اۋىلشارۋاشىلىعى ءمينيسترى اسىلجان مامىتبەكوۆ جۋىردان بەرى تاعى دا باق-تىڭ «باتىرى»، ياعني باس كەيىپكەرلەرىنىڭ ءبىرى بولىپ جاتىر. ويتكەنى، مۇنايدىڭ الەمدىك نارىقتاعى قۇنى كەمىپ، داعدارىس كۇشەيگەن سايىن قازاقستان ءوزىنىڭ اگرارلىق ەل ەكەندىگىن ەسىنە ءتۇسىرىپ جانتالاسۋدا.

شىندىقتى بۇرا تارتپايىق، مەملەكەت وسى كۇنگە دەيىن اۋىلشارۋاشىلىعىن سۋبسيديالاۋدان باس تارتقان ەمەس. سونىڭ ناتيجەسىندە جىلدا پالەنبەي پۇت استىق باستىرىپ، شەتەلدەرگە ەكسپروتتاپ كەلەمىز. ءتورت تۇلىك مال دا ەسەلەپ كوبەيدى. جىلىجايلار سالىنۋدا. بۇنىڭ ءبارى جاقسى، ارينە. مالدىڭ تۇقىمىن اسىلداندىرامىن دەپ اسىلجان سارىبايۇلى گوللونديادان الا باس سيىرلار مەن بۇقالاردى دا اكەلدى. ونىسىنان بىراق اۋسىل شىعىپ 700 باسىن ورتەپ تىندىق. قىسقاسى، 2011 جىلدان بەرى اۋىلشارۋاشىلىعى ءمينيسترىنىڭ ورىنتاعىنا مىقىنىن مىقتاپ  باتىرعان مامىتبەكوۆ بارعا يە بولىپ قانا ءجۇر دەسەك جاڭساق كەتپەيمىز. ويتكەنى، سارىبايۇلى سايلانىپ جۇمىسقا  كىرىسكەندەي  سىڭاي تانىتقانىمەن ءبىتىپ جاتقانى شامالى. اۋىلشارۋشىلىعىن مەملەكەت قازىناسى اسىرۋ كەرەك ەكەندىگىن، ءتىپتى، پرەزيدەنتتىڭ ءوزى دە مويىنداپ  قالعانعا ۇقسايدى. قىركۇيەك ايىندا استىقتى وبلىستاردى ارالاعان ساپارىندا نازارباەۆ: ء«بىز اۋىلشارۋاشىلىعىنا قارجى بولۋدەن تىنباي كەلەمىز، الايدا قايتارىم از. اۋىلشارۋاشىلىعىن قارجىلاندىرماسا جانە بولمايدى... ەندى سىزدەر مىنانداي داعدارىس كەزىندە ەلگە جاردەمدەرىڭىزدى تيگىزىڭىزدەر»، - دەگەندى ايتتى ديحاندارعا قاراپ. انەبىر كۇنى جيىن وتكىزگەن مامىتبەكوۆ تە ەلباسىنىڭ ءسوزىن العا تارتا وتىرىپ ءبىر شىندىقتىڭ باسىن اشقانداي بولدى.

-         ءبىز، - دەدى ول، - ەگىستىك جەرلەرى بار ديحاندارعا وكىمەتتەن الىپ قارجى بەرەمىز. ال، ولار جەردى جىرتىپ وڭدەۋدىڭ نەمەسە اۋىلشارۋاشىلىعىنا قاجەتتى تەحنيكالاردى ساتىپ الۋدىڭ ورنىنا دجيپ كولىگىن ساتىپ العان. ءسويتىپ زيان كەلتىرگەن، قايتارىمسىز بەرىلگەن قارجىنى جەلگە ۇشىرعان!

مينيستر وسىلاي دەپ ءبىراز كەيىپ سويلەدى. ءسويتىپ ءسوزىنىڭ سوڭىندا: «ەندى سۋبسيديا تەك جەردەن ءونىم الا الاتىن مۇمكىندىگى بار قوجالىقتارعا عانا بەرىلەدى»، - دەپ قورتىندى جاسادى.

وسىندايدا، «اپىر-اۋ» دەيسىڭ ەرىكسىز. اپىر-اۋ، سوندا قارجى داعدارىسى بولماسا، مۇنايدىڭ قۇنى الەمدىك نارىقتا كەمىمەسە، مينيستر دجيپ مىنگىشتەردى كورمەيتىن بە ەدى؟ بۇ قايتكەنى؟ بۇل، انىعىنا كوشسەك، اۋىلشارۋاشىلىعى سالاسىندا دۇرىس ەسەپتىڭ، باقىلاۋدىڭ جوقتىعىن بىلدىرەدى.  مونيتورينگ جوق. سۇرىپتاۋ جوق. تۇپتەپ كەلگەندە مۇنىڭ اقىرى تاعى دا جەڭ ۇشىنان جالعاساتىن تىرلىككە بارىپ تىرەلەدى. Abai.kz ءمينيستردى «پاراقور»، «كوررۋپتسيونەر» اتاۋدان اۋلاق. الايدا، باسى دارداي ءىستىڭ اياعى قىلداي بوپ بىتۋىنە سەبەپ:  اۋىلشارۋاشىلىعىنىڭ «اۋلاسىنان» تىس ويىنداردا جاتقان سياقتى . وسىنى ءباسپاسوزدىڭ سىنىنان قورىقپايتىن، ءار سوزىنە جاۋاپتى اسىلجان سارىبايۇلى قانشالىقتى بىلەدى ەكەن؟ ەندى ءبىلۋى، جۋىق ارادا مەملەكەت قارجىسىنا سۇراۋ سالىپ ناۋقان باستاۋى ابدەن مۇمكىن. ويتكەنى بىزدە بۇلىنگەن بىردەڭەگە بىرەۋ كىنالى بولۋى ءتيىس. ال، ناقتىسىنا جۇگىنسەك، شيرەك عاسىردان بەرى اۋىلشارۋاشىلىعىن جاڭا ساپاعا كوشىرە الماعان اۋىلشارۋاشىلىعى مينيسترلىگى (بۇرىنعى سوڭعى مينيسترلەردى قوس العاندا) الدىمەن جاۋاپ بەرۋى قاجەت.

بۇل تاقىرىپتا اڭگىمە ۇزاق. سوندىقتان قىسقا قايىرايىق. مامىتبەكوۆ مىرزا مال باعا الا ما؟ دۇرىس ۇعىڭىز، مامىتبەكوۆكە ەشكىم مال باقتىرايىن دەپ وتىرعان جوق. بىراق اسەكەڭ بۇگىنگى مالدىڭ تۇياعىن قازاقتىڭ ءوز مالىنىڭ ۇرقىمەن اسىلداندىرا الا ما؟ ءاي، قايدام؟ ويتكەنى سارىباي بالاسى دا وزگە «بالالار» سەكىلدى شەتەلشىل، قالا بەردى رەسەيشىل. سودان عوي نيدەرلاندىدان الا باس سيىرلار اكەلىپ جۇرگەنى. ونىسىن باعا الماي قىرىپ سالعانىن جوعارىدا ايتتىق. ال، ەگەر مينيستر قازاق مالىنىڭ تابيعاتىن بىلەتىن جان بولسا، ءتىپتى، بىلمەي-اق قويسىنشى، بىلەتىندەردىڭ ءتىلىن الاتىن كىسى بولسا، الىسقا ەمەس، التايعا باراتىن ەدى. التايدا، شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ زايسان اۋدانىمەن شەكارالاس شاۋەشەك دەگەن قالا تۇر (قحر شۇار). سول قالادا، سول وڭىردە ارۋاعىڭنان اينالايىن باشپاي اتامنىڭ ارقارمەن بۋدانداسقان التى ءمۇيىزدى قوشقارلارى جايىلىپ ءجۇر. ارقايسىسىنىڭ سالماعى 200-250 كەلە تارتادى. ەتتى، ءجۇندى. ءارى قازاق دالاسىنىڭ تابيعاتىمەن بىتە قايناپ بىرگە تۋعان ءتول. «قوشقاردىڭ باسىن الامىز دەسەڭدەر دە، ۇرىعىن الامىز دەسەڭدەر دە، مەيىلدەرىڭ»، - دەيدى باشپاي بابامنىڭ قويىن باعىپ جۇرگەن ارعى بەتتەگى اعايىندار. باشپاي قويلارى –  قىتايدا ەڭ باعالى قويلار. قىتاي وكىمەتى ونى برەندتەگەلى ءجۇر. مەنشىكتەپ الماق. ال، مىندا ءبىز وتىرمىز: ەلدىڭ اۋسىل باسقان الا باس سيىرلارىن باعىپ، باعا المساق ورتەپ، كۇلىن شاشىپ.

مالدىڭ تۇقىمىن اسىلداندىرۋ دەگەننەن شىعادى. سوناۋ سۇم زاماندا، ءستاليننىڭ «قىزىل قىراندارى» قىلىشىن جالاڭداتىپ، جارتى الەمدى «حالىق جاۋلارىنىڭ» لاگەرلەرىنە اينالدىرعان جىلداردا، قاراعاندى جەرىندەگى  كارلاگتا جازاسىن وتەگەن عالىمدار قورلىق پەن زورلىقتى كورە ءجۇرىپ، قازاق دالاسىنان تومەندەگىدەي مالدىڭ تۇقىمىن ورگىزىپتى. قاراڭىزدار:

بۇل تاقىرىپقا الداعى كۇندەرى قايتىپ ورالامىز. ازىرگە ايتپاعىمىز مىناۋ: ەگەر مامىتبەكوۆ «مال باعا الاتىن» بولسا، وسىنداي تۇقىمدى وسى كۇنگە دەيىن تىرىلتە السا كەرەك ەدى. جوق، وكىنىشكە قاراي ولاي بولماي تۇر.

داۋرەن قۋات

Abai.kz