كۇنى كەشە عانا پارلامەنتتىڭ تومەنگى پالاتاسىن مەرزىمىنەن بۇرىن تارقاتۋ تۋرالى دەپۋتاتتاردىڭ ۇسىنىسىن مەملەكەت باسشىسى ماقۇلداپ، ناۋرىز ايىندا جاڭا ءماجىلىس جاساقتاۋ تۋرالى شەشىم شىعارعانى بەلگىلى.

بەسىنشى شاقىرىلىمدا پرەزيدەنت ءۇشىن نوتاريۋستىڭ ءرولىن اتقارىپ شىققان دوداداعى دەپۋتتارمەن قاتار، جاڭا جاساقتالاتىن التىنشى شاقىرىلىمنان جاپ-جاس بۋىننىڭ دا ءۇمىتى جوق ەمەس ەكەنىن بايقادىق.

پارلامەنت تارقاتىلادى دەگەن سىبىس شىققان كۇننەن باستاپ، ساياساتكەرلەر مەن ساياساتتانۋشىلار، اقوردانىڭ اينالاسىندا جۇرگەن اق جاعالىلار ءتۇرلى بولجامدار ايتا باستادى. ولاردىڭ ءبىرسىپىراسىن باق جاريالادى.

ايتا كەتۋ كەرەك، مەرزىمىنەن بۇرىن سايلاۋ وتكىزۋ تۋرالى مەملەكەت باسشىسىنىڭ شەشىمى شىقپاي جاتىپ، مايلى كرەسلودان ۇمىتتىلەر جالباعايلىق جارىستى باستاپ كەتتى. ەسكى دەپۋتاتتار دا دودادا ەكەندىكتەرىن كورسەتتى.

مەرزىمىنەن بۇرىن وتەتىن سايلاۋعا قاتىستى ءتۇرلى ۇسىنىستار ايتىلۋدا. سولاردىڭ ىشىندە ەستىرگە قولاپاي، كورەرگە قوراش ۇسىنىستار دا از ەمەس.

سونداي كەلتە ويلى ۇسىنىستىڭ ءبىرىن اتى شۋلى «ستاقان سىندىرعىش» عاني قاسىموۆ مىرزا جاساپ ۇلگەرگەن.

ەكس-دەپۋتات ءھام گەنەرال عاني قاسىموۆتىڭ قازاقستاندىق باق-تا جاريالانعان ۇسىنىسى مىناداي مازمۇندا.

جاڭا جاساقتالاتىن پارلامەنتتىڭ تومەنگى پالاتاسىنا (الگى ماجىلىستەگى مايلى كرەسلولاردىڭ بىرنەشەۋىنە) ول (ع.قاسىموۆ) ۇسىنعان ازاماتتار وتىرۋى ءتيىس-مىس.  سولاردىڭ ىشىندە ەلىمىزدىڭ سپورتىنا ەلەۋلى ۇلەس قوسىپ جۇرگەن بوكسشى سەرىك ساپيەۆ، زىلتەمىرشى يليا يلين، ءبىر زامانداعى وليمپيادا چەمپيونى ولگا شيشيگينا، جۋرناليست ا.پلاتونوۆ بار.

گەنەرال قاسىموۆتىڭ بۇل قولاپاي ۇسىنىسى الەۋمەتتىك جەلىلە قىزۋ تالقىعا تۇسكەنى دە راس.

كەزىندە «پاتريوتتار» دەگەن پارتيانىڭ تىزگىنشىسى بولىپ،  سايلاۋ الدى ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارى كەزىندە كوپشىلىك الدىندا ءتۇرلى قىرىنان تانىلعان،  عاني قاسىموۆ مىرزانىڭ سوزدەرىن ساراپتاپ كورەيىكشى.

