قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى عىلىم كوميتەتىنىڭ ميكروبيولوگيا جانە ۆيرۋسولوگيا ينستيتۋتىنىڭ باس ديرەكتورى – قازاقستان رەسپۋبليكاسى عىلىم مەن تەحنيكا سالاسىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، «قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى، بيولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، اكادەميك امانكەلدى قۇربانۇلى سادانوۆپەن "ەگەمەن قازاقستان" گازەتىنىڭ ءتىلشىسى سۇحبات جۇرگىزىپتى. ءبىز وقىرمان نازارىنا سول اڭگىمەنى تولىقتاي ۇسىنۋدى ءجون ساناپ وتىرمىز.

– امانكەلدى قۇربانۇلى، ەلىمىزدىڭ عىلىمىندا ويىپ تۇرىپ العان ءوز ورنى بار ينستيتۋت بۇگىنگى تاڭدا سالا بويىنشا قاي باعىتقا باسىمدىق بەرىپ، كۇش جۇمساپ كەلەدى؟

– قازاقستان قوعامى، عىلىم وركەندەپ جاتىر بىراق ونىڭ ناتيجەسى ءالى بايقالمايدى، ونىڭ قىزىعىن حالىق قاشان كورەدى دەگەن سەكىلدى دەگەن ءدۇدامال ويدان ءالى دە ارىلا قويعان جوق. سوعان قاراماستان عىلىم – ءوندىرىستى دامىتاتىن ۇلكەن كۇشكە اينالىپ كەلەدى. جاڭا تەحنولوگيا مەن وزىق تەحنيكا، گەندىك ينجەنەريا مەن بيوتەحنولوگيا جەتىستىكتەرى ءومىر ءسۇرۋ داعدىلارىن جەڭىلدەتۋگە، ءتىپتى وركەنيەتتى وزگەرتۋگە قابىلەتتى ەكەنىن دالەلدەدى. بۇل تۋرالى ەلباسىمىز ن.نازارباەۆتىڭ «5 ينستيتۋتتىق رەفورمانى جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا 100 ناقتى قادام» – ۇلت جوسپارىندا ەگجەي-تەگجەيلى ناقتىلاندى. سول سەبەپتى عىلىمي جاڭالىقتار ەل ەكونوميكاسىن العا سۇيرەيتىن نەگىزگى كۇشكە اينالۋى كەرەك-اق. وسىعان وراي، ينستيتۋتتىڭ عالىمدارى قوعامنىڭ الەۋمەتتىك سۇرانىستارىنا جاۋاپ بەرە الاتىن زاماناۋي تەحنولوگيالاردى پايدالانا وتىرىپ، مەديتسينا، اۋىلشارۋاشىلىعى مەن قورشاعان ورتانىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن شەشۋگە ارنالعان جاڭا وتاندىق بيوپرەپاراتتار ءوندىرىپ شىعارىپ، ونى اتالعان سالالار بويىنشا كەڭىنەن قولدانۋ ۇستىندە.

وزىڭىزگە ءمالىم، ەلىمىزدىڭ نەگىزگى ەڭ باستى سالالارىنىڭ ءبىرى اۋىلشارۋاشىلىعى، ونىڭ ىشىندە، سوڭعى جىلدارى مەملەكەت تاراپىنان مالشارۋاشىلىعىنا اسا كوڭىل ءبولىنىپ وتىر. اۋىلشارۋاشىلىق مالدارىن، اسىرەسە، ءسۇتتى ءىرى قارانى قۇنارلى ازىقتاندىرۋ ەڭ ماڭىزدى ماسەلە بولىپ تابىلادى. سونداي-اق، مال ونىمدىلىگىن ارتتىرۋدىڭ ماڭىزدى شارتتارىنىڭ ءبىرى ازىقتاندىرۋدىڭ قىسقى ۇلگىسىن جازدىق ۇلگىگە بارىنشا جاقىنداتۋ بولىپ تابىلاتىندىعى ءمالىم. سوندىقتان دا شارۋالار ءۇشىن قۇنارى مەن قۋاتى جوعارى پىشەندەمە مەن سۇرلەم سياقتى مال ازىعىن پايدالانۋ اسا قاجەت. سول سەبەپتەن، ءبىزدىڭ «كازبيوسيل» پرەپاراتىنىڭ قازىرگى تاڭدا نارىقتاعى ۇلەسى 80 پايىزعا جەتتى. بۇل بيوپرەپاراتتى قازاقستاننىڭ 12 وبلىسىنداعى مال شارۋاشىلىعى قوجالىقتارى بەلسەندى تۇردە ءوز وندىرىستەرىندە قولدانۋدا. تەك سوڭعى ەكى جىلدىڭ وزىندە وسى بيوكونسەرۆانتتى قولدانۋ بويىنشا شامامەن 3,0 ملن توننا سۇرلەم مەن پىشەندەمە دايىندالعان.

