شيرەك عاسىر بىزدەن باسقا ەشكىم تاۋەلسىز ەل بولماعانداي لەپىرىپ كەلەمىز. ەش ناتيجەسىز، بوس كوكۋ. شىندىعىندا ءبىز تاۋەلسىزدىك العان جوقپىز، دالادا قالعان سوڭ امالسىز «تاۋەلسىزبىز» دەپ جاريالاي سالدىق. ساناعا اسەر ەتەتىن، ەرەكشە، ناعىز ازاتتىق دەگەننىڭ ءمانىن سەزىنبەي قالدىق. سوندىقتان بولار، كوپ قازاق كەڭەس كەزىنىڭ «مامىراجاي» تىرلىگىن اڭسايدى. «تاماق توق، كويلەك كوك» بولاتىن. باي، كەدەيدىڭ ارا جىگى بىلىنبەيتىن. بىلىنەتىن، بىراق بىلدىرتپەيتىن...

عايىپتان پايدا بولعان تاۋەلسىزدىك قازاققا نە بەردى؟

جۇمىسسىزدىق.

قىمباتشىلىق.

الەۋمەتتىك جىكتەلۋ.

ءدىني جىكتەلۋ.

ناداندىق. ەڭ قاۋىپتىسى وسى.

ناداندىق بارلىق سالادا كورىنىس بەرەدى. بيلىكتە، بيزنەستە، عىلىمدا، مادەنيەتتە، ءدىني ۇستانىمدا.

ناداندىق دەگەنىمىز كەيبىرەۋلەر ويلاعانداي ءارىپ تانىماۋ، وقي، جازا بىلمەۋ ەمەس، ناداندىق-كوڭىل كوزىنىڭ سوقىرلىعى. نە ءبىر، فيلوسوفيانى جاتقا سوعاتىن، عىلىمي ىزدەنىستەردە جەتىستىكتەرگە جەتىپ جۇرگەن، جاراتىلىستانۋ-دۇنيەاۋي ءپالساپانىڭ مايىن ىشكەن عۇلامار جەتكىلىكتى. بىراق، قايسىسىنىڭ پىكىرى ومىردە پايداعا جاراپ جاتىر؟ ەشقايسىسىنىڭ دەپ باتىل ايتا الامىن. مۇنىڭ باستى سەبەبى ناداندىقتا جاتىر. بەلگىلى ءبىر كەزەڭدە شەشىمدى بولىپ كورىنۋى نەمەسە كورىنگەن بولۋى مۇمكىن. بىراق، قازاق ءۇشىن، قازاق ەلى ءۇشىن قاعيدا بولىپ قالعان بىرەۋىن بىلسەڭىز، ايتىپ جىبەرىڭىز. سىزدىكى دۇرىس بولۋ كەرەك، سەبەبى، بىلەتىنىم – ءبىر، بىلمەيتىنىم – توقسان توعىز. مەندە سول كوپ ناداننىڭ ءبىرىمىن عوي.

ناداندىق «قاعىنان جەرۋدەن» باستاۋ الادى. جاڭاعى مەن ايتقان عۇلامالار ىزدەنىس ۇستىندە كوپتەگەن ەڭبەكتەر وقيدى، زەرتتەيدى. وزگە تىلدە، وزگە ەلدىڭ ءوزى سياقتى عالىمىنىڭ جازعانىن ءبىلىم، عىلىم دەپ ەسەپتەيدى. سەبەبى، ولار «قازاق حالقىندا جازۋ-سىزۋ بولماعان، ساۋاتسىز بولعان» دەگەن «وقۋدان» وتكەن. ءسويتىپ، قازاقتىڭ دالالىق فيلوسوفياسىنان، ۇلتتىق تانىم-تۇيسىگىنەن اجىراپ قالدى. ءوز تەگى ءۇشىن «ۇيالۋ»، جەك كورۋ، جيىركەنىش باستالدى. ۇرپاق اۋىسقان ساتتەن باستاپ، بۇل زاڭدىلىققا اينالدى.

وسى ناداندىقتىڭ كەسىرىنەن شيرەك عاسىر بويى كوبىك اۋىزدانىپ لەپىرىپ كەرى كەتىپ بارامىز.

ناداندىقتىڭ كەسىرىنەن – دىندە جىككە بولىندىك.

ناداندىقتىڭ كەسىرىنەن – ادامشىلىق قاسيەتتەن ايىرىلىپ، اعايىن-تۋىس اراسى اشىلىپ كەتتى.

ناداندىقتىڭ كەسىرىنەن – باسەكە، بايلىق قۋ باستالىپ، ەكونوميكالىق توقىراۋعا ۇشىرادىق.

ناداندىقتىڭ كەسىرىنەن – جۇمىسسىزدىق پايدا بولدى.

ەڭ سوراقىسى ناداندىقتىڭ جوعارىدا، بيلىكتەن قولداۋ تابۋىندا بولىپ وتىر.

ال. ەندى نە ىستەيمىز؟

قازاقتا «بۇلاق باسىنان تۇنادى» دەگەن ءسوز بار. بۇلاقتىڭ باسى قايدا؟

مەنىڭ ويىمشا بۇلاقتىڭ باسى – حالىق. بىراق، قازاق، ءسوزىمنىڭ باسىندا ايتقانىمداي، ناعىز تاۋەلسىزدىكتىڭ، شىن ازاتتىقتىڭ ءدامىن سەزىنگەن جوق. كەرىسىنشە، «مۇنداي تاۋەلسىزدىگىڭنىڭ...» دەپ جۇرگەندەر جەتكىلىكتى.

مەڭدىباي ىزتۇرعانۇلى

Abai.kz