قازاقتىڭ كورنەكتى جازۋشىسى عابيت مۇسىرەپوۆ فاريزا اقىن تۋرالى بىلاي دەگەن ەكەن: «كوركەم ءسوز مايدانىندا اقىنعا، جازۋشىعا، ەركەككە، ايەلگە، كارىگە، جاسقا دەپ شەكتەلىپ قويىلعان سارجايلاۋ دا جوق، قۇلازىعان قۋ دالا دا جوق. اششى كول دە ورتاق، تۇششى كول دە ورتاق. عارىشقا دەگەن بيىكتىك تە ورتاق، جەر-انانىڭ وتتى جۇرەگىنە دەيىنگى تەرەڭدىك تە ورتاق. ەرلىك، باتىلدىق، ادالدىق، ۇياتتىلىق، ارلىلىق، نامىسقويلىق سياقتى ادامگەرشىلىك – ازاماتتىق قاسيەتتەردىڭ ءبارى دە ورتاق. مەن قازاقتىڭ اقىن قىزى فاريزانى وسىنداي اسقارلاردىڭ بيىگىندە كورەمىن».

عابەڭنىڭ ايتار ويىن بىردەن ايقىن ۇعۋعا بولادى. اركىمدى جىنىسىنا قاراي ءبولىپ، قيىندىق، باتىرلىق، اقىندىق، نەبىر كەرەمەتتەردىڭ ءبارى ەرلەردىڭ عانا قولىنان كەلەدى دەپ شەكتەۋ قويماۋ كەرەك، ايەلدەردە دە، باتىرلىق، اقىندىق، پاراساتتىلىق مول ۇشىراسادى، سونى شىن ەسكەرگەن ءجون، ويتكەنى جەر بەتىندەگى بار ادامدارعا نە كەرەكتىڭ ءبارى ورتاق دەگەن وي ۇسىنعان.

الپىسىنشى جىلداردىڭ اياق كەزىندە قازاقتىڭ پوەزيا الەمىندە ءبىر جارقىلداعان نايزاعاي وينادى. بۇيىعىلىقتى جويىپ، قىزدار پوەزياسىنىڭ اسپانىندا سول جارىقتى الىپ كەلگەن فاريزا بولاتىن. ول ءوز جىرلارىمەن: «پوەزيا بارىنە دە ورتاق. ەرلەر پوەزياسى، ايەلدەر پوەزياسى دەگەن ۇعىم بولماۋى كەرەك» دەپ اتوي سالا كەلدى. ەرلەر مەن ايەلدەر پوەزياسىنىڭ اراسىنداعى «قىتاي قابىرعاسىن» فاريزا جىرلارى تاس-تالقان ەتتى جانە بارلىق قىزداردى «باتىل پوەزياعا»، باتىل سويلەۋگە شاقىردى.

ول شىندىقتى ءىلدالدا قىلىپ ايتۋدى، جەڭنىڭ ۇشىنان تامشىلاتۋدى قويۋ كەرەكتىگىنە ۇندەدى. بۇل ونىڭ ولەڭدەرىنىڭ ءار شۋماعىندا، ءار ىرعاعىندا، ءار تارماعىندا، بۋناعىندا، بۋىنىندا دۇرىلدەدى.

قازاق پوەزياسىنداعى بۇل جاسىرىلماس شىندىقتى قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى تۋ ەتىپ كوتەرىپ، ارقاشان العا ۇستاۋى كەرەك، سەبەبى بۇل – بۇلتارتپاس اقيقات. فاريزانىڭ شىندىقتى شىرقىراتا ايتۋىنان، باتىل ايتۋىنان تالاي سىن ەستىدى، بىراق ول العان بەتىنەن قايتپادى. «اقىن مىنەزى – ولەڭىندە» بولاتىنى ادەبيەت الەمىندە باياعىدان بەلگىلى.

«فاريزانىڭ مىنەزى» دەگەن ۇعىم فاريزانىڭ ءوز پوەزياسىندا ايقىن كورىنەدى. ونىڭ مىنەزى – تابيعات سومداپ سوققان مىنەز. ول – باتىل، ول – باتىر، ول – الداسپانداي جارقىلداعان جارقىن مىنەز. ونىڭ تابيعي مىنەزى پوەزياسىنا دارىدى. جاۋگەرشىلىك زاماندا فاريزا مىنەزدەس قىزدارىمىز بەس قارۋىن اسىنىپ، استىنا مىنگەن ارعىماعىن ارقىراتىپ، جاۋعا اتتانعان.