– بۇل پرەپاراتتاردىڭ وندىرىستىك تيىمدىلىگى تۋرالى نە ايتۋعا بولادى؟

– ادەتتە، اۋىلشارۋاشىلىق مالدار 100 پايىز تولدەگەنمەن، وسە كەلە ونىڭ 60-70 پايىزى عانا ءتىرى قالادى. وعان بىرنەشە سەبەپتەر بار. سول سەبەپتەردىڭ ءبىرى تولدەردىڭ ارالاس ىشەك ينفەكتسيالارىنىڭ اسەرىنەن ءار ءتۇرلى اۋرۋلارعا شالدىعۋى. وسىعان وراي، ينستيتۋت عالىمدارى ىشەك ينفەكتسيالارىنا قارسى كەڭ اۋقىمدى «پوليلاكتوۆيت» پروبيوتيگىن وندىرىسكە ەنگىزدى. بۇل پرەپارات جاس ءتولدىڭ اعزاسىنداعى پاتوگەندى جانە شارتتى پاتوگەندى ميكروورگانيزمدەردىڭ ءوسۋىن تەجەيدى، ناتيجەسىندە ورگانيزمدەگى يممۋندىق جۇيەنىڭ فۋنكتسياسى ارتادى. اتاپ ايتساق، كوليباكتەريوز، سالمونەللەز، نيۋكاسل سياقتى اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋدا جانە ەمدەۋ بارىسىندا وسى پرەپاراتتىڭ تيىمدىلىگىنىڭ جوعارى ەكەنى دالەلدەندى. اۋرۋدى الدىن الۋ ءۇشىن «پوليلاكتوۆيت» پرەپەراتىن جاڭادان تۋعان ءتولدى قورەكتەندىرۋدەن 10-15 مينۋت بۇرىن، ءۇش كۇن قاتارىنان 50 مل-دان بەرسە، ىشەك ينفەكتسيالارىنا ءتوزىمدى بولىپ، ناتيجەسىندە ءتول باسى 100 پايىز ساقتالادى.

– قازىر حالىقتىڭ قۇلاعى بازارلاردا ساتىلاتىن مالدىڭ سالماعىن اتتىرۋ ءۇشىن بەلگىسىز ءبىر پرەپاراتتاردى ينە ارقىلى ەگەدى ەكەن دەگەن اڭگىمەگە ۇيرەندى. وتىرىك ەمەس…

– اۋىل ادامىنىڭ، جالپى قازاقتىڭ قۇلاعىنا جاعىمسىز ەستىلەتىن اڭگىمە ەكەن، شىندىق بولار… بورداقىلايتىن مالداردىڭ سالماعىن ارتتىراتىن، مال ازىعىنا قوساتىن «بەنتوباك» اتتى بيولوگيالىق پرەپاراتىمىز بار. بۇل پرەپاراتتىڭ ەرەكشەلىگى، پرەپارات قۇرامىنداعى باكتەريالار ءىرى ساباقتى مال ازىقتارىن تولىقتاي قورىتۋ ارقىلى، قوسىمشا سالماق جيناۋىنا ىقپال ەتەدى. سونىمەن قاتار، ازىقتاندىرۋ ۇردىسىندە تۋىندايتىن اتسيدوز، كەتوز اۋرۋىنىڭ الدىن الادى. ماسەلەن، وسى پرەپاراتتى مال ازىعىنا قوسىپ بەرگەن جاعدايدا، ءاربىر مال ورتا ەسەپپەن تاۋلىگىنە 600-800 گرامم سالماق قوسادى. قالعانىن ءوزىڭىز ەسەپتەي بەرىڭىز… قازىر قىزىلوردا، قوستاناي، الماتى، اقمولا، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستارىندا مال بورداقىلاۋشىلار بىزگە كەلىپ، اتالعان وسى پرەپاراتىمىزدى ساتىپ الۋدا.

