتىندە عانا ءبىلدى. ال، شىن مانىندە سەمەي - اباي مەن شاكارىم سياقتى دانالارىمىزدىڭ تۋعان جەرى، جەر كىندىگى! سەمەي - قازاق ءبىلىمى مەن عىلىمىنىڭ، ادەبيەتى مەن ونەرىنىڭ ورداسى!

بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى پان گي مۋن مىرزا ءبىزدىڭ مەملەكەتتە ءىس ساپاردا بولعاندا بۇرىنعى سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونىندا بولىپ، ونىڭ قازىرگى جاعدايىمەن تانىستى. سوندا ول بارلىق مەملەكەت باسشىلارىن، سونىڭ ىشىندە يادرولىق دەرجاۆالاردىڭ باسشىلارىن قازاقستاننان ۇلگى الۋعا شاقىردى. بۇل مەملەكەتىمىزدىڭ باسشىسى ن.نازارباەۆتى الەمدىك دەڭگەيدە قولداۋ، وعان دەگەن ۇلكەن قۇرمەت.

ياعني، بۇرىنعى سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونىنىڭ جابىلۋى قازاقستاننىڭ يادرولىق قارۋدان باس تارتۋى تاريحي ماڭىزى زور شەشىم ەكەنىن تاعى ءبىر دالەلدەيدى. ول حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ نازارىندا. سوندىقتان دا 29 تامىز يادرولىق سىناققا قارسى كۇن بولىپ حالىقارالىق دەڭگەيدە تانىلىپ وتىر.

بۇگىنگى تاڭدا سەمەي پوليگونىنىڭ زارداپتارىن جويۋعا جالعىز قازاقستاننىڭ عانا ەمەس، بۇكىل الەم جۇرتشىلىعىنىڭ كۇش-جىگەرى جۇمىلدىرىلۋى قاجەت.

وكىنىشكە قاراي يادرولىق سىناقتاردىڭ اپاتتى زاردابى ۋاقىت وزعان سايىن كۇشەيە ءتۇسىپ، ۇرپاقتان-ۇرپاققا اۋىسىپ، بارعان سايىن قاتەرلى ءورىس الۋدا. بۇل زارداپتاردى جويۋ حالىقتى ەمدەۋ، ساۋىقتىرۋ، دەنساۋلىعىن قالپىنا كەلتىرۋ، الەۋمەتتىك قورعاۋ جونىندەگى ارناۋلى مەملەكەتتىك باعدارلاما مەن كەشەندى شارالاردىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىن قاجەت ەتەدى.

وسى «سەمەي  يادرولىق پوليگونىنداعى يادرولىق سىناقتاردان زارداپ شەككەن ازاماتتاردى الەۋمەتتىك قورعاۋ تۋرالى» زاڭدى جەتىلدىرۋىمىز كەرەك.

قۇرمەتتى قاۋىم! حالقىمىز كوپ جىل بويى پوليگوننىڭ زاردابىن تارتتى. ءبىز پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ كورەگەن ساياساتى ارقىلى حالقىمىزعا قاسىرەت اكەلگەن دۇنيەجۇزىندەگى ۇلكەن پوليگونداردىڭ ءبىرى جابىلدى. بۇعان قانشاما قيىندىقتار ارقىلى قول جەتكىزگەنىمىزدى ءاردايىم ەستە ساقتاۋىمىز كەرەك.»

استانا. 19 ءساۋىر.   پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى