الەم الدىندا ەلىمىزدىڭ مۇمكىندىكتەرىن پاش ەتەتىن ايتۋلى شارا – «ەكسپو-2017» كورمەسىن وتكىزەتىن ۋاقىت تا الىس ەمەس. استانا ەڭ ۇزدىك الەمدىك ازىرلەمەلەر مەن ترەندتەردى كورسەتەتىن وسىناۋ بىرەگەي الاڭ يەسى بولىپ ايقىندالعالى دا ءۇش جىل ۇشقان قۇستاي وتە شىقتى.

     «ەكسپو-2017» – قازاقستان ءۇشىن ماڭىزى زور، ماقساتى بيىك جوبا. جالپاق جۇرتشىلىقتىڭ نازارىن وزىنە اۋداراتىن بۇل بىرەگەي كورمە  ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك، مادەني دامۋدىڭ جاڭا ۇردىستەرىنە جول سالارى حاق. قازاقستان وسىناۋ تاريحى عاسىرلار اسۋىندا جاتقان بۇكىلالەمدىك جەتىستىكتەر كورمەسىن وتكىزۋگە شەشىم قابىلداعان بۇرىنعى كەڭەستىك كەڭىستىكتەگى مەملەكەتتەر اراسىنداعى العاشقى ەل. وسى ارقىلى ەلىمىز دوڭگەلەنگەن دۇنيەگە ورتاق ستراتەگيالىق مىندەتتەردى تالقىلايتىن تالاي جاھاندىق جيىنداردىڭ ۇيىمداستىرۋشىسى عانا ەمەس، وڭىردەگى كوشباسشى مەملەكەت ەكەندىگىن دە كورسەتىپ وتىر. بۇگىندە الەمدە ورىن العان كۇردەلى احۋالعا، قاراجاتتىڭ قاتتىعىنا قاراماستان، ەلىمىز كورمەنى لايىقتى وتكىزۋگە بەل بۋدى. «شەشىنگەن سۋدان تايىنباس» دەگەندەي، قولعا العان ءىستى تابىسپەن اياقتاۋعا كەز كەلگەن ەل مۇددەلى. ەندەشە كۇللى الەم كوز تىگەتىن اۋقىمدى شاراعا دايىندىقتىڭ ءوزى ايرىقشا جاۋاپكەرشىلىكتەن، شيراقتىقتان اۋىتقىماي ءجۇرۋى شارت.
    كورمەگە دۇنيە ءجۇزىنىڭ 100-دەن استام ەلىنەن 2 ميلليونداي تۋريست كەلەدى دەپ جوسپارلانۋدا. ۋاقىت جاقىن. الايدا، شەتەلدى بىلاي قويعاندا، ەلىمىزدىڭ وزىنەن قانشا تۋريست كەلەتىنى بەيمالىم. كەلۋشىلەرگە قانداي جاعداي جاسالاتىنى، كورمەنى وتكىزۋدەن قانداي پايدا كۇتۋگە بولاتىنى، قانشا دەمەۋشى تارتىلاتىنى، قانداي مادەني-كوپشىلىك شارالار وتەتىنى تۋرالى ناقتى مالىمەت جوق. تۋراسىن ايتقاندا، قۇرىلىستان وزگە جۇمىستىڭ ءبارى باياۋ. كورمەگە دايىندىق بارىسى تالقىلانعان كەڭەستە مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ەكسپو-2017 كورمەسىنە ساپالى دايىندىقتى قامتاماسىز ەتۋ مەن وتكىزۋدىڭ بۇكىل قازاقستان ءۇشىن ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ويتكەنى، بۇل ەلىمىزدىڭ الەۋەتىن بۇكىل الەمگە ايگىلەۋدىڭ تەڭدەسسىز مۇمكىندىگى.
