«بابامۇرا – م» باسپاسىنان قامبار ورازوۆتىڭ «تورتكۇل – ەسىك، قاروي – بەسىك» اتتى كىتابى جارىق كورگەن ەدى. كىتاپتىڭ باستى كەيىپكەرى بولعان شەكە باتىر – بايىمبەت بەك ساۋىتتى ەر جاناق باتىردىڭ تۇقىمى. تۋىلعاندا ازان شاقىرىپ قويعان اتى جانداۋىل بولعانمەن، وسە كەلە ءوزىنىڭ ەل شەتىندە جالعىز جورتاتىن جۇرىسىنە قاراي «جەكە باتىر»، كەيىن «شەكە باتىر» اتانىپ كەتكەن جايى بار. ال، ونىڭ قۇجات بويىنشا تۇرىكمەنباي اتانۋ تاريحى ءوز الدىنا ءبىر اڭگىمە...

جاقىندا Abai. kz پورتالىندا جارىق كورگەن «فەتيسوۆ ءپىرىمىز بە ەدى؟» اتتى ماقالاعا وزەك بولعان چەكيستى ولتىرگەن شەكە باتىر بولاتىن. تۇبەكتەگى كوممۋنيستەردىڭ قاندى قاساپشىلارىن عانا ەمەس، سوۆەت ۇكىمەتىنىڭ ورناۋىنا قارسى شىققان باتىر بابالارىمىزدىڭ ەرلىگىن دە ەسكە الىپ قويعان ءدۇرىس دەگەن ويمەن كىتاپتاعى ءبىر وقيعانى وقىرمان نازارىنا ءۇسىنىپ وتىرمىن. وسكەلەڭ ۇرپاق وتكەن بابالارىمىز تۋرالى انىق اقيقاتتى ءبىلۋى ءتيىس. سونىمەن، فەتيسوۆتىڭ قالاي وققا ۇشقانى جايلى دەرەكتەردى سويلەتۋ ارقىلى، شەكە باتىردىڭ كۇرەسكەرلىك قىرىن اشا تۇسەمىز.

مۇرات جەتەكباي،

قامبار ورازوۆتىڭ «تورتكۇل – ەسىك، قاروي – بەسىك» اتتى كىتابىن قۇراستىرۋشى.

قاراجارداعى اتىس. فەتيسوۆتىڭ ءولىمى.

– سول كۇنى تاڭ اتا ءجۇرىپ كەتتىم. فورتتان اسكەردىڭ كەلە جاتقانىن قاڭعابايعا حابارلاۋىم كەرەك. توقتاماي جەدەل ءجۇرىپ وتىرىپ ۇلى سۇمساعا جەتتىم. توبەدە تۇرىپ ءدۇربى سالسام، جالماعامبەتتىڭ اتتى اسكەرىنىڭ ءوزى كورىنە قويماسا دا، ويدان كۇنشىعىسقا قاراي جۇرگەن اتتارىنىڭ ىزدەرى سايراپ جاتىر ەكەن. اققۇدىق، تۇيەسىڭىرلىنى بەتكە الىپ جۇرگەن. ساقسورقا – جاقاۋلاردىڭ قۇدىعى، ءبىزدىڭ وتىرعان جەردەن 25-30 شاقىرىم. ال، قۇرەكەمنىڭ ۇڭگىرى سول ارادان 40 شاقىرىمنان ءسال كوبىرەك بولار، ەلۋگە جەتىڭكىرەمەيدى. اسكەر نە دە بولسا قۇرەكەمنىڭ ۇڭگىرىنە بەت العان سياقتى، ۇڭگىردەن قۇبىلا باتىسقا جۇرسە بۇلاعىنا بارادى. «بەسوقتىمەن كەتىپ نە قىلسىن، ولەتىن قۇرماش ءولدى، ەندى كوشىن ۇستاسا، اسكەر بالا-شاعاسىن اياماي قىرادى-اۋ» دەگەن كۇدىكتى وي كەلدى ماعان. قاسىندا اۋلىنىڭ جىگىتتەرى بار قۇرەكەمنىڭ كوشى ۇڭگىردەن تىكە كەتسە، ارعى بەتكە، تۇرىكمەنستانعا ءوتىپ كەتەر دەگەن ويمەن سولتۇستىككە قاراي جالعىز اياق ات جولمەن قيالاپ سالدىم. شوپان اتاعا بەتتەپ، سايىن، قىزىلسۋ، قامىستىمەن، ساحاردىڭ ەتەگىمەن جاعالاپ ءجۇردىم. اجىرىقتىويعا بارسام، «شەگەمقازعاننان» قاڭعاباي، ستامعازى، تاعى دا باسقالارى كەلگەن ەكەن.