اۋەلى،  جوعارىدا گەنەرال مىرزا اتاپ وتكەن سپورت جۇلدىزدارى ەلىمىزدىڭ كوك بايراعىن الەمدىك جارىستاردا جەلبىرەتىپ جۇرگەن ازاماتتار. داۋسىز ءوز ىستەرىنىڭ شەبەرلەرى ءھام ۇزدىكتەرى. اسىرەسە، ەكى دۇركىن وليمپيادا چەمپيونى اتانىپ، گروزنىيدا وتكەن چەمپيوناتتا ەلىمىزدىڭ نامىسى ءۇشىن (ەسكى ءانۇراننىڭ ورنىنا جاڭاسىن قايتا قويعىزعاندا) تابانداپ تۇرىپ العان ءيليننىڭ اتاعى مەن ابىرويى، داڭقى ونسىز دا جەتەرلىك.

ال ەكىنشىدەن, پارلامەنت ماجىلىسىنە دەپۋتتارتاردى  جەكەلەگەن ادامدار ۇسىنا المايدى.  قر سايلاۋ تۋرالى زاڭناماسىندا ايتىلعانداي، دەپۋتاتتىققا سايلاۋ كوميسسياسىنا تىركەلگەن 7 پارتيا وكىلدەرى عانا ۇسىنۋ قۇقىعىنا يە. بۇل تۋرالى قازاقستاننىڭ ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى دا حابارلاعان بولاتىن. دەمەك، ەشبىر پارتيادا تىركەلمەگەن،  ەسكى گەنەرال عاني قاسىموۆتىڭ بۇل ۇسىنىسى ساياسي تۇرعىدان ساۋاتسىز ەكەنى انىق.

ءجا، بۇل قاسىموۆ مىرزانىڭ ازاماتتىق جەكە پىكىرى دەگەن دوعال دەرەك كەلتىرەرىڭىز حاق. دەسە دە، ءوزىنىڭ جەكە پىكىرىندە عاني قاسىموۆ مىرزا ۇلتارالىق باللانستى ساقتاماعىنىن انىق اڭعارۋعا بولادى. ءتىپتى، ءوز ۇسىنىسى ارقىلى عاني قاسىموۆ مىرزا ۇلتارالىق، تىلدىك ارازدىقتى قوزدىرۋعا جول بەرىپ وتىر.

ارمەن قاراي، قاسىموۆ مىرزانىڭ ۇسىنعان ازاماتتارىنىڭ قاتارىندا «مەملەكەتتىك تىلگە» جۇيرىكتەرى شامالى، ءتىپتى جوق دەسەك تە بولادى. ياعني، قر كونستيتۋتسياسىنىڭ 7 بابىنىڭ 2-تارماعىنداعى «مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىنىڭ» قاتاڭ ساقتالۋىن تالاپ ەتەتىن ارنايى ورگان جوق دەسەك، قاسىموۆ مىرزا ۇسىنعان ۇمىتكەرلەردىڭ مەملەكەتتىك تىلدە ەركىن سويلەي الاتىنىنا گەنەرال قاسىموۆتىڭ ءوزى كەپىل بولا الماس. سونداي-اق، تاۋەلسىزدىك العان 25 جىلدىڭ ىشىندە قازاق تىلىنە ءتىلى بۇرىلماعان ازاماتتاردىڭ ماجىلىستەگى مايلى كرەسلو ءۇشىن ءۇش ايدىڭ ىشىندە ءتىلدى مەڭگەرىپ كەتۋى ەكىتالاي، كۇدىكتى.

ۇشىنشىدەن، عاني قاسىموۆتىڭ ۇسىنىپ وتىرعان سپورت جۇلدىزدارىنىڭ بارلىعى دەرلىك اقاۋسىز ەمەس-ءتىن. بۇرىن-سوڭدى ۇلكەن ساياساتقا ارالاسپاق تۇگىلى، مۇرىندارىنا ءيىسى دە بارىپ كورمەگەن شيشيگينادان وزگە، ساپيەۆ، يلين جانە پلاتونوۆتاردىڭ ساياسي ساۋاتتىلىقتارى قاي دەڭگەيدە؟ داۋسىز، ولاردىڭ ارقايسىسى ءوز ىستەرىنىڭ ناعىز مايتالماندارى. الايدا، ساياسات – تاجىربيە، سىناق الاڭى ەمەس ەكەندىگىن گەنەرال قاسىموۆ مىرزا بىلمەيدى مە؟

