بۇگىن قر پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ جەتەكشىسى نۇرلان نىعماتۋلين قىزمەتىنەن بوساتىلدى. ازىرگە نۇرلان زايروللاۇلىنىڭ ورىنتاعىنا كىمنىڭ تاعايىندالاتىنى بەلگىسىز. دەگەنمەن بۇگىن قر ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى نۇرلان نىعماتۋليندى قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى رەتىندە تىركەدى.

نۇرلان زايروللاۇلىنىڭ وسى رەتكى  تاعايىندالۋى ەلىمىزدە ۇلكەن ساياسي وزگەرىستەر بولىپ قالۋىنىڭ نىشانى دەيتىن بولجامدار دا ايتىلۋدا. بەيرەسمي دەرەككوزدەرىنىڭ ايتۋىنشا، نىعماتۋليننىڭ ەندىگى «كرەسلوسى» ءماجىلىستىڭ سپيكەرلىگى-ءمىس. 

قازاقستانداعى الدىڭعى ۇشتىككە كىرەتىن ساياسي «فيگۋرانىڭ» قىزمەتتىك لاۋازىمىنىڭ تومەندەپ، دەپۋتات بولۋى نەنى اڭعارتادى؟ استاناداعى اق جاعالىلاردىڭ اراسىنداعى اۋىس-ءتۇيىستىڭ استارىندا نە جاتىر؟ ءبىز ساياساتكەرلەردىڭ پىكىرىن بىلگەن ەدىك.

راسۋل جۇمالى، ساياساتتانۋشى:

- نۇرگەلدى، شىنىمدى ايتسام، ءدال قازىر قانداي دا ءبىر بولجام جاساۋعا قيىن. اسىرەسە، ەلىمىزدە ورىن الىپ جاتقان كادرلىق ماسەلەلەردىڭ كوبىسى تۇسىنىكسىز بولىپ بارادى. نەگە قوياتىنىن، كىمدى قوياتىنىن، قالاي قوياتىنىن وزدەرى شەشىپ جاتادى. سوندىقتان كىمدى قاي جەرگە تاعايىندايمىن دەسە  بيلىكتىڭ ءوز قولىندا عوي. اۋەلگى قاتەلىك تە وسىندا جاتىر. بيلىك مۇنداي تاعايىنداۋلاردىڭ سەبەبىن اشىق ءتۇسىندىرۋ كەرەك. كىمدى نە ءۇشىن اۋىستىرىپ جاتقانىن حالىق ءبىلىپ وتىرۋى كەرەك. بىزدە جاسىرىن تۇردە جاسالادى. «قازانشىنىڭ ءوز ەركى، قايدان قۇلاق شىعارسا» دەگەن سياقتى عوي.  الەمدىك پراكتيكادا تاعايىنداۋلار اشىق جۇرگىزىلەدى. ال بىزدە استىرتىن جۇرگىزىلىپ جاتادى. سوندىقتان ءبىز مۇندا وترىپ الىپ، قۇمالاق اشقانداي بولامىز.

ەرمۇرات باپي، جۋرناليست، ساياسي شولۋشى:

- نۇرلان نىعماتۋليننىڭ اياق استىنان وسىلاي اۋىسۋىنىڭ استارىندا ەكى ماسەلە جاتۋى مۇمكىن. ءبىرىنشىسى - ءبىزدىڭ ەلدە بۇعان دەيىن ايتىلىپ جۇرگەن، «پارلامەنتتىك-پرەزيدەنتتىك» رەسپۋبليكاعا اۋىسۋى. ياعني بيلىكتىڭ ترانزيتتىك اۋىسۋ جۇيەسىنىڭ باستاپقى نىشاندارى بولۋى مۇمكىن.  نەگىزىندە، وسى بۇگىن-ەرتەڭ  نۇرلان نىعماتۋلين ءماجىلىستىڭ سپيكەرى ورنىنا سايلانا قالاتىن بولسا، وندا وسى «پارلامەنتتىك باسقارۋ» جۇيەسىنە اۋىسۋ جونىندەگى بولجام شىندىققا ابدەن جاناسادى دەپ ايتۋىمىزعا بولادى. ەكىنشىدەن، نىعماتۋليننىڭ پارلامەنتكە كەلۋىنە سوڭعى كەزدەگى ەلىمىزدە ورىن الىپ جاتقان جەرگە قاتىستى جاعدايلار، ودان كەيىن اقتوبەدەگى وقيعالار، جالپى قوعامداعى الەۋمەتتىك-ساياسي جاعدايدىڭ ۋشىعۋى سەبەپ بولۋى مۇمكىن. سونىمەن قاتار، بۇل جاعدايلاردىڭ بارلىعىنا قر پرەزيدەنت اكىمشىلىگى تاراپىنان قانداي دا ءبىر الدىن-الۋ العى-شارتتارىنىڭ جاسالماۋى، ناقتى ساراپتامالاردىڭ جۇرگىزىلمەۋى، مۇمكىن بولاتىن وقيعالاردىڭ، الدە ءبىر تولقۋلاردىڭ جورامالىنىڭ كۇنى بۇرىن جاسالماۋى دا نەگىزگى سەبەپتەردىڭ ءبىرى. سونداي-اق، كۇش كورسەتۋشى ورگاندارمەن اراداعى بايلانىستىڭ ءۇزىلۋى دەگەن سياقتى فاكتورلار نىعماتۋلليندى ورنىنان الىپ تاستاۋعا يتەرمەلەگەنى راس. مەن وسىنداي  ەكى ۆەرسيانى كورىپ وتىرمىن. ال ەگەر العاشقى بولجام تۋرا كەلەتىن بولسا، ارينە ىزمۇحامبەتوۆتىڭ قىزمەتى اۋىسادى. ول قايدا بارۋى مۇمكىن؟ بالكىم «نۇر وتانعا» باراتىن شىعار. ال ەندى نىعماتۋليننىڭ ورنىنا پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ جەتەكشىسى ەتىپ ىزمۇحامبەتوۆتى تاعايىنداي قويۋى ەكىتالاي جاعداي دەپ ويلايمىن. سەبەبى، ەلدەگى تولقۋلاردىڭ ءبارى باتىس جاقتان شىعىپ جاتقاندىقتان، ول لاۋازىمعا باتىستىڭ وكىلىن تاعايىنداۋ قيسىنسىز. كەرىسىنشە، قاراما-قارسى «كلانداردىڭ» وكىلىن، مىسالى وڭتۇستىك قازاقستان جاقتان نەمەسە ورتالىق قازاقستان جاقتان، ءتىپتى استانانىڭ قازىرگى اكىمى ادىلبەك  جاقسىبەكوۆتى قايتادان اكەلىپ تاعايىنداۋى دا عاجاپ ەمەس. ونى كورە جاتارمىز.

