كەيبىر ءباسپاسوز بەتتەرىندە جازىلىپ جۇرگەندەي، اتىراۋداعى  العاشقى  لاڭكەستىكتىك  ارەكەت   2011-ءشى جىلى ەمەس،  2005-ءشى جىلى بولعانىن بىرەۋلەر بىلسە، بىرەۋلەر بىلمەيدى. بيلىككە اشىق ايبار كورسەتىپ، حالىق اراسىندا دۇربەلەڭ تۋعىزۋدى ماقسات تۇتقان  ابدۋل ۆاححاب – اندرەي ميرونوۆتىڭ اتىراۋ قالاسى اكىمشىلىگىنىڭ عيماراتىن جارماق بولعان  جىمىسقى ارەكەتى  وبلىستىق ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتى  ساربازدارىنىڭ قىراعىلىعى ارقاسىندا  جۇزەگە اسپاي قالدى.

         ...شىمكەنت قالاسىنىڭ بايىرعى تۇرعىنى ا.ميرونوۆ ومىردەن ءوز ورىنىن تابا الماي ءبىراز سەرگەلدەڭگە ءتۇستى. تۇستاستارى سياقتى جۇمىس جاساپ، تاپقانىن تالعاۋ قىلۋعا مويىنى جار بەرگەن جوق. انا ءبىر جىلدارى ءۇي سالعىسى كەلىپ  ءبىراز تىرتاقتاعان، ونىسىنان ەشتەڭە شىقپادى. بازارعا شىعىپ، باعىن سىناۋعا ەرىنشەكتىك ەتەگىنەن تارتتى. ونىڭ ۇستىنە ارتىق اقشاسى دا جوق.ارقا ەتى ارشا، بورباي ەتى بورشا بولىپ شارۋاشىلىقپەن اينالىسقاننان كورى ءبىر كۇندە بايىپ، ءبىر كۇندە اتاقتى بولۋدىڭ جولىن وسىنشاما ىزدەدى. تابا المادى.

ءساۋىر ايىنىڭ سوڭعى كۇنى بولۋى كەرەك. اناسىنىڭ زەينەتاقىسىنىڭ اقىرعى  تەڭگەسىنە العان سالقىن سىرانى سىزدىقتاتا سورىپ، تەلەديدار كورىپ وتىرعان. حاباردى جۇرگىزۋشى الەم جاڭالىقتارىنىڭ سوڭىندا ەۋروپانىڭ ءار تۇكپىرىندە بەلەڭ الا باستاعان لاڭكەستىك ارەكەتتەر تۋرالى ايتىپ جاتتى. قىرعىن حالىق جاۋ شاپقانداي دۇرلىگىپ، ءزاۋلىم عيماراتتار بالاۋىز شامداي لاپىلداپ جانعان  كورىنىستى كورگەندە ورىنىنان قالاي اتىپ تۇرعانىن ءوزى دە بىلمەي قالدى. كوكتەن ىزدەگەنى اياق استىندا ەكەن. ولگەن اكەسى ءتىرىلىپ كەلسە دە  ءبۇيتىپ قۋانباس.

