جوكەي باتىر
ءار اۋىلدىڭ ءوز تاريحى بار.
تاربيەڭ قانىڭا كىرەر،
وتكەن كۇندەر جانىڭدا جۇرەر
«بەت بۇرىس» دەگەن ۇلى ساياساتتان،
كەرى اسەرىن تيگىزگەن باعدارىستان.
الىم-سالىق كوبەيگەن سول جىلارى،
شىعالماي جاتتى حالىق داعدارىستان.
بايلار ءجۇر جۇگىن جيناپ، تۇيە ارتقان،
ەستىگەن كۋرنوس كەلەد، قۋىپ ارتتان.
ماڭىراتىپ، مالىن ايداپ تۇندەلەتىپ،
سالقىنبەلدى بەتكە الىپ، قىتاي اسقان.
وسىلاي جاتتى دالا قاربالىستان،
بايانجۇرەك القابى تىنىش جاتقان.
شاش ال دەسە، باس الىپ كۋرنوسوۆ ءجۇر،
كەدەي-كەپشىك، باس ساۋعالاپ ول قورلىقتان.
قانىشەر، اككى جاۋىحز ەلدى قىرعان،
ەجوۆتىڭ تاربيەسى كۋرنوسقا ءتان.
اشتىقتى قولدان جاساپ قازاقتارعا،
يساەتىڭ قولىنان وردەن العان.
اشتىققا شىداي الماي قازاق ەلىم،
تەنتىرەپ، باس ساۋعالاپ، باس قاتىرعان.
ءباز بىرەۋلەر تۇندەلەتىپ قىتاي اسىپ،
ال بىرەۋلەر سول جەردە جان تاپسىرعان.
بويىندا تانەكەنىڭ قۋاتىنداي،
جوكەي ءجۇردى ىزاسى ءبىر باسىلماي.
حالقىنىڭ قالىن ويلاپ اتقا ءمىندى
كولدەي-جۇماي نامىسى ءبىر باسىنداي.
باسىن بايلاپ، ولىمگە اتقا ءمىندى،
حالقىن ويلاپ جوكەيدىڭ ءتۇرى مۇڭدى.
تاي كەزىنەن باپتالعان اق بوز اتتى
شاپقىلايدى، ءمىنىس تاپپاي ويدى، قىردى.
جينالدى وڭكەي نويان، ىعاي-سىعاي،
باس كوتەرگەن جوكەي بارع، كولدەي-جۇماي.
ەمەلەلى، اتالىق، قاپتاعاي بار،
بۇل نە جاتىس، كۋرنوستى ەلدەن قۋماي.
تاعدىرىنا تالاي اجال ءتونىپ تۇردى،
كولدەي-جۇماي، جوكەي دەسە ءولىپ تۇردى.
وسىلاي قيىن-قىستاۋ كەزدەرىندە،
تارتىپ الىپ، مالدارىن ورىس تۇردى.
ءبىر باسىلماي سوعادى ەسپە جەلى،
اق بوز ويناتقان ەردىڭ ەرى.
قانشاما اسكەر، اباكۋمنان شىقسا-داعى،
كوكقيانىڭ اسۋىنان وتكىزبەدى.
ءبىر باسىلماي سوعادى ەسپە جەلى،
ويلاعانى تاۋەلسىز، ەركىشدىك ەدى.
اباكۋمدە نكۆد باسشىلارى،
باسىنا اقشا تىگىپ كەڭكىلدەدى.
ءجۇز مىڭ ءدىلدا باسىنا اقشا مەكەن،
ولىمنەن جوكەي باتىر قورقا مەكەن.
ەل تاعدىرى ونى كوپ ويلاندىرعان،
ءبارىن الىپ، قىتايعا وتسەم بە ەكەن.
جاساماسا وسىلاي، ۋاقىت تار-دى،
تۇقىمدارى جوعالار، اشتىق قاردى.
كارى-قۇرتاڭ اۋىلدا شالدار قالعان،
جەندەتتەرى كۋرنوستىڭ اتىن سالدى.
ەستىدىدى مە وسىنى جوكەي باتىر،
اتتىڭ باسىن قايتادان، كەرى سالدى.
اقبوز اتپەن تۇنىمەن ءجۇرىپ ءوتىپ،
اراساننىڭ شەتىنە كەلىپ قالدى.
اقبوز اتپەن ەشكىمگە جەتكىزبەدى،
بىلتە مىلتىق ارقادا ەلپىلدەيدى.
