قازاقستاندا تۇرىپ جاتقانىنا سەگىز جىلداي بولىپ قالعان اعىلشىن ازاماتى NUR.KZ پورتالىنىڭ تىلشىسىمەن سۇحباتتاسىپ، قازاقستاننان سەگىز جىلدا العان اسەرىمەن ءبولىستى.

كريستوفەر تريكەت بۇگىندە دومبىرانىڭ قۇلاعىندا ويناپ، قازاق تىلىندە ەركىن سويلەي الادى. ون شاقتى ءتىل بىلەتىن اعىلشىندىق ەلىمىزدە جەكە zhazu.co.uk اتتى سايتىن اشىپ، اعىلشىن تىلىنەن بىرقاتار قىزمەت تۇرلەرىن ۇسىنىپ ءجۇر.

قازاقستانعا دەگەن ەرەكشە ىقىلاسىن جاسىرمايتىن كريستوفەر سۇحبات بارىسىندا قازاقستاننان العان اسەرىن ايتىپ بەردى.

- قانشا مەملەكەتتە تۇرىپ كوردىڭىز؟

- 5 نەمەسە 6 مەملەكەت بولۋى كەرەك. ارينە انگليادا تۇردىم، ۋەلستە، فرانتسيادا جاس كەزىمدە تۇردىم. مىسىردا، قىرعىزستاندا، يتاليادا دا تۇرىپ كوردىم.

- نەلىكتەن تاڭداۋىڭىز قازاقستانعا ءتۇستى؟ قانشا دەگەنمەن، سەگىز جىل از ۋاقىت ەمەس.

- باستاپقىدا ءبىر جىلعا عانا كەلەمىن دەپ جوسپارلاعانمىن... ودان كەيىن جاپونياعا نەمەسە وڭتۇستىك امەريكاعا كەتەمىن دەپ ويلادىم. نەگە ءدال وسى ەلگە كەلگەنىمدى ءتۇسىندىرۋ قيىن. مەنىڭ جاي كەلگىم كەلدى. كەيىن ءبىر جىلىم وتكەن سوڭ، ماعان بۇل جەتكىلىكسىز ەكەنىن ءتۇسىندىم. مەن كەتۋگە دايىن ەمەس ەكەنىمدى ۇقتىم. جىل سايىن ءوزىمدى وسىندا باقىتتى سەزىندىم.

- قازاقستاننىڭ قاي جەرلەرى سىزگە كوبىرەك ۇنايدى؟

- ارينە الماتى. قانشا جەردە بولسام دا، ونى الەمدەگى ەڭ سۇيىكتى قالام دەي الامىن. سونىمەن قاتار، تارازدى ۇناتامىن. كوبىسى تارازدى ۇناتامىن دەسەم تاڭىرقايدى. مەن قازاقتىڭ اۋىلدارىن جاقسى كورەمىن. ال تاراز ماعان اۋىلدىڭ ءومىرىن ەسكە سالادى.

- قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامدارىنان ءدام تاتىپ كوردىڭىز بە؟

- كوبى ەتتەن جاسالعاندىقتان، ءدام تاتا المادىم. سەبەبى، ۆەگەتاريانمىن. بىراق باۋىرساقتان اۋىز ءتيدىم. ماعان ۇنادى، دەسە دە كوپ جەي المايدى ەكەنمىن. قىمىز بەن شۇباتتى دا ءىشىپ كوردىم. كوبىرەك شۇبات ۇنادى.

- قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋ قيىن بولدى ما؟

- جوق، التى اپتا بويى وقۋلىقتان ۇيرەنىپ، دوستارىممەن قازاقشا سويلەسە الاتىنداي بولدىم. ءوزىمنىڭ نە ىستەپ، نە قالايتىنىمدى جەتكىزە الاتىنداي دارەجەگە جەتتىم.

- قانشا ءتىل بىلەسىز؟

- ون شاقتى ءتىل بىلەمىن، بىراق تازا سولەيتىنىم - بەسەۋ.

- قازاق تويىنا بارىپ كوردىڭىز بە؟

- ءيا، ءبىر رەت باردىم. نەگە مەنى شاقىرعانىن تۇسىنبەدىم، بىراق باردىم. توي كەرەمەت ءوتتى، دەگەنمەن، كوپ ادامدى تانىماعان سوڭ، مەن ازداپ ۇيالىپ وتىردىم. ەكىنشى رەت دوسىمنىڭ تويىنا استاناعا باردىم. ول جەردە دومبىرادا كۇي تارتتىم، ءسوز سويلەدىم. ءبارىنىڭ كوڭىلىنەن شىقتىم. سەبەبى، مەنىڭ ويىمشا، كوپتەگەن شەتەلدىكتەر جاقسى جالاقىعا بولا، ءبىر جىلعا كەلەدى، ەلدىڭ ءتىلى مەن مادەنيەتىن ۇيرەنۋگە قۇلشىنىسى بولمايدى. ال مەن كەلگەندە قوماقتى جالاقىم بولمادى. دەگەنمەن، قالىپ، ءتىلى مەن مادەنيەتىن ۇيرەنىپ جاتقانىم حالىققا ۇنايدى دەپ ويلايمىن.

