نايماندىق، ۇيسىندىك، ادايلىق... ول – كوشە، ەگەر سەن سول كوشەمەن قازاقتىققا كەلسەڭ – سەن قازاقسىڭ، ەگەردە ءتىلدى، ءدىلدى، ءومىر سالتىن، تاريحىن بىلمەسەڭ «باسقا كوشەگە» ءتۇسىپ الىپ ماڭگىلىك اداسۋىڭ مۇمكىن. بارىنەن دە ماڭىزدىسى - ۇلتتىق سانا جانە سول ۇلتتىڭ موبيليزاتسياسىندا بولۋ. موبيليزاتسيا دەگەنىمىز – ۇلتتىڭ نايزاسى بولۋ جانە كەرەك ۋاقىتىندا كەرەگىنە جاراۋ.

مەنىڭ ءبىر ارىپتەسىم،  تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، تەگى – ءدۇبارا، ءوزى قازاقشا بىلمەيدى، بىلاي دەپ جازاتىن: «ەسلي كازاحي ناپلىۆۋت ۆ گورودا، تو الماتى ستانەت اۋلوم ي گورود سامورازرۋشيتسيا» («ەگەر قازاقتار قالاعا قاپتاسا، الماتى اۋىلعا اينالىپ، كۇيرەپ تىنار ەدى»). ەكىنشىسى – ونىڭ دا تەگى ءدۇبارا، ءوزى ەپتەپ قازاقشا بىلەدى. سوندا ۇشەۋمىز دە – قازاقپىز، ال ولار قازاققا قارسى،  ۇلتجاندى تۇلعالارعا قارسى ، تىلىنە قارسى كۇرەسىپ كەلەدى.

سوزىمىزگە ناقتى مىسال رەتىندە ءورىستىلدى سايتتا جاريالانعان مىنا ءبىر ماقالاعا قارايىق. «كازاحسكوە وبششەستۆو - "پوستكولونيالنىي سيندروم" زا شيرموي وگولتەلوگو ناتسيوناليزما» دەپ اتالادى ماقالا» https://regnum.ru/news/1503361.html.  

وگولتەلىي ناتسيوناليستەردىڭ ىشىندە جالعىز  مەن ەمەسپىن – ايدوس سارىم، ماقاش ءتاتىم، ارون اتابەك، ت.ب. باسقالارى بارمىز. بىزگە  قارسى، ياعني قازاققا «ۇلگى بولار تۇلعالار»: نۋربولات ماسانوۆ (يزۆەستنىي پوليتولوگ، ۆىستۋپاۆشي س كريتيكوي كازاحسكوگو وبششەستۆا), يسسلەدوۆاتەل ەتنوگرافي ي انتروپولوگي نۋرتاي مۋستافاەۆ، تاك ۋ نەگو ۆووبششە جەستكايا توچكا زرەنيا نا ەتوت سچەت، پوليتولوگ تالگات يسماگامبەتوۆ سچيتاەت، چتو سترانا ستانوۆيتسيا ۆسە بولەە ۆوستوچنوي (ازياتسكوي) ي ناس جدەت ۆ بليجايشەم بۋدۋششەم ۆسەوحۆاتنايا يسلاميزاتسيا سو ۆسەمي ۆىتەكايۋششيمي وتسيۋدا پوسلەدستۆيامي. ك سلوۆۋ، نيچەگو پوزيتيۆنوگو ون ۆ ەتوم نە ۆيديت.

سوڭعى كەزدە قازاق قوعامىنا جاڭا تولقىن سىنشىلار كەلدى. ولاردىڭ ويىنشا، جاس تولقىن سىنشىلاردىڭ ەڭ ۇلتشىلى – ايدوس سارىم. ايدوس تۋرالى اتالعان سايت بىلاي دەيدى: «ايدوس سارىم، ياكوبى ۋۆەرەنو ي سو زنانيەم دەلا زاياۆيۆشي و توم، چتو "ۆ سلۋچاە ناچالا ۆوينى ۆ كاراباحە، نايدۋتسيا سوتني، تىسياچي ليۋدەي ۆ كازاحستانە، كوتورىە بۋدۋت گوتوۆى دوبروۆولتسامي ۆوەۆات نا ستورونە ازەربايدجانا". ا پوپۋتنو سارىم پودۆەرگ سومنەنيۋ نەوبحوديموست ۋچاستيا كازاحستانا ۆ تاكوي ورگانيزاتسي كاك ودكب، نازۆاۆ ەە "مەرتۆوروجدەننوي" ي نە وتۆەچايۋششەي ينتەرەسام كازاحسكوگو نارودا» (قازاقشا قىسقا قايىرساق، «ايدوس سارىم تاۋلى قاراباق وقيعاسى قايتالانسا، ءازىربايجان جاعىندا سوعىسۋعا قازاقستاننان مىڭداعان ادام تابىلادى. ال، ء«ولى تۋعان» ودكب سياقتى ۇيىمدار قازاق حالقىنىڭ مۇددەسىن قورعامايدى» دەيدى).