دوس كوشىم، ساياساتكەر:

- شىندىعىندا مۇنداي قىزمەتكەرلەردى اۋىستىرعاندا بەلگىلى ءبىر جوسپار بولۋى مۇمكىن. ونداي جوسپاردىڭ ءبىرى – ەلىمىزدەگى باسقارۋ جۇيەسىن اۋىستىرۋ. كوپتەن بەرى ايتىلىپ جۇرگەن «پارلامەنتىك باسقارۋ جۇيەسىنە» ءوتۋدىڭ، بيلىك ءترانزيتىنىڭ باستاپقى قادامى بولۋى دا مۇمكىن. ەگەر سولاي بولىپ، پارلامەنتتىڭ قۇزىرەتىن كۇشەيتەتىن بولسا، وندا سول جەردە پرەزيدەنتتىڭ سەنىم ارتاتىن وكىلى، ادامى بولۋى كەرەك. ويتكەنى ءبىز پرەزيدەنتتىك مەملەكەت بولايىق، پارلامەنتتىك مەملەكەت بولايىق ءبارى-ءبىر بيلىك ءبىر ادامنىڭ قولىندا قالادى. قازىرگى ءبىزدىڭ پارلامەنتىمىز - سول ورتالىققا باعىنىشتى پارلامەنت. سوندىقتان قانداي جۇەگە وتەتىن بولساق تا، ول فورمالدى تۇردە عانا بولاتىنى انىق. تەك قانا دەكاراتسيانىڭ وزگەرۋىن، قۇرىلىم اتىنىڭ وزگەرۋىن عانا كۇتۋگە بولادى. ال دەفاكتى -  بيلىك ەشقانداي وزگەرىسكە تۇسپەيدى. سەبەبى، قازىرگى بيلىك باسىنداعى ادامدارعا وسى جۇيە ىڭعايلى.

بىراق ەكىنشى ماسەلە بار. نىعماتۋليننىڭ بۇلاي بولىپ كەتۋى كۇتپەگەن جاعداي. شەتتەتىلۋ. وسىعان دەيىنگى قىزمەتتەرىنە قاراعاندا، پرەزيدەنت اپپاراتىنان بىردەن دەپۋتاتتىققا تومەندەتىلۋ بۇل – بيلىكتەن اقىرىنداپ شەتتەتىلۋى مۇمكىن دەگەن بولجام جاساۋعا بولادى. مۇمكىن، ءبىر نارسەلەرگە كىنالى بولىپ قالدى ما؟! كىم ءبىلسىن؟! قىزمەتىنىڭ سىنعا ۇشىراۋىنا بايلانىستى تومەندەۋى مۇمكىن. ال جاڭاعىداي جۇيەگە وتەتىن بولساق، وندا قازىر نىعماتۋلين كەڭەسشى بولىپ تۇرا-تۇرادى دا، كەيىننەن ول سپيكەرلىككە بىراق تاعايىندالۋى مۇمكىن ەدى. مەنىڭشە وسى جەرى تۇسىنىكسىز بولىپ وتىر.  بۇنداي جاعدايدى مەن ەسىمە تۇسىرە الماي وتىرمىن. راس، پرەزيدەنت اپپاراتىنىڭ باسشىسىن ءبىر كۇننىڭ ىشىندە قاراپايىم دەپۋتاتتار قاتارىنا قوسىلۋى، بۇرىن بولىپ پا ەدى؟ ەسىمدە جوق!

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz