بارلىعى نەدەن باستالادى؟ ەگەر ءسىز ورتاشا ءبىلىمدى، كوپ جۇمىس جاسايتىن ادامداردىڭ ءومىر سالتىنا نازار اۋداراتىن بولساڭىز، ولاردىڭ بارلىعىنىڭ ءبىر جولدى تاڭدايتىنىن كورەسىز. ءسابي دۇنيەگە كەلەدى، ودان كەيىن مەكتەپكە بارادى. اتا-انا بالاسىنىڭ ساباعىنىڭ جاقسى بولعانىنا قۋانىشتى. مۇمكىن بالاسى كەيىن عىلىمي اتاققا قول جەتكىزەر، سودان سوڭ وزىنە قاۋىپسىزدىك پەن تىنىشتىق سىيلايتىن جۇمىس ىزدەيدى. اقشا تابا باستاعان سوڭ، باسقا ادامدارمەن ارالاسا باستايدى. ءوزىنىڭ ومىرلىك سەرىگىن تابادى، ونىڭ ارتى ۇيلەنۋگە اكەلەدى. ۇيلەنگەندەردىڭ ءومىرى عاجايىپ: ولاردىڭ ەكەۋى دە جۇمىس جاسايدى. تابىس ەكى جاقتان كەلەدى. ولار وزدەرىن جولى بولعان ادامدارداي سەزىنەدى. ولاردى جارقىن بولاشاق كۇتىپ تۇرعانداي-اق، ءۇي، كولىك، تەلەديدار، ت.ب. الماقشى بولادى. دەمالىسقا، ساياحاتقا شىعۋدى ارمانداپ، ومىرگە ءسابي اكەلۋدى جوسپارلايدى. باقىتتى شاق باستالادى. ال قارجىعا دەگەن قاجەتتىلىك وسە باستايدى.

بايىماۋدىڭ العىشارتى. تاباندى جۇمىس ىستەيتىن ادامنىڭ ءومىرى ستسەناري بويىنشا وتەدى. مىسالى، باقىتتى، ساۋاتتى جاس جۇبايلار ءوز ومىرلەرىن ءبىر تار بولمەنى جالداپ تۇرۋدان باستايدى. بۇرىن بۇل بولمەدە ءبىر-اق ادام تۇرسا، ەندى ەكەۋى تۇرادى. ءسويتىپ، ولاردا كىشكەنە بولسا دا ارتىق اقشانىڭ پايدا بولعانى تۇسىنىكتى بولادى، بۇرىن ءبىر ادام تۇراتىن قارجىعا ەندى ەكى ادامعا تۇرۋعا بولاتىندىعىنا كوزدەرى جەتەدى. اڭگىمە پاتەردىڭ تارلىعىندا. وسىدان كەيىن اقشا جيناۋ كەرەك دەگەن شەشىمگە كەلەدى. ۇلكەن ءۇي ساتىپ الۋدى، ۇرپاق ءسۇيۋدى ارماندايدى. ولاردىڭ تابىستارى كوبەيەدى، ءسويتىپ «ارمانداعان ءۇيىن» ساتىپ الۋعا بەل بايلايدى. وسىلايشا بۇلاردا مۇلىك سالىعى پايدا بولادى. سودان كەيىن جاڭا كولىك، جيھاز، تۇرمىستىق تەحنيكالاردى ساتىپ الادى. اقىرىندا پاسسيۆ بولىكتەردىڭ [اۆتور ءۇي، ماشينا، تۇرمىستىق زاتتاردى، ماتەريالدىق قاجەتتىلىكتى بايلىقتىڭ پاسسيۆ بولىگى دەپ اتايدى. رەد.] ءارتۇرلى شىعىنداردى تولەۋگە ء[ۇي كەپىلدىگىنىڭ تولەمى، كرەديتتىك كارتوچكالاردى جابۋ جانە ت.ب.] تولى ەكەنىن اڭعارادى. وسىدان كەيىن، ولار ەگەۋقۇيرىقشا تىربانۋمەن بولادى. دۇنيەگە بالا كەلەدى. اقشا ءۇشىن، ودان ءارى كوپ جۇمىس ىستەۋگە تىرىسادى. پروتسەسس قايتالانادى.

ءبىر كەزدە كورشىسى جاڭا زاتتار ساتىپ الۋعا شاقىرادى. مەرەكەگە بايلانىستى ارزان باعالارمەن تاۋارلار ساتۋ ناۋقانى ءجۇرىپ جاتقاندىعىن حابارلايدى. ء«بىرشاما ۇنەمدەۋگە بولادى»، – دەيدى. ولار ءوز-وزدەرىنە: «تەك كورۋگە بارايىق. بىراق ەشتەڭە دە ساتىپ المايمىز»، – دەپ سەرت بەرگەندەي بولعانىمەن، ۇيلەرىنە جاڭا نەسيەمەن ورالادى.

