مۇڭ كەشۋ

ءوزىمدى ىزدەدىم، سەزىمدى ىزدەدىم،
مەيرىمگە ءزارۋ عاسىردان.
ۋاقىتقا ايتار ءسوزىمدى ىزدەدىم،
مىڭجىلدىقتارعا شاشىلعان.

باسىمنان كوشكەن تاعدىرعا نالىپ،
سەزىمگە مالدىم ءسوزدى اسىل.
ساۋىردە جاۋعان جاڭبىردا قالىپ،
ءداۋىردىڭ كەشتىم كوز جاسىن.

زارىعىپ ءولدى سان كۇز كەۋدەمدە،
سىنباۋعا سوندا سەرت بەرگەم.
كوپ ىشىندەگى جالعىزبىن مەن دە،
ولەڭگە جانى دەرتتەنگەن.

بايانسىز ءومىر — بۇل داعى سۇرگىن.
جارىعىن ءسۇيىپ جارلى ايدىڭ،
جارىم تۇندەردە جىرعا قۇلشىندىم —
ازابى بىتپەس ماڭدايدىڭ.

تەك ءۇمىت تاپپاي ەرتەڭگە مۇلدە،
جەلىگىپ جانىم قايتسا دا.
اقىن عۇمىرى ورتەنگەن بىردە،
ەرتە ولگەن گۇل مە، ايتشى، اعا؟

دەرتىمە مەنىڭ دەمەستەن ەل تۇك،
جاپتى ما تاعى جالا-مۇڭ؟
ولە الماي جۇرگەن ەلەسكە ەلتىپ،
ولەڭگە ءسىڭىپ بارامىن.

اقىن-عۇمىر

اق تاڭنان السا مازانى ءدۇبىر،
ارمانعا باستار اسىل مۇڭ.
اقىندىق تاعدىر، ازالى عۇمىر –
عازالى عازيز عاسىردىڭ!

كۇرسىنسە جانى تۇنەككە ۇيىپ،
ولەڭى ورگە تارتا الار.
الەمنىڭ مۇڭىن جۇرەككە جيىپ،
جاھاننىڭ جۇگىن ارقالار.

سەرمەيدى تالماي قاناتىن كەڭگە،
جەسە دە جانى كىل وپىق.
قايعىرار قامسىز قارا تۇندەردە،
جالعىزدىعىنا جىر وقىپ.

جۇرەگىن قايعى جەۋدە شىن كەلىپ،
تاعدىرعا قالاي توزەسىڭ؟!
كوتەرەر سولاي كەۋدەسىن كەرىپ،
كوز جاسى تولعان كوزەسىن.

زاماننىڭ ءزارلى زارىمەن باستاپ،
جىر وقىر…مۇڭىن جاس شايىپ…
“ادامشا ويلاپ ارىمەن اسقاق،
قۇدايشا سويلەر قاسقايىپ!”

جانىنا جىردى ەمگە ىزدەر جانشا،
قۇنىعا تۇسەر مۇڭدى ادام.
كەلمەسكە كەتكەن كەربەزدەر قانشا،
كەڭسايدى كەرەك قىلماعان.

قاشقانداي جاننان ەداۋىر مازا،
بولاشاق ءۇشىن بەكىن ءبىر.
اقىندار ءۇشىن ەڭ اۋىر جازا،
جوقتاۋسىز قالسا جەتىم جىر!

 

ءسوز

 «اۋەلى ءسوز بولعان»

ءىنجىل

 

بابالار ءوتتى قۇلا ءدۇز كەزىپ،

مال ەمەس ودان تال قالدى.

بەيمەزگىل ايتقان ءبىر اۋىز ءسوزى،

ءبىر ەلگە مۇرا بولعان-دى.

 

ۇرپاعىڭ قانشا ونەگە دەسىپ،

قۇرمەت تۇتسا دا اسىلدى.

ساحي قۇمدارىم، سوگە كورمەشى،

ءسوزىن جوعالتقان عاسىردى.

 

اداستى البىرت قاۋىمنىڭ ەسى،

ۇمىتتەرى دە ءۇتىرلى.

ءدىلىن ۇمىتقان ءداۋىردىڭ كوشى،

ۋاقىتقا ءسىڭىپ جۇتىلدى.

 

ۇسىنسا ۋىن زامان جارلىعا،

تاپتاسا ارىن تابانعا.

ءوزىن ساقتاعان ادام قالدى ما؟

ءسوزىن سوتتاعان قوعامدا.

 

كۇتەمىز نەنى زاماننان كەرى،

باستادى قايدا كونە جول؟

بارىنەن بۇرىن جارالعان ەدى،

بارىنەن كەيىن ولەدى ول.

 

قىلىش   

(يساتاي تايمانۇلىنا)

 

تۇسىمدە ىلعي قىلىش كورەمىن قىناپسىز...

 

بايىز تاپپاسا كەۋدەمدە سايراپ «بايعىز ءۇن»،

قاڭعىرىپ كەتەم قايمىقپاي قۋىپ قايعى ءىزىن.