– ادامزاتتىڭ دا جان-جانۋاردىڭ دا قورەكتەنەتىن ازىعى ءبارى-ءبارى توپىراققا بىردەن-ءبىر بايلانىستا ەكەنىن جاقسى بىلەمىز. قازاقستاندا جەر كوپ بولعانمەن ەگىن ەگەتىن، جەم-ءشوپ دايارلايتىن، كوكسوك وندىرەتىن ءبىر پلانتاتسيا عوي. وعان قانشاما جىل حيميالىق تىڭايتقىشتاردى اياۋسىز شاشىپ كەلدىك. زياندى جاعىن بىلە تۇرىپ ەسكەرمەدىك. قازاقتىڭ توپىراعىن ساۋىقتىرۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك، وسى ورايدا ءسىزدىڭ ينستيتۋتىڭىز قانداي ارەكەت جاساپ وتىر؟

– وتە دۇرىس بايقاعانسىز. جاسىراتىنى جوق، ەگىن القاپتارىنداعى توپىراقتىڭ قۇنارلى قاباتى، ياعني قاراشىرىكتىڭ مولشەرى وتە تومەندەپ كەتتى.وعان اۋىسپالى ەگىس جۇيەسىنىڭ ساقتالماۋى، سۋعارۋ تالاپتارىنىڭ بۇزىلۋى، مينەرالدىق تىڭايتقىشتاردىڭ ءجيى بەرىلۋى نەگىزگى سەبەپكەر بولىپ وتىر.

قازىرگى زاماندا ءبىز سول مينەرالدىق تىڭايتقىشتاردى الماستىراتىن بيولوگيالىق پرەپاراتتار جاساپ شىعارىپ جانە ونى وندىرىستە كەڭىنەن پايدالانىپ وتىرمىز. بۇل پرەپارات «ريزوۆيت-اكس» دەپ اتالادى. بۇرشاق تۇقىمداس وسىمدىكتەردىڭ ءدانىن سەبەر الدىندا اتالعان بيوپرەپاراتپەن وڭدەپ بارىپ سەپكەن جاعدايدا ءونىمى 33-35 پايىزعا دەيىن ارتادى، ياعني بۇل ورتاشا تۇسىمگە قوسىمشا استىق جيىنىنىڭ گەكتارىنا 5-7 تسەنتنەرىن بەرەتىنىن كورسەتەدى. «ريزوۆيت-اكس» بيوپرەپاراتىنىڭ قۇرامىنداعى تۇينەك باكتەريالار اۋاداعى ازوتتى وسىمدىك تامىرىنا ءسىڭىرىپ، ازوتپەن قورەكتەندىرىپ قانا قويماي، توپىراقتا ءار گەكتاردا 200-300 كيلوگراممعا دەيىن بيولوگيالىق تازا ازوت جيناقتايدى. دەمەك، بۇرشاق تۇقىمداس وسىمدىكتەردەن كەيىن اۋىسپالى ەگىستىكتە ەگىلەتىن اۋىلشارۋاشىلىق داقىلداردىڭ ازوتقا دەگەن قاجەتتىلىگىن كەمىندە 2-3 جىلعا دەيىن قاناعاتتاندىرادى، ياعني مينەرالدىق ازوت تىڭايتقىشتارىن پايدالانباي-اق جوعارى ءونىم الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

ال ەندى مينەرالدى فوسفور تىڭايتقىشىنا كەلسەك، مەجەلى ءونىم الۋ ءۇشىن جىل سايىن ەگىن القاپتارىنا گەكتارىنا ورتا ەسەپپەن 150-200 كيلوگرامم مولشەرىندە بەرىلەدى. مۇنداعى ەسكەرەتىن جايت، مينەرالدى فوسفور تىڭايتقىشتارمەن وسىمدىكتەردى قورەكتەندىرگەندە قۇرامىنا بايلانىستى ءارتۇرلى اسەر ەتەدى. اسىرەسە، توپىراققا ەنگەننەن سوڭ فوسفاتتار ولارمەن حيميالىق رەاكتسيالارعا تۇسەدى، بۇنىڭ سالدارىنان وسىمدىكتەر ولاردىڭ از بولىگىن عانا ءوز بويىنا سىڭىرە الادى، ال نەگىزگى بولىگى وسىمدىكتەر سىڭىرە المايتىن تۇرلەرىنە اينالىپ كەتەدى.