ۇلتشىلدىعىنا بايلانىستى ەكىنشى ورىندا – ءازىمباي عالي تۇر. مەن نە ءبۇلدىرىپپىن. مەنىڭ پىكىرىم بىلاي بولدى: ەگەردە ءبىزدىڭ بالالار ءبىزدى تىڭداماي سيرياعا كەتىپ جاتسا، وندا ولار امەريكاندىقتار مەن دەموكرايالىق وپپوزيتسيا جاعىنا شىققانى دۇرىس. ايتەۋىر دايش پەن اننۋسر-ادا بولماسا بولدى. ول جىندىلار ءبىزدىڭ  يدەاليستەردى قىرىپ سالادى.

سودان كەيىن مەن بىلاي دەدىم: سيريا قالالارىنداعى گەريليا تاجىريبەسى بىزگە كەرەك. ول قانداي شايقاس تاجىريبەسى؟ ماسەلەنكي، تار كوشەمەن تانكتەر مەن بتر-لار كەلە جاتىر. ەگەردە ءبىرىنشى جانە سوڭعى تانكتى ورتەسە، قالعاندارى قاماۋدا قالادى. ولار قوزعالمايتىن نىساناعا اينالادى. قالا گەريلياسى ادىستەرىن شەشەندەر گروزنىيدا ورىس-شەشەن سوعىسىندا پايدالانعان ەدى. ال ءبىزدىڭ سولتۇستەگى قالالاردى جاۋ اسكەرى قورشاپ السا، گەريليا تاجىريبەسىن يگەرگەن جىگىتتەر  قالانى قولدان بەرىپ قويىپ قاراپ وتىرمايدى. بۇل رەتتە ءبىز شەشەنستان مەن سيريا تاجىريبەسىن پايدالانساق دەپ وتىرمىز.

مەنىڭ كەلەسى ۇسىنىسىم: بۇل – سوعىستان قايتقان قازاقتاردى اسكەرگە ينتسرۋكتور رەتىندە الۋ جايىندا بولدى. رەسەي، مىسالى، وزدەرىنە قارسى سوعىسقان شەشەندەر مەن ورىستارعا كەشىرىم جاساپ، ولاردى باسقا سوعىستاردا پايدالانباق. سوندا،  رەسەي ۋكراينادان باسقا تاعى كىممەن سوعىسپاق؟

كەلەسى مەنىڭ ۇسىنىسىم، قالاداعى سوعىستىڭ تاكتيكاسىنا قاتىستى. ونى ايتپاي -اق قويدىم.تالعات يبراەۆ دەگەن ازامات قازاقستان اسكەري كۇشتەرى ىقتيمال قالا گەريلياسىنا دايىندىقسىز بولعانىن قالايدى دەپ ويلايمىن.

ال ءۇشىنشى تۇلعا – ايدوس سادىقوۆ. ول جىگىتتىڭ «كىناسى» ول – رەسەيدىڭ ۋكرايناعا جاساعان اگرەسسياسىنا قارسى ەكەن. رەسەي – يزگوي مەملەكەت. بارلىق باتىس مەملەكەتتەرى جانە ولاردىڭ وداقتاستارى رەسەي اگرەسسياسىنا قارسى جانە رەسەيگە قارجىلىق تۇرعىدان  سانكتسيا سالدى. امنيستيروۆاننىي ۋگولوۆنيك -, دەيدى تالعات يبراەۆ، - ايدوس سادىكوۆ، كوتورىي ۆسكورە پوسلە وسۆوبوجدەنيا يز مەست زاكليۋچەنيا پەرەبرالسيا نا ۋكراينۋ.

مەنىڭ تۇيگەنىم، ءبىز ەندى اجىراتا ءبىلۋىمىز كەرەك: كىم ۇلتجاندى، كىم رەسەي جاندى. بۇرىن قازاق قوعامىنىڭ، قازاق ۇلتىنىڭ تالاپ-تىلەگىنە، مۇراتى مەن ماقساتىنا قارسى جىگىتتەر كوپ بولاتىن، كازىر از، بىراق ولار ءالى زاۋالدى.

ءازىمباي عالي

Abai.kz