مايداندا ەرلىك كورسەتكەن ءاليا دا، مانشۇك تە فاريزا مىنەزدەس دەسە بولادى. بەيبىتشىلىك زاماندا ءومىر سۇرگەن فاريزا ادامدار اراسىنداعى بىتىسپەس مايداننىڭ شايقاسىنا ءاليا مەن مانشۇك سياقتى باس قويدى. ول پوەزيانىڭ جاننا د، اركى بولدى.

مەن گۋرەۆ مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىندە فاريزامەن بىرگە وقىدىم. وقىعان بەس جىل بويىنا ءبىر-ءبىرىمىزدىڭ مىنەز-قۇلقىمىزدى تانيتىنداي دارەجەدە بولدىق. وقۋدى تامامداعان وتىز جەتى تۇلەكتىڭ ىشىندە العاشقى كۋرستاردان باستاپ، قالامگەرلەردە، انشىلەر دە، سپورتشىلار دا، ساياساتكەرلەر دە بولدى. تاۋا-تاۋا اڭگىمە سوعىپ، ادەبيەت جونىندە تالاس تۋعىزىپ جاتاتىن ەدىك. ءسوز ونەرىمەن اينالىسقانداردان اتتارىن اتاسام، نۇرالى اجىعاليەۆ، فاريزا وڭعارسىنوۆا، قىرىقباي بەكباەۆ، دانيار جاردەموۆ، اپۋتان شوقانوۆ، ەرمەك قابدولوۆ جانە باسقالار بولدى. ولار ينستيتۋت بويىنشا ادەبيەت ۇيىرمەسىنە قاتىسىپ، باسقا كۋرستىڭ ستۋدەنتتەرىمەن قالامگەرلىك سايىستارعا تۇسەتىن. ءبارىمىز ءارتۇرلى تاقىرىپتارعا پروزا، پوەزيا حاقىندا ماقالالار جازۋمەن اينالىساتىنبىز.

بۇل ونەر سايىسىندا جالعىز قىز فاريزا بولدى. فاريزاعا دەگەن كوزقاراسىمىز ەرەكشە بولعاندىعىن ايتار ەدىم. ول ەش ۋاقىتتا ارتىق ءسوز ايتپايتىن، ۇنەمى ويلى جۇرەتىن. ونى باسقا قىزدارمەن بىردەي كورۋ مۇمكىن ەمەس ەدى. ونىڭ بويىندا ءبىر تىلسىم، قۇپيا، ەرەكشە قاسيەت بارىن بايقايتىنبىز. باسقا قىزدارمەن ازىلدەسىپ جۇرسەك، فاريزاعا كەلگەندە ءبىزدى ءبىر قۇدىرەت توقتاتاتىن. ونىڭ تۇرپاتى بولەك ەدى. اندا-ساندا ءبىر ەزۋ تارتقانى بولماسا، كوپ كۇلمەيتىن. ءار نارسەگە ءمان بەرە، بار نيەتىمەن تەرەڭ ۇڭىلۋگە تىرىساتىن. مىسالى، ءبىر لەكتسيا بولماي قالىپ جاتسا، كوبىنە ستۋدەنتتەردىڭ قۋانىپ، جەلپىنە باستايتىن ادەتى عوي. ال، فاريزا بولسا، «نەلىكتەن»، «نە سەبەپتى» دەگەن ساۋالدارمەن قوبالجي قاراپ، مۇندا نەندەي جاعداي بولدى دەپ قالاتىن.

فاريزانىڭ ستۋدەنت كەزىندەگى بەينەسى: قارا تورى، شاشىن ادەمى تاراعان، ماڭداي تۇسىنداعى شاشى بيىك تولقىندى، وزىنە جاراسىپ تۇرادى. ادامعا جەڭىل-جەلپى قارامايدى. جانارىن توقتاتىپ، ۇزاق سىناي قارايدى. جانارى اقىلعا تۇنىپ تۇرادى. ۇنەمى وي ۇستىندە جۇرەدى. ارتىق ءسوز، وقىس، ورىنسىز قيمىل جوق. ەشكىممەن ءسوز تالاستىرمايدى. ءوز ورنىنا باپپەن كەلىپ وتىرىپ، باپپەن تۇرادى. لەكتسيانى مۇقيات تىڭداپ، مۇقيات جازادى. جازۋى وتە ادەمى بولاتىن. سويلەمدەگى ءار ءسوز، ءاربىر ءارىپ قاتاردا تۇرعان سولداتتارداي، ءبىرى ىلگەرى، ءبىرى كەيىن ەمەس، تىزبەكتەلىپ تۇسەتىن. وسىنىڭ وزىنەن-اق مەكتەپتە ۇزدىك وقىعانى، ۇقىپتى وقۋشى بولعاندىعى كورىنەدى. سول ۇقىپتىلىق ستۋدەنت كەزىندە دە جالعاسىن تاپقان دەرسىز. وقىتۋشىنىڭ اۋزىنان شىققاندارىن كەيبىر ستۋدەنتتەر سياقتى ايداقتاتىپ جازا بەرمەي، كەرەكتى، ماڭىزدى دەگەن ويلاردى عانا ءوز وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، ءوز سوزدەرىمەن جازاتىن.

مۇعالىمگە سۇراقتاردى دا جەڭىل-جەلپى ەمەس، ويلاپ، ءماندى، تياناقتى سويلەم قۇراپ قوياتىن. ۇستاز دا ءوزىنىڭ ايتقاندارىنا قايىرىلا سوعىپ، تەرەڭ ۇڭىلە جاۋاپ بەرۋگە ءماجبۇر بولاتىن.

فاريزانىڭ وسىنداي باتىلدىعىمەن بىرگە بويىندا قايسارلىق تا بار ەكەنىن بايقادىق. سەبەبى كەيبىر ستۋدەنتتەردىڭ ورىنسىز ايتىلعان سوزدەرىنە وتە سۋىق كوزقاراس ءبىلدىرىپ، جاقتىرماي، سۇستى قاباقپەن، تاپقىر سوزبەن تويتارىس بەرىپ تاستايتىنىن كوردىك. سوندىقتان ءبىز دە ايتار ءسوزىمىزدى فاريزانىڭ الدىندا اسا جاۋاپكەرشىلىكپەن، قاتەسىز ايتۋعا تىرىستىق. كەي جاعدايدا رەنجىتىپ الامىز با دەپ ىعىسىپ تا جۇرەتىن كەزدەرىمىز بولدى. ەسىك الدىندا قاتار كەلىپ قالعاندا، جولدى فاريزاعا بەرەتىنبىز. ارقاشان شەشىلمەي جاتقان ماسەلەلەر بولسا، فاريزا نە دەر ەكەن دەپ، وزىنە جالتاقتايتىنبىز. ول ۇلكەن تولعانىسپەن ءوز شەشىمىن (كوبىنە دۇرىس بولاتىن) ايتقاندا، ءبارىمىز جابىلا سول تۇجىرىمعا قۇلايتىنبىز.

«جاس قالام» گازەتىنىڭ رەدكوللەگيا مۇشەسى بولعاندىقتان، گازەتكە جاريالاۋ ءۇشىن وزىنەن ولەڭ سۇرايتىنبىز. سوندا ول «ولەڭ جازا الماي ءجۇرمىن، ولەڭ جازۋ وتە قيىن» دەپ قالاتىن. مۇنىسى اقىندىق بولمىستىڭ ءبىر قۇپياسى ەدى.

فاريزا ەرەكشە ىزدەنگىش ەدى. كوركەم ادەبيەت وقۋ ماسەلەسىنە كەلگەندە، ونىڭ قولىنان ەشقاشان كىتاپ تۇسپەيتىن. ورىس ادەبيەتى، شەتەل ادەبيەتى، قازاق ادەبيەتى كلاسسيكتەرىنىڭ شىعارمالارىنان ۇنەمى قولى قۇرعاپ كورگەن ەمەس.