بۇل جەرلەر ورازماعامبەتتىڭ مالدارىنىڭ سۋ ىشەتىن جەرلەرى. سول جەرلەرگە جاڭبىر، قار جاۋعاندا سۋى مالعا مول جەتسىن دەپ، ون شاقتى قۇدىق تا قازىپ قويعان. ول جەردەگى اۋىلدار الدەقاشان كوشىپ كەتكەن. قالىڭ جىڭعىل وسكەن، بىتبىلدىق تەرەڭ جىرالارى بار. اسكەر كەلسە اتىسۋعا ىڭعايلى دا جەر. سول ارادان شىعىس بەتكە جۇرگەنىڭدە، سولتۇستىگىڭدە تاۋدىڭ ەتەگىندە قاردىڭ، جاڭبىردىڭ سۋى جينالاتىن كۇپ بار. ول كۇپ كەز كەلگەن ادامعا كورىنبەيدى، سول ءۇشىن «شايتانكۇپ» دەپ ايتامىز. ساحاردىڭ باسىندا، قاڭعابايدىڭ قاسىندا باس-اياعى 50 مەرگەن بولدىق. باسشىمىز ستامعازى بولعانمەن، شىندىعىندا قولدى اتىسقا تاجىريبەسى مول قاڭعاباي باسقاردى.

1929 جىلدىڭ يۋن ايىنىڭ ءىشى عوي، كۇن ىسسى، زاۋزانىڭ ورتاسى. ستامعازى تولەش، بوكەن، شاميان، جولداس – بارلىعى دا بار. اسكەر ەكىنشى كەلگەندە قادىربەردى، قاراجاردىڭ بەتكەيىندەگى امانبايدىڭ اۋلىنان باسقا مۇندا مالىمەن وتىرعان ەل قالعان جوق ەدى. وسى بەتتەگى ەلدىڭ 1911-12 جىلدارداعى جۇتتان دا كەتكەندەرى بار، 1928 جىلدىڭ باسىندا جاڭا وكىمەتتەن ۇركىپ كوشكەندەرى دە بولدى. كوشپەي قالعان بايلاردىڭ ايەلدەرى مەن بالالارىن، جەيتىن تاماعىن، مالىن جاۋعا ءوز ەرىكتەرىمەن بەرمەۋ ءۇشىن اتىسۋدان باسقا جولى جوق.

ازىعىمىز بار، ەكى كۇن ءوتىپ، ءۇشىنشى كۇن دەگەندە، جالماعامبەتتىڭ وتريادى كەلدى. قۇم باۋىردان ءدۇربى سالىپ، قاراۋىل قاراعان ادامىمىز باتىس جاقتان اتتى اسكەرلەردىڭ كەلە جاتقانىن حابارلادى. باسشىمىز قاڭعاباي: «ساحارداعى ات جولدان اسكەردى كۇتىپ الامىز، سول جاققا بارايىق»، – دەدى. بارىپ اتتارىمىزدى كوزگە تۇسپەيتىن تەرەڭدەۋ ويعا اپارىپ بايلادىق. اسكەر ات جولمەن كەلەتىن بولسا بىرەۋىن قالدىرماي قىرىپ تاستاۋعا بولاتىن ەدى.