دايىندىق ماسەلەسىنىڭ ساپادان بولەك وربىمەيتىندىگىن ەلباسى كەلتىرگەن بىرقاتار دەرەكتەر ناقتىلاي تۇسەدى. كەڭەستە مەملەكەت باسشىسى ايتقانداي، كورمە نىساندارىنىڭ قۇرىلىسى  بەكىتىلگەن كەستەگە سايكەس جۇرگىزىلىپ، 2016 جىلعى تامىز-قىركۇيەكتە اياقتالۋى ءتيىس بولسا، بۇل رەتتە تەحنيكالىق سيپاتتاعى تۇيتكىلدەر جەتكىلىكتى. ءوزارا كەلىسىلىپ اتقارىلماعاندىقتان، جۇمىستا جۇيە جوق. جوبالاۋدى باسقارۋ ءىسى مۇلدە بولماسا، جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاردى بەرۋ كەستەسىن تالاپ ەتۋدىڭ ءوزى قيسىنسىز. نەگىزگى قۇجاتتامانىڭ بولىكتەرىن ازىرلەۋ ءىسى قوسارلى ۇيىمدار اراسىندا بولىنىسكە تۇسكەن. ول ازداي، كورمە ۋچاسكەسى ماڭىنداعى جەر رەسۋرستارى ءتيىمسىز پايدالانىلۋدا. ال نىساندار قۇرىلىسىندا باعانى تىم ءوسىرۋ – قاراجاتتىڭ تالان-تاراجعا ءتۇسۋىنىڭ تىكەلەي جولى. مەملەكەت باسشىسى ەلىمىزدىڭ ەكسپورتتىق تاۋارلارىنىڭ باعاسى تومەندەۋىنە بايلانىستى بيۋدجەتكە قاجەتتى قاراجات تولىق تۇسپەي وتىرعاندىعىن، سوندىقتان «ەكسپو» ءۇشىن دە، ۋنيۆەرسيادا ءۇشىن دە قاراجاتتى قاتاڭ ۇنەمدەۋگە تۋرا كەلەتىندىگىن باسا ايتتى.

     ەلباسى كەڭەسكە قاتىسۋشىلارعا ماسەلەنىڭ نەگىزگى مايەگىن قولعا ۇستاتقانداي ەتىپ ءتۇسىندىرىپ بەردى. ياعني، كورمەنى تابىستى وتكىزۋ ونىڭ تاقىرىبىنىڭ تولىق اشىلۋىنا، ەلدەردىڭ كوبىرەك قاتىسۋىنا، كەلۋشىلەردى تارتا بىلۋگە، جاھاندىق سەرىكتەستەرمەن، دەمەۋشىلەرمەن ويداعىداي دەڭگەيدە جۇمىس جۇرگىزۋگە بايلانىستى. بۇل ورايدا كورمەنى تابىستى وتكىزگەن ەلدەردىڭ – پورتۋگاليانىڭ 1998 جىلعى ليسسابوندا، قىتايدىڭ 2010 جىلى شانحايدا وتكىزگەن كورمەسىنىڭ تاجىريبەسىن زەرتتەۋ قاجەتتىگى نازاردان تىس قالمادى. اتالعان ەلدەردە ۇيىمداستىرۋشىلار بارلىق ۇيىمداستىرۋ ماسەلەلەرىن ساۋاتتى جۇرگىزىپ، نىسانداردى كورمەدەن سوڭ پايدالانۋ، ولاردى جالپى قالانىڭ جۇيەسىمەن ۇيلەستىرۋ ماسەلەلەرىن دە قامتىعان. سونىمەن بىرگە، قاتەلىكتەرگە جول بەرمەس ءۇشىن مۇنداي كورمەلەر جۇمىسىنىڭ يسپانيانىڭ ساراگوسا، وڭتۇستىك كورەيانىڭ يوسۋ قالالارىندا-عىداي ناشار بولۋىنىڭ دا سەبەپتەرىن تۇسىنە بىلگەن ءجون.
