ولجاس سۇلەيمەنوۆ كىم؟
باسىن اشىپ الايىق، الدەبىرەۋلەر ايتىپ-جازعانداي ءبىز ەشقانداي باتىسقا، ورىسقا، ەۆرەيگە قارسى ەمەسپىز. ءبىز قارسى بولساق كوزسىز، سانا-سارابىنا سالماي، ەلىتىپ-ەلىككىش باتىسشىلدىققا، ورىسشىلدىققا، ەۆرەيشىلدىككە قارسىمىز. باياعىدان ايتىپ-جازىپ تا كەلە جاتقانىمىز سو پىكىر، سو ءىس-ارەكەت. سونداي-اق، ءبىزدىڭ ەشكىمنىڭ جاعاسىنان الىپ، ەتەگىنەن باسقىمىز دا، كەز كەلگەن «ۇلى تۇلعاعا ورىنسىز سىن ايتىپ، ونى «ۇلتتىڭ جاۋىنا» اينالدىرعىمىز دا جوق، بار بولعانى لەۆ تولستويدىڭ: «ۆەرا ۆ اۆتوريتەتى دەلاەت تو، چتو وشيبكي اۆتوريتەتوۆ بەرۋتسيا زا وبرازتسى» (يسپوۆەد، تاينىي دنەۆنيك، 1998 گ.) دەپ كۇندەلىگىندە جازعانىنداي پرينتسيپتە وي-پىكىر قوزداتامىز.
(2001 جىل. «قازاق ادەبيەتى»، «تاعى دا سول باتىسشىلدىق، تۋرالى» ماقالامنان)
كوزسىز باتىسشىلدار مەن ورىسشىلدار تۋىن كوتەرگەن ولجاس ءوزىنىڭ 1978 جىلعى تاشكەنتتە وتكەن ازيا جانە افريكا ەلدەرى اسسوتسياتسياسىنىڭ سيمپوزيۋمىندا جاساعان «ك ۆزايموزاۆيسيموستي» دەگەن بايانداماسىندا: «امەريكانسكيە سوتسيولوگي، پوجالۋي، پەرۆىمي زامەتيلي ي وپيسالي… مارگينالنىي چەلوۆەك لەگكو ستانوۆيتسيا نەۋستويچيۆوي ليچنوستيۋ س كوسموپوليتيچەسكيم ميروۆوززرەنيەم، ۋ كوتوروگو نەت چۋۆستۆا پودليننوي سۆيازي سو سۆويم نارودوم، سو سۆوەي رودنوي كۋلتۋروي ي يستوريچەسكوي تراديتسيەي. ي پوتومۋ نيكاكوي پوزيتيۆنوي رولي ۆ رازۆيتي ەتنوسا ي ەگو كۋلتۋرى مارگينالنايا ليچنوست يگرات نە موجەت» دەيدى دە، ول ءالى ءبىز تاراپىنان تولىق زەرتتەلىپ-زەردەلەنبەگەن قۇبىلىس دەگەن وي تۇيەدى. سويتەدى دە «… ۆسە مى ۆ توي يلي ينوي ستەپەني ليۋدي مارگينالنوي فورماتسي» دەپ وعان: «وپىت پوكازىۆاەت، چتو يز مارگينالنوگو سوسلوۆيا ۆىحوديات ي كوسموپوليتى،.. ي اسسيميليانتى» دەگەندى قوسادى. ولجاستىڭ وسى جەردەگى مىقتىلىعى سول، ءوزىنىڭ ەڭ وسال تۇسىن ءبىلۋى. سويتە تۇرا، ونىڭ «ۆسە مى» دەگەندە كىمدەردى ايتىپ وتىرعانىن قايدام، ال، مەن ءوز باسىم قازاق ادەبيەتى، قازاق عىلىمى، قازاق تاريحى، قازاق ماتەماتيكاسىن الەمگە تاراتقان م.اۋەزوۆ، ق.ساتباەۆ، ءا.مارعۇلان، و.جاۋتىكوۆ، سونداي-اق، ا.جۇمادىلداەۆ سەكىلدى باتىس پەن ورىستى، سونىمەن بىرگە شىعىستى تولىق مەڭگەرگەن ازاماتتاردى ەشقانداي دا مارگينالدىق توپقا قوسپاس ەدىم. بۇلار مارگينال بولماي-اق، ۇلت تىلىندە جازىپ، ءداستۇرلى ۇلت مەنتاليتەتىن بۇزىپ-جارماي-اق، ونى بار بولمىسىمەن الەمگە پاش ەتكەن، سوڭعىسى پاش ەتىپ ءجۇر. ياكي، الەمدىك مادەنيەت پەن وركەنيەتكە ۇلتتىق بولمىسپەن ەنىپ، ونى ودان ءارى تولىققاندى دارەجەگە كوتەرۋگە بولادى ەكەن. ەندەشە، ولجەكەڭنىڭ «ۆسە مى» دەۋى ءوزىن-ءوزى اقتاۋى. وسى جەردە الدىن الا ايتارىمىز، ونىڭ بۇكىل شىعارماشىلىعىندا كەڭەس وداعى ۇستانىمىنداعى ينتەرناتسيونالدىق، ارىسى نيگيليستىك-كوسموپوليتتىك باعىت-باعدار «قىزىل ءجىپ» بولىپ تارتىلىپ وتىرادى.