كۇن جانىپ تۇر. تال ءتۇس. اسكەر ءبىز ويلاعانداي قوس مولانىڭ ۇستىمەن جۇرەتىن ات جولمەن ەمەس، سولتۇستىك بەتتەن، الىستاۋ جەردەن ءوتىپ بارا جاتتى. باستارىن كۇننەن قورعاشتاپ، كيىمدەرىن شەشىپ باستارىنا وراپ العان. وتكەندەگى ساقالدىنى كورە المادىق. قاڭعابايدىڭ بۇيرىعىمەن الدىڭعى قاتارداعى كەلە جاتقاندى اتتىق، كۇنشىعىس بەتىمىزگە اسكەرلەر ءوتىپ كەتسە وندا ءبىرىمىزدى قالدىرماي قىرىپ تاستايدى. سول جەردە قاراڭعى تۇسكەنشە اتىس بولدى، ءۇش-تورتەۋىن اتىپ ولتىردىك. وزدەرى باس-اياعى وتىزدان كوبىرەك اسكەر، بىراق, پۋلەمەتتەرى بار ەكەن، ساحاردىڭ تاۋىندا قاراڭعى تۇسكەنشە اتىس بولدى. بىزدەر جاقتان 12 ادام ءولدى. ساحاردىڭ ەتەگىنە اپارىپ قوزى پىسەتىندەي ۋاقىتتىڭ ىشىندە جىگىتتەرىمىزدى جەرلەپ كەتتىك. جىڭعىلى قالىڭ وسكەن جەردىڭ سولتۇستىك بەتىندە، 200 قادامداي جەردەگى شەگە جاسقالى قۇمعا قويدىق. جاناق جايلاۋباي، جامانعارا، نىسان دا سوندا قويىلدى. ۋاقىتىمىز از بولعاسىن بەلگى قويا المادىق. اتتارىمىزدى ءتۇن ورتاسى اۋا «كورپەقازعاننان» ءبىر سۋارىپ الىپ، قاڭعابايدىڭ اۋىلى «شەگەمقازعاننىڭ» قۇدىعىنا كەتتىك. اۋىلىن قاراجارعا كوشىرىپ، بالاسى كوشتى الىپ كەتىپتى. ءيا، ەندى اڭگىمەنى «شەگەمقازعانعا» بۇرايىق. قۇدىق باسىنا بارعان سوڭ، اتتارىمىزدى سۋعا قاندىرىپ الىپ، قاڭعاباي باستاپ امان قالعان ادامدارىمىزبەن قاراجاردى بەتكە الىپ ءجۇرىپ كەتتىك.

اتپەن جۇرسەڭ تىكە شىعاتىن جول بار. جولدا بارا جاتقاندا قاڭعابايدىڭ ايتقان ءسوزى بار-دى. «ەلدىڭ ەكى بولىنگەنى-اي، قىزىل كوممۋنيستەرگە جانىم اشىپ كەلەدى»، – دەدى. «نەگە؟» دەپ سۇرادى قاسىنداعىلار تاڭىرقاپ. «ۇكىمەت دەپ جۇرگەنىڭ ءوزى ءبىرىمىزدىڭ تۋمامىز، تاعى بىرەۋلەرى قۇدامىز. ارىدان ويلاساق ءبىر ەلدىڭ بالاسىمىز، مىنا ورىستىڭ، ءوزىن ءوزى اياماعان حالىقتىڭ ىشىندە ءىستىڭ توركىنىنە تۇسىنەتىن ازاماتتار دا قالمادى. توبەكەڭدى قۇرتتى، ەرتەڭگى كۇنى ەلىن كانپەسكەلەپ، تۋىسىن ۇستاتقان كوممۋنيستەردىڭ وزدەرىن «حالىق جاۋىسىڭ» دەپ اتقانىن دا امان جۇرسەڭدەر كورەرسىڭدەر. ورىس، نە تۇرىكمەن بولسىن، ءوزىڭ كۇشتى بولماعان جەردە ەلدى كىم اياسىن. بىراق، ولاردىڭ امالى بار ما، ۇكىمەتكە بەرىلمەۋگە»، – دەدى. كەبىرتوبەمەن قاراجارعا جاقىنداعانىمىزدا فەتيسوۆتىڭ قۋعىنشى قىزىل اسكەرى دە جەتىپ قالعان ەكەن. قاراعانى قالىڭ، شەگەقۇمدى جەر. كەبىرتوبەنىڭ شىعىس بەتىنە اتتارىمىزدان تۇسە قالدىق. شاعىر، شەگەم، بالىقشى اۋلىنىڭ ازاماتتارى تولىق قارۋلانىپ تۇر. قاڭعاباي قاراجاردىڭ باسىنا جينالامىز دەپ اققۇدىقتا ۋادە بايلاسقان جىگىتتەردى سۇرادى. بالىقشى ىزماعامبەتتىڭ ايتۋىنشا، ولار كەلۋىن كەلىپ، ارالارىنان ازعىرۋشى شىعىپ، كەيىن قايتىپ كەتىپتى.