      بۇگىنگە دەيىن كورمەگە وزدەرىنىڭ قاتىساتىنىن تەك 30 ەل عانا راستاپ، 5-ەۋى عانا كوميسسارلارىن ايقىنداعان. وعان قوسا، كورمەگە قاتىسۋ تۋرالى بىردە-ءبىر كەلىسىمشارتقا قول قويىلماعان. ال مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىڭ جيناقتالۋ تەتىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، شىعىستاردى جىلدىق جوسپارعا ەنگىزۋلەرى ءۇشىن ولاردىڭ كەلىسىمىن الدىن الا الۋ كەرەك. مەملەكەت باسشىسى وسىعان بايلانىستى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە كوميسسارمەن بىرلەسىپ، ەكسپو-2017 كورمەسىنە قاتىسۋشىلاردان رەسمي راستاۋ كەلىسىمىن الۋ ءىسىن ۇيىمداستىرۋدى تاپسىردى. ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ ء مينيسترى ءا.يسەكەشەۆكە، ەنەرگەتيكا ءمينيسترى ۆ.شكولنيككە، «استانا ەكسپو-2017» ۇلتتىق كومپانياسىنا قاتىسۋشى ەلدەرمەن جۇمىس جۇرگىزۋ كەزىندە ولاردىڭ پاۆيلوندارىن، ماتەريالدارىن قويۋدى ۇيىمداستىرۋ، كەلۋشىلەردى تارتۋعا مەيلىنشە كوبىرەك قاراجات سالۋلارى ءۇشىن تاقىرىپتى اشۋعا جاعداي جاساۋ ماسەلەلەرىن ناقتىلاۋ تاپسىرىلدى.
       مەملەكەت باسشىسى بالامالى تەحنولوگيالاردى قولدانۋ سالاسىنداعى نەگىزگى 20 ەلگە ەرەكشە نازار اۋدارۋ قاجەتتىگىن ايتتى. سونىمەن قاتار، كورمەنى ىلگەرىلەتۋ جانە قاجەتتى قۇرال-جابدىقپەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قاراجات تارتۋ اياسىندا قازاقستاندا جۇمىس جاساپ جاتقان ءىرى حالىقارالىق كومپانيالاردىڭ الەۋەتىن پايدالانعان ءجون. ەلدە جانە شەتەلدەردە كورمەنى كەڭ تانىتۋ ارقىلى كەلۋشىلەردى تارتۋ باعىتىندا اتقارىلار ءىس كوپ-اق.
– بۇگىندە ايقىن كوممۋنيكاتيۆتىك-مەديالىق جوسپار جوق، يميدجدىك جۇمىس ماسەلەسى جۇيەلى تۇردە ناقتىلانباعان، بارلىق كۇش-جىگەر تەك ءبىر جولعى ءىس-شارالار وتكىزۋگە باعىتتالعان. تەك ساۋاتتى ويلاستىرىلعان ستراتەگيا عانا كورمەنىڭ تابىستى ءوتۋىنىڭ تاعى ءبىر كورسەتكىشىنە – ەلگە تۋريستەر تارتىپ، 5 ميلليون ادامنىڭ كەلۋىنە قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك تۋعىزا الادى، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
       ازىرگە الەمدىك قوعامداستىقتىڭ الداعى كورمە تۋرالى اقپاراتتاندىرىلۋ دەڭگەيى تومەن. ەلدەردى قاتىسۋعا شاقىرۋ ءۇشىن ەڭ بولماعاندا ءىرى ەكونوميكالىق، تۋريستىك فورۋمداردا، سپورت شارالارىندا، الداعى داۆوس فورۋمىندا، سانكت-پەتەربۋرگ فورۋمىندا، استانا ەكونوميكالىق فورۋمىندا كورمە تاقىرىبى بويىنشا تانىستىرىلىمدار ۇيىمداستىرۋ قاجەت.
سونداي-اق، قاتىسۋشىلاردىڭ 85%-ى ءوز وتانداستارىمىز بولعاندىقتان، ءار وڭىردەن قانشا تۋريست كەلەتىنى، ولاردىڭ قالاي جەتىپ، قايدا ورنالاساتىنى ناقتى مالىمەتتەردە كورىنىس تابۋى كەرەك. وسى باعىتتا پرەمەر-ءمينيستردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ب.ساعىنتاەۆقا، ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ ء مينيسترى ءا.يسەكەشەۆكە، سونداي-اق، اكىمدەرگە كورمەنى حالىقارالىق دەڭگەيدە جانە ەل ىشىندە ناسيحاتتاۋ جوسپارىن ازىرلەپ، ونى ساپالى تۇردە ىسكە اسىرۋ جۇكتەلدى.