وسى كەزگە دەيىن بوسقا ساندالعان. ءاۋ باستان ءوزىنىڭ دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرۋگە جاراتىلعان جان ەكەنى ەندى ساناسىنا جەتتى. سول سول-اق ەكەن، «مەن دە سولارداي بولۋىم كەرەك» دەگەن وي كۇندىز كۇلكىدەن، تۇندە ۇيقىدان ايىردى. الايدا،   الاقانداي شىمكەنتتەن يسپاندىق «ەتا-باسك» توبىنىڭ، سولتۇستىك يرلانديالىق «يرا» ۇيىمىنىڭ، جاپونياداعى بۋددالىق «اۋم سينريكە» سەكتاسىنىڭ سەركەلەرىن قايدان  تاباسىڭ؟ جەڭىل مىنەزدى قىز ەمەس، جارنامادان ىزدەپ، جولىعا قوياتىن. ءبىراز باسى قاتتى. ءسويتىپ جۇرگەندە ەرەتەرەكتە مەكتەپتە بىرگە وقىعان كلاستاسى كەزدەسە قالماس پا... ۇمىتپاسا ەسىمى شاۆحات بولۋى كەرەك. مۇنى بىردەن تانىدى. ءوزى شىتتاي بولىپ كيىنىپ العان. كەرەمەت ءبىر ءاتىردىڭ ءيىسى مۇرىنىن جارىپ بارا جاتىر. سويلەگەن ءسوزى قانداي. جان-جۇرەگىڭدى ەلجىرەتىپ، كوكىرەگىڭدەگىنى تاپ باسادى. اقشا، جۇمىس، جايلى پاتەر، شەتەلدىك ماشينا دەگەن ماسەلەلەردى باياعىدا-اق شەشىپ قويعانعا ۇقسايدى. تانىستارى  دا كوپ. الدى استانا، الماتىدا، ارتى ساۋد ارابياسى، پاكىستاندا بولىپ شىقتى. بيلىك تۇتقاسىن ۇستاپ وتىرعان دوكەيلەر دەيدى. ءتىپتى اراسىندا دەپۋتاتتار دا، ءتۇرلى مينيسترلىكتەردە، قۇقىقتىق قۇرىلىمداردا ىستەيتىندەر دە بار كورىنەدى. قازىرگىلەردىڭ تىلىمەن ايتقاندا «كرىشالارى» مىقتى.

-كوپ كەشىكپەي دۇنيە وزگەرەدى. كاپىرلەردىڭ تۇقىمىن تۇزداي قۇرتىپ، بيلىكتى ءوز قولىمىزعا الاتىن بولامىز. اناۋ حالىقتىڭ ۇستىنەن كۇن كورىپ جۇرگەن قارىندارى قاباقتاي، بۇتتارى تاياقتاي شەنەۋىنىكتەر مەن بيلىك باسىنداعى اكىمدەردى تاباندارىنا تارى سالىپ قۋىرامىز. ولار حاق جولىنان تايعان ازعىندار. كاپىرلەر.باراتىن جەرلەرى توزاق. كور دە تۇر، الەمدى مۇسىلماندار بيلەيدى.ناعىز ادىلدىك، قوي ۇستىندە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان زامان سول كەزدە ورنايتىن بولادى، - دەگەن دوسىنا:

- تۇسىنبەدىم. ۇلتىم ورىس، ءدىنىم حريستيان. سوندا قالاي، باسقا سەنىمنىڭ وكىلى بولعانىم ءۇشىن مەن دە توزاققا قامالىپ، جازاعا تارتىلام با؟- دەپ سۇرادى اندرەي.

- جو-و-وق!  سەنىڭ سىرتقى كەيپىڭ عانا ورىس. نەگىزىنەن اۋەل باستا  مۇسىلمان بولۋعا  جاراتىلعانسىڭ تاعدىر كىتابىڭدا سولاي جازىلعان.يسلامدى مويىنداۋىڭ ءۇشىن وزبەك، تاتار، بولماسا ءجويىد بولۋىڭ شارت ەمەس.  كور دە تۇر، ءبىزدىڭ بۇگىنگى كەزدەسۋىمىزدىڭ تەگىننەن-تەگىن ەمەستىگىنە كوپ كەشىكپەي-اق كوزىڭ جەتەتىن بولادى، -دەپ جاۋاپ بەرگەن شاۆحات اندرەيدى باۋراپ الدى.

سول جولعى شاۆحات ەكەۋىنىڭ اڭگىمەلەرى  بىرازعا سوزىلدى. قالانىڭ ەلەۋسىزدەۋ جەرىندەگى ءدامحانادا ونشا كوپ ادام جوق. سىرا، بولماسا، ىشىمدىك ءىشىپ وتىرعان كىسىلەر دە بايقالمايدى. ءبىرىن-ءبىرى تانىماسا دا جىلى شىراي تانىتىپ، «باۋىرىمداپ» تۇرعان ءبىر جان.  ۇلكەنگە دەگەن ءىلتيپات، كىشىگە دەگەن قامقورلىق ومىرلىك قاعيداتتارىنا اينالعان سىقىلدى.

