جەر داۋى ءورشىپ تۇر. بيلىك حالىقتى مامىلەگە شاقىرۋدا. سوعان وراي، ۇكىمەت پەن حالىق وكىلدەرى باس قوسقان كومميسيا ءوز جۇمىسىن باستاپ كەتتى. ايتسە دە حالىق كوڭىلى كۇپتى. سەبەبى، كومميسيادا بيلىك سويىلىن سوعاتىندار داۋسى باسىم. سانسىز ساۋال الدىڭدى ورايدى. 21 مامىرعا يەك ارتاتىندار دا از ەمەس. نە ىستەمەك ءلازىم؟ قۇرانعا جۇگىنەيىك.

قۇران «...وزدەرىڭنەن بولعان ءامىر يەلەرىنە بوي ۇسىنىڭدار» دەيدى. دۇرىس. بيلىككە قازاقتاي بوي ۇسىنعان ەل جەر بەتىندە نەكەن-ساياق. حاديسكە جۇگىنەيىك. ءحاديسىمىز «پاتشا – اللانىڭ جەردەگى كولەڭكەسى» دەيدى. بۇل دا ءجون. ءجون دەمەيتىندەي پايعامبارىمىزدان وزىپ نە ايتا قويماقپىز. دەگەنمەن... ءيا. مىنا ءبىر اياتقا نازار اۋدارۋ قاجەت سياقتى. ماعىناسى «حالىق قالاۋى وزگەرمەيىنشە، بيلىك اۋىسپايدى» دەگەنگە كەلەدى. مولدالار تىلىندە «حالىق وزگەرمەي، بيلىك وزگەرمەيدى» دەلىنەدى. سوندا حالىق قالاي وزگەرۋى كەرەك؟ كوشەگە شىعىپ، وزگەرىسكە تۇسۋگە جوعارىدا كەلتىرىلگەن ايات پەن حاديس جول بەرمەيدى. شىنىمەن سولاي ما؟ ەندەشە سول ءدىني ەكى ۇستانىمعا وي جۇگىرتىپ كورەيىك.

ءيا، پاتشا – اللانىڭ جەردەگى كولەڭكەسى. الايدا بۇل ۇعىمدى تۋرا ماعىناسىندا قابىلداۋ ابەستىك. راس، ادامنىڭ اللاعا ۇقساستىرىلا جاراتىلعاندىعىن ءدىن دە جوققا شىعارمايدى. الايدا ول ۇقساستىقتى كەسكىندىك تۇرعىدا قابىلداساڭ دىننەن شىعاسىڭ. شىنتۋايتىندا ول قانداي ۇقساستىق، قانداي «كولەڭكە»؟

ۇعىنىقتىلىق ءۇشىن ايتايىق. 1465 جىلى قازاق حالقى مەملەكەت رەتىندە تاريح ساحناسىنا شىقتى. بۇل – حالىقتىڭ قالاۋى. قالاۋ – حالىقتىق قۋات. بۇگىنگى تىلمەن ايتساق – وكىلەتتىك. حالىق سول ءوز وكىلەتتىگىن كەرەي مەن جانىبەككە بەردى. ەندى ايتپاعىمىزدى جۇيەلەيىك. حان (پاتشا، پرەزيدەنت –اتتا تۇرعان دانەڭە جوق) – وكىلەتتىك يەسى. وكىلەتتىك – اللانىڭ جەردەگى كولەڭكەسى. ول وكىلەتتىكتى حانعا بەرۋشى – حالىق. ال حالىق – اللانىڭ ءبىر اتى. سوندا تۇپتەپ كەلگەندە الگى وكىلەتتىكتى بەرۋشى اللا بولىپ شىعادى.

ەندى مىنا ءبىر جايتقا نازار اۋدارايىق. بيلىك پەن حالىق تۇتاس ۇعىم. پرەزيدەنتتىڭ قايتا-قايتا سايلانا بەرەتىندىگى سوندىقتان. ەگەر حالىق قالاۋى وزگەرسە حانداعى وكىلەتتىكتى قايتادان كەرى الىپ قويادى. باسسىز حالىقتىڭ تەڭىزدەي تولقيتىنى سوندىقتان. ال، وكىلەتتىگىنەن ايىرىلعان حاننىڭ سوزىنە ەشكىم قۇلاق اسپايدى. حان تاعى – حالىق قالاۋىنا وراي شايقالادى. قالاۋ كوپشىلىك مانگە يە بولعاندا حالىق وزگەرەدى. ال، حالىق وزگەرگەندە بيلىك اۋىساتىندىعى قۇران اياتىمەن دالەلدەنگەن.

حالىقتىڭ بۇگىنگى قالاۋى – جەردىڭ تۇتاستىعىن ساقتاۋ. بيلىك سول قالاۋعا ۇيلەسكەندە عانا ءوزىن ساقتاپ قالادى. بولماسا...

قۇديار ءبىلال 

Abai.kz