ولجاس – قاراما-قايشىلىققا تولى تۇلعا. ول ەرتەرەكتە «ادامعا تابىن، جەر، ەندى» دەسە، بۇگىندە «ادام، تابيعاتقا تابىن، سەن ەندى» دەيدى دە، سوسىن جەر «قازاقستان حالقىنىكى»، «ەۋرازيالىق ۇلت» جانە «قازاقستاندىق ۇلت» دەگەندى قوعامدىق-ساياسي ومىردە اينالىمعا تۇسىرۋگە تىرىساتىنداردىڭ الدىندا تۇرعانداردىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى بولىپ جانە ونى تاۋەلسىزدىكتىڭ ءا دەگەن كەزىنەن-اق «31-كانالدان» جاريالاپ قويعان. «از ي يا» مەن «مىڭ ءبىر ءسوزدى» جازىپ تۇرىكشىلدىك جانە قىپشاقشىلدىق تانىتادى دا، ارتىنان سو باعىت-باعداردا اتالعان تاقىرىپتى ودان دا ءارى تەرەڭدەتە، زەرتتەپ-زەردەلەپ جازعان، سوسىن، كەڭەيتە دامىتقان مۇرات ءادجيدىڭ «پولىن پولوۆەتسكوگو پوليا» جانە «تاينا گەورگيەۆسكوگو كرەستا» دەگەن ەڭبەگىن جوققا شىعارىپ، ونىڭ بولجامدارى تازا دا ناقتى عىلىمي دالەلگە قاراعاندا، ەت پەن تەرىنىڭ اراسىنداعى ۇشپا سەزىمگە قۇرىلعان، جالعان پاتريوتيزمگە نەگىزدەلگەن تۇجىرىم-پىكىرلەر دەگەنگە ساياتىن وي ايتادى. ەندى بىردە، حالقىمىزدىڭ مىڭ جىلدىق ومىرلىك تاجىريبەسىنەن جيناقتالا قورىتىندىلانعان ماقالى «تاسپەن ۇرعاندى اسپەن ۇردى» وزىمە ۇلگى تۇتامىن دەپ وتىرىپ، ول ويىنان اراعا جىلدار سالىپ قايتادى دا «تاسپەن ۇرعاندى تاسپەن ۇر» دەيدى. مۇنىسىمەن ول ءوزىنىڭ مۇسىلماندىققا دا، حريستياندىققا دا جات «گلاز زا گلاز، زۋب زا زۋب، رۋكۋ زا رۋكۋ، نوگۋ زا نوگۋ» دەگەن يۋدايستىك ۇستانىمدى قالاي ناسيحاتتاعانىن ءوزى بىلمەي قالادى. ولجاس تاراپىنان ايتىلعان مۇنداي وزىنە-ءوزى قارسى ءارى قايشى پىكىرلەردى كوپتەپ كەلتىرۋگە بولادى. مىنە، وسىدان-اق ولجاستىڭ ءالى دە بولسا ءوزىنىڭ كىم ەكەنىن تولىق ءبىلىپ بولماي، باتىس پەن شىعىس اتتى ۇلى ەكى جاعانىڭ قاي جاعىنا شىعۋدى بىلمەي جۇرگەنىن اڭعارۋعا بولادى. ونى ونىڭ ءبىر شەكتەن شىعىپ، ەكىنشى شەككە باراتىن جوعارىداعى كەلتىرىلگەن اۋمالى-توكپەلى وي تۇجىرىمدارىنان كورەمىز. ەندەشە، ولجاس باتىسشىلدىعى مەن شىعىسشىلدىعى، ولجاس ۇلتشىلدىعى مەن ينتەرناتسيوناليستىگى تارازى باسىندا تۇرعان قۇبىلىس.
ءبىزدىڭ باتىس پەن شىعىستىڭ ءبىر-بىرىمەن كۇننىڭ شىعىپ-باتقانىنداي قوسىلمايتىنىن، ولاردىڭ مادەنيەتى مەن وركەنيەتىنىڭ ءارتۇرلى دەڭگەيدە دامىپ، ارقايسىسىنىڭ ءوزىنىڭ ءداستۇرلى قارىم-قاتىناسىنىڭ بولاتىنىن سالىستىرا جازۋ ارقىلى اقيقاتقا كوز جەتكىزگىمىز كەلسە، ولجاس «نەت ۆوستوكا، ي زاپادا نەت» دەيدى. بىزدىڭشە، قازىرگى الەمدەگى قوعامدىق-ساياسي احۋالعا قاراعاندا قانداسىمىزدان كوپ جىلدار بۇرىن جازعان نوۆەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، «ماۋگليدىڭ» اكەسى، اقىن ر.كيپلينگتىڭ: «و، زاپاد ەست زاپاد. ۆوستوك ەست ۆوستوك، ي س مەست وني نە سويدۋت» دەۋىنىڭ قۇنى ءالى دە تۇسە قويماعان-اۋ، ءسىرا. شىنىندا دا، ولاردى ەشكىم زورلاپ قوسا المايدى. قازىرگى الەمدەگى قوعامدىق-ساياسي احۋالدىڭ شىم-شىتىرىق قايشىلىققا تولىلىعى سونى كورسەتەدى. ونى كورىپ-ءبىلىپ وتىرىپ باتىس پەن شىعىس ماسەلەسىنىڭ ماڭگىلىگىن تۇسىنبەيتىندەرگە ەرىكسىز تاڭعالاسىڭ. عالامداستىرۋ يدەياسىنىڭ پايدا بولۋى سول باتىس پەن شىعىستى جاساندى تۇتاستىرۋ نيەتىنەن تۋىپ وتىرعان جاعداي ەمەس پە؟
ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ: «حالىقتىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگىن، اشىق-جارقىندىعىن قازىرگى زامان ەتنوسىنىڭ تولىققاندى ءومىر ءسۇرۋىنىڭ بىردەن-ءبىر شارتى دەپ ەسەپتەمەيمىن» دەۋىنەن باستاپ، عالامداستىرۋعا الەم بولىپ قارسى تۇرىپ، ولاردىڭ سانى كۇننەن-كۇنگە ارتىپ جاتقاندا «انتيگلوباليزمنىڭ اقيقات كەيپى – ىدىراۋ» دەگەنگە دەيىنگى ۇشقارى پىكىردى ايتا كەلە، يسلام دىنىنە بايلانىستى، ونىڭ امبەباپتىعىنا كۇدىك كەلتىرىپ «… ول ءدال سونداي ءدىن بولا المادى، ويتكەنى ءوز ساياساتىندا باياعى «نە ءبىز – نە ولار» ءپرينتسيپىن ۋاعىزدادى» دەسە، ىلە «بارلىق مەملەكەتتەر شىن مانىندە فەدەرالدى (وداقتاسۋ، بىرلەسۋ), ۇستىمىزدەگى جۇزجىلدىقتىڭ ورتا كەزىندە تەك اقىندار عانا ەمەس، عالىمدار دا: «كۇللى الەم – ءبىر ەل»، بىرىڭعاي كونستيتۋتسياسى، جالپىعا ورتاق زاڭدار جيناعى جانە الۋان ءتۇرلى بىرەگەي مادەنيەتى بار، ءبىر فەدەرالدى مەملەكەت» – دەپ اتايتىن بولادى. جانە سول مەملەكەت الديار پاتشاسىز، ناسىلشىلدىكتى، ۇلتشىلدىقتى، رۋشىلدىقتى جانە الەۋمەتتىك كۇيزەلىستى جەڭۋگە قابىلەتتى ۇجىمدىق اقىل-ويمەن باسقارىلاتىن بولادى. بۇل قيال ەمەس. وسىنداي كامىل جەتىلگەن الەمدى جاساۋعا ءبىزدىڭ كۇش-جىگەرىمىز جەتەدى. ەگەر قولدان قۇرىلعان تاۋەلسىزدىككە ساندالىپ كەتىپ قالىپ جۇرمەسەك (نە دەگەن جاۋاپكەرشىلىكسىز ايتىلعان ءسوز – ا.ءا.)» دەيدى. ءدال وسى «قولدان قۇرىلعان تاۋەلسىزدىك» تۋرالى ويىن ول 1978 جىلعى «ك ۆزايموزاۆيسيموستي» اتتى بايانداماسىندا: «…نەزاۆيسيموست ۆ سۆوەم پرەدەلنوم ۆىراجەني موجەت پوۆەستي ك سامويزولياتسي. ينىمي سلوۆامي – ك وبششەستۆەننوي دەگراداتسي» دەپ ءبىلدىرىپتى. ولجەكەڭنىڭ بۇل سوزىنە قاراعاندا تاۋەلسىزدىك العان مەملەكەتتەر ەشبىر ەل-جۇرتپەن ارالاسپاستاي بولىپ قالاتىن كورىنەدى. جوق، بىزدىڭشە كەرىسىنشە، تاۋەلسىزدىكتە ەشقانداي دا «پرەدەلنوم ۆىراجەني» دەگەن ۇعىم بولمايدى. ويتكەنى، سوناۋ عاسىرلاردا بۇدان دا «جامان» كەزىندە دە باتىس پەن شىعىس اراسىنا تارتىلعان «جىبەك جولى» ارقىلى الەممەن بايلانىسقان ەل-جۇرت، بۇگىندە تاۋەلسىزدىك قولىنا تيگەندە وزگەمەن بايلانىسپاي «سامويزولياتسيا» جانە «دەگراداتسيا» بولىپ قالادى دەگەنگە كىم سەنەدى؟ جانە وعان ۋاقىت تالابى، زامان لەبى دە جىبەرە قويماس-اۋ. سوسىن، تاۋەلسىزدىك نازىك، شىكامشىل، كىرپياز قۇبىلىس، ياعني، وعان وپپوزيتسيا بولۋ ءاربىر ينتەلليگەنتكە جاراسپايدى. ودان شىعۋدىڭ جولى سۇلەيمەنوۆ ايتقانداي، «ەدينستۆەننىي ۆىحود – سوزداۆات ۋنيۆەرسالنوە ميروۆوززرەنيە، وبششەە دليا كۋلتۋر ۆسەح ەتنوسوۆ» پەن بۇكىل حالىقتى «پلانەتارنىي سوزنانيا» ۇعىم-تۇسىنىگىنە دەيىن كوتەرۋ بولسا، ونى كىتابي-فاريسەيلىك نەگىزدە دامىعان ينتەلليگەنتتىك-ۋتوپيالىق سانا-سەزىم مەن اتەيزم مەكتەبىنەن وتكەندەردىڭ وي-تۇجىرىمدارى دەمەگەندە نە دەيمىز؟ ەندى، ول بۇدان كەيىنگى شىعارماشىلىقتارىندا دا، ومىرلىك باعىت-باعدارلارىندا دا، ۇستانعان پرينتسيپتەرىندە دە جوعارىداعى كەلتىرىلگەن سوزدەردەن ارتىق ەشتەڭە ايتىپ، جازا المايدى. ويتكەنى، عۇمىرلىق جيىپ-تەرگەن رۋحاني ازىعى سول دەرەجەدە عانا. ال، ۋاقىتقا بەيىمدەلىپ (اداپتاتسيا) سان قۇبىلىپ جاتسا، وعان مەن تاڭقالمايمىن. ياعني، ول توپىراقتان قول ءۇزىپ، وزدەرىنىڭ قايدان شىققانىن ءھام قايدا باراتىنىن بىلمەيتىندەردىڭ توبىنا جاتاتىن ينتەلليگەنتسيا وكىلى. ونىڭ پىكىر-ويى ءارى تۇجىرىمىنا وراي، ءبىز ۇلت مادەنيەتى، ۇلت دەنساۋلىعى، ۇلت ءبىلىمى، ۇلت ءبىلىم-بىلىكتىلىگى سەكىلدى قاسيەتتى ۇعىمداردى دامىتىپ، ۇلتتى قورعاۋدى قولعا الۋعا ءتيىسپىز.
و.سۇلەيمەنوۆ مەن ءبىلىپ، شىعارماسىن وقىعاننان بەرگى ارالىقتا ەكى الاڭدا ويناپ، ەكى جاققا سۇيكىمدى بولعىسى كەلىپ جۇرگەن جان. ونىڭ ايعاعى، ول سوناۋ جىلدارى «نتك» ارناسىندا سويلەگەن ءبىر سوزىندە «ۆ بۋدۋششەم كازاحستانە بۋدەت جيت تولكو ودنا ناتسيا – كازاحستانەتس» دەسە، «حالىق كونگرەسى» پارتياسىنىڭ سەركەسى بولىپ جۇرگەن كەزىندە «ورىس ماسەلەسىن» «كوزىر» ەتىپ ويناپ، جاپون گازەتىنىڭ تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا: «پرەزيدەنت – زاڭ مەن كونستيتۋتسيا بەرىكتىگىنىڭ كەپىلى. الايدا، پرەزيدەنت اپپاراتى دايىنداپ، 1993 جىلى قابىلدانعان كونستيتۋتسيا رەسپۋبليكا حالقىنىڭ ەلۋ سەگىز پايىزىن رازى ەتپەي وتىر، (بۇل قازاقستانداعى قازاقتان باسقا حالىقتىڭ سانى). مۇنىڭ ءوزى قازاق ۇلتىنىڭ جايباراقات ءوسىپ-ونۋىنە كەسىرىن تيگىزۋى مۇمكىن. «بىرىڭعاي قازاقستان رەسپۋبليكاسى – ءوزىن-ءوزى بيلەيتىن قازاق ۇلتىنىڭ مەملەكەتتىك فورماسى». نەگىزگى زاڭنىڭ وسى قۇجاتىمەن قازاقستان حالقىنىڭ قالعان جۇرتى كەلىسە الا ما؟ (بۇل ارانداتۋ ەمەس پە؟ – ا.ءا.) بۇل قىرىق ەكى پايىزىنىڭ عانا كونستيتۋتسياسى (نە دەگەن شەگەلەپ ايتۋ – ا.ءا.). ال، باسقاسىنىڭ بولاشاعى نە بولماق؟ كوشە مە، الدە سىڭە مە؟ (مۇنداي جاناشىرلىق بولماس، ءسىرا. – ا.ءا.)» دەپ ايتپاس ەدى. مۇنداي ۇپاي جيناۋ ءادىسى ەشكىمدى، ەش ۋاقىتتا ۇشپاققا شىعارماعان. ادامدا پرينتسيپ بولۋى كەرەك، اسىرەسە، ول تۆورچەستۆو ادامىندا ناقتى ءارى جاقسى جولعا قويىلماسا، ءتىپتى بولمايدى. بولماسا، ولجەكەڭنىڭ عالامداستىرۋعا قارسىلىقتى ىدىراۋ دەي وتىرىپ: «مەن ءوزىمدى عالامداستىرۋدى قورعاۋشىلارعا دا، ونىڭ جاۋلارىنا دا قوسا المايمىن» دەۋىنە نە جورىق؟ سوسىن، ول: «يتاليانداردا ەجەلگى ريمنەن ميراس بولىپ قالعان: «بۇكىل الەم – ءبىر ەل!» – «Tutto il mondo e paesa!» دەگەن ماتەل بار (مەن ونى قايتالاعاندى ۇناتامىن)» دەپ كەلەدى دە، «XXI عاسىردىڭ جۇرتى حاق ادامزات – Homo Sapiens» (ويلى ادام) حالقى بولىپ بىرلەسۋى شارت» دەيدى دە، الگى يتاليان ماقالىن «جاھانداندىرۋدىڭ فورمۋلاسى» دەيدى. سوسىن، «XXI عاسىرداعى ادامزات دامۋىنىڭ انىقتاۋشىسى بولاتىن بۇكىل-ادامزاتتىق پلانەتارلىق سانا وسى ۇقساستىقتاردى نەگىزگە الادى» دەگەندى العا تارتۋىنىڭ ءوزى كىتابي، ينتەلليگەنتتىك-ۋتوپيالىق سانا-سەزىمنىڭ كورىنىسى ەمەس پە؟ بولماسا، ول كەزدە بۇل ماتەل قازىرگى عالامداستىرۋ ۇعىمىنا جابايى، وتارلاۋ ساياساتىنداعى جاۋگەرشىلىككە ءتان تۇسىنىك بولاتىن. ايتپەسە، وندا ەشقانداي ىزگىلىك جوق. بولماس ەدى دە. جالپى، ولجاس سۇلەيمەنوۆ، «بۇكىل الەم – ءبىر ەل!» بولۋى كەرەك تۇسىنىگىندە الەمدە سوتسياليزم مەن كوممۋنيزمدى ورناتتىرماق بولعان كسرو-نىڭ سالقىنى بارىن بىلە مە ەكەن؟ جانە ول ەشۋاقىتتا دا بۇرىنعى كسرو-نى كوكسەيتىنىن ەشكىمنەن جاسىرىپ، نە بۇككەن ەمەس. ول وسىناۋ ويىن سوناۋ 1972 جىلى-اق: «نا زەملە زا پولۆەكا پوياۆيلاس نوۆايا وبششنوست ليۋدەي، نوۆايا ناتسيا – سوۆەتسكي نارود…» دەپ تاسقا باستىرا نىقتاپ قويعان. ول سونىسىمەن-اق كسرو اتتى ۇلى يمپەريانىڭ ەڭ سوڭعى رىتسارلارىنىڭ ءبىرى ەكەنىن ايقىنداعان. سوندىقتان، ءبىزدى ءتۇپتىڭ تۇبىندە ورعا جىعاتىندار وزدەرىنىڭ قايدان شىعىپ، قايدا باراتىنىن بىلمەيتىندەر. ياعني، بۇلار «بۇكىلالەمدىك – قالىپتى مودەلدى» قالىپتاستىرىپ، ابستراكتىلى «ابسوليۋتتىك اقيقاتتى» ىزدەيمىن دەپ، قازىرگى ءسوز بوستاندىعى مەن وي-ەركىندىگىن ۇلتجاندىلارعا قاراعاندا اسىرا پايدالانىپ جۇرگەندەر.
سوڭعى جىلدارى ولجاس سۇلەيمەنوۆ ءوزىنىڭ ءبىر سوزىندە جازعانداي، «ۇلى رەسەي – ەۋرازيالىق وداق» پارتيالار بلوگىنىڭ قۇرىلتايىنا قاتىسىپ، وندا «رەسەي مەن قازاقستان – ەۋرازيا وداعىنىڭ نەگىزى. ءبىز ءوزىمىزدىڭ ءبىر-بىرىمىزدەن الشاقتاي المايتىنىمىزدى كۇن وتكەن سايىن جاقسى سەزىنىپ كەلەمىز. رەسەي قانشالىقتى قۋاتتى جانە تىنىش بولعان سايىن، قازاقستان دا سونشالىقتى تىنىش بولىپ گۇلدەنە تۇسپەك. ءبىز ءوزىمىزدىڭ ەلىمىزدىڭ دە پاتريوتتارى بولۋعا ءتيىسپىز» دەدىم دەيدى. كوردىڭىزدەر مە، بۇل دا ماقتانىش. ال، ءبىز سول وداقتىڭ توراعاسى ا.دۋگيننىڭ پراۆوسلاۆيەگە نەگىزدەلىپ، ورىس ءشوۆينيزمى قۇلىق-نيەتىندەگى ەۋرازيا يدەياسىنا بايلانىستى «ەۆرازيستۆو ناسلەدۋەت دۋح ي ستيل موسكوۆسكوي رۋسي. ەتو پرودولجەنيە توي رۋسي، توگو رۋسسكوگو گوسۋدارستۆا، گدە ەليتا ي ماسسى گوۆوريات نا ودنوم يازىكە ي گدە ەتوت يازىك ناتسيونالنىي» دەگەنىن جاقسى بىلەمىز. جالپى، ەۋرازيا يدەياسى ورىس مۇددەسىندەگى شوۆينيستەردىڭ ويلاپ تاپقان ەۋرازيا ايماعىنداعى شاعىن جاھانداندىرۋى عوي. ەندەشە، سول ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ سوناۋ پاتشالىق رەسەي كەزىنىڭ وزىندە-اق كنياز ترۋبەتسكيدىڭ ەۋرازياداعى حالىق تۋرالى «ەتۋ ناتسيۋ مى نازىۆاەم ەۆرازيسكوي، ەە تەرريتوريۋ – ەۆرازيەي، ەە ناتسيوناليزم – ەۆرازيستۆوم» دەگەنى مەن ونىڭ يدەياسىن جالعاستىرۋشى ل.