ء بارى دە ساقالدى. بۇتتارىندا بالاقتارى قىسقا شالبار. ايەلدەر جاعى ءۇستى-باستارىن تۇماشالاپ الىپتى (حيدجاپ ەكەنىن كەيىننەن ءبىلدى عوي). باسىندا ەرسىلەۋ كورىنگەنىمەن، ءبىرازدان كەيىىن  «ابۇيىرلەرىن ارەڭ جاۋىپ جۇرگەن ءبىزدىڭ قىزدارعا قاراعاندا وسى دۇرىس-اۋ» دەگەن ويدىڭ ساناسىن قالاي شىرماتا باستاعانىن ءوزى دە بايقاماي قالدى. «شاۆحات دۇرىس ايتادى. قازىر ەش جەردە ادىلدىك دەگەن جوق. سەنىڭ تاعدىرىڭ قۇدايدىڭ دا، ءوزىڭنىڭ دە ەمەس، باستىقتاردىڭ قولىندا. قالتاڭدا  قىستىراتىن اقشاڭ بولسا عانا ولارعا جاقىنداي الاسىڭ.ايتپەسە،  اشتان بۇرالىپ جاتساڭ دا ەشكىمگە كەرەك ەمەسسىڭ. سوندىقتاندا  ولاردى جەر بەتىنەن قىناداي قىرۋ كەرەك» دەگەن الىپ-ۇشپا وي ميىندا قايتادان اتتانداي باستادى. اندرەيدىڭ ىشكى دۇنيەسىندە بولىپ جاتقان قوپارىلىستى كوزىنەن بايقاعان شاۆحات:

-كوردىڭ بە، اينالاڭداعى ادىلەتسىزدىككە سەن دە قارسىسىڭ. نەگە بىرەۋلەر باسقانىڭ ۇستىنەن كۇن كورەدى؟!بۇل ومىردە باي مەن كەدەي دەگەن بولۋعا ءتيىستى ەمەس. ادامداردىڭ ءبارى بىردەي بولۋى كەرەك. وعان كاپىرلەردى قۇرتىپ، حاليفات ۇستەمدىگىن قۇرعاندا عانا  جەتە الامىز.ول ءۇشىن جيھاد جاريالاپ، مۇسىلمان ەمەستەردىڭ مويىندارىن شاتىرلاتا شابۋىمىز كەرەك. سەن وسىعان كەلىسەسىڭ بە؟-دەگەندە :

- يا، يا كەلىسەمىن! تەك قانا كەلىسپەيمىن، مەن سەندەردىڭ قاتارىڭدا بولامىن، - دەپ قالاي ايتىپ قالعانىن ءوزى دە بايقاماي قالدى.

سول جولى اندرەي سانالى تۇردە اراقتان باس تارتتى. ءوزى دە ىشكەن جوق.ۇيىندەگىلەرگە دە ىشكىزگەن جوق. شاۆحات بەرگەن اقشاعا ءبىرسىپىرا كيىنىپ الدى. ەسكى تەلەۆيزور مەن توڭازىتقىشتى كۇلگە لاقتىرىپ، ورىنىنا جاڭاسىن الدى. بۇرىنعىداي ماقساتسىز كوشە كەزۋدى مۇلدەم توقتاتتى.  ۇيىندە وتىرىپ دوسى بەرگەن  ءدىني  كىتاپتاردى كۇنى-ءتۇنى قوتارۋعا كوشتى. وقىعان سايىن الدىنان باسقا ءبىر الەم اشىلىپ بارا جاتقان سياقتى...

ارادا ءبىر اپتا وتكەندە شاۆحات ونى  قابا ساقال ورىس جىگىتىمەن تانىستىردى. ءار ساۋساعى ءسابيدىڭ بىلەگىندەي، ەڭگەزەردەي جىگىت ەكەن. ءۇستى- باسىن تۇگەلدەي تۇك باسقان. شەشەن جەرىندە سوعىسىپ،  ەندى دەمالۋعا كەلىپتى. ءجۇزى ىزعارلى بولعانىمەن، ءتىلى مايدا. اندرەيگە بىردەن ۇنادى. اتاقتى سايد بۋرياتسكيدىڭ ۇزەڭگىلەسى بولىپ  شىقتى. نيكولاي دەگەن ەسىمىنەن باس تارتىپ، ابدوللا دەگەن اتقا يە بولعان. ءوزى سياقتىلار ول جاقتا كوپ دەيدى.

