ەلباسىنىڭ "ۇلى دالا ۇلاعاتتارى" اتتى كىتابىنا تۇلعالار پىكىرى
ەلىمىزدىڭ باس باسىلىمى "ەگەمەن قازاقستان" گازەتى سوڭعى سانىندا پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «ۇلى دالا ۇلاعاتتارى» دەپ اتالاتىن جاڭا ەڭبەگىنە قاتىستى ايتۋلى تۇلعالاردىڭ پىكىرىن جاريالاعان ەكەن. ءبىز دە سول پىكىرلەردى وقىرمان نازارىنا ۇسىنىپ وتىرمىز.
دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى تورالقا توراعاسى بولىپ تابىلاتىن، پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەلىمىزدىڭ باس باسىلىمىندا جاريالانعان «ۇلى دالا ۇلاعاتتارى» دەپ اتالاتىن جاڭا ەڭبەگىنىڭ اسىرەسە ءتورتىنشى ءبولىمىن شەتەلدەگى قازاق دياسپوراسى ەرەكشە ىقىلاسپەن قابىلداۋدا. ونىڭ «قيىردان كەلسە قانداستار» دەگەن تاقىرىپپەن جاريالانعان بولىگىندە قازاقستاننىڭ سىرتتاعى اعايىننىڭ كوشى-قونىنا قاتىستى ساياساتى جان-جاقتى بەزبەندەلەدى. ءتىپتى، ونى تۇجىرىمداما دەپ قابىلداۋعا بولادى. ويتكەنى، وندا الەمنىڭ ءار شالعايىندا تارىداي شاشىراعان قانداستارىمىزدى ەلگە ورالتۋدىڭ ماڭىزى مەن ءمانى جانە ونىڭ مەملەكەتتىڭ بەرەكە-بىرلىگىن بەكەمدەپ، ىرىسىن مولايتىپ، عۇمىرىن باياندى ەتۋدەگى ءرولى تولىق كورىنىس تاپقان.
ونى پاراساتتى تۇلعانىڭ مىنا ءبىر جۇرەكجاردى سوزىنەن ايقىن اڭعارۋعا بولادى. ء«…وز قولىمىز ءوز اۋزىمىزعا جەتكەن كەزدە ەڭ الدىمەن ويلاعانىمىز – شەتەلدەردە جۇرگەن اعايىندى ەلگە ورالتىپ قۋانتۋ، تاريحي ادىلەتتىلىكتى قالپىنا كەلتىرۋ بولاتىن. ۇلى كوش جالعاسا بەرەدى. ويتكەنى، الەمدەگى بار قازاق – ءبىر قازاق. اتاجۇرتقا ورالۋدىڭ دا كۇرمەۋلى ماسەلەسى كوپ. ونىڭ زاڭدىق-قۇقىقتىق، الەۋمەتتىك-قوعامدىق تۇيتكىلدەرى بار. ولاردىڭ ءبارىن زامان تالابىنا ساي تولىق رەتتەپ وتىرۋ ءۇشىن ۋاقىت كەرەك، جان-جاقتى جۇمىس قاجەت. ءبىز ءاربىر باۋىرىمىزدى اتامەكەنىن اڭساپ كەلگەن اعايىن دەپ قانا قاراماي، ءبىر تۋعان باۋىر، ەلگە قوسىلعان ەلەۋلى قازىنا دەپ قابىلدايمىز».
ەلباسى «شەتەلدەردەگى باۋىرلارىمىزدىڭ ونەرىن، ادەبي مۇراسىن، حالىقتىق قول ونەرىن، اتا كاسىبىن دامىتۋدا ارنايى جۇمىستار جۇرگىزىپ كەلەمىز. بۇل – ادامي كاپيتالدى وتانعا ورالتۋدىڭ وڭ قادامدارىنىڭ ءبىرى. بۇل قادام جاڭىلمايدى، شەكارا جابىلمايدى»، دەپ شەكارا سىرتىنداعى باۋىرلارىمىزعا قاتىستى پىكىرىندە ءوز ۇستانىمىن عانا ەمەس بۇل ءاردايىم مەملەكەت ساياساتىنىڭ دا باسىم باعىتى بولىپ قالا بەرەتىنىنە سەندىرىپ وتىر.