گۋميلەۆتىڭ «نا كونتينەنتە ەۆرازيا، مى ۆسە ەۆرازيتسى – س وبششەي مەنتالنوستيۋ، س وبششيم ميرووششۋششەنيەم» دەۋى ارالىعىنداعى نيەت-پيعىلدى تۇسىنبەدى دەگەنگە سەنبەيمىز. ول ءبارىن بىلەدى. بىلە تۇرىپ سولاردىڭ يدەياسى مەن يدەولوگياسىن ناسيحاتتايدى. ويتكەنى، ونىڭ بويىندا ۇلتتىق نامىسى ءولىپ، گەنەتيكالىق كودى بۇزىلعان. ونىڭ «قازاقستاندا دۇنيەگە كەلگەن ەۋرازيالىق وداق يدەياسى رەسەيدە دە جەڭىسكە جەتەتىندىگىنە سەنىمدىمىن» دەيتىنى سوندىقتان. وسى تۇستا ەسكەرتەتىنىمىز، ولجاس مىرزا رەسەيلىك دۋگين (يدەيا – يدەيا) مەن قازاقستاندىق نازارباەۆتىڭ (وداق – فاكتى) ۇستانعان ەۋرازيا جايلى پىكىر-تۇسىنىكتەرىنىڭ ءارتۇرلى كەڭىستىكتە بولىپ وتىرعانىن سەزبەيتىندىگى-اۋ، ءسىرا. بۇل جەردە ولجاس سۇلەيمەنوۆ يدەيا مەن فاكتىنى اجىراتا المايدى نەمەسە اجىراتقىسى كەلمەيدى. بۇل ونىڭ عانا ەمەس ەۋرازيا يدەياسى مەن وداعى تۋرالى جازىپ جۇرگەندەردىڭ كوبىنە ءتان قاسيەتتەر. بۇ سەكىلدىلەر قوعامىمىزدا شاشەتەكتەن. ولاردىڭ كىتاپتارى مەن مىنبەلەردە ايتقان سوزدەرى توم-توم بولىپ شىعىپ جاتادى. سوعان قاراماي، كىتاپ پەن ءسوز باستى نارسە ەمەس. ول تىلمەن ايتىلىپ، قالاممەن جازىلسا دا – ءدىل (جۇرەك) مەن ءىس-اركەت ارقىلى بەكىتىلۋى ءتيىس. مىنە، ول باستى نارسە. ونى تۇلعا عانا ءبىر-بىرىمەن ۇشتاستىرىپ، ءوزى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قوعام مەملەكەت، ۇلت مۇددەسىنە پايدالانادى. ۇجىم وعان كومەكتەسەدى، قولدايدى، قورعايدى. ءسويتىپ، الگى جەكە تۇلعانى الەمدىك دەڭگەيدەگى ازاماتتىققا كوتەرەدى. مۇنى بىلمەگەندەر نە بىلسە دە قۇلاققا ىلمەگەندەر الەم اۋزىنداعى اندرەي ساحاروۆتىڭ «مەموراندۋمىنداعى» (1968): «چەلوۆەچەستۆو موجەت بەزبولەزنەننو رازۆيۆاتسيا تولكو كاك ودنا سەميا، بەز رازدەلەنيا نا ناتسي» دەپ جازعانىنداي ومىرگە بەيىمدەلىپ ءارى سۇرانىپ تۇرادى. بۇلاردى ءبىز باتىسشىلدىقتىڭ بالالىق اۋرۋىمەن اۋىرعاندار دەيمىز. ونىڭ كورنەكتى وكىلدەرىنىڭ ءبىرى – ولجاس سۇلەيمەنوۆ. وسى ءبىر ءىرى تۇلعا بولۋعا بارلىق مۇمكىندىگى بار ادامنىڭ بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ءوز پوزيتسياسىن ازامات رەتىندە قالىپتاستىرا الماي جۇرگەنىنە تاڭعالامىن. ول ۋاقىت تامىرىن باسىپ، ونىڭ ءلۇپىلىن اڭدىعان دارىگەر سەكىلدى. سو ء«لۇپىلدى» سەزىنگەن ساتتە سوعان بەيىمدەلىپ شىعا كەلەدى. ياعني، وندا قانداي ءبىر قوعامدا بولماسىن اينىماي تۇراتىن پرينتسيپ جوق. ونىڭ كەمشىلىگى، ءتىپتى دراماسى دەۋگە دە كەلەتىن جاي، ءوزىنىڭ ازاماتتىق-شىعارماشىلىق تۇلعاسىنىڭ قۇدايسىزدىعى نەمەسە ناقتى ايتقاندا، اتەيستىگى، ال گۋمانيستىگى – ساياساتتانعاندىعى. ارينە، ولجەكەڭ، سۇلەيمەنوۆ ەل-جەردى، قوعامدى، ۇلتتى، ادامداردى سۇيەدى، بىراق ونىڭ سۇيىسپەنشىلىگى كوممۋنيزم قۇرىلىسشىسىنىڭ پراگماتيۆتىك سۇيىسپەنشىلىگى سياقتى. ياعني، ول سۇيىسپەنشىلىك مۇسىلماندىق، نە حريستياندىققا دا جاتپايدى. سوسىن، ول سۇيىسپەنشىلىك شىنى نە مۇز قالانى جوبالاۋشى ارحيتەكتوردىڭ سۇيىسپەنشىلىگى دەسە دە بولادى. جانە بۇل قاسيەتتەردىڭ جۇقپالىلىعى سونشا، قازىر ونىڭ سوڭىنان ءبىر توپ سو سەكىلدى ازاماتتار تاربيەلەنىپ، ۇلت مەنتاليتەتىنىڭ قايتا قالىپتاسىپ، مەيلىنشە ءوزىن-ءوزى ساقتاپ قالۋىنا كەرى اسەرىن تيگىزۋدە. ويتكەنى، ۇلتشىلدىق – پسيحو-انتروپولوگيالىق تەكتەن ورەتىن قادىر-قاسيەت بولسا، ال، پاتريوتيزم تاريحي-گەوگرافيالىق ويعا دا، بويعا دا جۇرە كەلدى سىڭەتىن ۇعىم-تۇسىنىك. مىنە، وسىنى ءوزىن باتىسشىل دا، رەسەيشىل دە سانايتىندار تۇسىنبەيدى، تۇسىنسە دە مويىنداعىسى كەلمەيدى. بۇل – ۇلى تراگەديا.
