ۇشقىن جامالبەك: «باۋىرىڭا ءبىر بارىپ ەنەيىنشى، كۇنەس-اي!»

«كۇنەس-اي» – كۇللى قازاققا «كوك تۋدىڭ جەلبىرەگەنى» انىمەن تانىس، كومپوزيتور، مارقۇم ەرمۇرات زەيىپحانۇلىنىڭ ءانى. ەرەكەڭ ومىردەن وتكەن سوڭ بۇل ءاندى بەلگىلى ءانشى التىناي جوراباەۆا ورىنداعان بولاتىن. قايمانا قازاقتىڭ تۋعان جەرگە دەگەن ساعىنىشىن ءدوپ باسىپ جەتكىزەتىن سىرلى اۋەن ەشقاشان دا نازاردان تىس قالماق ەمەس. بۇگىندە التى الاشقا اتى ءمالىم «الاشۇلى» توبىنىڭ مۇشەسى ۇشقىن جامالبەك «كۇنەس-ايدى» قايتا تۇلەتتى. ءبىز ۇشقىن جامالبەكۇلىمەن بولعان شاعىن سۇحباتتى نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز:

- شىعارماشىلىعىڭىز تاعى ءبىر كەرەمەت انمەن تولىعىپتى. قۇتتى بولسىن! «كۇنەس-اي» ءانىن رەپەرتۋارىڭىزعا قوسۋعا نە سەبەپ بولدى؟ 

- كۇنەس – ءوزىڭىز بىلەتىندەي الەمدەگى قازاقتار ەڭ كوپ قونىستانعان اۋدان. الەمدەگى 100 قازاقتىڭ بىرەۋى وسى اۋداندا تۇرادى. قازاق ادەبيەتىنىڭ كورنەكتى وكىلى، الاشوردانىڭ ارعى بەتتەگى جارىق جۇلدىزى تاڭجارىق جولدىۇلى، اتاقتى كۇيشى ءاشىم ءدوڭشىۇلى وسى اۋداندا دۇنيەگە كەلگەن.  بۇل قاسيەتتى مەكەندە ءار قازاقتىڭ جۇرەگىندە "كوك تۋىن جەلبىرەتىپ", قۇيىرىقتى جۇلدىزداي جارق ەتىپ وتە شىققان ەرمۇرات زەيىپحان اعامىز تۋعان. كۇنەس – مەنىڭ دە تۋعان جەرىم. تابيعاتى الماتىمەن قارايلاس، باۋ-باقشاعا ورانعان، ىلەنىڭ باسى بوپ  سانالاتىن، جەتىسۋدىڭ ءتور جايلاۋلارىنىڭ ءبىرى. كۇنەس – اتى ايتىپ تۇرعانداي قازاقتىڭ ەجەلگى اتاقونىسى.

«كۇنەس-اي» ءانى  «كوك تۋدىڭ جەلبىرەگەنىن» جازعان مارقۇم ەرمۇرات اعامىزدىڭ ءانى. ول كىسى ومىردەن ءوتىپ كەتسە دە ارتىندا ءبىر تالاي اسقاق اندەرى قالدى، عاجاپ داۋىسى قالدى. وزىندىك تاريحى بار بۇل ءاندى دە كەرەمەت داۋسىمەن ەرمۇرات اعامىز ءوزى ورىنداعان ەدى.  ودان سوڭ «ەرمۇرات زەيىپحاندى ەسكە الۋ كەشىندە»  التىناي جوراباەۆا اپايىمىز شىرقاعان بولاتىن. دەگەنمەن ۇلكەن ساحانالاردا ءالى اۋەلەگەن جوق.  «جۇرگەنوۆ اتىنداعى ونەر اكادەمياسىندا» وقىپ جۇرگەندە وسى ءاندى ورىنداۋدى، ەرمۇرات اعامىزبەن بىرگە ايتۋدى ارمانداۋشى ەدىم، ول كىسى سۋ ءىشىپ ەر جەتكەن مەكەننىڭ اۋاسىن مەن دە جۇتىپ ءوستىم. وكىنىشكە وراي ول كىسى بۇل ومىردەن مەزگىلسىز وزدى. الايدا ارتىندا كوپ ءانى قالدى. اندەرى شىرقالىپ تا ءجۇر. سول اندەردىڭ اراسىندا كوپ ايتىلا بەرمەگەن وسى ءاندى ساحناعا قايتا الىپ شىعۋدى ءوزىمنىڭ ۇلكەن بورىشىم رەتىندە سانادىم. وسى ءاندى ايتۋ ارقىلى اعامىزدىڭ مۇراسىن جاڭعىرتقىم كەلدى. "كۇنەس-ايدىڭ" جاڭا نۇسقاسىن جازۋعا Qamshy.kz سايىتىنىڭ باس رەداكتورى، اعام ءبىلال قۋانىش تۇرتكى بولدى. ءان ماتىنىندە تۋىپ-وسكەن جەرىمنىڭ، بالالىق شاعىم وتكەن جايلاۋىمنىڭ، اسىر سالىپ بالا دوستارىممەن بىرگە قىزىق قۋعان تۋعان توپىراعىمنىڭ  اتتارى اتالادى. ياعني "كۇنەس-ايدى" شىرقاۋ -  مەن ءۇشىن ۇلكەن باقىت. 