قىناپسىز قىلىش تۇسىمدە مازا بەرمەيدى،

قاسىرەت قانى قۋالاي تامعان اي ءجۇزىن.

 

ايلى تۇندەردە الا بەرسە دە مازانى،

قىلىشتاي وتكىر شەرتىلدى ويدىڭ عازالى.

قايىسپاي قىلىش ۇستاعانداردىڭ و باستا،

كەرەعار ءومىر – قىلىشتان بولعان اجالى.

 

الماس قىلىشتىڭ جاتپاسىن ءبىلىپ قىنىندا،

جاسقانباي جاۋعا سەرمەلگەن ەدى بۇرىندا.

حانعا دا قارسى قايرات كورسەتكەن قىلىشتىڭ،

ارمانى جاتىر نارىننىڭ اناۋ قۇمىندا.

 

- جاماۋ دا جاماۋ جامىلىپ جىلدار كورپەسىن،

كەڭ دالا اڭسار ويناق سالاتىن ەركەسىن.

قايقى قىلىشىم، قازاققا قايتا ورال دا،

قورقاۋ قوعامنىڭ ءۇزىپ جىبەرشى جەلكەسىن!

 

جاعىمپاز جۇرتتىڭ جادىگويلىگىنەن جەرىندى ار، 

ەرتەڭگە دەگەن ءۇمىت – ءولىمشى، سەنىم –دال...

“سارى بالا مەن قارا قازاننىڭ قامى ءۇشىن”،

موينىڭدا ءالى الا الماي كەتكەن كەگىڭ بار.

 

ناقىل – مۇراسىن ادىرا قىلعان ابىزدىڭ،

عۇرىپسىز ۇرپاق ەرتەگى سانار اڭىز مىڭ.

تەپەرىش كورگەن مومىننان تامشى جاس تامسا،

وتى كۇشتى ەردىڭ قانىن دا سۋداي اعىزدىڭ.

 

وتكىر دە وتكىر وكىنىشى اۋىر وتكەن كۇن،

وزەگىنە ەلدىڭ وكسىگى بولىپ كەپتەلدىڭ.

اعىسى سىندى ايبات كورسەتىپ جايىقتىڭ،

نامىسى بولىپ سىلتەنگەن ەدىڭ تەكتى ەلدىڭ.

 

جاماۋ دا جاماۋ جامىلىپ جىلدار كورپەسىن،

كەڭ دالا اڭسار ويناق سالاتىن ەركەسىن.

قايقى قىلىشىم، قازاققا قايتا ورال دا،

قورقاۋ قوعامنىڭ ءۇزىپ جىبەرشى جەلكەسىن!

 

بايگەتورى

 

بۇل جولى بايگەتورى بايگە المادى،

باقىتتىڭ وسى شىعار اينالعانى.

كومبەگە بۇرىن جەتتى كوز الدىندا،

كولبەڭدەپ كوك تەڭبىل ات قاي-قايداعى.

 

تورىنىڭ «تاقتان» سولاي تايعانى ما؟

قالدى ەندى بۇل تىرلىكتە قاي ماعىنا؟

«جۇمابايدىڭ جۇيرىگى ەكىنشى العان»،

قۇداي-اي، كىم سەنەدى جايعا مىنا؟!

 

جارىقتىق جۇمابايدا ەس قالمادى.

تىلەگى ورىندالماي توسقانداعى.

توڭىرەك تۇگەل تانىر تۇلپارىنىڭ،

وسىلاي ۇشقانى ما باستان باعى؟

 

تىرلىكتە ءتاتتى بولماس سايران سوڭى.

قۋ كوڭىل ۇعار دەيسىڭ قايدان سونى.

سىرتىنان مىڭباي سىنشى كۇرسىنەدى:

«الدىنا قارا سالماس قايران، تورى...»

 

امال نە وكپە ارتقانمەن وتكەن كۇنگە؟

تورىدان سىرت اينالار جەتكەن كۇنگە.

ايعايشىل، ماراپاتشىل، داۋرىقپا جۇرت،

قارايدى كوزىن ساتىپ كوكتەڭبىلگە.

 

باياعى ادەتىندەي ەڭ ءبىر ەسكى،

كۇنشىلدەر سوزگە كومىپ كولگىر ەستى:

ء«تور بەرمەس، توپتان وزعىش تورى اتىڭدى،

كوكتەڭبىل كوك شاڭىنا كومدى» دەستى.

 

حالىقتىڭ تەڭبىلگە اۋىپ بار نازارى،

قورلانعان جانۋاردا جان-مازالى،

نامىسى كوكىرەكتە شەر بوپ تۇنىپ،

اقىرى كوز جاس بولىپ تامدى ازابى.

 

تورىنىڭ كىم تۇسىنەر ءىشىن تەگى؟

بەلگىسىز جەلىك جۇرتتى ىسىنتەدى.

جىلقىنىڭ ادام قۇساپ جىلاعانىن،

كورگەندەر ءتىلىن بەزەپ مۇسىركەدى.

 

بۇل كۇيگە تورى ات قالاي شىدار ەندى،

(بۇل قازاق تىلدەپ قۇرتقان قۇلاگەردi!)