شاۆحاتتىڭ ايتۋى، ابدوللانىڭ قولداۋىمەن اندرەي دە كوپ كەشىكپەي جاماعاتتىڭ ورتاسىندا ءتىلىن  كاليماعا كەلتىرىپ، مۇسىلمانشىلىقتى قابىلدادى. سوعان سايكەس ابدۋل ۆاححاب دەگەن جاڭا ەسىمگە يە بولدى. اناسى دا  قارسى بولعان جوق. قايتا «دۇرىس ىستەدىڭ. ەكى كۇننىڭ بىرىندە اراق ءىشىپ جۇرگەننەن، ۇيگە اقشا  اكەلگەنىڭ جاقسى ەمەس پە!»-دەپ، ودان سايىن جەلپىندىرە ءتۇستى. قارىندارى تويىپ، كيىمدەرى بۇتىندەلدى.تۇرمىس تۇزەلە باستادى.

كەلەسى ءبىر باس قوسۋىندا شاۆحات: «جوعارعى جاقتان تاپسىرما كەلدى.جالپى ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزعا  رازى. بىراق تا سوزدەن ىسكە كوشەتىن ۋاقىت جەتتى دەپ جاتىر. سوندىقتان دا ءار وبلىسقا  ءبولىنىپ، ۇيىمداسقان توپتار قۇرۋىمىز كەرەك. قازىر وعان تولىق مۇمكىندىك بار. باعانىڭ كۇن سايىن قىمباتتاۋى، شەنەۋىكتەردىڭ شەكتەن شىققان جەمقورلىعى  ءبىز ءۇشىن ۇلكەن كوزىر. اسىرەسە، جۇمىسقا كىرە الماي جۇرگەن،  وقۋعا تولەيتىن اقشالارى جوق، باسپانادان، قاراجاتتان قيىندىق كورىپ جۇرگەن جاستارعا سوزبەن دە، اقشامان دە كومەكتەسۋىمىز كەرەك. تۇرمەدە جاتقانداردىڭ اراسىنا دا ءوز ادامدارىمىزدى جىبەرىپ، بارلىق جاعىنان قامقورلىققا الۋىمىز قاجەت.ءسويتىپ، ولاردى دا  ءوز جاعىمىزعا شىعارامىز»، - دەپ، ارقايسىسىنا جەكە-جەكە تاپسىرما بەردى. اندرەي-ابدۋلدىڭ ەنشىسىنە اتىراۋ قالاسى ءتيدى.

قاتارلارىنا ءوزى سياقتىلاردى مولىنان تارتىپ، لاڭكەستىك ارەكەتتەرگە بەلسەنە قاتىسسا تولەنەتىن اقشانىڭ دا كوبىرەك بولاتىنىن ەستىگەندە اندرەيدىڭ توبەسى كوككە ءبىر ەلى  جەتپەي قالدى. وعان دا كەرەگى سول. ول ءۇشىن قازىر ادامنىڭ ومىرىنەن بۇرىن، اقشانىڭ ماسەلەسى  ماڭىزدىراق. سوندىقتان دا اتىراۋعا كەلە سالىسىمەن ىسكە جان-تانىمەن كىرىستى. تانىستار دا، قولداۋشىلار دا تابىلا كەتتى. سولاردىڭ كومەگىمەن قىسقا مەرزىمدىك ەلەكتريكتەر دايىندايتىن كۋرستى بىتىرگەننەن كەيىن جۇمىسقا دا ورنالاسىپ ۇلگەردى. اناۋ-مىناۋ جەر ەمەس، اتىراۋ قالاسىنىڭ اكىمشىلىگىندە. جەكە جۇمىس بولمەسى بار. ەسىك الدىنداعى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى  ءۇشىن ءبارى ءبىر. كىرىپ-شىققان سايىن ەڭ بولماسا  سومكەسىن دە قارامايدى.