- ناعىز بەينەبايانعا سۇرانىپ تۇرعان ءان ەكەن... 

- بۇل ارينە، بولاشاقتىڭ ەنشىسىندە. كەلەسى جىلى جازعا قاراي مۇمكىن بەينەبايان ءتۇسىرىپ قالامىز. قولداۋ كورسەتۋگە نيەتتى جاندار دا كوپ. ءوزىمىزدىڭ دە تالپىنىسىمىز بار. اللا قالاسا، ارنايى ات باسىن بۇرىپ، كۇنەستىڭ اسەم دە سۇلۋ تابيعاتىن، كورىكتى جايلاۋلارىن، كيەلى توپىراعىن كەسكىنگە ءتۇسىرىپ كەلەتىن بولامىز. كۇنەس تۋرالى ءاننىڭ، بەينەباياننىڭ بولعانى، كۇنەستە تۋىپ-وسكەن قازاقتاردىڭ ماقتانىشى عانا ەمەس، ەلگە كەلسەك دەگەن قارا ورمان جۇرتتىڭ وي-ارمانىنىڭ كورىنىسى. 

- "الاشۇلىندا" قانداي جاڭالىقتار بار؟ 

- جاستارعا رۋح بەرەتىن، حالىقتى قۋانتاتىن جاڭا اندەرمەن رەپەرتۋارىمىزدى جاڭارتىپ جاتىرمىز. حالىققا بەرەرىمىز كوپ بولسا ەكەن دەپ جۇمىستار ىستەۋدەمىز. سونداي-اق بيىلعى «Turkvizyon» بايقاۋىنا قاتىسۋعا دايىندالىپ جاتىرمىز، ەكى كەزەڭدى ىرىكتەۋدىڭ ءبىرىنشى ساتىسىنان وتتىك. ەكىنشى كەزەڭگە ىرىكتەۋ استانادا 26 قازاندا بولادى. قازاق ەلىنەن بيىلعى ىرىكتەۋگە جانار دۇعالوۆا، نۇرجان كەرمانباەۆ سياقتى انشىلەر تالاپتانۋدا. بيىل بۇل بايقاۋ تاتارستاننىڭ استاناسى قازان قالاسىندا وتەتىن بولادى. بۇرىنعى جىلداردان ايىرماشىلىعى بيىلعى كونكۋرستىڭ باعالاۋ جۇيەسىنە وزگەرىستەر ەنگەن. ونەرپازدى باعالاۋدىڭ 50 پايىزى اۋديتورياداعى ءادىل قازىلارعا بەرىلسە، قالعان 50 پايىز باعالاۋ مۇمكىندىگى SMS ارقىلى داۋىس بەرۋگە حالىققا ۇسىنىلادى. بايقاۋعا قاتىسۋعا جولداما الىپ جاتساق حالىق قولداۋ بىلدىرەدى دەپ سەنەمىز.

(ۆيدەودا كۇنەس ءوڭىرىنىڭ تابيعاتى بەينەلەنگەن. ينتەرنەتتەن الىندى)

ءاننىڭ ءماتىنى:

“باسى كۇنەس ىلەنىڭ”،    دەگەن اقىن كىم ەدىڭ؟

تۋعان جەرىن اڭساماۋ، جۇمىر باسقا ءمىن ەدىڭ.

سارى اۋرۋ ساعىنىش، تابار دەيسىڭ كىم ەمىن؟

ءبىر ارالاپ قايتۋعا  قيال تۇلپار مىنەمىن.

قايىرماسى:

كەيدە وزىڭە بۇلدانىپ،
الۋشى ەدىم، كۇنەس-اي!
الىس كەتسەم مۇڭدانىپ،
قالۋشى ەدىم، كۇنەس-اي!
                  
باۋىرىڭا ءبىر بارىپ،
ەنەيىنشى، كۇنەس-اي!
كوزىم الدى دىمدانىپ،
كەلەيىنشى، كۇنەس-اي!

پەشەنەسى اقوزەن، كەسەنەسى بەستوبە.

المالى مەن تەلقارا – انام تىككەن كەستە مە؟!

قارابۋرا قومدانىپ، نارات قامداپ كوشكەن ەل،

اققولتىقتىڭ كۇنگەيلەپ، سوعار جەلى ەستە مە؟!

ورىكتى ارال، جاۋتوعاي تۇنىپ تۇر ءبىر سەزىممەن.

كوكشوقى اناۋ بوتام دەپ،بوزداپ تۇرعان بوز ىنگەن.

بوز جۋسانىڭ بوزىڭمەن،كونە زيرات كوزىڭمەن.

تىك كوتەرىپ توبەمە، اكەتسەمشى-اي وزىممەن!

اڭگىمەلەسكەن نۇرعالي نۇرتاي

Abai.kz