ورىستا لومونوسوۆ، جۋكوۆسكي، دەرجاۆيننەن باستاپ، ءحىح عاسىرداعى پۋشكين، لەرمونتوۆ، حح عاسىرداعى اسا تالانتتى ول كەزدەگى ورىستىڭ جاس اقىندارى روبەرت روجدەستۆەنسكي، اندرەي ۆوزنەسەنسكي، ەۆگەني ەۆتۋشەنكو، بەللا احمادۋلليناعا دەيىن، شەتەل ادەبيەتىنەن شەكسپير، درايزەر، بالزاك، گەتە، لوندوندار; قازاق ادەبيەتىنىڭ پروزايكتەرىنەن مۇحتار، ءسابيت، عابيت، عابيدەن; اقىنداردان تايىر، قاسىم، حاميت، عالي، ابۋلەر; سول كەزدەگى جاس جازۋشىلاردان زەينوللا، سافۋان، ءابدىجامىل، تاحاۋي جانە تاعى باسقالاردىڭ شىعارمالارىن بارىمىزدەن بۇرىن تۇگەل وقىپ الاتىن ەدى. ەمتيحانداردا فاريزا اسىقپاي، ويلانىپ-تولعانىپ، ايتار جاۋابىندا مۇعالىم قاناعاتتاناتىنداي فاكتىلەر كەلتىرە وتىرىپ، بيلەت سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەتىن.

ستۋدەنت فاريزا وسىنداي ەدى.

بۇل ەستەلىكتى جازۋداعى ماقسات فاريزانىڭ باتىلدىعىن، الدىنا قويعان ماقساتتان تايمايتىن قايسارلىعىن، ۇقىپتىلىعىن، مىنەزدىلىگىن، كەرەك دەسەڭىز، قاجەت كەزدە كورسەتەر باتىلدىققا دايىندىعىن، ايتقانىنان قايتپايتىن قايسارلىعىن ايتۋ ەدى.

اقىن ءوزىنىڭ مىنەزىن قازاق پوەزياسىنا دارىتتى. فاريزانىڭ قاي ولەڭىن وقىساڭىز دا ماحامبەتتىڭ قايسارلىعىن، ابايدىڭ ويشىلدىعىن، قاسىمنىڭ باتىلدىعىن، مۇقاعاليدىڭ ءليريزمىن كورەسىز.

وسىنداي تابيعاتىمەن ول قىزدار پوەزياسىن ەر اقىندار قىزىعاتىنداي شىرقاۋ بيىككە كوتەرىپ اكەتتى.

«ولەڭىم، وزىمە تارت» دەپ قاسىم ايتقانداي، فاريزا قاسىم سياقتى ۇرانداماي-اق، ولەڭدەرىن وزىنە تارتقىزدى دەسە دە بولادى.

فاريزا پوەزياسىن زەرتتەۋشىلەردىڭ ءبىرى ونىڭ ليريكاسىنا نازىكتىك ءتان دەسە، ءبىرى اسقاق، ءورشىل ءۇندى دەيدى. بىراق، مىنانى ەسكەرۋ كەرەك: فاريزا جىرلارىندا مۇڭ بار – قىز مۇڭى، ايەل مۇڭى، انا مۇڭى بار; تەرەڭ ماحاببات مۇڭى بار. مۇڭ بار جەردە، ماحاببات بار جەردە نازىكتىك بولادى. فاريزا پوەزياسىندا ورلىك، اسقاقتىق تا بار. سەبەبى، فاريزا – باتىل، باتىر، ەشكىمنەن سەسكەنبەيدى. شىندىقتى ايتادى. ول ەشكىمنىڭ الدىندا جالپاقتامايدى، ايتاتىنىن بەتىڭ بار، ءجۇزىڭ بار دەمەي، تىكە ايتادى. اقىن جىرلارى ارقىلى قايعىرسا دا، مۇڭايسا دا، قۋانسا دا، شاتتانسا دا، ماقتانسا دا – ءبارى شىنايى. توگىلگەن الۋان ءتۇرلى كۇيىمەن ولەڭ ورەسىنە تۇسىرەدى. اقىن سەزىمى ولەڭدە كەيدە لاپىلداپ جانىپ تۇرسا، كەيدە ساقىرلاعان سارى ايازداي قارىپ تۇرادى. ادۋىن اساۋ تۇلپارداي داۋىلعا قارسى اسقاقتاي شاباتىن مىنەزى تاعى بار. ءبارى دە جۇرەكتەن شىعىپ، جۇرەككە جەتپەي تىنبايدى.

 

بىرەۋدىڭ كۇلكىسىن كورىپ،

باقىتىنىڭ ءتۇر-ءتۇسىن كورىپ،

شاتتانىپ قالعان شاعىمدا،

جەتكەندەي ارمان – ساعىمعا،

قۋانىشتان دىرىلدەپ دەنەم،

الدىڭا كۇلىمدەپ كەلەم.