ولجاستىڭ ازاماتتىق-شىعارماشىلىق تۇلعاسىنىڭ قۇدايسىزدىعى، نە اتەيستىگى دەمەكشى، ول بىزدىڭشە ەشبىر دىنگە دەن قويماستان، تەك كەڭەستىك قۇرىلىمنىڭ مورالدىق كودەكسىنە عانا بوي ۇسىنا قالىپتاسقان، شىن مانىندەگى سوۆەت ازاماتى بولسا كەرەك. ولاي دەيتىنىمىز، ونى كومسومول سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى اتاندىرعان «ادامعا تابىن، جەر، ەندى» پوەماسىنان باستاپ، اقيقاتىن ايتۋ كەرەك ەڭ ارىسى اتى شۋلى، سلاۆيان جانە تۇركى حالىقتارىنىڭ تاريحي بايلانىستارى جونىندەگى قاساڭ دا سىرەسىپ قالعان دوگماتتارعا باتىل قارسىلىق تانىتقان «ازيا» كىتابى سول كەزدەگى ورتالىق (ياعني، ورىس عالىمدارى جاعىنان – ا.ءا.) تارابىنان «پانتيۋركيزم»، «سيونيزم»، اۆتوردىڭ جازۋىنشا، ءتىپتى، «پانسلاۆيزم» ايدارىمەن ايىپ تاعىلعانىنا قاراماي، اتالعان شىعارمالارىندا سۇلەيمەنوۆ ءوزىنىڭ اتەيستىگى مەن كەڭەس وداعىنا ادالدىعىنان ءبىر تانبايدى. شىن مانىندە، ولجاستىڭ «ازيا» جيناعىنداعى وي-پىكىرلەر سول كەزدەگى كسرو عالىمدارى اراسىندا اندا-ساندا دا بولسا بوي كوتەرىپ، ارا-اراسىندا اۋىزشا ايتىلىپ جۇرەتىن. ال، ولجەكەڭنىڭ سونىڭ بارلىعىن ءبىرتۇتاس دۇنيەگە اينالدىرا وتىرىپ، بارلىق جەتىستىك كەمشىلىگىنە قاراماي، وزىندىك كوزقاراستار ارقىلى قالىپتاسقان ءداستۇردى كۇيرەتەرلىكتەي عىلىمي ەڭبەك جازىپ شىققانى، سول كەزدەگى تالاپ-تىلەككە قاراعاندا ۇلكەن باتىلدىق بولاتىن. بىراق، وسى شىعارمالارىنىڭ وزىندە دە اقىن كەڭەس وداعى تالابى، ءارى لەنيندىك يدەيا پرينتسيپىنە بەرىك، ادال. مىسالى، «ادامعا تابىن، جەر، ەندى» پوەماسىندا:
ەسلي نادو –
يمەنەم لەنينا
ەتوت پودۆيگ
مى پوۆتوريم!.. – دەگەن جولدارمەن كۇن كوسەم سالعان سارا جولعا بۇكىل جان دۇنيەسىمەن بەرىلگەندىگىن كورسەتسە:
ۆوزنوسيل ي سنوسيل بوگوۆ،
يا سوزدال ەتي رەكي
ي ۆەتەر شۆىرنۋل ۆ موريا،
تى، زەمليا،
پوكلونيس چەلوۆەكۋ،
تۆوي بوگ –
يا، –
دەپ اللاعا استامدىق تانىتادى. ارينە، بۇنى اقىندىق الىمدىلىققا سالىپ اقتاۋعا بولار، بىراق، ونى ادام مەن تابيعات اراسىنداعى قارىم-قاتىناسقا كەلگەندە كۇشتىنىڭ السىزگە كورسەتكەن (تابيعاتقا – ا.ءا.) زورلىعى دەپ ءبىلۋىمىز كەرەك. ەندىگى ءبىر ولجەكەڭنىڭ ازاماتتىق شىعارماشىلىعىنىڭ كورىنىسى رەتىندە تانىلاتىن كەمشىلىگى، ونىڭ الەم مويىنداعان ءدىني ۇعىم-تۇسىنىكتى جوققا شىعارىپ، كەڭەس وداعىنىڭ جاڭا ادام تاربيەلەۋدەگى ىسىنە سەنىممەن قاراۋى. ءسويتىپ، «ازيا» (1990 جىل) كىتابىندا: «موجەت بىت، سرەدي دەسياتكوۆ يۋنىح چيتاتەلەي مويح نايدۋتسيا بۋدۋششيە سوزداتەلي گۋمانيتارنىح، نو توچنىح ناۋك; ليۋدي نوۆوي فورماتسي، يزباۆيۆشيەسيا وت پرەدراسسۋدكوۆ (بۇرىنعى 1975 جىلعى باسىلىمىندا «حريستيانسكيح، مۋسۋلمانسكيح ي بۋدديسكيح» دەپ كورسەتىلگەن – ا.ءا.) رەليگيوزنىح زناني، سۆوبودنىە وت دوگم فيلوسوفي راسوۆىح ي ناتسيونالنىح.
