(قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، جازۋشى، دراماتۋرگ دۋلات يسابەكوۆپەن ءبىر ۇزىك اڭگىمە)

– دۋلات اعا، وتكەن  ءساۋىر-مامىر ايلارىندا رەسپۋبليكامىزدىڭ كوپتەگەن ايماقتارىندا  حالىق  جاپپاي  كوشەگە  شىعىپ، «بيلىككە جەر ساتىلماسىن» دەپ تالاپ قويىپ، نارازىلىقتارىن ءبىلدىردى. بۇل جايتتىڭ سەبەپ-سالدارىنىڭ استارىندا نە جاتىر؟

– بۇل جايتقا قوعامنىڭ بارلىق سالاسىندا  ادىلەتتىلىكتىڭ جوقتىعى، حالىق ارمان-تىلەكتەرىن، وتىنىشتەرىن ايتىپ بيلىك ورىندارىنا بارسا، اۋداننىڭ اكىمىنەن باستاپ  وبلىستىق اكىمىنە دەيىن جۇرە تىڭدايتىندىعى سەبەپ بولدى دەپ ويلايمىن. كەيبىر اۋىلداردا  ءالى  كۇنى  جارىق  جوق. كوشەلەردە  باتپاق  كەشىپ جۇرگەن ادامداردى تەلەارنادان كۇندە  كورەمىز. بالالار مەكتەپكە بارا الماي ءجۇر. ۇيلەرى قۇلاعالى تۇر. مال ۇستاپ مال باعايىن دەسە، جەرلەرى جوق. بۇكىل جەراستى بايلىعىمىزدى شەتەلدەرگە بەرىپ قويدىق. ەڭ قىمبات ۋران، ۆولفرام، مۇناي، كالتسي  مىس، التىن، جەز قايدا كەتىپ جاتىر؟ مىنە بۇلاردىڭ ءبارى – جۇمباق. تەك قانا بيلىك باسىنداعى ەكى ءۇش ادام عانا بىلەدى،  بولدى.

پرەمەر-مينيستر كارىم ءماسىموۆ پرەزيدەنتتىڭ كولەڭكەسىندە، موپ-موماقان بولىپ وتىرۋى كەرەك پە؟ نەگە ول جەر داۋىنا قاتىستى جايتتى حالىقتىڭ الدىنا شىعىپ تۇسىندىرمەيدى؟ مەنىڭشە، قازىرگى حالىقتىڭ نارازىلىعى تەك قانا جەرگە بايلانىستى تۋىنداپ وتىرعان جوق. بۇل – ءبىزدىڭ ەلدەگى كوپ جىلداردان بەرى قوردالانعان كەلەڭسىزدىكتەردىڭ  جيىنتىعى دەپ ويلايمىن. «قازاقستاننىڭ 1,7 ملن گەكتار جەرىن ساتامىز، 25 جىلعا جالعا بەرەمىز» دەگەن ەكونوميكا ءمينيسترى ەربولات دوساەۆتىڭ سوزىنەن سوڭ،  قازاق  شىداي الماي كوشەگە  شىقتى.

 – ەندى وسى جالپىحالىقتىق  نارازىلىقتى  توقتاتۋ  مۇمكىن بە؟

– مۇنى توقتاتۋدىڭ  ءبىر-اق  جولى  بار. پرەزيدەنت «ەشقانداي دا جەر  ساتىلمايدى. موراتوري – ۋاقىتشا  ەمەس، ماڭگىلىك. جالعا بەرىلسە دە، ءوزىمىزدىڭ ازاماتتارعا عانا  بەرىلەدى» دەپ  حالىقتىڭ الدىنا شىعىپ ايتۋى كەرەك.

– بۇل استىرتىن ساياسات ەمەس پە؟ ايتپەسە 25 جىلدا حالىقتى – جەردەن، ال جاس ۇرپاقتى – تىلدەن، تاريحتان، سالت-داستۇردەن ايىرۋعا بۇگىنگى  بيلىك نەگە سونشا قۇلشىنىپ وتىر؟

– وسىنداي ءبىر قۇپيا ەكسپانتسيا بار سياقتى. مۇنى «ادەيى قازاقتى جەر بەتىنەن  جويۋ ءۇشىن جاسالىپ جاتقان قاستاندىق پا؟» دەپ ويلايمىن. ايتايىن  دەسەڭ، اۋزىڭ بارمايدى. تەلەديدارىڭ ءتۇرى اناۋ، تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن –ارزانقول مۋزىكا، بىتپەيتىن كونتسەرت. سول – ارتىستەر، سول – ءان... مىنا ەكراننان انا ەكرانعا كوشىپ جۇرگەن – ارتىستەر. العاشقى كۇنى كوردىك، «جارايدى» دەدىك. ولار بىرنەشە كۇن قاتارىنان كورسەتىلەدى. كەيبىر انشىلەر سونشالىقتى ماعان جەكسۇرىن بولىپ كەتتى. كورگىم كەلمەيدى. سول باياعى اندەرىن ايتا بەرەدى، ايتا بەرەدى. ءبىر جاڭالىق قوسپايدى. ورىستىڭ انشىلەرىنە قاراڭىزشى. ءۇش-ءتورت جىل سايىن باعدارلاماسىن وزگەرتىپ وتىرادى. ادامدى جالىقتىرمايدى، درامالىق وبرازدارمەن قويىلىمدار جاسايدى. ءاندى جانىن سالىپ ايتادى. ولاردا كەرەمەت شىعارماشىلىق ءوسۋ بار. قانشا جەردەن پاتريوت بولسام دا، قازىر «365» دەگەن باعدارلامالارىن كورەمىن. ادامنىڭ جان دۇنيەسىن بايىتاتىن كەرەمەت فاكتىلەردى كورەسىڭ. الەمدىك دەڭگەيدەگى ادامنىڭ قۇيقا شاشىن شىمىرلاتاتىن تاڭعاجايىپ وقيعالار مەن تاعدىرلاردى، يمپەراتورلاردىڭ ءومىرىن كورسەتەدى. ال ءبىزدىڭ تەلەديداردى، ءتىپتى، ولارمەن سالىستىرۋعا دا كەلمەيدى. شەتەلدىڭ  ماعىناسىز سەريالدارىن شەكتەۋسىز بەرۋگە قۇمارمىز. سونداعى ماقسات نە؟ حالىقتى ءدۇبارا قىلىپ، ويلاۋ  قابىلەتىنەن ايىرۋ ما؟.

– شەتەلدەن كەلگەن قازاقتارعا ازاماتتىق بەرۋدى بيلىك ءتۇرلى جولدارمەن توقتاتقانىنان حابارىڭىز بار شىعار؟

– شەتەلدەن قازاقتاردىڭ كوشىپ كەلۋ قارقىنى تاۋەلسىزدىك العان العاشقى جىلدارى جاقسى باستالدى. ەكىنشى تولقىنمەن 2001-2004 جىلدار ارالىعىندا كوپتەگەن وتباسى ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىنە كوشىپ كەلدى دەسەم قاتەلەسپەيمىن. كەيىن كوشى-قوندى سەنات پەن ءماجىلىستىڭ ءبىر اۋىزدان توقتاتىپ تاستاعانىنا تاڭ قالدىم. ولار ءۇشىن سىرتتان كەلگەن قازاقتان قورقۋدىڭ باستى سەبەبى جۇمىسپەن قامتۋ بولدى دەپ ويلايمىن. جەرگىلىكتى قازاقتاردى جارىتىپ الماي جاتىپ، سىرتتاعى قازاقتىڭ الەۋمەتتى جاعدايىن جاقسارتۋ بيلىك ءۇشىن «كوتەرە المايتىن شوقپاردى بەلىڭە بايلاۋمەن بىردەي».

جەر، باسپانا،  سۋ، جارىق، مەكتەپ، بالاباقشا دەگەن سياقتى الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋگە قابىلەتسىز شەندىلەر قانداستاردىڭ كەلۋىن توقتاتۋ ارقىلى بارلىق ماسەلەنى شەشەمىز دەپ ويلايتىن بولۋى كەرەك. مۇنىڭ سىرتىندا ءبىزدىڭ ەلدە قازاقتىڭ سانىن كوبەيتپەۋدى جوسپارلايتىن جاسىرىن ينستيتۋتتار بار سەكىلدى. ولاي دەپ ويلاۋىما بىرىنشىدەن كوشى-قوننىڭ توقتاۋى سەبەپ. ەكىنشىدەن، قازىر مەكتەپ قابىرعاسىندا وقىپ جۇرگەن 10 جاسار قىزدارعا جاپپاي ەكپە سالۋ باستالدى. بۇل ەكپەلەر قىزداردىڭ جاتىرىنا اسەر ەتەتىنى، بولاشاقتا بالا كوتەرە الماي قالاۋى مۇمكىن ەكەنىن ماماندار ايتىپ جاتىر. سوعان قاراعاندا ەلىمىزدە قازاق حالقىنىڭ سانىن ازايتقىسى كەلەتىن مەن ايتقان جاسىرىن كۇشتەر بار كۇش-جىگەرىمەن جۇمىس جاساپ جاتىر دەگەن ءسوز. جەرگىلىكتى ۇلت كوبەيسە، مونومەملەكەتكە اينالادى. مونومەملەكەت بولعان سوڭ، زاڭ، الەۋمەتتىك جاعدايلار وزگەرەدى ەمەس پە؟ سونى بولدىرتپاۋ ءۇشىن استىرتىن ۇيىمدار جۇمىس ىستەيتىن سياقتى. وسىنىڭ ار جاعىندا نە تۇر؟

سانىمىز از بولعان سوڭ، ءبىزدىڭ ءۇنىمىز جوعارىعا ەستىلمەيدى. باسىمىز قوسىلمايدى. سودان كەيىن بىزدە باعا دا تۇراقتامايدى. حالىق قالاي كۇن كورىپ جاتىر؟ ونىڭ ايلىعى قانشا؟ بالا-شاعاسىن قالاي اسىراپ جاتقانى ءبىر اللاعا ايان. ءبىر جەمقور ۇستالسا، ورنىنا ەكىنشى ءبىر جەمقور كەلەدى. جەمقورلىقپەن كۇرەسۋ كوميسسياسىنىڭ ءبارى دە جەمقورلىقتان قۇرالاقان ەمەس سياقتى كورىنەدى، ماعان...

– اڭگىمەڭىزگە راحمەت، دۋلات اعا

جۇمامۇرات  ءشامشى

Abai.kz