قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنە قاراستى ءدىن ىستەر كوميتەتىنىڭ توراعاسى عالىم شويكيننىڭ ايتۋىنشا، قازاقستانداعى سالافيتتەردىڭ سانى 15 مىڭ ادامعا جەتكەن. اقتوبەدەگى وقيعادان كەيىن بۇل اعىمداعى ازاماتتارعا دەگەن كوزقاراس وزگەرىپ، قوعامدا ءتۇرلى پىكىرلەر ايتىلىپ جاتىر. ءتىپتى، «سول 15 مىڭ ءسالافيتتىڭ قانشاسى مەملەكەتتىك قىزمەتتە ءجۇر؟» دەگەن زاڭدى ساۋال قويىلا باستادى.

راس، ءبىر قاراعاندا سىرتقى ءپىشىن ارقىلى ىشكى سەنىمنىڭ قانداي ەكەنىن بىلۋگە بولاتىن شىعار. بىراق، بۇگىندە ساقال قويماي، شولاق شالبار كيمەي-اق ۋاحابيلىك تانىممەن ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قانشاما ادام بار؟. ولاردىڭ نەشەسى مەملەكەتتىك قىزمەتتە لاۋازىمدى مانساپ يەلەنىپ وتىر؟ بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرۋ وتە قيىن. سولاي بولا تۇرا، قاۋىپتىڭ قىر استىندا تۇرعانى ايقىن بايقالدى. ءبىزدىڭ ويىمىزشا ەندى مەملەكەت تاراپىنان كەشەندى زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلىپ، اۋىلدىق، اۋداندىق، وبلىستىق ءھام رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى شەنەۋنىكتىڭ شەكپەنىن كيىپ العان ۋاحابيستەر انىقتالۋى قاجەت. بۇل شارۋا جاسالماي مەملەكەتتىڭ قاۋىپسىزدىگىن ساقتاۋ مۇمكىن ەمەس. نەگە؟

بىرىنشىدەن، اقتوبەدەگى وقيعا مەملەكەتكە باستى قاۋىپ قايدان تونەتىنىن انىق كورسەتتى.

ەكىنشىدەن، ۋاحابيستەر – ساياسيلانعان اعىم.  ولار بەلگىلى ءبىر سىرتقى كۇشتەردىڭ جوباسىمەن، ارنايى تاپسىرمالارمەن جۇمىس ىستەيدى.

ۇشىنشىدەن، ءسالافيزمنىڭ جولىنا تۇسكەندەردىڭ ءبىرازى سيرياعا جيھاد جاساۋعا كەتكەنى بەلگىلى. ەندى ولار ءدال سونداي جيھادتى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ شاڭىراعىندا جاسامايدى دەي الاسىز با؟

تورتىنشىدەن، مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى سالافيت قازاقتىڭ عاسىرلار بويى قالىپتاسقان مۇسىلماندىعىنا شەكەسىنەن قاراپ، مەنسىنبەيدى. ياعني، الدىنا كەلگەن ءار ازاماتتى كاپىر دەپ قاراپ، استىرتىن ساياساتىن جۇرگىزە بەرەدى دەگەن ءسوز.

بەسىنشىدەن، ولار قازاق مۇسىلماندىعىنىڭ تۇسىنىگىن رەۆيزيالاۋ ارقىلى جىك تۋدىرۋدى ماقسات ەتەدى. ياعني، بۇل جىكتى مەملەكەتتىك قىزمەتتە وتىرىپ تۋدىرۋ حالىق نارازىلىعىن ورشىتەتىنى حاق.

التىنشىدان، ولار كەز-كەلگەن ماسەلەگە ۋاحابيلىك شابلونمەن قارايدى. ول «شابلوننىڭ» ۇشار شىڭى مۇسىلمان حاليفاتتىعىن قۇرۋ ەكەنى بەلگىلى. ەشكىم «سالافيتتەر سول حاليفاتتىقتى قازاق جەرىندە قۇرۋدى كوزدەمەيدى» دەي الماسى انىق.

جەتىنشىدەن، ءۋاحابيزمنىڭ زاردابى كەشەگى كوممۋنيستىك يدەولوگيا جۇرگىزگەن ۇلتسىزداندىرۋ ساياساتىنان دا اسىپ تۇسەتىنىن الەمدە بولىپ جاتقان وقيعالار دالەلدەپ بەردى.  ەگەر دە ءدال قازىر مەملەكەتتىك قىزمەتتى سالافيتتەردەن تازالاي الماساق، ولار مەملەكەتتىك يدەولوگيانى ءوز قولدارىنا الۋ قاۋپى ءتونىپ تۇر. مىسالى، وسمان يمپەرياسىنىڭ ىدىراۋىنا ۋاحابيلىك يدەولوگيا اسەر ەتكەن. ءدال سول سياقتى سالافيتتەر قازاق مەملەكەتتىلىگىن دە قۇردىمعا جىبەرۋ باعىتىندا جۇمىس جاساپ جاتۋى ابدەن مۇمكىن.

ەندى وسىمەن توقتاپ، اقتوبەدەگى وقيعاعا ورالايىق.

اقتوبە وبلىستىق ۇقك دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى نۇرلان قادىرباەۆتىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، وبلىستاعى سالافيتتەردىڭ جالپى سانى 1565-ءتى قۇرايدى ەكەن، ولاردىڭ 90-ى جيھادشىلار. سول اقتوبەدەگى 1565 ءسالافيتتىڭ جيىرماعا جۋىعى قارۋ اسىنعان كەزدە بۇكىل قازاقستاننىڭ شاڭىراعىن شايقالتىپ جىبەرە جازدادى. قۇداي ساقتاسىن، 15 مىڭ سالافي «اتقا قونسا» قازاقستان ءبىر كۇندە سيريانىڭ كەبىن كيۋى كادىك. سوندىقتان، ءبىزدىڭ قۇزىرەتتى ورگاندار سالافيلەردى قارجىلاندىراتىن ورتالىقتاردى دەرەۋ انىقتاۋى ءتيىس. ولارعا شەتتەن كەلەتىن كومەك بولسا، سونىڭ جولىن كەسىپ، ءوز ىشىمىزدە ۋاحابيلەردى قورعاپ-قورعاشتاپ وتىرعان لاۋازىمدى تۇلعالاردى تىزگىندەۋ كەرەك...

ءتۇيىن

اقتوبەدەگى وقيعا ەلىمىزدەگى العاشقى لانكەستىك ارەكەت ەمەس. بۇعان دەيىن لاڭكەستەر اتىراۋ، الماتى، اقتاۋ جانە تاراز قالالارىندا جارىلىستار جاساپ، ونداعان بەيبىت تۇرعىندى اجال قۇشتىردى. ءبىر قىزىعى، وسىعان دەيىن ءبىزدىڭ قۇقىق قورعاۋشىلار لاڭكەستەردىڭ كوزىن جويۋمەن عانا شەكتەلىپ كەلدى. ولاردىڭ ارتىندا كىمدەردىڭ تۇرعانىن انىقتاۋعا اسىققان جوق. ەندى مىنە، شاباقتاردى عانا ەمەس، شورتانداردى قارماققا ىلەر كەز كەلدى دەپ ويلايمىز. ءسىز نە دەيسىز؟

ءشارىپحان قايسار

Abai.kz