ايتا كەتەتىن تاعى ءبىر جايت، قاسىموۆ مىرزانىڭ ۇمىتكەرلەرىنىڭ  بارلىعى وزگە ۇلت وكىلدەرى ەكەنى (ساپيەۆتەن وزگە) ۇلتارالىق ديسكريميناتسيا تۋعىزاتىنىن تاعى راس. ۇلتقا بايلانىستى الالاۋ، بۇلالاۋدىڭ ايقىن كورىنىستەرى بار مۇندا.

تورتىنشىدەن، جوعارىداعى ۇلكەن ساياساتقا ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىن ۇمىتكەرلەردى كورگەن گەنەرال قاسىموۆ مىرزا، ەلىمىزدىڭ ساياسي، قوعامدىق، ەكونوميكالىق ومىرىندە اقمىلتىق بولىپ، اقوردا ساياساتىنىڭ كولەڭكەسىندە، ەڭبەكتەرى ەلەنبەي جۇرگەن قوعامدىق بەلسەندىلەر مەن ساياساتكەرلەردى كورمەگەنى قالاي؟! مىسالى، ايدوس سارىم،  راسۋل جۇمالى، مۇحتار تايجان، ءامىرجان قوسانوۆ ت.ب. كوپتەگەن تاجىربيەلى ساياساتكەرلەر بار ەمەس پە؟.. پلاتونوۆتى تانيتىن قاسىموۆ، جۇمالىنى تانىمايدى دەيسىز بە؟.. تانىعاندا قالاي.

وسىلايشا، گەنەرال قاسىموۆ مىرزا ءوزىنىڭ ۇسىنىسى ارقىلى ۇلتارالىق الاۋىزدىقتى قوزدىرىپ وتىرعانى راس-اق.

بەسىنشىدەن،  جوعارىدا پارلامەنت ءماجىلىسى سايلاۋى تۋرالى سىبىستار تارالا باستاعاندا، قازاقستاندىق بەلسەندىلەر بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا وتانعا ورالعان قانداستارىمىزدىڭ اراسىنان ۇمىتكەر ۇسىنۋ تۋرالى قۇپتارلىق باستاما كوتەردى.  ەلگە كەلىپ ەلەنگەندەر قاتارىندا اتاعى مەن ابىرويى جاعىنان پلاتونوۆ پەن شيشيگينالاردى ون ورايتىن ازاماتتار جەتەرلىك ەدى. الايدا، قاسىموۆ مىرزا الىستى كورە المايتىندىعىنىڭ ارقاسىندا، بۇل ۇسىنىسقا قاتىستى ء«لال-ميم» دەپ جاق اشپادى.

ەندى جوعارىداعى قاسىموۆ مىرزانىڭ ۇمىتكەرلەرىنە توقتالا كەتەيىك.

بىرىنشىدەن،  يليا يلين. يلين باتىر. ول قازاقستاننىڭ نامىسىن جەر جاھانعا پاش ەتىپ جۇرگەن اۋىر اتلەتىمىز. ءبارىمىزدىڭ ماقتانىشىمىز. الەم بويىنشا ءوز ءىسىنىڭ  ۇزدىگى. بىراق، يلين «ۇلكەن ساياسات» – زىلتەمىر كوتەرۋ ەمەس ەكەنىن جاقسى تۇسىنەدى.  ول ءۇشىن، الدىمەن، كىشى باسپالداقتاردان ءوتىپ، شىڭدالۋى ءتيىس. سوندىقتان، قاسىموۆ مىرزانىڭ جۇلدىزدى دەپۋتات تۋرالى ۇسىنىسى وى جەردە تاعى دا ورىنسىز بولىپ تابىلادى.

ەكىنشى،  پلاتونوۆ. پلاتونوۆتىڭ دا جاعدايى ءدال يليندىكىنەن وزگەشە ەمەس. ءتىپتى، مۇندا الىپ-قوسارى جوق.