مىسالى، ءبىر ۆەگەتاتسيالىق كەزەڭدەگى، قۇرامىندا فوسفور مولشەرى وتە جوعارى قوس سۋپەرفوسفاتتىڭ وسىمدىكتەرگە ءسىڭىرىلۋ كوەففيتسيەنتى 8-10 پايىزدى عانا قۇرايدى، قالعان 90-92 پايىزى جىل سايىن توپىراقتا «قاجەتسىز» قور بولىپ جينالا بەرەدى. ناتيجەسىندە، توپىراقتا قورەكتىك ەلەمەنتتەردىڭ تەپە-تەڭدىگى بۇزىلادى.

ەندى وسى ماسەلەگە بايلانىستى، مەن سىزگە تاعى ءبىر جاڭالىقتىڭ شەتىن شىعارايىن، ءبىز فوسفوردىڭ كۇردەلى، وسىمدىك سىڭىرە المايتىن تۇرلەرىنەن وسىمدىكتەر تەز وڭاي سىڭىرە الاتىن تۇرلەرىنە اينالدىرا الاتىن، جوعارى بەلسەندى ءفوسفاتسىڭىرۋشى (فوسفاتموبيليزدەۋشى) باكتەريالاردىڭ نەگىزىندە باكتەريالدىق بيوپرەپارات ازىرلەپ، جاساپ شىعاردىق. اتالعان بيوپرەپاراتتى قولدانعاندا توپىراقتاعى كوپ جىلدار بويى جينالعان فوسفوردىڭ ەرىمەيتىن تۇرلەرىن 20-30 پايىزعا دەيىن وسىمدىككە قولايلى، ءارى ءسىڭىمدى تۇرىنە اينالدىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل كوزگە كورىنبەيتىن قۇبىلىس. عاجاپ ەمەس پە؟ ديقانعا دا كەرەگى سول ەمەس پە، ايتىڭىزشى؟

– وندىرىسكە اۋاداي قاجەت «ىسكەر» ميكروبتاردىڭ دۇنيەگە كەلۋى مەن تاراتىلۋى، ەگىستىك القابى مەن داقىلدارعا تيگىزەر اسەرى جايىندا ايتساڭىز؟

– ءبىزدىڭ ينستيتۋتىمىزدا ميكروورگانيزمدەردىڭ وندىرىستىك شتاممدارى ساقتاۋلى تۇر. سول ميكروبتاردى ءوسىرىپ ءوزىمىزدىڭ زاۋىتىمىزعا جىبەرەمىز. «ونەركاسىپتىك بيوتەحنولوگيا» ميكروبيولوگيالىق زاۋىتى بيولوگيالىق جانە مەديتسينالىق پرەپاراتتارىن شىعاراتىن قازىرگى تالاپتارعا ساي جوعارى تەحنولوگيالىق جابدىقتارمەن جابدىقتالعان. كاسىپورىن جىلىنا ينستيتۋت قىزمەتكەرلەرى ازىرلەگەن 7 بيوپرەپاراتتىڭ 40-50 تونناسىن جاساپ شىعارادى. اۋىل شارۋاشىلىعى مەن قورشاعان ورتاعا ارنالعان بيوپرەپاراتتاردىڭ وندىرىستىك تسيكلى ۇزدىكسىز جىل ون ەكى اي ءجۇرىپ وتىرادى.