كۋرنوسپەنەن ءدال بۇگىن، ەبى كەلىپ،
جەكپە-جەكتە اتىسىپ كورسەم دەيدى.
اڭ اۋلاعان، جاس كەزدەن مەرگەن ەدى،
جىلدامدىعىن ەل-جۇرتتى كورگەن دەيدى،
بويى الاسا، ەڭگەزەردەي جىگىت بولعان،
كوركەم اجار ءتاڭىرىم بەرگەن دەيدى.
اقبوز اتى ويناقتاپ، تەرلەر اقتى،
ساعابۇيەن ساعاسىن ورلەي شاپتى.
كۋرنوسوۆتىڭ اسكەرىنە جالعىز تامدا،
قورقىتىپ، مايدان اشىپ، مىلتىق اتتى.
جوكەيدە ساربازدارىن ءبولدى ەكىگە،
ەكىنشى جاق، جىبەرمەي تۇردى وتكەلگە.
جەكە دارا اقبوزبەن العا شىقتى،
كۋرنوستىڭ دا جيرەن كوگى جۇيرىك ەدى.
ساربازدارى اتىسىپ قالدى ارتىندا،
كۋرنوستا مىقتى ەدى، ءبىر باسىنا.
اقبوز اتى كەلەدى جەتكىزبەي تىم،
اندا-ساندا شىعادى مىلتىقتان ءۇن.
كۋرنوسوۆتا مىقتى ەدى، مەرگەن ەدى،
ەڭ جۇيرىك جيرەن كوككە مىنگەن ەدى.
جوكەيدى باسىن الىپ، ءدىلدا الامىن،
دەگەن ءۇمىت جانىنا ەنگەن ەدى.
قۋعان ەدى، جوكەيدى، قۋعان ەدى،
جوكەي بولسا قورىقپادى ەلدىڭ-ەرى.
جەكە-دارا ءبىر شاقىرىم كەلەدى الدا،
سوعادى الدان سىمتاستىڭ ەسپە جەلى.
اقبوز ات اۋىدىعىن قارشىلايدى،
جەلدەن جۇيرىك جانۋار قامشى المايدى.
كۇنى-ءتۇنى شاپقانى بەلگى بەردى،
جيرەن كوكتە ارتىنان جاقىن قالدى.
اجال شىركىن، جوكەيدى القىمدادى،
اقبوز ات شوقپارتاسقا جاقىندادى.
جوكەي باتىر، كۋرنوسقا ايعايلايدى.
كەرى قايت، سەن ولەسىڭ، جاسسىڭ ءالى.
بىراق كۋرنوس قايتپادى، قارقىندادى،
ءتۇستى قولعا جوكەي دەپ، راحاتتاندى.
پەندەشىلىك ەمەس پە، بويىنا العان.
ءدىلدا السام دەپ، ولتىرەم دەپ پارقىمدادى.
شارشادى ما اقبوز ات اقىمدادى،
شوقپارتاستى اينالىپ، قورسىلدپدى.
كۋرنوسوۆ تا جاقىن كەپ، مىلتىق اتىپ،
وقتار زۋلاپ، جان-جاقتان تارسىلدادى.
جوكەيدىڭ باتىرلىعى كولدەيگە ايان،
ارعى اتاسى مەرگەن ەد قياسبايان.
جان بەرىپ، جازعانىما جان جاراسىن،
قورعاشى «مەيىرىمدى اللا» ەر-داناسىن.
اتقانعا جوكەي باتىر ەمەس دايىن،
كۋرنوس بولسا كەزەپ تۇر، مىلتىق جايىن.
ءدال سول ساتتە، اقبوز ات جالت بەرگەندە،
ەر-توقىمى سىپىرپ، كەتتى ايىلىن.
بەينە ءبىر جان-دۇنيەسىن، ارى قىسىپ،
جىعىلىپ بارا جاتتى، وقتاپ مىلتىق.
قۇتقاردى ونى جىلدامدىق، ۇلگەردى اتىپ،
كۋرنوس ءولدى اتىنىڭ جالىن قۇشىپ.
جوكەي بولسا، تۇردى اقبوزدىڭ جالىن قاسىپ،
كۋرنوس بولسا ۇلگەرمەدى، بارماق تارتىپ.
يكەمى تەز، جىلدامدىق قۇتقاردى ونى،
ول بلماسا جاتار ەد ءولىم باسىپ.
و، توبا! راس پا ونى ولتىرگەنىم،
كەك الىپ، ءدال الدىنا كەلتىرگەنىم.