تويدا كوپ ادامعا توست بەرەتىنى تاڭ قالدىردى. بىزدە تويدا ەڭ كوپ دەگەندە 3 ادام توست ايتادى. ال قازاق تويىندا ءبارى توست ايتاتىندىقتان، مەرەكە كەمىندە 6 ساعاتقا سوزىلدى. بۇل دا مەنى تاڭ قالدىردى. دەگەنمەن، ءىش پىستىرادى دەپ ايتۋدان اۋلاقپىن. سەبەبى، تويعا جاس جۇبايلاردىڭ جاقىندارى جينالىپ، تىلەكتەس بولادى. بىراق تويعا التى ساعات ابدەن جەتكىلىكتى دەپ ويلايمىن.

- دومبىرانى نەشە جىل ۇيرەندىڭىز؟

- ءتورت-بەس جىلداي بولدى. كەرەمەت دارىنىم بار دەمەيمىن، دەگەنمەن، جارتى جولدا تاستاماي ۇيرەنىپ ءجۇرمىن.

-  نەشە كۇي شەرتە الاسىز؟

- 25-30 شاقتى. اداي، سارىارقا، بالبىراۋىن سياقتى كۇيلەردى جاقسى شەرتە الامىن، تەك ازداپ جىلدام ويناۋعا قينالامىن. مەنىڭ ۇستازىم - ايگۇل ۇلكەنباەۆانى دومبىرادان الەم بويىنشا ەڭ كەرەمەت ۇيرەتۋشى دەپ بىلەمىن.

- قاي كۇيدى ويناعاندى جانە قاي كۇيدى تىڭداعاندى ۇناتاسىز؟

- جانتورەنىڭ "شالقىما" كۇيىن تىڭداعاندى ۇناتامىن. مەن ءۇشىن شالقىما كۇيىن ورىنداي الۋ شەبەرلىكتىڭ شىڭى بولىپ كورىنەدى. كاراتەدە ءبارى قارا بەلبەۋگە تالپىنسا، مەن دومبىرادا "شالقىما" كۇيىن قارا بەلبەۋ دەپ بىلەمىن. ال شەرتە الاتىن كۇيلەرىمنىڭ ىشىندە قۇرمانعازىنىڭ "بوز شولاعى" قاتتى ۇنايدى. سونىمەن قاتار، داۋلەتكەرەيدىڭ "جەڭگەم سۇيەر" كۇيىن ورىنداعاندى جاقسى كورەمىن.

كريستوفەر كۇي تۋرالى اڭگىمەلەي وتىرىپ، قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا كۇي ورىنداپ بەرگىسى كەلەتىنىن ايتىپ قالدى.

«مەن پرەزيدەنتكە قىسقاشا كۇي ورىنداپ بەرگىم كەلەدى. ارينە،  كۇي ورىنداۋدا مەنەن دە لايىقتىلار بارىن جوققا شىعارمايمىن»، - دەيدى كريس.

- قازاق اندەرىن تىڭدايسىز با؟

- ينتەرنەتتى كوپ قولدانبايمىن. تەلەديدار قارامايمىن. سول سەبەپتى قازاق انشىلەرىن كوپ بىلمەيمىن. قايرات نۇرتاس تۋرالى ەستىگەنىم بار. ول جاقسى ءانشى دە بولار، بىلمەدىم. ءبىر دوسىم بار، ەرجان نۇرعاليەۆ دەگەن – وتە دارىندى ءانشى. مەنىڭ ويىمشا، ول ەر ازاماتتار اراسىندا تازا دارىنى بار ءانشى. مۇنىمەن كەلىسپەيتىندەر دە بولار، بۇل  جاي مەنىڭ جەكە پىكىرىم. مەن ونى داۋسى جاعىنان الەمگە تانىمال ءانشى اندرەا بوچەلليگە ۇقساتامىن.