اكىمشىلىك عيماراتىنداعى ساقتىق شاراسىنىڭ تىم تومەن ەكەندىگى اندرەيدى «وسى مۇمكىندىكتى پايدالانىپ نەگە عيماراتتى جارىپ جىبەرمەسكە»دەگەن ويعا ەرىكسىز جەتەلەپ اكەتتى. بىرىنشىدەن، ەشقانداي قاۋىپ-قاتەر جوق. ەكىنشىدەن،  قازاقستاندا بيلىككە سەس كورسەتەتىندەي  مۇنداي قوپارىلىس بۇرىن-سوڭدى جاسالعان ەمەس. ۇشىنشىدەن، ءبىر ارەكەتى ارقىلى اتى الەمگە تارايدى. وسى جوسپارىن شاۆحاتقا ايتىپ، تياناقتاعاننان كەيىن بىردەن ىسكە كىرىستى. ەلەكتر جەلىلەرىن اۋىستىرۋدى جەلەۋلەتىپ   اكىمشىلىك عيماراتىنىڭ  ورنالاسۋ  ءتارتىبى بەلگىلەنگەن سىزباسىن، بارلىق كابينەتتەردىڭ قۇلىپتارىنىڭ كوشىرمەسىن جاساتىپ الدى. بولشەكتەپ  جارىلعىش قوسپالارىن  دا جۇمىس بولمەسىنە اكەلىپ قويدى. ەندى ونى  قۇرساتىرىپ، كۇندىزگى ساپىرىلىستىڭ كەزىندە ۇيالى تەلەفون ارقىلى ىسكە قوسۋ  عانا قالدى. ءوز ويىنا ءوزى ماستانعان ول  جۇرەك جالعاپ الماققا  ءۇيىنىڭ بۇرىشىنداعى دامحاناعا بۇرىلا بەرگەنى سول ەدى، قايدان كەلگەنى بەلگىسىز، ءتورت جىگىت ءتورت جاعىنان ساۋ ەتە ءتۇستى. ەسىن جيعانشا  قولىنا تەمىر كىسەن سالىپ، ماشيناعا مىنگىزدى. سوندا بارىپ ول   تاياق تاستام جەردە تۇرعان قىرۋار اقشا مەن اتاق-داڭقتان ءبىرجولاتا ايىرىلعانىن ءتۇسىندى. بىراق ءبارى دە كەش ەدى. اتىراۋ قالالىق سوتى  اندرەي ميرونوۆ-ابدۋل ۆاحابتى قرقك 251بابى (قارۋدى، وق-دارىلەردى، جارىلعىش زاتتاردى جانە جارىلعىش قۇرىلعىلاردى زاڭسىز ساتىپ الۋ،بەرۋ، وتكىزۋ،ساقتاۋ، تاسىمالداۋ نەمەسە الىپ ءجۇرۋ ) جانە 233 بابى (تەرروريزم ) بويىنشا ايىپتى  دەپ تاۋىپ 5 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسىن تاعايىندادى.

ءسويتىپ، وزگەلەردىڭ قىرشىنىنان قيىلعان ءومىرى مەن ناقاقتان توگىلگەن كوز جاسى ارقىلى حاليفات قاھارماندارى قاتارىنان ورىن الىپ،  بىرىككەن اراب امىرلىگىندە راحات تۇرمىس كەشپەك بولعان ا.ميرونوۆتىڭ اسىل ارمانى قيال-عاجايىپ ەرتەگىلەرىندەگىدەي تۇماندانىپ كەتتى.

...بۇل كەزدە  شاۆحات دوسى اندرەيدىڭ تاعى ءبىر قانداسىن ءوز جاعىنا تارتپاق بولىپ باسىن اينالدىرىپ جاتقان بولاتىن...

بورانباي  عاليەۆ،

اتىراۋ وبلىستىق سوتىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى

Abai.kz