قازىر عانا تۇر ەدى، كوزدەپ مىلتىق،
سەنبەي تۇردى كۋرنوستى ولتىرگەنىن.
جەتتى ارتىنان اعىلىپ ساربازدارى،
بىتكەن ەكەن اتىستان وق پەن ءدارى.
كۋرنوستىڭ ولگەنىن كورگەنەن سوڭ،
بالاسازدى بەتكە الىپ كەتكەن ءارى.
ۇمىتسا ەل ەرلەردى، جەر ۇمىتپاس،
اق تاستا، بەلگىسى تۇر، ءسال ۇيگەن تاس.
بۇيەننىڭ ساعابۇيەن قورىمندا،
كۋا بوپ شوقپارتاس تۇر ، سول ورنىندا.
كەزىندە كۋرنوستى اتىپ جەر جاستاعان،
كەڭەستىك زاماندا باندى اتانعان.
بۇگىندە ءبىلىپ ءجۇرسىن كەلەسى ۇرپاق،
باتىر بابا، ەل ءۇشىن اتقان قونعان.
نكۆد ويلاماس ەلدىڭ قامىن،
سۇراققا الار ەرتەڭ-اق قيناپ ءبارىن.
كەتكەن الىس جىراققا، ارعى بەتكە،
اعايىن-تۋىسقانىن، جيناپ ءبارىن.
حوش ەندى، بايانجۇرەك، كۇرەڭبەلىم.
قيماي كەتىپ بارادى جۇرگەن جەرىن.
كەلەر ۇرپاق امانات قىپ،
قيماي كەتىپ بارادى تۋعان جەرىن.
ءبىر توقتاماي سوعادى ەسپە جەلى،
تۋعان جەرى اراسان ەردىڭ ەرى.
اقبوز اتىن ويناتقان جوكەي باتىر،
قالدى اڭىز بوپ، كۋرنوسپەن جەكپە-جەگى.
نەمەرەسى، شوبەرەسى، بالالارى،
ءومىر-وزەن، اعىمنان ەش قالمادى.
دۇنيە قۋماي، ءبىلىمدى بوپ بارشالارى
جوكەي باتىر ۇرپاقتارىن جالعادى.
جىلدار ءوتتى، ءبارىن تاستاپ تاڭعا ۇرىپ،
سول جىلداردى ۇمىتپاعان زاڭدىلىق.
دامىعان ەلۋ ەلگە قوسىلىپ،
تاۋەلسىزدىك تۋىن ۇستاپ، جاڭعىرىپ.
140 جىل جوكەيدىڭ تۋعانىنا،
كەلەسى ۇرپاق باس ءيىپ ءجۇر قورعانىنا.
نەمەرەسى اقانمەن بىرگە وقىعام،
ارنايمىن سول دوسىمنىڭ ارۋاعىنا.
اراسان-قاپال
وسكەن جەرىم قاپالىم، اراسانىم،
بايانجۇرەك، سۋىقساي، بالاسازىم.
اسىق ويناپ، اسىر ساپ، دوپ قۋالاپ،
وزىڭدە وتكەن جاس كەزىم ، بالا شاعىم.
الاتاۋدىڭ اق شىڭى اسەم الاسىنان،
سارقىراپ بۇركىتى اققان اراسىنان.
سىلدىر قاققان سۋىقسايدان،
باستاۋ الىپ جايلاۋدىڭ قوراسىنان.
تۇلكىلى تەرەڭوزەك ءتورىڭ جاقسى،
«گاۋھارتاس» كينو تۇسكەن جەرىڭ جاقسى.
ەجەلدەن كولدەي-جۇماي قۇدا بولعان،
قاينارلى ەمەلەلى ەلىم جاقسى.
بەس بيەسىن بايلاعان ەمەلەلى،
ارعى اتامىز بي بولعان نايمان ەلى.
ەجەلدەن تاتۋلىقتىڭ سىرىن شەرتكەن،
كولدەي-جۇماي، اماندوس، كەنجە جەرى.
جاعاسى قاراتاۋدىڭ «بۇيەن» اققان،
«بايانجۇرەك» القابى ەلىم جاتقان.
ءتورت تۇلىگى مالىمنىڭ بىردەي ورگەن،
باعاراداي جەر جوق قوي اناۋ جاتقان.
ساعابۇيەن سارقىرار قورىمتاستان،
ات جۇرە الماس تاس سىنىپ تاعاسىنان.
«اكەم اتىن سۋعارعان جالىن تارتىپ»،
قوي ورگىزىپ تۇرعاندا ساعاسىنان.