قازاقستان پرەزيدەنتى تاۋەلسىزدىكتى جاريالاعان العاشقى كۇندەردەن-اق 1992 جىلعى دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ تۇڭعىش قۇرىلتايىن وتكىزۋگە دايىندىقتىڭ رۋحاني جوسپارىن باستاپ كەتكەنىن بۇگىندە بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەۋى مۇمكىن. سوندىقتان الداعى جىلى استانادا ءوز جالعاسىن تاباتىن دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ V قۇرىلتايىنان كۇتەر ءۇمىت كوپ. وندا قول جەتكەن جەتىستىكتەر سارالانىپ، ونى ءارى قاراي ەسەلەي ءتۇسۋدىڭ جولدارى مەن ادىستەرى تالقىعا سالىنادى دەپ جوسپارلانۋدا.
تالعات ماماشەۆ،
دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى تورالقا توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى
الماتى
ويلى وقىرمان ولجاسى
تاۋەلسىز قازاقستان دا 25 جاسقا تولىپ وتىر. ەگەمەن ەلىمىزدىڭ وسىناۋ مەرەيتويى تۋرالى قانشاما قوعام قايراتكەرلەرى، جازۋشىلار، عالىمدار ءارتۇرلى تاقىرىپتا قالام تەربەۋدە. سولاردىڭ بارلىعى دا قازاقستاننىڭ 25 جىل ىشىندە قول جەتكىزگەن تابىستارىنا قۋانادى، ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايىنىڭ كۇن وتكەن سايىن جاقسارا تۇسكەنىنە شۇكىرشىلىك ەتەدى. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تاريحي جىلناماسى مەن شەجىرەسى جىلدار وتكەن سايىن قالىڭداي بەرمەك.
وسى ورايدا ەل تاريحىنىڭ قاپىسىز حاتقا تۇسۋىنە ايرىقشا مۇددەلى ءبىر ادام بولسا، ول ءسوزسىز – ەلباسى. ويتكەنى، تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ جاڭا داۋىردەگى تاۋەلسىز ىرگەتاسىن ءوز قولىمەن قالاپ، تۋىن جەلبىرەتكەن تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز ءۇشىن قازاقستان تاريحىنىڭ ءار پاراعى ىستىق ءارى قىمبات. ەندەشە، تاياۋدا عانا ەلباسى قالامىنان تۋعان «ۇلى دالا ۇلاعاتتارى» اتتى جاڭا تۋىندى دا ءار قازاقستاندىق ءۇشىن اسا قۇندى ولجا بولارى ءشۇباسىز.
قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىق تورقالى تويىنا تاماشا تارتۋ بولعان وسىناۋ ەڭبەكتى تەبىرەنبەي، تولقىماي وقۋ مۇمكىن ەمەس.
اتالمىش تۋىندى «تۋعان ەلىم – تىرەگىم»، «ەل مەن ەر جانە جەر»، «تاۋەلسىزدىكتىڭ تال بەسىگى»، «ساياسات سالتاناتى»، «تۋعان ءتىلدىڭ تۇعىرى»، ء«دىن مەن ءداستۇر»، «قيىردان كەلسە قانداستار»، «ونەردىڭ ءورىسى كەڭ»، «وتباسى – وتان تىرەگى»، «قاريالارىمىز – قازىنامىز»، «مۇراتى ءبىردىڭ قۋاتى ءبىر» دەپ اتالاتىن ون ءبىر تاراۋدان تۇرادى. تاقىرىپتار ايتىپ تۇرعانداي ءار تاراۋدىڭ وقىرمانعا وي سالار وراسان سالماعى بار.