ەلباسى ەكسپو-2017 كورمەسىن ىلگەرىلەتۋ جونىندە تۋريستىك قوعامداستىقپەن اراداعى جۇمىستى جانداندىرۋعا، مادەني باعدارلامالاردى ازىرلەۋ جۇمىستارىنا، ۆولونتەرلەردى دايىنداۋدىڭ ساپاسىنا، كوپشىلىك جينالعان جەرلەردەگى قاۋىپسىزدىك شارالارىن قامتاماسىز ەتۋگە توقتالىپ، بارلىق باعىتتا ناقتى، مۇلتىكسىز جوسپارلار بولۋى تيىستىگىن ەسكەرتتى. 
كورمەنىڭ پايدا اكەلۋىن قامتاماسىز ەتۋ تاقىرىبىن دا قوزعاي كەلە، مەملەكەت باسشىسى:  «جاريا ەتىلگەن تىركەۋ دوسەسىنە سايكەس، ءبىز دەمەۋشىلىكتەن، بيلەت ساتۋدان، تاماقتاندىرۋدان، قىزمەتتەر كورسەتۋدەن 330 ملن. ەۋروعا جۋىق كىرىس الۋدى كوزدەپ وتىرمىز. بۇل رەتتە، جاھاندىق دەمەۋشىلەرمەن ارادا كەلىسىمدەرگە قول قويۋ ەكسپو-2017 كورمەسىنىڭ كىرىستىلىگى ماسەلەسىن وڭ شەشۋ ءۇشىن باستى ماسەلە بولىپ سانالادى. دوسە جوسپارى بويىنشا، ءبىز تەك دەمەۋشىلىكتەن، سونىڭ ىشىندە ەكسپو-نىڭ جاھاندىق 8 سەرىكتەسىن تارتۋدان 200 ملن. ەۋرودان استام قاراجات تابۋعا ءتيىسپىز» دەپ  اتاپ ءوتتى.
      قازاقستان بۇگىن ەكونوميكاسى اناعۇرلىم تۇراقتى، ينۆەستيتسيا جانە ىنتىماقتاستىق ءۇشىن تارتىمدى ەل. ەندەشە وسى مۇمكىندىكتەر مەن قولدا بار رەسۋرستاردى وڭتايلى پايدالانۋ قاجەت. بۇل تۇستا كورمەگە الەمدىك كومپانيالاردى تارتۋ ونىڭ بەدەلىن ارتتىرۋعا وڭ ىقپال ەتىپ، ەلىمىزگە اعىلاتىن ينۆەستيتسيالار لەگىن كوبەيتپەك.
      كورمەگە دايىندىق بارىسىندا جالپى جۇمىستىڭ ساپالى بولۋى قاتىسۋشىلاردىڭ ءوزارا ۇيلەسىمدى، قويان-قولتىق ارەكەتىنە بايلانىستى بولاتىنى بەلگىلى. الايدا، قازىر اركىم وزىنە تيەسىلى تار شەڭبەردەگى سالاعا عانا جاۋاپ بەرەدى، قۇرىلىمدار اراسىندا ءوزارا ءىس-قيمىل، ماردىمدى ىقپالداستىق بايقالمايدى. ۇكىمەت تاراپىنان بارلىق جۇمىستى ۇيلەستىرۋ بولۋى ءۇشىن مەملەكەت باسشىسى پرەمەر-مينيستردەن ەكسپو-2017-گە دايىندالۋعا جانە وتكىزۋگە  جاۋاپتى تۇلعانى بەكىتۋ جونىندە ۇسىنىس ەنگىزۋدى تاپسىردى. تۇپتەپ كەلگەندە، كورمەنىڭ تابىستىلىعى – بارشانىڭ جۇمىلا اتقارعان ءىس-قيمىلىنىڭ ناتيجەسى بولماق.

جانيا ابدىبەك

abai.kz