ءوزىمىز جاساپ شىققان «فيتوباتسيرين» بيولوگيالىق پرەپاراتىمىز تۋرالى ءدال وسى جەردە ايتىپ وتەيىن. اۋىلشارۋاشىلىعىندا تۇيەجوڭىشقا مەن جوڭىشقا وسىمدىكتەرىنىڭ ونىمدىلىگىنىڭ تومەندىگى. ونىڭ سەبەبى تۇقىمنىڭ سىرتقى قابىعىنىڭ وتە قاتتى بولۋىندا. وسى سەبەپتەن ەگىلگەن جوڭىشقا مەن تۇيەجوڭىشقا تۇقىمىنىڭ تەك 20-30 پايىزى عانا ءونىپ شىعاتىندىقتان،ەگىستىكتىڭ 1/4 بولىگى بوس قالىپ جاتاتىندىعى دا ءجيى كەزدەسەدى. تۇقىمدىق ءداندى سەبۋ الدىندا وسى بيوپرەپاراتپەن وڭدەگەندە، اتالعان داقىلداردىڭ شىعىمدىلىعى 80-90 پايىزعا دەيىن ارتادى. ياعني، بۇعان دەيىنگى سەبىلگەن جوڭىشقا تۇقىمىنىڭ قالىپتى نورماسى گەكتارىنا 18-20 كەلى بولاتىن بولسا، وڭدەۋدەن وتكەننەن كەيىنگى نورماسى 8-10 كەلىگە ازايۋىنا مۇمكىندىك جاسايدى.

– حيميالىق تىڭايتقىشتاردىڭ ادام اعزاسىن بۇزىپ ءتۇرلى كەسەلدەرگە شالدىقتىراتىنى كوپشىلىككە بۇرىننان ءمالىم دە بەلگىلى جايت. ءسىز ايتىپ وتىرعان ەكولوگيالىق تازا بيولوگيالىق-ميكروبتارىڭىزدان سوڭ تەك قانا توپىراق قانا ەمەس، ادام اعزاسى دا ساۋىعادى دەپ باتىل تۇجىرىم جاساۋعا بولا ما؟

–جاراتىلىستا قورشاعان ورتانىڭ ءبارى دە ءبىر-بىرىمەن تىعىز بايلانىستا عوي. ينستيتۋت عالىمدارى جۇرگىزگەن زەرتتەۋلەردىڭ ىشىندەگى توپ جارعان جاڭالىقتاردىڭ ءبىرى – تەرى اۋرۋلارى (زەڭ) مەن ۆيرۋسقا قارسى كەڭ اۋقىمدى جاڭا وتاندىق مەديتسينالىق جاقپا ماي دايىندالۋى. قازاقستاندا ءبىر ءدارىنى شىعارۋ ءۇشىن 20-30 جىل ۋاقىت كەتەدى، ال ءبىز ازعانتاي ۋاقىت مەرزىمىندە، ياعني، سوڭعى 10 جىلدا «ميكروبتار ايقاسىنىڭ» ارقاسىندا زەڭ اۋرۋلارىنا قارسى كەڭ اۋقىمدى مەديتسينالىق پرەپارات جاساپ شىعاردىق. ميكروبتان باستاپ تاۋار بەلگىسىنە دەيىن العان پاتەنتىمىز دە بار. قازاقستان دارىگەرلەرىنىڭ مالىمەتتەرىنە جۇكتەنسەك، ەلىمىزدەگى ءاربىر 4-ءشى ادام زەڭ اۋرۋىنا شالدىعادى ەكەن. ونى جازۋ ءۇشىن شەتەلدەن شامامەن 4-5 مىڭ تەڭگە تۇراتىن دارىلەر ءتۇرىن ساتىپ الىپ جاتادى. ال، ءبىزدىڭ پرەپارات ولاردان الدە قايدا ارزان جانە ءتيىمدى. وعان دالەل، شەتەلدىك دارىلەردىڭ ەمى 20 كۇنگە دەيىن سوزىلاتىن بولسا،ءبىزدىڭ پرەپاراتپەن ناۋقاس ءبىر اپتانىڭ ىشىندە ەمدەلىپ شىعادى. قازىر ءبىزدىڭ دارىمىزبەن ءۇشىنشى كەزەڭ بويىنشا 600 ادام سىناقتان وتۋگە ءتيىس، ونىڭ 530-ى بۇگىنگى كۇنى سىناقتان ءوتتى. قالعان 70 ادام سىناقتان وتكەننەن كەيىن ءدارى دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك دامۋ مينيسترلىگىنە تىركەلۋگە جىبەرىلەدى دە، ودان سوڭ ەلىمىزدىڭ ءدارىحانالارىنا تۇسە باستايدى… كەلەشەك، 21-عاسىر ميكروبيولوگيا عىلىمىنىڭ داۋىرلەيتىن زامانى ەكەنىن كوپشىلىك ءالى دە سەزىنبەي وتىرعان سىڭايلى. تابيعات ءبىر ميكروبتى تۋدىرادى، ەكىنشى پايدا بولعان ميكروب وعان قارسى ارەكەت جاسايدى. مۇنى ميكروبتىڭ ميكروبقا قارسى ءىس-قيمىلى دەسەك تۇسىنىكتى بولار. ميكروبيولوگيا – تۇڭعيىعى شەتسىز، شەكسىز وتە ۇلكەن دە تەرەڭ عىلىم.

– بۇل ايتقانىڭىزبەن كەلىسپەسكە شارامىز جوق. ونىڭ ۇستىنە بۇگىنگى اڭگىمەڭىزدەن سوڭ شەگىنەرگە دە جول دا قالمادى. دەيتۇرعانمەن، ءبىزدىڭ رەسپۋبليكامىزدىڭ توپىراق قۇرامى بارلىق جەردە بىردەي ەمەس قوي. مىسالى، ەلىمىزدە توپىراق قۇرامى مينەرالدى تىڭايتقىشتاردىڭ قاتىسىنسىز ياعني ءتۇرلى جاعدايدا بۇزىلعان ايماقتار بار ەمەس پە؟

– وسى جايىندا وزىمدە ايتايىن دەپ وتىرمىن. ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ باتىس وڭىرىندە – اتىراۋ، ماڭعىستاۋ، اقتوبە، قىزىلوردا جانە باتىس قازاقستان وبلىستارىندا مۇناي وندىرىلەدى. ارينە، مۇنايدى ءوندىرۋ مەن وڭدەۋ جۇمىستارىنىڭ مۇنداي قارقىن الۋى قورشاعان ورتانىڭ، اسىرەسە، توپىراق پەن سۋدىڭ لاستانۋىنا اكەلىپ سوعاتىنى بەلگىلى. جوعارىدا اتالعان باتىس قازاقستان وڭىرىندە مۇناي جانە مۇناي ونىمدەرىمەن لاستانعان توپىراقتىڭ اۋماعى بۇگىنگى كۇنى 1 ملن گەكتاردان اسىپ وتىر. حيميالىق پرەپاراتتارمەن ونى تازالاۋ ءتيىمسىز. وسىعان وراي، ينستيتۋت مۇنايمەن لاستانعان توپىراقتى ميكروبيولوگيالىق تاسىلمەن تازارتۋعا ارنالعان تيىمدىلىگى جوعارى «باكويل-KZ» باكتەريالدى پرەپاراتىن ازىرلەپ شىعاردى. پرەپاراتتىڭ نەگىزگى قۇرامى باتىس قازاقستاننىڭ تابيعي-كليماتتىق جاعدايىنا بەيىمدەلگەن توپىراقتاردان ءبولىنىپ الىنعان جوعارى بەلسەندى مۇنايدى توتىقتىراتىن باكتەريالاردان تۇرادى. پرەپاراتتى وندىرىسكە ەنگىزۋ ناتيجەسىندە توپىراقتاعى مۇناي قۇرامى 98 پايىزعا دەيىن تومەندەدى. وتاندىق بيوپرەپاراتتاردى قولدانۋ ارقىلى مۇناي جانە مۇناي ونىمدەرىنەن توپىراقتى تازارتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسى جاسالدى. جالپاق تىلمەن ايتقاندا، وسى پرەپاراتتاعى ميكروبتاردىڭ جەيتىن تاماعى – مۇناي! مىنە، ميكروبيولوگيانىڭ كۇشى.

– سوندا مۇناي قايدا كەتەدى؟

– مۇناي ىدىراپ، سۋ مەن قومىرقىشقىل گازىنا اينالادى. ول تاڭعاجايىپتى تۋدىرىپ وتىرعان ءبىزدىڭ الگى «باكويل-كZ» دەگەن بيوپرەپاراتىمىز. مۇنايشىلارىمىزدىڭ ءبىزدىڭ ينستيتۋتتىڭ عالىمدارىنا ايتار العىستارى شەكسىز…

– اڭگىمەڭىزگە راحمەت.

اڭگىمەلەسكەن

تالعات ءسۇيىنباي

الماتى