ءوزىم قالامگەر بولعاندىقتان، ءارى قازاق رۋحانياتىنىڭ قارا شاڭىراعى – قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا باسشىلىقتا وتىرعاندىقتان وسى ەڭبەكتەگى ادەبيەت، ونەر، ءتىل تۋرالى ەلباسى تولعامدارى مەنى قاتتى تەبىرەنتكەنىن ايرىقشا ايتقىم كەلەدى.
«قازاق – ويشىل حالىق، اقىن حالىق. ءسابي جۇرەگىندە جەلپىلدەگەن ارمان مەن ءۇمىت، قيال مەن وي كوكىرەگىندە ساۋلەسى بار قازاق بالاسىن ولەڭ ولكەسىنە الىپ كەلەدى. حالقىمىزدىڭ اقىنجاندىلىعى – ۇرپاقتان ۇرپاققا جالعاسىپ كەلە جاتقان ماڭگىلىك مەكتەپ. تەلەگەي تەڭىز اۋىز ادەبيەتىنىڭ قاينارىنان سۋسىنداعان ۇلتىمىزدىڭ ۇلى تاريحىنداعى ۇلاعاتتى بەلەستەر بۇعان ناقتى دالەل. ءبىز تاريحىن تىلمەن دە، دىلمەن دە جازعان حالىقپىز»، – دەيدى پرەزيدەنت وسى ەڭبەگىنىڭ «تۋعان ەلىم – تىرەگىم» دەگەن العاشقى تاراۋىندا. ودان ءارى ءوز ويىن ەلباسى: «ۇلى دالامىز كەيدە اشىق جاتقان جىر كىتابى سياقتى بولىپ تا كورىنىپ كەتەدى. جادىڭدى جاڭعىرتىپ، دۇرىستاپ، جاقسىلاپ وقي الساڭ، جان دۇنيەڭ جادىراپ، باعزى بابالاردىڭ باياندى ءۇنىن، تاريحتىڭ تىلسىم سىرىن، تۋعان ەلىڭنىڭ ماڭگىلىك جىرىن قايىرا ەستىپ، بايتاق الەمگە قۇلاشىڭدى كەڭ جايعانداي بولاسىڭ»، – دەپ كەڭىنەن تاراتادى.
وسىنداي جۇرەك قوزعايتىن سوزدەردى وقي وتىرىپ، ەلباسىمىزدىڭ ءسوز ونەرىن، ولەڭ دەپ اتالاتىن كيەلى قاسيەتتى بارىنشا قاستەرلەپ، قادىرلەيتىنىن انىق اڭعارۋعا بولادى.
ەلباسىمىزدىڭ ءتىل تۋرالى، ءدىل تۋرالى، ەل مەن جەر تۋرالى دا باسالقى تولعامدار مەن پاراساتتى پايىمداۋلارعا تولى تۇجىرىمدارى ەل ەرتەڭىن ويلايتىن تۇعىرلى تۇلعا عانا ايتا الاتىن ءومىر، قوعام، زامان اقيقاتى ەكەنى ءسوزسىز.
حالقىمىزدىڭ رۋحاني يگىلىگىنە اينالعالى تۇرعان ەڭبەكتىڭ «ونەردىڭ ءورىسى كەڭ» اتتى تاراۋىندا مەملەكەتىمىزدىڭ ادەبي-مادەني دامۋ بەلەستەرى جايلى ءسوز قوزعالادى. «مەملەكەتتىڭ دامۋى – رۋحاني الەمنىڭ دامۋىمەن تىكەلەي ساباقتاس»، – دەي وتىرىپ پرەزيدەنت مادەنيەت سالاسىنداعى كۇرمەۋى كۇردەلى كەيبىر ماسەلەلەردىڭ شەشىلگەن جانە شەشىلمەگەن تۇستارىنا زامانا بيىگىنەن كوز جىبەرەدى.