كوكقيانىڭ بيىگى جەر مەن كوكتەي،
ارۋ قىزدىڭ سۋرەتىن سالعان توسكەي.
اقسۋ باستار، اباكۋم، سىمتاستارىم،
بەينە ءبىر گۇل شاشىلعان ءبىر-ءبىر بەتكەي.
قونتاجىنىڭ بيىگى اياق جەتپەس،
كۇندە جاڭبىر بۇلتتانىپ، نوسەر كەتپەس.
سامالدىقتىڭ ساباعى شاجادا وسكەن،
جەسەم ونى اۋزىمنان ءدامى كەتپەس.
جاركەنتباز، مالايباز، وڭبۇلاعىم،
ون شاقىرىم، كۇنگەي مەن شىمبۇلاعىم.
ارقانىڭ ءبىرجان سالىن تاڭ قالدىرعان،
سارا اپامىز ايتىسقان مۇزبۇلاعىم.
تۇيە كەتكەن سۋعا اعىپ، تۇيەبەتكەل،
شوقان وتكەن ول جەردەن جالعىز وتكەن.
ماركو پولو اتانعان جالعىز قازاق،
تۇكىنىڭ كەزەڭى اسىپ، قاشقارعا وتكەن.
سەكسەن مىڭ قوي ورگىزگەن تاۋلارىندا،
تۇمان بولىپ، سان اداسقام جايلاۋىندا.
ايۋلار اقىرىپ، قويعا شاۋىپ،
ۇيقى بەرمەس، مازالاپ تاڭ الدىندا.
ەڭلىكگۇل وسەدى شىڭدارىندا،
قىران بۇركىت ۇيالار قۇزدارىندا.
اق جامىلعان الاتاۋ جاتىر مىزعىپ،
ءحانتاڭىرى بيىگى وڭ جاعىندا.
ۇلار تاۋىق قوناقتار شىڭدارىندا،
سۋىرلارى ساڭقىلداپ سايلارىندا.
جوڭعار مەنەن الاتاۋعا جان بىتىرگەن
جاڭعىرىعى جاڭعىرتىپ قويناۋىندا.
اتىرابى الاتاۋدىڭ اڭعا تولى،
بەيبەرەكەت اتقاننىڭ بولماس جولى.
تاۋەشكىلەر ويناقتاپ، تاۋدان تاسقا
نەبىر مەرگەن اتسا دا جەتپەس وعى.
بايتالاسقا سەكىرگەن مەن بالامىن
تىكەن كىرىپ اياقتان سان جىلادىم.
جالاڭ اياق، جالاڭ باس اعاش اتپەن
توپىراعىن شاڭداتقام مەن دالامنىڭ.
جۋا تەرىپ، شوقپارتاسقا ورمەلەگەن،
كوك دونەنگە ءمىنىپ اپ كەردەڭدەگەن.
كوركىنە ەشتەڭە تەڭ كەلمەگەن
اراسانداي جەردى ءالى كورمەي كەلەم.
كوركەمدىك تىس قالماعان نازارىنان،
اسەمدىك قۇيىلىپ تۇر اجارىنان.
وسى ايماق اسان قايعى ىزدەگەن جەر،
جەرۇيىق ىزدەپ ماڭگى مازالانعان.
بەكتەمىسوۆ اعامىز ەل باسقارعان،
اتىندا كوشە بار ەل ماقتاعان.
اعامىزدىى اۋباكىر «اۋكەن» دەۋشى-ەڭ،
جۇمىس دەسە ۇيىندە ءبىر جاتپاعان.
ء«بىرىنشى» ماحابباتىم اشىلعان جەر،
سەزىمىم جۇرەگىمنەن تاسىعان جەر.
اعىلعان سوناۋ ماسكەۋ، شارتاراپتان
جانىڭا شيپا قىلىپ، جىلى سۋلى ەل.
قوس بولات - ءوزىمنىڭ قۇرداستارىم،
ۇرقيا مەن ءمادينا سىرلاستارىم.
جاراپازان ايتۋشى ەك كوشەمىزدە،
جۇلدىزدارىن ساناۋشى ەك تۇنگى اسپاننىن.
وي، مەنىڭ قاپال مەنەن اراسانىم،
ساعىنىپ وزىڭە ءان شىرقادىم.
اقىن سىدىق توكەبايدىڭ ءىنىسى ەدىم،
اتالىق قاپتاعايدان مەن بولامىن.
ءجۇمادىل وتەگەنوۆ
Abai.kz