ءۇشىنشى، سەرىك  ساپيەۆ. قازاقستاندىق بوكسشى، باركەر كۋبوگىنىڭ يەگەرى. اتاعى دارداي سپورت جۇلدىزى. وكىنىشتىسى، ساياساتپەن مۇلدە اينالىسىپ كورمەگەن. راس، قاسىموۆتىڭ ۇسىنىسىنان كەيىن ساپيەۆ قازاقستاندىق باق-قا سۇحبات بەرىپ، دەپۋتات بولۋعا دايىن ەكەندىگىن ءبىلدىرىپتى. اتتەڭ.  پارلامەنتكە بوكسشىلاردان دەپۋتات تاعايىنداۋ تاجىربيەسىنىڭ ءساتسىز ەكەندىگىن كورشىلەرىمىزگە قاراپ-اق، ۇعىنۋعا بولار ەدى-اۋ. مىسالى، رەسەيدە  ۆولۋەۆ، ۋكراينادا – كليچكو. بىراق، سولار دەپۋتات بولعان سوڭ، سپورتتان مۇلدە قول ءۇزدى ەمەس پە؟! كۇنى ەرتەڭ، ساپيەۆتىڭ دە سويتەرى حاق.

ءتورتىنشى، شيشيگينا. ءيا، ءدال سول، ءبىر عاسىرداعى وليمپيادا چەمپيونى ولگا شيشيگينا حانىم. ءبىر كەزدەگى دەپۋتات. جوعارىداعى ۇمىتكەرلەرمەن سالىستىرعاندا ولگا حانىمنىڭ دەپۋتات بولۋدا تاجىربيەسى مول.  ءبىر وكىنىشتىسى دەپۋتاتتىق مانداتتى تاعىنىپ جۇرگەن جىلداردىڭ ىشىندە ولگا شيشيگينا تاراپىنان  جولدانعان ءبىر دەپۋتاتتىق ساۋال ەسىمىزدە قالماپتى؟

جۇگىرۋدىڭ ۇزدىگى جىلدار بويى جىلى ورىنتاقتا وتىرعاندا نە تىندىردى؟ وزگە ەمەس، كۇنى كەشە عانا حالىقارالىق اۋىر اتلەتيكا فەدەراتسياسى قوس بىردەي ءۇمىتىمىز، چەمپيوندارىمىز جاسۇلان قىدىرباەۆ پەن الماس وتەشەۆتىڭ ليتسەنزياسىن اپەرباقاندىقپەن تارتىپ العاندا، ولگا حانىم نەگە ءۇن قاتپادى؟ سپورتىشالدىڭ اتىنان پارلامەنتتە وتىرعان شيشيگينا حانىم سپورتشىلارىمىزدىڭ نامىسى ءۇشىن نەگە كۇرەسپەدى؟ وسىنشا جىلدا ءۇن شىعارماعان ولگا حانىمنان التىنشى شاقىرىلىم – ەڭ ۇزدىك دەپۋتات جاساپ شىعارادى دەۋ – ەرتەگى.

ءتۇيىن: جوعارىدا گەنەرال عاني قاسىموۆتىڭ ۇسىنىستارىن سارالاي كەلە تۇيەرىمىز بىرەۋ-اق. قاسىموۆ مىرزا كىمنىڭ سويىلىن سوعىپ ءجۇر؟ ءوزىنىڭ ساياسي ساۋاتسىز ۇسىنىسى ارقىلى – ۇلتارالىق ارازدىقتى قوزدىرىپ، ۇلتتىق جىككە ءبولىپ، الالاپ وتىرعانىن قاسىموۆ مىرزا بىلسە كەرەك-ءتى. ەندەشە،  بۇل ادەيى جاسالىپ وتىرعان، قاساقانا ارەكەت پە؟... الدە قاسىموۆ مىرزانىڭ ساياسي ساۋاتىنىڭ شەكتىك دارەجەسى مە؟

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz