قاجىلىقتا «قوشتاسۋ تاۋابى» دەيتىن ماڭىزدى قۇلشىلىق ءتۇرى بار. قاجىلار ەلگە قايتار الدىندا قاعبانى اينالىپ، قوشتاسۋ تاۋابىن جاسايدى. بۇل – قاجىلىققا قاتىستى سوڭعى امال. ادامنىڭ تۇلابويىن قيماستىق، ساعىنىش، سۇيىسپەنشىلىك سەزىمدەرى بيلەپ الاتىن ءسات وسى قوشتاسۋ تاۋابىندا سەزىلەدى.

ءبىز دە بۇل امالدى ورىندادىق. توپپەن جۇرگەننىڭ بەرەكەسى بولار، قاسيەتتى قارا تاستى ءسۇيۋ باقىتى بۇيىردى. ءدىنتانۋشى-عالىم، قمدب ءپاتۋا جانە شاريعات ءبولىمىنىڭ باس مامانى باۋىرجان اليۇلىمەن يىق تىرەسىپ، قارا تاسقا دا جەتتىك. ادام اياقتارى ءبىر-ءبىرىنىڭ ۇستىنە مىڭگەسكەن قالىڭ توپتى، كۇشتى تولقىندى باۋىرجان ۇستازدىڭ ءىرى دەنەسى ءبىر ءسات ۇستاپ تۇرۋعا شىداس بەردى. ءبىز بۇل مەزەتتى ءساتتى پايدالانا بىلدىك.  

ءجانناتتان تۇسكەن قارا تاستى قۇشىرلانا قايتا-قايتا سۇيەمىز. قارا تاستىڭ جانىنان ەش كەتكىمىز كەلمەيدى-اۋ، شىركىن!  كەزەگىن سابىرسىز سەزىممەن، ابىرجىعان كۇيمەن كۇتكەن قاجىلار وعان جول بەرىپ قويسىن با؟ ارقامىزدان قايتا-قايتا ۇرعىشتاپ «بولدى عوي ەندى، جەتەر ەندى، ءبىز دە كۇتىپ تۇرمىز عوي» دەگەن سىڭاي تانىتىپ، يشارا بىلدىرەدى. «سابىر، سابىر» دەگەن سوزبەن عانا «قۇتىلىپ»، قالىڭ نوپىردەن ارەڭ دەگەندە شەتكە قاراي ىسىلىپ شىقتىق. داۋسىمنىڭ قالاي عانا قاتتى شىعىپ كەتكەنىن بايقاماپپىن. وزىمە كەلگەنشە «اللاھۋ اكبار»-دى ايتا بەرىپپىن. ءتىلىم تۇيسىگىمە باعىنار ەمەس. توپ باسشىلارىنا قاراسام، ولاردىڭ دا ءوڭى قۋارىپ، قۋانىشىن جاسىرا الماي، ارقايسىسى ءار جەردە «ايقايلاپ» ءجۇر. ارينە، قۋانىشتان شىققان داۋىس قوي.   

كەلەسى اينالىمدا ىشكى تۇيسىك «تاعى دا قارا تاس، تاعى دا قارا تاس» دەپ سانامىزدى تۇرتپەكتەپ، مازامىزدى السا بولا ما؟ اللادان تاعى دا قارا تاستى ءسۇيۋدى سۇرادىم. باۋىرجان ۇستازدىڭ ءىرى كەۋدەسىنە سەنىم ارتىپ، وعان وسى نيەتىمدى ءبىلدىردىم. ول دا كەتارى ەمەس ەكەن. جىميعان جۇزبەن: «نە ىستەيمىز؟» – دەپ قويادى ىشتەي كەلىسكەن كۇيدە. تاعى بەل بۋدىق. قاسىمىزدا قاجىلىق ميسسياسىنىڭ توراعاسى عىلىمبەك ماجيەۆ بار. كەشەگى باتىرلارىمىزدىڭ تۇلعاسىن ەسكە تۇسىرەتىن ۇزىن بويلى، كەڭ كەۋدەلى باقىتجان (قمدب حالال بولىمىندە قىزمەت ەتەدى) اعانىڭ دا سەنىمدى قادامى ىزگى نيەتىمىزدى ورىنداۋعا سەرپىن بەردى... تاعى سۇيدىك. ءۇشىنشى اينالىمدا... جۇرتتان ۇيات ەكەن. ءبىزدىڭ توپتى ءبارى تانىپ العانداي. قۇددى: «مىنا «داۋلەر» تاعى كەلدى مە؟» – دەپ سۇراقتى توتەسىنەن قوياتىنداي. ۇيات بولار دەگەن ويمەن الىستاۋ جۇردىك. سوندا دا قارا تاسقا قاراپ قويامىز...