- قازاقستاندا باسىڭىزدان وتكەن قىزىقتى جايتتار بار ما؟

- ءيا، الماتىدا Interpress-تە جۇمىس ىستەگەنىمدە، كۋرسقا قاتىسۋشىلار كوپ بولىپ، ولاردى UIB ۋنيۆەرسيتەتىندەگى سىنىپتاردا وقىتۋعا الىپ باردىم. سول جەردە ءبىر بويجەتكەندى كورىپ، سۇلۋلىعىنا قاتتى تاڭىرقاعان ەدىم. ىشىمنەن بۇل الەمدەگى ەڭ سۇلۋ ارۋ شىعار دەپ ويلادىم. بىراق ءارى قاراي جۇرە بەرگەنىمدە، ودان دا سۇلۋ ارۋعا كوزىم ءتۇستى. ءسويتىپ، سۇلۋلىعى بىرىنەن ءبىرى اسىپ تۇسەتىن بەس شاقتى بويجەتكەندى كەزدەستىرگەن شىعارمىن. بۇل تاڭعالارلىق. ولار تۇرىمەن عانا ەمەس، ءوزىن ۇستاپ، ادەمى كيىنۋمەن، جالپى بارلىق تۇرعىدان ءمىنسىز بولىپ كورىندى.

- قازاق تىلىندە قاي ءسوز سىزگە ەڭ قيىن بولىپ كورىندى؟

- قازاقتىڭ “ەكەن” دەگەن ءسوزى. «قوي»، «عوي» دەگەن سوزدەر وڭاي بولدى. بىراق «ەكەن» دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسىن تۇسىنبەي-اق قويدىم. ونىڭ تۋرا اۋدارماسى اعىلشىن تىلىندە جوق. ءبىر كۇنى ماعان تاكسي جۇرگىزۋشىسى «قازاقشا جاقسى سويلەيدى ەكەنسىز» دەگەندە «ەكەنسىز» دەگەن نە؟» دەپ  تۇسىنبەي قالدىم. اقىرى، بۇل ءسوزدى تۇسىنۋگە تىرىسۋدىڭ قاجەتى جوقتىعىن ۇقتىم. بۇل تازا قازاقتىڭ وزگە بالاماسى جوق ءسوزى.

سۇحبات بارىسىندا كريستوفەر تالاي تانىمال تۇلعالارعا تىلدەن ۇستازدىق ەتكەنىن بىلدىك. سولاردىڭ ءبىرى – تانىمال ءانشى  سون پاسكال. كريستوفەر ونىمەن بىرگە قازاق تىلىندە ءان جازىپ شىققان ەكەن.

«سون پاسكالدىڭ جاڭا اندەرىنىڭ ءبىرى - «قازاق بولسام» ءانىنىڭ ءسوزىن مەن جازدىم. ءانىن ەمەس، ءسوزىن عانا. وندا شىنايى ومىردەن الىنعان جاعداي باياندالادى. ءانىنىڭ ءسوزىن قازاق ءتىلىن جەتىك بىلەتىن دوسىم وڭدەپ بەردى. دەگەنمەن، ءاننىڭ ماعىناسى تولىقتاي ساقتالعان»، - دەپ اعىنان جارىلدى ول.

ايتا كەتەرلىگى، ءاندى مۇقيات تىڭداپ كورسەڭىز، وندا شەتەل ازاماتىنىڭ قازاق قىزىنا دەگەن ماحابباتى تۋرالى ايتىلادى.

كريستوفەر قازاقستاندى الەمگە تانىتۋدا ۇلەس قوسقىسى كەلەتىنىن العا تارتتى.

«مەن Astana Pro Team-مەن بىرىگىپ، مەديا جۇمىس باستاۋعا ۇسىنىس ءبىلدىردىم، سەبەبى قازاقستاندى الەمگە تانىتۋدا ءوز ۇلەسىمدى قوسقىم كەلەدى»، - دەيدى ول.

اعىلشىندىقتىڭ ايتۋىنشا، وتكەن جىلى ول Tour de France-تا Astana Pro Team-گە قولداۋ ءبىلدىرۋ ءۇشىن پاريجگە بارعان.

«مەن 2016 جىلى Astana Pro Team تاعى دا جەڭىسكە جەتەدى دەپ ۇمىتتەنەمىن»، - دەيدى ول.

كريستوفەر قازاقتار سپورتتا جەڭىسكە جەتكەن سايىن قۋاناتىنىن جاسىرمادى.

«قازاقتار سپورتتا جەتىستىككە جەتكەن سايىن قاتتى قۋانامىن. لوندونداعى وليمپيادا ويىندارى كەرەمەت ءوتتى.  مەن بارلىق قازاق چەمپيوندارىن بىلەمىن، قازاقستاننىڭ التىن مەدال يەگەرلەرىنىڭ 5-ءۋى  Facebook –تەگى پاراقشامدا دوستارىمنىڭ اراسىندا بار، مەن ولاردى ماقتان تۇتامىن. وسى جىلى دزيۋدو چەمپيونى ماكسيم راكوۆ التىن يەلەنەدى دەپ سەنەمىن»، - دەيدى كريستوفەر.

Abai.kz