ۋادە بويىنشا بۇگىن اتتى ساربازدارىمىزدىڭ كەلەتىن كۇنى. «ۇرىستا تۇرىس جوق»، اتىس باستالىپ كەتتى. قاڭعابايدىڭ سوعىسقا ءادىسى جەتەدى، جاس كۇنىندە قۇرالايدى كوزىنەن اتقان اتاقتى مەرگەن، اڭشى بولعانىن بىلەمىز. بويى الاسا، كىشكەنتاي كەلگەن ادام ەدى. جاۋمەن اتىسقاندا ۇشكە ءبولىنىپ سوعىساتىن ەدىك، بۇل جولى ەكىگە ءبولدى. ءبىر توپقا «اسكەردىڭ قۇبىلا بەتىنەن، جاۋدىڭ ارتىنان جاقىنداپ بارىڭدار، ەكىنشى توپ مەنىمەن قالسىن»، – دەدى. كەبىر توبەنىڭ كۇنشىعىس بەتىنەن، اسكەردىڭ الدىنان جاتىپ اتىستىق. اسكەر از بولعاندىقتان ەكىگە ءبولدى. ادامدارىمىز جەتكىلىكتى بولسا ۇشتەن كەم بولمايتىن. جاۋمەن ءبولىنىپ اتىسساڭ، ارتىنان جاۋ كەلىپ قالاتىنداي الاڭداپ، اتقانىن دۇرىس تيگىزە المايدى، ەكىنشى جاعىنان كوپ ەكەن دەپ تە ويلاپ قالادى. ەكىنشى توپ كۇنباتىس بەتكە، اسكەردىڭ سىرتىن اينالىپ كەتتى. بۇل قاڭعابايدىڭ وسىنداي سوعىستا تاپتىرمايتىن ءادىس-ايلاسى بولاتىن. مەن قاڭعابايدىڭ وڭ جاعىندا جاتتىم، يماندى بولسىن، قاسىمدا تولەشتىڭ نۇرجىگىتى بار.

قاڭعابايدىڭ مىلتىعىن وقتاپ بەرەتىندەر، بوكەن جەمەنەي «قاراقوسىم» – قوسىمباي مەن شەگەم جاڭعاقباي مەرگەننىڭ سول جاعىندا جاتتى. سوعىستى ابدەن كاسىپ ەتكەن ءبىر جارى جىگىت بار ەدى، اۋلىنان سول كەلدى. ول تۇرىكمەنمەن بولسىن، قىزىلدارمەن بولسىن، ءتىپتى ءبىر سوعىستان قالماعان قاندىكويلەك قاسقانىڭ ءوزى ەدى. 1929 جىلعى اتىس-شابىستاردان سول امان قالعان بولاتىن. سودان كەيىنگى تاعدىرى نە بولعانىن بىلمەيمىن، ءولى مە ءتىرى مە، حابارىم جوق. ماڭعىستاۋدا ما، تۇرىكمەنستانعا ءوتىپ كەتتى مە، ول جاعى دا بەلگىسىز. ولاردىڭ پالەن دەيتىنى جوق، شەتىنەن باتىر ەدى-اۋ. باتىر دەمەي نە دەيمىن، قاراجاردا كوپ ساربازدارىمىز قورقىپ بىزدەردى تاستاپ كەتكەندە دە سولار قالدى ەمەس پە قاتاردا! جاۋدىڭ پۋلەمەتتەرى دە تيگىش، قارۋلارى دا جەتەتىن سياقتى. جالماعامبەتتىڭ اسكەرى دە كەلۋى مۇمكىن، ىشىندە شاڭىتباي دا بار. فورتتان تاعى دا اسكەر شىعارعان بولسا قايدان بىلەمىز، سوعىستىڭ اتى سوعىس، اعايىن ەكەن دەپ قاراپ تۇرمايمىز. فەتيسوۆتىڭ اسكەرى از بولعانىمەن وسال جاۋ ەمەس. پۋلەمەت دەگەن بالەسى بار، سۋداي سەبەلەگەندە ءتىپتى باس كوتەرتپەيدى.