 

مۇنداي شاقتا اقىن شالقار شابىتقا يە بولادى. مۇندا كوڭىلى شالقىعان اقىن قۋانىشتان جۇرەك تۇبىندەگى اسىلى مەن التىنىن شاشادى.

 

اجالمەن ايقاسقان ساتتە،

قىرشىن جاس

كوز ىلگەنىن كورىپ.

كەشەگى دوسپىن دەگەننىڭ

مينۋتتا جەرىنگەنىن كورىپ،

كىمنەن ءوشىمدى

الارىمدى بىلمەي

كىمدەرگە كىنا

تاعارىمدى بىلمەي،

الدىڭا لاپىلداپ كەلەم،

جارىلۋعا جاقىنداپ كەلەم.

 

اقىننىڭ قاھارىنا مىنگەن شاعى وسى كەزدە كورىنەدى. وسى كەزدە تۋعان جىرلارى توت باسپاعان الداسپانداي جارقىلدايدى. ولەڭنىڭ بۋىرقانعان كۇشىن سوندا سەزىنەسىز.

اقىننىڭ قارۋى – جىرى. اقىننىڭ تىرەگى – ولەڭى. اقىننىڭ دوسى – ولەڭى. اقىننىڭ مۇڭداسى – ولەڭى. سوندىقتان «ولەڭمەن قوشتاسپايدى». سەبەبى ولەڭ:

كۇلكىمدى، جايلى، كۇنىمدى،

ازاپتى، قايعى-مۇڭىمدى،

وزىممەن بولىسكەنىڭ ءۇشىن،

قاتەم مەن جەڭىستەرىم ءۇشىن،

مەنىڭ مىناۋ قيىنداۋ

تاعدىرىم بولىپ،

و باستا كورىسكەنىڭ ءۇشىن،

ولەڭ، مەن سەنى ايالاپ وتەم!

راس، فاريزا ءوز ولەڭىن ايالاپ ءوتتى. ولەڭى دە فاريزانى ايالادى. ونىڭ ولەڭدەرىن وقىعان كەزدە ءار وقىرمان فاريزانى كوز الدىنا ەلەستەتەدى. ونىڭ بىردە جارقىلداپ قاباعىنان كۇن تۋعانداي كۇلىمدەگەن ءجۇزى كورىنسە، بىردە قاباعى قارس ءتۇيىلىپ، بىردە كوزىنەن وت جالىنداپ الدىنا كەلگەندى جۇلىپ تاستايتىنداي ايباتتى كورىنەدى. مىنە، بۇل – فاريزا. جىلدىڭ ءتورت مەزگىلىندەي قۇبىلعان فاريزا.

بۇلاي قۇبىلۋ ءار ادامدا بولادى. ال فاريزانىڭ – ء«سوز اسىلى»، ء«سوز پاتشاسىنىڭ» تاعىندا وتىرىپ قۇبىلۋى–اقىننىڭ تابيعاتى.

فاريزا پوەزياسىندا اقىننىڭ بۇكىل بولمىسى تۇزىلگەن. اقىن ءومىر شىندىعىن باسىنان كەشكەنىن، كورگەنىن، تۇيگەنىن، تاريحتان مەڭگەرگەنىن ولەڭ اتتى ونەرگە اينالدىرعان.

فاريزا اقىندار كوبىنە بارا بەرمەيتىن تىلسىمدارعا ەرەكشە باتىلدىقپەن قويىپ كەتەدى. بايقالمايتىن، ادام ويىنىڭ قالتارىسىندا جاتاتىن عاجايىپتاردى اسا ۇلكەن قىراعىلىقپەن كورىپ، كوزىنىڭ وتكىرلىگىمەن فانتازياسىنىڭ ۇشقىرلىعىن كورسەتەدى.

اقىنداعى ىشكى بۇلقىنىس – ءومىر شىندىعىنىڭ جانە ءداۋىر رۋحىنىڭ اتويلاۋى. ول شىندىقتىڭ، ءداۋىر رۋحىنىڭ ولەڭ بولىپ، ءومىر تابۋ ءۇشىن سىرتقا، جارىق دۇنيەگە شىعۋى تالانتتىڭ ىشكى بايلىعى مەن كەلەڭدىگىن، دياپازونىن بىلدىرەدى.