ساۋاتسىزدىق. مىنە، ماعان وسىنداي وتباسىلار ءجيى كەزدەسەدى. ولاردىڭ اتى-جوندەرى ءار ءتۇرلى بولعانىمەن قارجىلىق ديلەممالارى بىردەي جاعدايدا. «بىزگە قالاي كوپ اقشا تابۋعا بولادى، سونى ايتىپ بەرە الاسىز با؟»، – دەيدى. ولارعا قاشاندا كوپ اقشا قاجەت، ويتكەنى ولار اقشانى قالاي جۇمساۋ كەرەك ەكەنىن بەلمەيدى. شىندىعىندا، ولار ماسەلە اقشانىڭ قالاي تابىلۋىندا ەمەس، قولىڭداعى اقشانى قالاي وڭتايلى پايدالانۋدى بىلمەۋىندە ەكەنىن اڭعارمايدى.

ماسەلەنىڭ باستىسى مىنادا: ول – قارجىلىق ساۋاتسىزدىق. تابىستىڭ ءوسۋى – اقشا ماسەلەلەرىن سيرەك شەشەدى. پروبلەمالار قاشاندا اقىلدىڭ، وي-ءورىستىڭ كۇشىن قاجەت ەتەدى. مەنىڭ ءبىر جولداسىم قارىزى كوپتەرگە: «ەگەر سەن وتە تەرەڭگە تۇسكەنىڭدى بايقاساڭ، قازۋىڭدى توقتات»، – دەيتىن.

اينا كۇشى. بالا كەزىمدە اكەمنەن: «جاپوندىقتار ءۇشىن مىناداي ءۇش كۇش بار: قىلىش كۇشى، التىن كۇشى جانە اينا كۇشى»، – دەگەندى ءجيى ەستيتىنمىن. قىلىش – قارۋ كۇشىن بەينەلەيدى. التىن – اقشا كۇشىن بەينەلەيدى. «التىن كىمدەردىڭ قولىندا بولسا، زاڭداردى، ەرەجەلەردى سولار جاسايدى»، – دەگەن اقيقات ەسىڭىزدە بولسىن. مۇندا ۇلكەن شىندىق بار. اينا – ءوزىڭدى ءبىلۋ تۋرالى كۇش. جاپوندىق ناقىل بويىنشا ناق وسى ءبىلىم ەڭ مىقتى بيلىكتى بەرەدى.

ەگەردە مەن ايتقان وتباسىلار اينا كۇشىن قولدانسا، وندا وزدەرىنە «وسى زاتتىڭ قانداي ماعىناسى بار؟» – دەگەن سۇراقتى قويعان بولار ەدى. بىراق كوپشىلىك جاعدايدا ءوزىنىڭ ىشكى «دانالىعىنا» سەنۋدىڭ ورنىنا، ولار كوپشىلىكپەن بىرگە كەتەدى. جۇرت نە ىستەسە، بۇلار دا سونى ىستەيدى. ەرەكشەلەنۋدى جانە سۇراق قويۋدى، بىلەتىن جاننان سۇراۋدى قالامايدى. اينا قاشاندا شىندىقتى كورسەتەدى.

بايلىقتىڭ جاۋى. كوپشىلىكتىڭ قولداناتىن «تاۋەكەلدىككە ۇرىنبا!» دەگەننىڭ نەگىزگى استارىندا ۇرەي جاتىر. بۇل ءسوز قاي سالادا بولماسىن قولدانىلادى. مىسالى: سپورتتا، ادامداردىڭ قارىم-قاتىناسىندا، مانساپتا، قارجىدا. كۇلكى بولۋدان قورقۋ – وزگەدەن ەرەكشەلەنبەۋگە ماجبۇرلەيدى. كوپتەگەن قارجىلىق قيىندىقتار جۇرت نە ىستەسە، سونى ىستەۋدىڭ سالدارىنان تۋىندايدى. سوندىقتان، ايناعا قاراپ، قورقىنىش پەن ۇرەيگە بوي بەرمەي، ءوزىڭنىڭ ىشكى دۇنيەڭە، ءوز داۋسىڭا قۇلاق سالۋدىڭ ارتىقشىلىعى جوق. بايلىقتىڭ نە ەكەنىن اركىم ءوزى ءۇشىن انىقتايدى. ەش ۋاقىتتا اقشا كوپ بولمايدى.

دەرەككوزى: «الاۋينفورم»

Abai.kz