اقسۇڭقارۇلى
تەكتى
مۇعالىم…
ءبىر كەزدە ارابتان قازاققا كوشكەن وسى ءبىر اياۋلى اتاۋ قۇلاعىمىزعا قالاي ەستىلۋشى ەدى. ول كەزدە «مۇعالىم» دەگەن ەڭ قادىرلى ەسىم، ەڭ قاسيەتتى ءسوز ەدى. قوعام وعان وتە ءزارۋ ەدى. بۇكىل ءبىر ۇلىس پەن ۇلت، ۇرپاقتىڭ كوزىن اشىپ، كوڭىلىن وياتۋ تەك سونىن عانا ماڭدايىنا جازىلعان ەدى. كوز الدىما ماكەن مۇعالىم، قاپان مۇعالىم، كۇلمايرا مۇعالىم، ءتولتاي مۇعالىمدەر ەلەستەيدى… ءبىر نەشە بۋىننىڭ ۇلاعاتتى ۇستازى بولعان الاشتىڭ ارۋ قىزى ءلاززات ءبايىشوۆا بۇگىن 80-ءنىڭ سەنگىرىنە شىعىپ وتىر.
بۇگىن ول قانداي ويدا وتىر ەكەن؟ ءبىر كەزدە ءوزى ءدارىس تىنداعان ۇلى مۇقتار اۋەزوۆتىڭ اق ماندايى جارقىراپ، اۋديتورياعا كىرىپ كەلە جاتقان كەزى كوز الدىنا ەلەستەپ، تورىندە الاشوردانىڭ ورنى ۇڭىرەيىپ تۇرعان ازالى ەلىن كورىپ، كوڭىل كۇپتى بولىپ وتىر ما: اتام قازاققا الاشوردا مەن ازاتتىق ەگىز ۇعىم ەدى عوي. الاشوردا تاقتان تۇسكەن كۇنى قازاق اتتان ءتۇستى: ءالى كۇنگە دەيىن ەر توقىمىن باۋىرىنا الىپ، كورىنگەنگە كوز تۇرتكى بولىپ كەلەدى!
تەكتى
مۇعالىم…
ءبىر كەزدە ارابتان قازاققا كوشكەن وسى ءبىر اياۋلى اتاۋ قۇلاعىمىزعا قالاي ەستىلۋشى ەدى. ول كەزدە «مۇعالىم» دەگەن ەڭ قادىرلى ەسىم، ەڭ قاسيەتتى ءسوز ەدى. قوعام وعان وتە ءزارۋ ەدى. بۇكىل ءبىر ۇلىس پەن ۇلت، ۇرپاقتىڭ كوزىن اشىپ، كوڭىلىن وياتۋ تەك سونىن عانا ماڭدايىنا جازىلعان ەدى. كوز الدىما ماكەن مۇعالىم، قاپان مۇعالىم، كۇلمايرا مۇعالىم، ءتولتاي مۇعالىمدەر ەلەستەيدى… ءبىر نەشە بۋىننىڭ ۇلاعاتتى ۇستازى بولعان الاشتىڭ ارۋ قىزى ءلاززات ءبايىشوۆا بۇگىن 80-ءنىڭ سەنگىرىنە شىعىپ وتىر.
بۇگىن ول قانداي ويدا وتىر ەكەن؟ ءبىر كەزدە ءوزى ءدارىس تىنداعان ۇلى مۇقتار اۋەزوۆتىڭ اق ماندايى جارقىراپ، اۋديتورياعا كىرىپ كەلە جاتقان كەزى كوز الدىنا ەلەستەپ، تورىندە الاشوردانىڭ ورنى ۇڭىرەيىپ تۇرعان ازالى ەلىن كورىپ، كوڭىل كۇپتى بولىپ وتىر ما: اتام قازاققا الاشوردا مەن ازاتتىق ەگىز ۇعىم ەدى عوي. الاشوردا تاقتان تۇسكەن كۇنى قازاق اتتان ءتۇستى: ءالى كۇنگە دەيىن ەر توقىمىن باۋىرىنا الىپ، كورىنگەنگە كوز تۇرتكى بولىپ كەلەدى!
الدە، قازاق ادەبيەتى مەن ورىس، الەم ادەبيەتىنىڭ تارەڭىندە جۇزگەن قارت چەحوۆتىڭ گوركيگە ايتقان سوزدەرىن وي تارازىسىنان وتكىزىپ، الاڭ ويدا وتار ما ەكەن: «شىركىن-اي!-دەمەپ پە ەدى ول قينالا مۇڭ شاعىپ،--ورىس دەرەۆنياسىنا اقىلدى، ءبىلىمدار مۇعالىمنىڭ قانشالىقتى قاجەت ەكەنىن ءسىز بىلەسىز بە؟ رەسەيدەگى دەرەۆنيا مۇعالىمدەرىنە ەرەكشە جاعداي جاساۋ كەرەك! ەل—جۇرتى جان-جاقتى ءبىلىم الا الماعان مەملەكەت جامان كىرپىشتەن قالانعان ۇيشىك سىندى تاس تالقان بولاتىنىڭ ەسكەرسەك، وعان بۇگىننەن باستاپ قام جاساۋىمىز كەرەك. مۇعالىم دەگەن--ءوز ءىسىن جانىنداي جاقسى كورەتىن ارتيست نەمەسە سۋرەتكەر سىندى بولماس پا: ال، بىزدە ول قايداعى ءبىر قارا جۇمىسشى سەكىلدى ءجونى ءتۇزۋ ءبىلىم الماعان بىرەۋ; دەرەۆنيا بالالارىن وقىتۋعا بەينە ءبىر جەر اۋىپ بارعان كىسىدەي سىڭاي تانىتادى. ول—اش، ەڭسەسى تۇسكەن پەندە، كۇنى ەرتەڭ ءبىر ءۇزىم نانسىز قالام با دەگەن ۇرەيمەن كۇن كەشىپ ءجۇر. ال شىن مانىندە مۇعالىم دەرەۆنياداعى مانداي الدى تۇلعا بولۋعا ءتيىستى، ەلدىڭ بارلىق كوكەيكەستى ساۋالدارىنا جاۋاپ قايتارا الاتىن ۇستازدىڭ بويىنان باسقا جۇرت ەرەكشە كۇش قۋاتتى سەزىنىپ، وعان ايرىقشا ءىلتيپات قۇرمەتپەن قاراۋى كەرەك-ءتى. وعان ءدال بىزدەگىدەي، كوشەدەگى كورىنگەن پەندە، لاپكا بايشىكەشى مەن پوپ، ستارشينا مەن شەنەۋىك ايعاي سالماۋعا ءتيىس قوي… ».