سول ءتۇنى ول قوراسىنان قاشىپ شىعىپ،

بەتكە الىپ ۇزاق شاپتى قۇبا بەلدى...

 

حالىققا داقپىرت دايىن قىرىق كۇنگە،

ءىز-ءتۇزسىز جوققا اينالدى كۇلىك مۇلدە.

...تورىنى سودان كەيىن تاپپادى ەشكىم،

كەتتى مە، ءبىرجولاتا ءسىڭىپ تۇنگە؟

بىلمەيمىن...

 

پەرى قىز

(اسان قايعى اڭىزىنىڭ ىزىمەن)

 

پەرى قىزىن ىزدەپ شىقتىم جولعا مەن،

سەڭگىر-سەڭگىر تاۋلار اسىپ سورلاپ ەم.

جەلماياعا ءمىنىپ الىپ جەر شالدىم،

ءىلبىپ باسىپ كەلە جاتىر ول دا ارەڭ.

 

اپىرماي-اي، قاي باعىتتان تابامىن؟

قارماعىمدى قاي وزەنگە سالامىن؟

“سۋ سۇلتانى پەرى قىزى ءناسىپ” – دەپ،

قاتىردى ما الگى بالگەر – قاراعىم؟

 

ءتورت وزەنگە كەزەك بارىپ تونگەلى،

ءۇمىتىمنىڭ ءبىر ساۋلەسى سونبەدى:

ەدىلگە كەپ ەڭكىلدەدىم ەلدەگى،

سىرعا كەلىپ سىر اقتاردىم سەنبەدى.

 

اق جايىق تا ىڭكارلىكتى مەندەگى،

سورعا اينالعان جاعاسىنا جەرلەدى.

ەڭ اقىرى ەرتىسكە دە وردەگى،

بارىپ ەدىم ەشتەڭە دە ونبەدى.

 

قارماعىمدى قاپپاعان قىز، قايداسىڭ؟

ارمانىمدى تاپتاعان قىز، قايداسىڭ؟..

پەرى قىز عوي پەرىلىگىن تانىتىپ،

الدە مەنەن اسىردى ما ايلاسىن؟

 

جاسىل-جاسىل جانىڭ – كوكتەم، ءتانىڭ – نۇر،

قايتكەن كۇندە جەتەم ساعان ءبارىبىر.

تابانىمنان تاۋسىلدىرماي جولدان شىق،

كوپ ىشىنەن ءوز باعىڭدى تانىعىر.

 

“تەك ءتىلى جوق، سىمباتىندا ەش ءمىن جوق”

ەح، پەرى قىز، كوڭىلىمدە كوشتىڭ كوپ.

اسان قۇساپ قاسىرەتتەن قان جۇتىپ،

ءبىزدىڭ سەزىم ءبىتىپ قالماس بەس كۇن بوپ.

 

ساعىنىشتان سارتاپ بولعان مىڭ ولەڭ،

مەنىڭ ىشكى الەمىمدە تۇلەگەن.

جۇرەكتەگى جىر داپتەردەن جاتقا وقىپ،

...مىلقاۋ قىزعا ءتىل ءبىتىرىپ جىبەرەم.

 

تابىلعاسىن قوساعىمىز، تەڭىمىز،

باقىتتى بوپ كۇن كەشەمىز تەگى ءبىز.

سودان كەيىن، سودان كەيىن، سوسىن با؟

...پەرىشتەگە اينالادى پەرى قىز!!!

زارىق

 

قارا ءتۇننىڭ قۇشاعىندا وي نالىپ،

تاعى وتىرمىن جۇرەگىمدە كۇز جىلاپ.

ءتانىم - مۇڭعا، جانىم - جىرعا اينالىپ.

 

نەگە مەنى اداستىردى جولدار كىل؟

اسپانىمدا اي جۇزەدى قورعانسىز،

جالعىزدىعىڭ، جالعىزدىعىم - ول بالكىم...

 

جان ءالديىم، اسپان سەنىڭ مەكەنىڭ.

جۇلدىزداردان جۇپارىڭدى اڭقىتىپ،

جۇرەگىمدى ءتىلىپ ءوتتىڭ، نە ەتەيىن؟!

 

سودان بەرى كوڭىلىمە قايعى الىپ،

كوككە قاراپ دۇعامدى وقىپ تۇرامىن،

سىنعان ايدىڭ ساۋلەسىنە بايلانىپ.

 

كوزىم جۇمسام كەۋدەڭە اسەم گۇل قاداپ،

ساعىمداردان قول سوزاسىڭ -

قول سوزام،

جانارىڭنان جالعىز تامشى سىرعاناپ.

 

تىلسىمىنا تارتقان كەزدە زارلى ءانىم،

تۇڭعيىقتا جان ىشقىنىپ، ءتان جۇدەر،

كوز جاسىڭنىڭ كوتەرە الماي سالماعىن.

 

كوزدەرىڭنەن سۇيەيىنشى، جارىعىم!

شەرحان تالاپ

Abai.kz