ونەردىڭ، اسىرەسە، پوەزيانىڭ الدىنا قويعان ماقساتى – تىرشىلىك دۇنيەدە كەيدە قاننەن- قاپەرسىز جۇرگەن ادامداردىڭ ساناسىنا جارىق ساۋلە ءتۇسىرۋ، ءدان سەبۋ. سونىمەن بىرگە، شەتسىز دە شەكسىز ءومىردىڭ اسقان سۇلۋلىعى مەن قۇدىرەتىن تۇسىنە بىلۋگە، تۇيسىنە بىلۋگە ۇيرەتۋ. ەگەر پوەزيا وسى مىندەتتەردى اتقارا الماسا، وندا قۋات-كۇشى ارىنداعان ولەڭدى كۇتۋ دە قيىن. فاريزا پوەزياسى – وسىنداي عاجايىپ ماقسات-مىندەتتەردى مۇلتىكسىز اتقارعان پوەزيا. اقىن بولمىسىمىزداعى، تابيعات الەمىندەگى، اقىل-وي الەمىندەگى الۋان-الۋان جارقىل، نەشە ءتۇرلى قۇبىلعان ساۋلەلەردى ءوزىنىڭ سانسىز قىرلى سپەكترىنەن وتكىزىپ، سول تابيعاتتان العان كۇيىندە تاراتپاي، ولاردى سانسىز سىنىقتارعا ءبولىپ، جۇرەگىنىڭ «مىڭ گرادۋستىق» ىcتىعىنا سالىپ، لاپىلداعان قىزۋىمەن شۋاقتاندىرادى.

اقىن ءوز باسىنداعى سيپات-سىرلاردى بۇكىل ادامزات بالاسىنىڭ ورتاق دۇنيەسىنە اينالاتىنداي ەتىپ كوتەرەدى. ازاماتتىق ليريكا مەن ينتيمدىك ليريكانىڭ قۇبىلىستارىنىڭ شەكاراسىن ءبىر-بىرىنە ۇلاستىرىپ، الەمدىك پوەزيا جۇيەسىنە اينالدىرۋ – فاريزا پوەزياسىنىڭ ەشكىم تارتىپ الا المايتىن قاسيەتى.

انا،

جالعىز ارقالاپ

تاعدىر جۇگىن،

كەڭ الەمدە ءوزىڭسىز

قالدىم بۇگىن.

سەن ۇيقىدان ويانىپ

قارسى الۋشى ەڭ،

العاشقى تاڭنىڭ نۇرىن...

كوك ورماندى بۇلبۇلمەن

ۇندەس ەدىم،

جەسىردەيمىن تارقاتار

تۇندە شەرىن.

ءومىر كەشىپ قالعانداي

جۇرتتا جالعىز،

جىرىممەن تىلدەسەمىن.

انادان ايىرىلۋ

قانداي ايانىشتى دەسەڭىزشى!

اناسىنان ايىرىلعان ءار وقىرمان انا تۋرالى توگىلگەن اقىننىڭ وسى ولەڭىنەن ءوزىنىڭ دە مۇڭىن سەزەتىنىن كورىپ، ولەڭنىڭ الەمدىك ارەناعا شىققاندىعىن بىلەمىز. ادامزات بالاسىنا ورتاق دۇنيەگە اقىننىڭ سانسىز جۇرەك پوەزياسىنىڭ پەرزەنتتەرى وسىلايشا اينالدى. ونى اقىننىڭ ءوزى دە ايقىن سەزدى، ايتپەسە بىلاي دەمەس ەدى:

زۋلا، مەنىڭ جىر-كۇيمەم،

شابىت جەگىپ!

جەر بەتىنە عۇمىرلى

جارىق بەرىپ.

جۇرەكتەردىڭ قۇرساۋىن

اعىت كەلىپ،

زورلىقتاردىڭ زاردابىن

شەككەندەرگە

ادىلەتتەن سىباعا الىپ بەرىپ.

اقىننىڭ پوەزياسىن تۇگەل قامتىپ ايتۋعا بۇل ماقالانىڭ قاۋقارى جەتپەيدى. بۇل – اقىن تۋرالى ۇلكەن مونوگرافيانىڭ ۇلەسى. فاريزا پوەزياسىنىڭ سانداعان قىرىن اقىننىڭ ون تومدىق شىعارمالار جيناعىن وقىپ، تۇشىنعان ادام عانا ۇعا الادى.

اقىننىڭ ماحاببات، تابيعات، كوڭىل-كۇي ليريكالارىنىڭ تەڭىزىنەن، پوەزيانىڭ قالىڭ دجۋنگليىن ارالاپ تاماشالاۋ – ءار وقىرمانعا ءبىر ۇلى عانيبەت.

اقىننىڭ شىعارماشىلىق بولمىسىندا تاريحي-الەۋمەتتىك تاقىرىپتار بارشىلىق. اسىرەسە، كوبىرەك بايقالاتىنى ءارلى-بەرلى زاماندا دا قازاقتىڭ ايەل باتىرلارىنىڭ، اقىندارىنىڭ، دانىشپان ويشىلدارىنىڭ، ەڭبەككەرلەرىنىڭ تۇلعاسى.

فاريزانىڭ پوەزيا مازمۇنىنا دا، پىشىنىنە دە كوپتەگەن جاڭالىقتار ەنگىزگەندىگى جونىندە زەرتتەۋشىلەر تىلدەرىنە كوبىرەك تيەك ەتتى. قازاقتىڭ ون ءبىر بۋىندى قارا ولەڭىنىڭ، 7-8 بۋىندى ولەڭدەردىڭ شىرايىن كىرگىزگەن اقىنداردىڭ ءبىرى – فاريزا ەكەندىگى ايداي الەمگە ايقىن.

اقىن ولەڭ ۇيقاسىنىڭ ۇندەسۋىندە ءۇش بۋىن، ءتورت بۋىنمەن عانا شەكتەلگەن جوق. ال ولەڭدى بەس، التى بۋىننان ۇيقاستىرعان جاڭاشىلدىعى ولەڭدەرىندە انىق كورىنەدى.

مىنا شۋماقتار وعان دالەل بولا الادى:

اتتانعان شاقتا ول

شار تاراپتارعا،

سۇراڭدار ودان قولقالاپ

بار دا.

قۋانىش قانداي

بولاتىندىعىن

شۇرقىراپ تىڭنان

فونتان اتقاندا.

نەمەسە:

ەلسىزدەن ەلگە

سىي ارناپ جۇرگەندەر،

ۇستىرتكە قونىپ

قياننان ورگەندەر.

بىلمەسەڭ ەگەر

سۇراڭدار نە دەپ،

قيىندىق دەگەندى

قيالدا كورگەندەر.

وسى ەكى شۋماقتىڭ الدىڭعىسىنىڭ سوڭعى بۋناقتارى بەس بۋىننان، ەكىنشى شۋماقتا التى بۋىننان ۇيقاسقان.

بۇل – فاريزانىڭ ولەڭ پىشىنىندەگى جاڭالىقتارىنىڭ ءبىرى عانا.

فاريزا – حح عاسىرداعى قازاق ايەلىنىڭ بەينەسىن پوەزيامەن ورنەكتەپ، ءپىل سۇيەگىنەن ويىپ قاشاعانداي ەتىپ جاساعان اقىن. قىز بەينەسىن، ايەل بەينەسىن: اقىنىن دا، باتىرىن دا، ءانشىسىن دە، ءبيشىسىن دە، ماڭداي تەرىن توككەن ەڭبەككەرىن دە وشپەستەي ەتىپ، قازاق ادەبيەتى تاريحىنداعى كوركەم تۇلعاسىن سومدادى. كەيىنگى عاسىرلار حح عاسىر ايەلىن كوز الدارىنا فاريزا پوەزياسى ارقىلى ايقىنداپ قانا قويمايدى، ءتىرى بەينەدەي كورەدى.

فاريزا پوەزياسى – پوەزيا گۇلدەرىنىڭ الۋان ءتۇرىن، ول گۇلدەردىڭ جۇپار ءيىسى مەن نازىك بولمىسىن قۇلپىرتقان پوەزيا.

فاريزا پوەزياسى – قازاق پوەزياسىنا ماحامبەتتىڭ باتىرلىعىن، جاننا د’اركتىڭ ەرلىگىن دارىتقان پوەزيا.

ءتىرى بولسا 75 جاسقا كەلەر ەدى. بىراق، ول ولەڭىمەن ەل جۇرەگىندە ماڭگى مەكەندەگەن.

قادىر ءجۇسىپ،

فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور.

 

اباي.kz