«…حالىقتى تاربيەلەۋ—ماندايىنا تاعدىر تالايىمەن جازىلعان وسى ادامعا (مۇعالىمگە), حالىقتى قاسيەتكە ۇيرەتەتىن كىسىگە، باقىر تىيىن تولەۋ—بارىپ تۇرعان تاعىلىق ەمەس پە؟! مۇنداي كيەلى كىسىلەردىڭ جۇدەپ—جاداپ، سىز شالعان مەكتەپتەردە سۋىقتان قالتىراپ، 30-دان اسپاي قۇرت ايرۋىنا شالدىعۋى كورەر كوزگە ۇيات ەمەس پە؟!.» (ا. چەچوۆ).
ول قازىر قانداي ويدا وتىر ەكەن…
ءلاززات ءبايىشوۆانىڭ بولمىس ءبىتىمنىڭ بەر جاعىندا قاسىم مەن ءمادي تۇر، ارعى جاعى—تۇپسىز تەرەڭ مۇحيت: الاشتىڭ كوسەمى ءاليحان بوكەيحان مەن اقبايدىڭ جاقىبى، ءالىمحان ەرمەكوۆ، ابايدىڭ ناعاشى جۇرتى—قازداۋىستى قازبەكتىڭ ەلى. الاشتىڭ ازاتتىعىن اق پاتشاعا اماناتتاعان قارقارالى پەتيتسياسىنا وسى جەردە قول قويىلعان. ءلاززات اپايدىڭ ىزگىلىكتى كورگەندە جانى قالماي قۇراق ۇشىپ، زۇلىمدىقتى كورگەندە ءوز وتىنا ءوزى ورتەنىپ كەتەتىنى—سودان!
«ورتالىق قازاقستانعا» «كەيكى ءباھادۇر» اتتى پوەمام جاريالانعاندا سول كەزدەگى وبلىس پروكۋرورى، قازىرگى قازاقستان رەسپۋبليكاسى سەناتىنىڭ دەپۋتاتى سەرىك اقىلباي سول جىردى ىلە-شالا ءبىر جيناق قىلىپ شىعارىپ، تۇساۋ كەسەرىن جاساپ ەدى. زاڭ قىزمەتكەرى مەن قازاقتىڭ قارا ولەڭىنىڭ اراسىندا قانداي بايلانىس بار دەپ ويلاسام، سەراعاڭا پوەزيادان ءدارىس بەرگەن ءلاززات اپاي ەكەن! «ۇستازى جاقسىنىڭ ۇستامى جاقسى» دەگەن—وسى.
ءومىر بويى اباي مەن اۋەزوۆتى ءپىر تۇتقان پاراسات پاديشاسىنا جىردان شاشۋ شاشايىن:
ءومىر ءسۇرىپ كەلەمىز، ءومىر ءسۇرىپ،
باس تا بىت-شىت، جۇرەك تە، كوڭىل سىنىق.
ءوزىمىزدى ءوزىمىز ءولىمشى عىپ،
ءومىر ءسۇرىپ كەلەمىز، ءومىر ءسۇرىپ.
الدىمىزدان جارق ەتىپ كورىنشى، ءۇمىت…
بەكەجاندار جول توسقان قوسوبادا،
قونىس تويىن جاسادى وسى ارادا.
سەكس كەلىپ توسەكتەن ايداپ شىققان
ماحاببات تۇر…بوزداپ تۇر بوساعادا!
بازار بولار بار ما قۇت مەكەن بىزگە؟
پوەزيا! دۇنيە تار ەكەن بىزگە.
ءجۇر، ۇشايىق اسپانعا قول ۇستاسىپ،
مىنا جاقتا ورىن جوق ەكەۋىمىزگە.
كۇن تۇسپەي تۇر گۇلگە دە، اعاشقا –نۇر،
كەل دە پالە-جالادان الاستا ءبىر:
كەل، ۇشايىق اسپانعا، اللادان ءبىر
قۋات الىپ قايتايىق الاشقا بۇل.
كەل، اعىزىپ قۇرعاعان وزەندەردى،
كورسەتەيىك كوزىنە گوزەلدەردى.
انا ءسۇتىن ەمگەندەي، الاشقا بۇل
اباي رۋحىن ەمىزەر كەزەڭ كەلدى…