پوستوياننايا رەليگيا، نەپودۆيجنىي بىت سوزدايۋت توت يسكۋسستۆەننىي رەجيم، ۆ كوتوروم نە ۋۆياداەت سلوۆو، وبلادايۋششەە زولوتوي سترۋكتۋروي» – دەپ بولاشاققا ءۇمىت ارتادى. وسىندايدا ەسىڭە ك.ماركس، ف.ەنگەلستىڭ: «كريتيكا رەليگي وسۆوبوجداەت چەلوۆەكا وت يلليۋزي، چتوبى ون مىسليل، دەيستۆوۆال، سترويل سۆويۋ دەيستۆيتەلنوست كاك وسۆوبوديۆشيسيا وت يلليۋزي، كاك ستاۆشي رازۋمنىم چەلوۆەك; چتوبى ون ۆراششالسيا ۆوكرۋگ سەبيا ساموگو ي سۆوەگو دەيستۆيتەلنوگو سولنتسا. رەليگيا ەست ليش يلليۋزورنوە سولنتسە، دۆيجۋششەەسيا ۆوكرۋگ چەلوۆەكا دو تەح پور، پوكا ون نە ناچيناەت دۆيگاتسيا ۆوكرۋگ سەبيا ساموگو» دەپ ايتقاندارى مەن ا.ياكوۆلەۆتىڭ: «پرەودولەت رەليگيۋ وزناچالو پرەودولەت دوگماتيزم…» دەگەنى تۇسەدى ەكەن. سوندا، ولجاستىڭ كۇيرەتۋشى كۇشكە يە رەۆوليۋتسيالىق ۇستانىمداعى ماركس پەن ەنگەلستەن ايىرماشىلىعى نەدە؟ ياكوۆلەۆتەن شە؟ ەندەشە، سۇلەيمەنوۆتىڭ بويىنا دا، ويىنا دا ماركس يدەياسى قالتقىسىز سىڭگەندىگى وسىدان-اق كورىنىپ تۇر ەمەس پە؟ ەگەر، ولجەكەڭە سەنسەك، و كىسىشە پايىم-پاراساتقا سالساق، تۇتاستاي پالەن عاسىرلىق تاريحى بار ءدىني ۇعىم-نانىمنىڭ، ۇستانىمنىڭ، ءتىپتى، كوكتەن تۇسكەن ءتورت كىتاپتىڭ قاي-قايسىسى دا ۋاقىت، كەڭەستىك تاراپىنان «پرەدراسسۋدكي» كورىنىسى بولىپ شىعادى ەمەس پە؟ وكىنىشكە وراي، ولاي بولىپ شىقپاعانى اقىن ءارى عالىمعا شىنىندا دا قيىن-اق. ايتپەسە، سول كەزدە ن.رۋبتسوۆ، قازاقتىڭ، ق.شاڭعىتباەۆ سەكىلدى اقىندارى اتاق-داڭقتىڭ سوڭىنان شام الىپ تۇسپەي-اق، بۇگىندە ءوز ۇلتتارىنىڭ ۇلى اقىندارى اتانىپ، وزدەرى جوق بولسا دا سوزدەرى XXI عاسىردىڭ قاقپاسىن قاعىپ تۇر. سوندىقتان دا، اقىرى دوستوەۆسكي ايتقانداي «سوتسياليزم نەپراۆ، پوتومۋ چتو ەست بوگ» بولىپ شىقتى ەمەس پە. شىنىندا دا، قۇداي جوق بولىپ، ولجاس سەكىلدى اتەيستەردىڭ ايتقانى كەلگەندە، ءسوتسياليزمنىڭ ومىرشەڭدىگىندە ەش شەك بولماي، ولاردىڭ جەلى ءالى دە بولسا وڭىنان ەسىپ تۇرار ەدى. وسى تۇستا بىرەۋلەر ءازىر ولاي ەمەس پە دەر؟ ارينە، ولاي ەمەس. بۇگىندە سۇلەيمەنوۆتەر زامانى وتكەن، ولار قازىر سول باياعى ينەرتسيامەن (ەكپىنمەن) ۋاقىت كوشىنەن قالماي كەلەدى. ونىڭ سول كەزدەگى تىلگە، دىنگە كوزقاراسى نيگيليستىك-اتەيستىك، كوسموپوليتتىك تانىم-نانىمدا قالىپتاسسا، ءوز ۇلتىنا دەگەن سانا-سەزىمى دە سونشالىقتى دارەجەدە قالىپتاسقانىنا شەك بولماسا كەرەك. مۇنداي بويعا دا، ويعا دا شىم-شىمداپ سىڭگەن قاسيەتتەر قانشاما جاسىرىن ۇستاعانمەن بىردە بولماسا بىردە سىر بەرىپ، قىلاڭ ۇراتىنى انىق پروتسەسس. ونىڭ ايعاعى ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ ء«سوز» گازەتى ءجۋرناليسىنىڭ ء(تۇپ-نۇسقانى بۇزباي سول قالپىندا بەرىپ وتىرمىز – ا.ءا.):
– مى نە افگانيستان. مى دوستوينى دەموكراتي؟ – دەگەن ساۋالىنا:
– مى دوستوينى، بەزۋسلوۆنو، نو كوگدا مى ۆ پروتسەسسە ۋسكورەننوي ەۆوليۋتسي ستانەم ەدينوي ناتسيەي. ا كتو مى سەيچاس – ناتسيا يلي ناتسيونالنوستي؟ ۆ افگانيستانە پوكا نەت ناتسيونالنوگو ساموسوزنانيا، ۋ نيح ەست پلەمەننوە سوزنانيە. وني – سويۋز پلەمەن دو سيح پور. ۆ ەتوم سمىسلە مى بليجە ك افگانيستانۋ ي يراكۋ، چەم ك فرانتسي.
سەيچاس مى وبەدينياەمسيا، كاك كازاحي، تولكو كوگدا ريادوم ەست درۋگيە ناتسيونالنوستي. وني، كاك وبرۋچي، كوتورىە بوچكۋ وبەدينيايۋت، – ەتو ناشە وكرۋجەنيە، سرەدا. ۋبەري ەتي وبرۋچي ي، بويۋس، راسسىپلەتسيا بوچكا» – دەپ جاۋاپ بەرگەنى. «تاۋدى الاسارتپاي، دالانى اسقاقتاتاتىن» ولجاس وسىلاي ءوز حالقىنىڭ ەڭسەسىن باسىپ، ساعىن سىندىرادى. وسىنىڭ ءوزى ونىڭ ەل-جۇرتتان شەتتەپ قالعان، شەتتەپ قالعاندى بىلاي قويعاندا بىرتە-بىرتە تۋعان ۇلتىنان قول ءۇزىپ بارا جاتىپ، ونىمەن ءسىڭىسىپ، ءتىل تابىسا وتىرىپ، ءدىل تابىسۋىنا جول تابا المايتىن بولعاسىن كورسەتكەن اقىرعى قىرى بولسا كەرەك. ايتپەسە، قان تازالىعىن رەتتەيتىن جاقسى ماعىنا-ماندەگى رۋ، ءجۇز تۇسىنىكتەرى تەكتى ۇلت نەگىزىن قالاعان. وسى تۇستا، ءبىز تۇتاستىقتى بۇزاتىن جامان ماعانداعى رۋشىل، جۇزشىلدەرگە جاۋاپ بەرە المايمىز. بولماسا، رەسەي وتكەنىندەگى ۆلاديمير، نوۆگورود، ريازان كنيازدىكتەرىنىڭ قىم-قيعاش ءبىر-بىرىمەن سوعىستارى تاريحتان بەلگىلى بولسا، ال، ورىس وتارلاۋىنىڭ الۋان شارعىلى ايلا ارەكەتىنە دەيىنگى قازاقتان رۋلىق، جۇزدىك سوعىستاردى وقىپ بىلدىڭىزدەر مە؟ ارينە، ونداي بولعان ەمەس. ەندەشە، ولجاس مىرزا ء«وبرۋچيدى» قانشاما الىپ تاستاساڭىز دا («وبرۋچيلار» وعان كونە قويسا، جانە ونىڭ بولا قويۋى مۇمكىن ەمەس تە. سۇلەيمەنوۆ ونىمەن ءبىزدى قورقىتپاسىن – ا.ءا.) قازاق حالقى قازاقستاندا وزگە ۇلتتاردىڭ باسىن بىرىكتىرۋشى كۇش كىندىك ۇلت بولىپ قالا بەرەدى. ال، ولاردى رۋ، جۇزگە بولۋشىلەر سوناۋ I پەتردەن قازىرگى پەتر سۆويككە دەيىن بولعان، ءالى دە بولا بەرەدى. ءتىپتى، سۇلەيمەنوۆ سەكىلدىلەرگە لەۆ گۋميلەۆتەگى «روسسيا – ەتو حرياشش (نە ەت، نە سۇيەك ەمەس، شەمىرشەك دەۋگە كەلەرلىك مۇشە بولشەگىن سولاي دەيدى – ا.ءا.) ناروسشي وت ترەنيە ەۆروپى وب ازيۋ، زاپاد وب ۆوستوك» دەگەندەي ورىس پەن قازاقتان پايدا بولعان اسسيمليانتتار، ياعني «حرياشتار» قانشالىقتى كەرەك بولسا، بىزگە ي.ءيليننىڭ: «ۆسياكوە گوسۋدارستۆو جيۆوە ي دەيستۆۋيۋششەە دولجنو بىت يسپولنەنو ناتسيوناليزما. ەتو ەگو دۋشا. ەتو ەگو سۋششنوست. ەتو ەگو بىتيە. كوسموپوليتيچەسكيە گوسۋدارستۆو امورفنايا، بەزفورمەننايا ماسسا. توجە ي س چەلوۆەكوم. چتو تاكوە چەلوۆەك بەز ناتسي؟ بىت موجەت ەتو يدەال. نو يدەال ۆ رەالنوي جيزني نە چتو وتۆلەچەننوە، بەزسيلنوە ي وبرەچەن نا گيبەل. چەلوۆەك بەز ناتسي، – تو جە، چتو دەرەۆو بەز رودا، دەرەۆو – ني گرۋشا، ني سليۆا، ني يابلونيا ۆ پريرودە نە نۋجنو»، – دەپ كورسەتكەنىندەي وڭ تالاپ-تىلەكتەگى نىق تا تۇراقتى مەملەكەت پەن ۇلت كەرەك.
ولاي دەيتىنىمىز، ول «قالىپتاسپاعان» قازاققا «وزىق» ورتالىقتىڭ (باتىس پەن رەسەي – ا.ءا.) كوزقاراسىمەن قارايتىن «اۋرۋعا» شالدىققان مارگينال. جالپى، قازاقستان، ونىڭ ىشىندە قازاق تاۋەلسىزدىگى نىعايعان سايىن ءوز ءتىلىن، ءدىلىن، ەل-جۇرتىنىڭ ادەت-عۇرىپ، سالت-ءداستۇر، سانا-سەزىمىن ۇمىتقاندارعا رۋحاني ءومىر ءسۇرىپ، كۇن كەشۋ اۋىر بولادى. ويتكەنى، ولارعا سوناۋ كەڭەس وداعى كەزەڭىندەي قاناتىن ەركىن قاعاتىن اسپان، ەركىن ۇشقاننىڭ وزىندە دە قالتقىسىز قوناتىن جەر جوق. ولاردىڭ ءوز تىلدەرىمەن ايتقاندا، وزىندىك ۇلتتىق رەڭ-كەسكىنىن تاپقان ءاربىر مەملەكەت ولار ءۇشىن «تۇيىقتالعان".ولارعا حالىقتىڭ عارىشتىق سانا-سەزىمگە (پلانەتارنىە سوزنانيە) جەتكەنى كەرەك. و شىركىندەردىڭ عارىشتىق سانا-سەزىم توپ-توبىر نەمەسە كوپتە ەمەس، جەكە تۇلعا گەنيلەردە بولاتىنىمەن شارۋاسى بار ما ەكەن؟ اسىرەسە، ولجاسقا اۋىر بولاتىنى، ونىڭ ەس ءبىلىپ ەتەك جيناعانىنان ارقا سۇيەگەن ء«وبرۋچيى» بۇگىندە باسقا كەسكىن-كەيىپتەگى ەل-جۇرتتىڭ ۇستانىمىندا. ال، اقىننىڭ وسىناۋ تاپقان تەڭەۋى، ۇقساتقان وبرازى سان جىلداردان بەرى باۋىر باسىپ، قان-جىنى ارالاسىپ كەتكەن ەلدەن كەتە قويماس-اۋ، ءسىرا. ەندەشە، بۇنى قاشاندا ءىرى سويلەپ، ۋىسىنا بايتاق قازاقستان سيمايتىن الىپ ولجاستىڭ توپىراقتان قول ءۇزىپ شەتەلدە پەپسي ءىشىپ، اپەلسين جەيتىن كوڭىلىنە قونبايتىن قازاققا كورسەتكەن قىرى دەمەگەندە نە دەيمىز. ول ءوزىن «تاۋدى الاسارتپاي، دالانى اسقاقتاتاتىن» قانشا گۋمانيست ەتىپ كورسەتكىسى كەلسە دە، ءدال وسى تۇستا ەڭ سوڭعى يمپەريانىڭ ەڭ سوڭعى رىتسارى ەكەنىن قالاي بايقاتىپ قالعانىن ءوزى دە سەزىنبەيدى. پايعامبار جاسىنان اسقان ولجەكەڭ وسىنداي. ارينە، ول كىسىنى تۇسىنەتىن ءبىز، ءبىزدى تۇسىنەتىن ول كىسى جوق. وعان بىزگە قاراعاندا ماسانوۆ، اۋەزوۆ جانە تولماچەۆ جاقىن. ويتكەنى، ول بولسا دۇنيەجۇزىلىك دەڭگەيدەگى قۇشاعىنا اسپان مەن جەردى سىيعىزۋعا تىرىساتىن الەمدىك الىپ. سوعان قاراعاندا، ول ءوزىنىڭ ءتۇبى قوناتىن جەرى تۋعان توپىراق ەكەنىن ۇمىتقان سەكىلدى.
امانحان ءالىم، اقىن
«زاڭ گازەتى»
12 قاڭتار، 2005 جىل