باۋىرجان ۇستازدىڭ ايتۋىنشا، يسلام عۇلامالارى اراسىندا قارا تاستى سۇيۋگە قاتىستى ەكى كوزقاراس بار. ءبىر عالىمدار وزگەلەرگە زارار تيگىزىپ ءسۇيۋدى قۇپ كورمەگەن. ال ەكىنشى عالىمداردىڭ كوزقاراسى بويىنشا، بۇل ءسات – پەندەنىڭ سۇيىسپەنشىلىگىن، قارا تاسقا دەگەن ىقىلاسىن ايقىندايدى. ءبىز وسى جولى ەكىنشى توپتىڭ قاتارىندا بولدىق. اللا قابىل ەتسىن دەيمىز.

قوشتاسۋ تاۋابىن ورىنداپ، ءال-حارام مەشىتىنەن شىعىپ كەتۋگە ىڭعايلانىپ جاتىرمىز. قايتا-قايتا كەرى بۇرىلىپ، قاعبا جاققا قاراي بەرەمىز. قاسىنان كەتپەي تۇرىپ، سول ءساتتىڭ وزىندە ساعىنىپ تۇرمىز. كۇللى مۇسىلماننىڭ قۇبىلاسى بولعان قاسيەتتى قاعبا ءبىز ىلگەرى جۇرگەن سايىن ارتتا قالىپ، كوزگە كورىنبەي بارادى. ءبىر عانا سۇراق مازالايدى: ەندى قاشان كەلەدى ەكەنبىز، قوس كوزىمىز ەندى قاشان قاعبانى كورەدى ەكەن؟ ءبىراز ۇزاپ كەتتىك. ءزاۋلىم عيماراتتار قاعبانى كوزدەن بۇلبۇل ۇشىردى. 

مەشىت اۋلاسىنداعى شىعابەرىستە كەزدەسەمىز دەپ كەلىسكەنبىز. ۋادەلى جەرگە كەلسەم، باۋىرجان ءاليۇلى وتىر. كوزى جاسقا تولىپ، كوڭىلى بوساپ كەتىپتى. سوناۋ جەردە وتىرسا دا، سان ءتۇرلى عيماراتتىڭ اراسىنان قاعبانىڭ بولماشى ءبىر بۇرىشى عانا كورىنەتىن جەردى تاڭداپ، سول ءبىز سەكىلدى «ەندى قاشان كەلەمگە» سالىپ، سارى ۋايىمعا سالىنىپ، كوز جاسىنا ەرىك بەرىپتى. قاعباعا قاراۋدىڭ ءوزى – ساۋاپ. «قاعبانى قيمايدى ەكەنسىڭ»، – دەدى ۇستاز ءدىرىل داۋىسپەن. ونىڭ قاعباعا دەگەن ساعىنىشى كوز جاسىنان، ۇزاق كۇرسىنىسىنەن كورىنىپ-اق تۇردى. ءبىز دە قيماس سەزىممەن ءتۇن جامىلىپ، تولعانىسپەن قوناقۇيگە قاراي اياڭدادىق...

قاجىلىقتاعى قينشىلىقتار مەن سىناقتار قازىر ۇمىتىلعان. قيىندىقتى ۇمىتۋ دا – اللانىڭ ۇلكەن نىعمەتى ەكەن.

اعابەك قوناربايۇلى، قمدب ءباسپاسوز ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى

Abai.kz