وتكەن 25 جىل ىشىندەگى ادەبي-مادەني ومىرىمىزدەگى وزگەرىستەر مەن قازاق رۋحانياتىنا مەملەكەت تاراپىنان جاسالىپ جاتقان قامقورلىقتارعا شولۋ جاساي كەلىپ مەملەكەت باسشىسى: «وسى كەزەڭدە ادەبيەتتە رۋحاني جاڭعىرۋ، ۇلتتىق تۇلەۋ، حالىقتىق قاسيەتتەر قاپىسىز بوي كورسەتتى. ارينە، بۇل ورلەۋدەن ونەردىڭ باسقا سالالارى دا قاعىس قالعان جوق. بىراق ادەبيەت الدا ءجۇردى، الدىڭعى شەپتىڭ ايباتى دا، قايراتى دا بولا ءبىلدى»، – دەپ اتاپ كورسەتەدى. بۇل ءسوز ونەرىن كيە تۇتقان بارشا قالام قايراتكەرلەرىنە بەرىلگەن ءادىل باعا، ۇلكەن سەنىم دەپ ءبىلۋىمىز كەرەك.
«ۇلى دالا ۇلاعاتتارى» وتكەنىمىزگە وي جۇگىرتەر، كەلەشەگىمىزگە باعدار سىلتەر سىندارلى ەڭبەك، سوم تۋىندى. وسى ەڭبەكتەگى پرەزيدەنت تولعانىسى ءار قازاقستاندىقتىڭ تولعانىسىنا ۇلاسار بولسا، ياعني «جۇرەكتەن شىققان ءسوز جۇرەككە جەتەر بولسا»، وتانىمىزدىڭ بولاشاعىنا دەگەن ۇلت سەنىمى نىقتالا تۇسپەك.
نۇرلان ورازالين،
مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ باسقارما توراعاسى
ۇرپاق تاربيەسىنىڭ ۇستىندارى
شىنىن ايتۋ كەرەك، ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «ۇلى دالا ۇلاعاتتارى» اتتى جازبالارى وتە تارتىمدى. وقىعان ادام بىردەن قابىلدايدى. ءوزىم دە «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ ءار ءنومىرىن قولعا العان سايىن بىردەن ەلباسىنىڭ جازبالارىنا كوز جۇگىرتىپ، باس الماي وقىپ ءجۇردىم.
ء«بىز بۇگىندە، قيت ەتسە تاربيەشىلەر مەن مۇعالىمدەردى، وتباسى مەن ورتانى، ودان اسىپ قوعامدى كىنالاۋعا بەيىمدەلىپ بارامىز. تەگىندە، تاربيە ماسەلەسىن اركىم وزىنەن باستاۋعا ءتيىس. دەمەك، ارقايسىمىز بۇگىنگى جانە بولاشاق ۇرپاققا باعدار بەرەتىن پىكىر-پايىمىمىزدى ايتىپ، جەكە ءىس-ارەكەتىمىزبەن ۇلگى-ونەگە كورسەتۋىمىز كەرەك. سوندا عانا جۇرتىمىز جاھاندانۋدىڭ جۇمىرىنا جۇتىلىپ كەتپەي، قازاقى قالپىمىزدى، دانەكەرلى ءداستۇر-سالتىمىزدى ساقتاي الادى. ءسويتىپ، ۇلتتىق بولمىس پەن رۋحاني قۇندىلىقتاردان، كىسىلىك پەن كىشىلىك قاسيەتتەردەن قول ءۇزىپ قالمايدى» دەيدى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى ءوز جازباسىندا.
مىنە، ەلباسى اعا بۋىنعا، جاستارعا، زيالى قاۋىمعا ۇلكەن ءۇمىت ارتىپ، زور مىندەت جۇكتەيدى. كوشباسشىمىز قاي بۋىندى دا بەلسەندى، قايراتتى بولۋعا، شاپشاڭ ۋاقىتتىڭ تالابىنا ساي بولۋعا ۇندەيدى. راس، قاي زاماندا دا ويلى ازامات ءوزىنىڭ بيىك پاراساتىمەن، ونەگەلى تاربيەسىمەن، قارىم-قابىلەتىمەن ەرەكشەلەنگەن. سوندىقتان دا ەلباسىمىز مەملەكەتىمىزدىڭ ءتۇپ قازىعى قازاق حالقىنا ۇكىلى ءۇمىت، ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك ارتىپ، جاڭالىقتىڭ جارشىسى، جاناشىرى، قوزعاۋشى كۇشى بولىپ، الدىڭعى لەكتە ءجۇر دەپ وتىر. جاڭا پاتريوتيزم جالاڭ سوزبەن ەمەس، ناقتى ىسپەن كورىنۋى كەرەك. ول بەلگىلى ءبىر ماقساتقا قول جەتكىزىپ، جەڭىپ شىعۋ ارقىلى قالىپتاسادى.
«ۇلى دالا ۇلاعاتتارى» جازبالارى سانانى وياتارى ءسوزسىز. جاس ۇرپاق تاربيەسى، وتباسى ماسەلەسىنە ەرەكشە كوڭىل بولىنگەن. ەلباسى «حالقىمىزدىڭ بولاشاعى دا، ەلىمىزدىڭ كوركى دە – قىز بالا. ولار – قادىرلى قازىنامىز. ولار – بولاشاق انامىز. كەڭ ماعىنادا الىپ قاراساق، ءتىپتى، ۇلت اناسى. ال انانى سىيلاۋدىڭ ەڭ جوعارى ادامي ۇلگىسىن مۇحاممەد پايعامبارىمىز ايتىپ كەتكەنىن جانە ءوزىنىڭ ونەگەلى ىسىمەن قاپىسىز دالەلدەپ وتكەنىن كۇللى مۇسىلمان دۇنيەسى جاقسى بىلەدى. «ايەل ءبىر قولىمەن بەسىكتى، ءبىر قولىمەن الەمدى تەربەتەدى» دەيتىنىمىز دە سودان» دەپ اتا-بابادان قالعان، ءيسى مۇسىلماننىڭ بويىنا، يمانىنا سىڭگەن تاربيە ونەگەسىن قايتا جاڭعىرتۋ قاجەتتىگىن ەسكەرتەدى. ۇرپاق تاربيەسىن ۇلتتىق سيپاتتا قولعا المايىنشا ساناسى بيىك، ورەلى ۇرپاق تاربيەلەۋ مۇمكىن ەمەستىگىن اڭعارتادى.
مەنىڭشە، ەلباسى ن. نازارباەۆتىڭ ۇلتتىق تاربيەگە بايلانىستى ايتقان پىكىرلەرى كوپشىلىككە ۇلكەن وي سالدى دەپ ەسەپتەيمىن. كەيدە مەنى قازىرگى ادامدار اينالاسىنداعى ورىن الىپ جاتقان ماسەلەلەرگە نەمقۇرايلى، ءجۇردىم-باردىم قارايتىن بولعان با دەگەن وي مازالايدى. كوپكە توپىراق شاشۋدان اۋلاقپىن، دەگەنمەن، كەيدە كەيبىر جاستاردىڭ بەيادەپ قىلىقتارى قىنجىلتادى. كوپشىلىك ورىنداردا، كوشەلەردە ءوزىن-ءوزى ۇستاي المايتىندىقتارى ويلانتادى. سوندىقتان جاستاردى تاربيەلەۋ جاعىن مىقتاپ قولعا الۋىمىز كەرەك. اسىرەسە، جاستار اراسىندا ەڭبەكقورلىقتى جان-جاقتى ناسيحاتتاعان ءجون. ەڭبەكتىڭ ادامدى وسىرەتىنىن، بارلىق جەتىستىكتەرگە جەتكىزەتىنىن ءبىزدىڭ بۋىن جاقسى ءتۇسىنىپ ءوستى.
تەگىندە قازاق «ۇيادا نە كورسەڭ، ۇشقاندا سونى ىلەرسىڭ» دەگەندى بەكەر ايتپاعان. بۇل – ۇلى دالانىڭ ۇلاعاتتى پەداگوگيكاسى مەن دانا بابالارىمىزدىڭ ۇرپاق تاربيەسىنە مەيلىنشە ءمان بەرگەنىنىڭ ايناسى. سوندىقتان بۇگىنگى اعا بۋىن وكىلدەرى ومىردەن العان تاجىريبەلەرىن، ەرىنۋدى بىلمەيتىن ەڭبەكقورلىعىن، تاعى دا باسقا تاماشا قاسيەتتەرىن ءوز ۇرپاعىنىڭ بويىنا جاستاي ەگۋگە ۇمتىلۋى قاجەت. بۇل ورايدا «ۇلى دالا ۇلاعاتتارى» جاستارعا وي سالىپ، باعىت-باعدار كورسەتەتىنى انىق.
ماسات بەرىك،
«نۇر وتان» پارتياسى جامبىل وبلىستىق فيليالى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى
جامبىل وبلىسى
اقيقاتتىڭ ايناسى
مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە جاريالانعان «ۇلى دالا ۇلاعاتتارى» تۋىندىسىنىڭ قولجازبا نۇسقاسىن زور قاناعات سەزىممەن وقىپ شىقتىم.
حالىق اراسىندا «حاندا قىرىق كىسىنىڭ اقىلى بار» دەگەن دانا ءسوز بار. كوشباسشىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ ءار كىتابىندا پەرزەنتتىك پارىزبەن حالقىنا قاراتا ايتاتىن پايدالى، پاراساتتى وي ءتۇيىنى تارقاتىلادى.
«ۇلى دالا ۇلاعاتتارىنىڭ» جاريالانعانىنا كوپ ۋاقىت وتە قويعان جوق، ايتسە دە الەم تانىعان تۇلعانىڭ وردالى ويىنا كوپشىلىكتىڭ قىزىعۋشىلىق تانىتىپ، پىكىر ءبىلدىرىپ جاتقانىن بايقاپ ءجۇرمىن.
مىسالى، ۇلتتىق ءداستۇر، ونىڭ دىنمەن بايلانىسى، قازاقتىڭ حالىق اندەرى تۋرالى پايىمىن وقىپ، ونەر ادامى رەتىندە عيبراتتانىپ، ريزا بولدىم. حالىق ساناسىنا ابدەن ءسىڭىپ، قاعيداعا اينالىپ كەتكەن بۇلجىماس شىندىقتىڭ اياق استى ءارتۇرلى تالقىعا ءتۇسىپ، نەنىڭ دۇرىس، نەنىڭ بۇرىس ەكەنىن باعامداۋ قيىنعا سوعىپ بارا جاتقاندا، قوعامدا ورىن العان سول سۇراقتىڭ سوڭعى ءتۇيىنىن، انىق جاۋابىن پرەزيدەنت ايتىپ جاتسا، ءوز باسىم «اقيقات – وسى» دەپ قابىلدايمىن. ويتكەنى، ەلباسى ەلىنە ارناپ ايتار ءسوزدى ۇزاق وي سۇزگىسىنەن، تانىم تارازىسىنان وتكىزىپ بارىپ، ابدەن ەكشەلگەن تۇجىرىم رەتىندە ۇسىنادى دەپ ويلايمىن. ءاردايىم ەلىنىڭ ەرتەڭىنە الاڭدايتىن پرەزيدەنتتىڭ اقيقات ءسوزدى عانا ايتاتىنىنا سەنەمىن.
تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعى قارساڭىندا جارىق كورگەن كىتابى، دەربەستىككە قول جەتكىزگەن شيرەك عاسىر ۋاقىت ارالىعىنداعى جەتىستىگىمىزدى سارالاپ، بەلەس بيىگىنەن كوز تاستاي وتىرىپ، كەلەشەكتى كەمەل كوزقاراسىمەن باعدارلاۋىمەن قۇندى دەپ باعالايمىن.
الىپتىڭ قۋاتىن حالىقتان، حالىقتىڭ قۋاتىن بىرلىكتەن كورەتىن ەلىمىز ءۇشىن پرەزيدەنتىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەن كۇندەردەن بەرگى ەڭبەگىن قالاي ماداقتاساق تا، ەشكىم دە ارتىق كورىپ، سوگە قويماس.
روزا اشىربەكوۆا، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى، «قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى
Abai.kz