قۇرمەتتى پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى  نازارباەۆ مىرزاعا!

ارمىسىز حالقىمىزدىڭ قادىرلى ازاماتى، نۇرەكە؟!

ەڭ اۋەلى زامانداس رەتىندە، جاراتۋشى ءبىر اللادان دەنىڭىزگە ساۋلىق  تىلەيمىن. «مىڭ ءولىپ، مىڭ  تىرىلسە دە» سالماقتى دا سابىرلى، اڭقاۋ قالپىنان تانباعان جۇرتىمىزدىڭ كەلەشەگى مەن تاۋەلسىزدىگىنە جاۋاپ بەرەر اماناتىڭىزدىڭ  اسا  اۋىر ەكەنى امبەگە ايان!..

زىمىراعان ۋاقىتا دا توقتاۋ جوق. مىنە، شيرەك عاسىر، ياعني 25 جىل دا، وتە شىعىپتى. وسى جىلداردا جەتكەن جەتىستىك تە، اتتەگەن-اي كەمشىلىك تە جەتەرلىك. كەمشىلىكتىڭ ەڭ اۋىرى  - ەل باسقارعانداردىڭ حالىق قازىناسىن ميللياردتاپ جىمقىرعانى دەپ بىلەمىن. ءسىز ونى «وتانعا قايتار» دەسەڭىز دە، ورىندالىپ جاتقان  جوق. سونشاما مول قاراجاتتار قازىر باسقا ەلدەردىڭ پايداسىنا جۇمسالۋدا...

قادىرلى نۇرەكە، ء سىز تالاپ ەتكەن  ماسەلەلەردىڭ  ورىندالۋى ۇنەمى قاداعالانبايتىن ءتارىزدى. ەڭ اۋەلى، وسى ماسەلەنىڭ  تەمىردەي  تارتىپپەن شەشىلۋىن تالاپ ەتۋىڭىزدى وتىنەمىن!.. 

قاي زاماندا دا مىناۋ ۇلى دالامىزعا قىزىقپاعان ەل بولماعان؟!.. مىنە، قازىرگى ۋاقىتتا دا سولاي، ونى ءوزىڭىز دە جاقسى بىلەسىز عوي. وسى جاقىندا عانا بولعان ءبىر جاعدايدى مىسال رەتىندە ايتقاندى ءجون كوردىم. 2016 جىلدىڭ مامىر ايىندا ەكى ازامات قىتايداعى تۋىسقاندارىنا بارىپ كەلىپ، ونداعى كورگەن جەتىستىكتەرىن جەتكىزۋگە ءسوز تابالماي وتىردى.

ءبىرىنشىسىنىڭ ايتقانى: «حالىقتىڭ حال-تۇرمىسى وتە جاقسارىپتى. قىتاي ۇكىمەتى اۋىلداعى ءۇيى جوقتارعا ءۇي سالىپ بەرۋمەن قوسا، قالاداعىلارعا كوپ قاباتتى ۇيلەردەن پاتەردى  تەگىن بەرىپ جاتىر ەكەن» دەپ ريزا كوڭىلىن ءبىلدىردى.

ەكىنشىسىنىڭ ايتقانى: «قىتايدىڭ سوڭعى جىلدارداعى عارىشتاپ دامۋى تىم ەرەكشە كورىنەدى. ءبىز ءبىر قالانى جيىرما بەس جىلدا تۇرعىزساق، ولار جىل سايىن ءبىر قالا سالادى» دەپ قاتتى تاڭىرقاۋمەن بولدى.

مەن دە تاڭدانىپ:

- تەگىن پاتەردى بارلىق تۇرعىندارعا  بەرە مە، الدە قازاقتارعا ما؟- دەپ سۇرادىم.

ولار ەكەۋى دە كۇلىپ:

- ءبىز باسقاسىن بىلمەدىك، تەك قازاقتاردىڭ عانا ورتاسىندا بولىپ قايتتىق قوي، - دەدى.

مەن دە كۇلىپ:

- مۇمكىن، بۇل - قىتايدىڭ جاڭا ساياساتى شىعار، - دەدىم. ەكەۋى دە:

- قالايشا؟.. - دەپ دۋ ەتە قالدى.

مەن ءسوزىمدى جالعاپ:

- قالايشا ەكەنىن مەن دە بىلمەيمىن. بىراق، قىتايلار قازاقستاننىڭ اۋىلشارۋاشىلىعىن كوتەرۋگە ەرەكشە قۇلشىنىپ وتىر عوي. قازاق جەرىنە جەتۋ ولاردىڭ ارماندارى سياقتى. سوندىقتان دا، پەندەشىلىگى مول، دۇنيەقۇمار قازاقتاردى مۇلىكپەن اينالدىرىپ، قازاق جەرىنە قىتايتاردىڭ كوبىرەك كەلۋ مۇمكىنشىلىكتەرىن تۋدىراتىن، ايلا تاسىلدەرى  ەمەس پە؟ - دەپ ولارعا سۇراق قويىپ، سىناي قارادىم.

ەكەۋى دە قاتتى ويلانىپ:

-  مىناۋ ايتقانىڭىز، ءتىپتى ويعا كەلمەگەن ماسەلە ەكەن. جالپى قىتاي مەملەكەتى ساياساتىنىڭ ارقاشاندا اسا تەرەڭ دە، جۇمباق سىرلارى كوپ بولادى. قازاقستاندا بۇگىنگى كۇندەرى جەردى ساتۋ مەن جالعا بەرۋ ماسەلەسى تالقىلانىپ جاتىر عوي. قازاق ءتارىزدى از حالىققا، ءسىرا، جەردى ءوز ازاماتتارىنا دا ساتۋعا بولمايتىن ءتارىزدى. سەبەبى، 2003-ءشى جىلدان بەرى جەردى مەنشىكتەنگەن ادامداردىڭ اراسىندا، جەرىن كىم-كورىنگەنگە، ءتىپتى شەتەلدىكتەرگە  دە، ساتىپ جىبەرگىسى كەلەتىندەردىڭ بولعانىن ەستىگەنبىز. جالپى، جەردى ساتىپ، ياكي، جالعا العاندار ەرەكشە كۇتىم جاسايدى دەۋ دە، جاي عانا دالەلدەنبەگەن بەكەر ءسوز بولسا كەرەك. ءتىپتى، وركەنى وسكەن ەۋروپالىقتار دا ءوندىرىس پەن اۋىلشارۋاشىلىقتارىن جەكەشەلەندىرۋگە بەرمەيتىنى تۋرالى ءجيى ايتىلىپ ءجۇر عوي. سوندىقتان اعا، ءسىز كوپتەن كوتەرىپ جۇرگەن "جەردى ناتسياليزاتسيالاۋ" وتە دۇرىس شىعار؟!» - دەپ ولار دا اڭگىمەلەرىن  اياقتادى.

قادىرلى نۇرەكە، مىناۋ استاڭ-كەستەڭ قۇبىلمالى زامان مەن رۋحسىز قوعامدا، حالىقتىڭ كەلەشەگىنە پاراپسيحولوگيالىق اسەرلەرى مول، «قازاقستاندىق ۇلت»، ء«ۇش تۇعىرلى ءتىل»، «جەردى ساتۋ مەن جالعا بەرۋ» ءتارىزدى ەكى ۇشتى ماسەلەلەردى تۇبەگەيلى، جان-جاقتى زەرتتەپ بارىپ قانا كوتەرۋ كەرەك سياقتى. سان عاسىرلار بويى  «بوداندىقتىڭ بوقتىعىنان» كوز اشپاي كەلگەن قازاق حالقىنا «ۇلتتىق تاربيە» مەن «ۇلتتىق يدەولوگيا» اۋاداي قاجەت. سەبەبى، جۇرتىمىزدىڭ ءبىلىمدى قاۋىمىنىڭ ءوزى ء«داستۇر-سالتتىڭ ءمانىن» «انا ءتىلدىڭ ادامعا بەرەر ون ءتۇرلى قاسيەتىن»، «مەنتاليتەت، ياكي  بولمىس دەگەن نە؟»، «انا قۇرساعىنداعى تاربيە نە بەرەدى؟»، ء«تان قۇمارلىعىنان قالاي كەتىپ، جان قۇمارلىعىنا قالاي جەتەتىندى دە» بۇگىنگى ۇرپاق تۇگىل، ۇلكەن ادامدار دا بىلمەيدى.

وسى ايتىلعانداردىڭ بارلىعىنىڭ دا شەشۋ جولدارى بار. تەك، مەملەكەتتىك دەڭگەيدە ۇكىمەت پەن حالىق ۇندەسە وتىرىپ، عىلىمي نەگىزدە قاراستىرسا بولادى. جالپى كوپ سوزباي جوعارىداعى ايتىلعان جايتتاردى شەشۋدى ويلاستىرعان ءجون دەپ بىلەمىن.

قۇرمەتپەن سوۆەت‑حان  عابباسوۆ

Abai.kz