وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا اۋىلشارۋاشىلىق سەكتورى قارقىندى دامىعان. سونىڭ ىشىندە اۋىلشارۋاشىلىعىنىڭ ءبىر سالاسى سانالاتىن مال ورىستەرىنىڭ دە كۇيى كەلىپ تۇرعاندىعى تۋرالى وسىعان دەيىن حابارلاعان ەك.

ءشولدi ايماقتىڭ جەم-ءشوپ شارۋاشىلىعىن دامىتۋدا كوپ قاراجات قاجەت ەتپەيتiن شارالاردىڭ بiرi – جايىلىم جۇيەسiن ەنگiزۋ. بۇل شارانى iسكە اسىرۋدىڭ جولى – مال جاياتىن جەردi ماۋسىمعا سايكەس كەزەكتەستiرiپ وتىرۋ. بۇل بەلگiلەنگەن تاناپتار مەن ورiستەردi دەمالدىرۋ ءۇشiن تيiمدi. بiزدiڭ اتا - بابالارىمىز جىلدىڭ ءتورت مەزگiلiندە دە كوشiپ-قونىپ ءجۇرiپ جايىلىمدى پايدالانۋدىڭ اينالىمىن ساقتاعان. مىسالى، كوكتەمدە مالدى تاۋ باۋرايىنا جايسا، جازدا بەتپاقدالا، ارقا توسiنە قاراي ايداعان. كۇز تۇسە قۇم جيەگiندەگi «شابىرعا» اۋىسىپ، مال قوڭدانعان كەزدە كۇيەككە تۇسiرگەن، قىستا قۇمداعى قىستاقتاردا قىستاعان. كەشەگi مالمەن اينالىسقان كوپ سوۆحوز اۋماقتارى دا وسى قاعيدامەن بەلگiلەنگەن بولاتىن. جايىلىمدى تيiمدi پايدالانۋ ءۇشiن جىل سايىن سۋ كوزدەرi جاڭارتىلىپ، سۋلاندىرۋ ماسەلەسi جۇيەلi تۇردە iسكە اسىرىلعان. مۇنىڭ ءوزi مالدى جاقىن جانە شالعاي جايىلىمداردا ۇستاۋعا مۇمكiندiك بەرگەن. بۇگiنگi قالىپتاسقان جاعدايدا شارۋالاردىڭ كوشiپ-قونۋ مۇمكiنشiلiگi جوق، وزدەرiنە بەكiتiلiپ بەرiلگەن اۋماقتارىنداعى جايىلىمدا عانا جايىپ باعادى. مۇنداي جايىلىمدار نەگiزiنەن سۋ كوزدەرi بار القاپتاردا شوعىرلانعان. ەسەسiنە، سۋى تاپشى شالعاي جاتقان جايىلىمداردىڭ پايدالانىلۋى تومەن. سوندىقتان بۇل جەرلەردە بۇرىنعى قۇدىقتار مەن سۋ كوزدەرiن قايتا قالپىنا كەلتiرiپ، پايدالانۋدى قولعا الۋ قاجەتتiلiگi تۋىنداپ وتىر.

اۋىل اينالاسىنداعى جايىلىم الدىمەن جۇرتشىلىق شارۋاشىلىعىنداعى مال باسىنىڭ بiراز بولiگiن كوكتەم، جاز، كۇز ايلارىندا شالعاي جايىلىمداردان ارنايى بولiنگەن القاپتاردا باعۋ، قىستا قولدا ۇستاۋ iس-شاراسىن جۇزەگە اسىرۋ قاجەت. ەكiنشiدەن، اۋىل ماڭىنداعى جايىلىم كولەمiن ۇلعايتۋ ماسەلەسiن شەشۋ كەرەك. وسى ورايدا، وبلىستا قولعا الىنعان تاجiريبە ايتۋعا تۇرارلىق. بۇرىن ورمان شارۋاشىلىعى ۇجىمدارىنا قاراستى سەكسەۋiل القاپتارىندا مال جايۋعا تىيىم سالىنعان بولاتىن. كەيiنگi كەزدە سالا قىزمەتكەرلەرiنiڭ جiتi باقىلاۋىمەن سەكسەۋiل القاپتارىن مال جايۋ ءۇشiن جالعا بەرۋ iس-شاراسى جۇزەگە اسىرىلۋدا. مۇنىڭ ءوزi وسى وبلىستاعى وتىرار، ارىس، شاردارا، سوزاق اۋداندارىنىڭ بiراز مال باسىن قۇمدى القاپتاردا ۇستاۋعا مۇمكiندiك بەرiپ، اۋىل اينالاسىنداعى جايىلىمدارعا سالماق ازايۋدا.

قازiرگi قالىپتاسقان عىلىمي تۇجىرىمداردا اۋىسپالى جايىلىم جۇيەسiن ەنگiزۋ ءۇشiن شارۋا قوجالىعىنىڭ اۋماعىندا ءارتۇرلi وسiمدiكتەر قاۋىمداستىعىنان تۇراتىن كەمiندە ەكi جايىلىم ءتۇرi بولۋى تيiس.

بۇگiنگi تاڭدا وسiمدiك قاۋىمداستىعىنىڭ قورشاعان ورتانىڭ كەلەڭسiز اسەرiنە تۇراقتىلىعى ونىڭ قۇرامىنىڭ الۋان تۇرلiلiگiنە جانە باي بولۋىنا بايلانىستى ەكەندiگi بەلگiلi بولىپ وتىر. وسى رەتتە جايىلىمدى شۇرايلاندىرۋ iسiندە تiرشiلiك ءتۇرi ءارتۇرلi مالازىعىندىق وسiمدiك تۇرلەرiن پايدالانىپ، ارالاس ەكپە جايىلىم جاساۋ ماڭىزدى. وسى ماقساتتا ينستيتۋتتىڭ جايىلىم جانە مال ازىعىن ءوندiرۋ ءبولiمiنiڭ قىزمەتكەرلەرi ەلiمiزدiڭ ءشول-شولەيت، دالالى ايماقتارىندا وسەتiن مالازىعىندىق وسiمدiكتەردiڭ تۇرلەرiن جيناۋمەن قاتار الىس-جاقىن شەتەلدەردەن تۇقىم الىپ زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگiزدi. بۇگiندە جازىق شولدە ورنالاسقان «باقتىولەڭ» تاجiريبە جايىندا جانە تاۋ ەتەگi جازىعىنداعى فيزيولوگيالىق كەشەنiندە مالازىعىندىق وسiمدiكتەردiڭ 45-تەن استام بوتانيكالىق تۇرلەرiنiڭ 400-گە جۋىق ۇلگiسi وسiرiلۋدە. ولاردىڭ ەكولوگيالىق-بيولوگيالىق ەرەكشەلiكتەرi زەرتتەلiپ، شارۋاشىلىق قۇندىلىعى انىقتالۋدا.

Abai.kz