قاراجاردى بەتكە العاندا سولتۇستىك بەتتەگى ەلدىڭ جىگىتتەرى بىزگە كومەككە كەلەدى دەگەن ءۇمىتىمىزدى ۇزبەدىك. بەسىنگە جاقىنداعاندا قاراجاردىڭ تاۋىنىڭ باسىنان اتتى ساربازدار كورىندى. ۋادەدە تۇرعان ەكەن دەپ قۋانىپ قالدىق. بىراق كورىنگەن اتتى اسكەرىمىز كەلمەي كەتتى. كەيىن ەستىپ بىلگەنىمىزدەي، ىشىندە ازعىرۋشى بولىپتى، ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ شابىلعانىن اۋلىنىڭ اقساقالدارى جىگىتتەرىنىڭ بەتىنە باسقان سياقتى. ەڭ جامانى دا سول ەكەن، بىراق، نە ىستەيسىڭ. ازعىرۋشىلار ەكى اعايىندى جىگىت ەكەن، فورتتاعى قىزىل اسكەردىڭ ىشىندەگى رۋلاس جاقىندارى ەكەۋىڭدى اراشالاپ قالارمىن، ادامداردى ازعىر، بايلاردىڭ قايدا ەكەندەرىن ايتساڭدار بولادى دەگەن بولۋى كەرەك. 1929 جىلى اسكەر قىستىڭ اياعىندا تىنەي شام، تالپاق، شاڭدىلاردىڭ اۋىلدارىنىڭ قايدا قىستاپ وتىرعاندارىن سول ەكەۋىنەن ءبىلىپتى. قاراجاردىڭ باسىنان قۇلايتىن اسكەرلەرىمىزدى ازعىرعان دا سولار ەكەن. سولاردى تىنەي مە، ەسكەلدىلەردىڭ جىگىتتەرى مە، ساتقىنسىڭدار دەپ ءولتىرىپ، 1931 جىلى ما، ۇكىمەتتەن قاشىپ يرانعا ءوتىپ كەتىپتى دەپ ەستىدىك كەيىن. اۋىلدارىن اسكەرگە شاپتىرعاسىن كىم بولسا دا اياسىن با؟!.

اتىسقاندا ەكى مىلتىقپەن ءجۇرىپ اتىساتىن ەدىم، ءبىر مىلتىعىمدى قۇنداعىنىڭ تۇبىنەن اياعىممەن ءىلىپ الامىن، ەكىنشى مىلتىق قولىمدا، قاپتالىممەن جىلجيتىنمىن. باۋىرىڭمەن جورعالاساڭ باسىڭنان اتىپ تۇسىرەدى، مەرگەندەر اسكەردىڭ ىشىندە دە كوپ، سول ءۇشىن جاۋعا قاپتالىممەن ىسىرىلىپ، ءبىر كوزىممەن سىعالاپ، تەپسىنىپ جاقىندايتىنمىن. اسكەر پۋلەمەتتەرىن كەبىر توبەنىڭ باسىنا قۇرىپ العان. كۇن ىسسى. اتىس توقتايتىن ەمەس. قاراجاردىڭ باسىنان كورىنگەن ساربازداردان قورقايىن دەدى مە، جاۋدىڭ كوزدەمەي اتقىلاۋى كوبەيە ءتۇستى. قاڭعاباي «وق جەتەتىن جەر بولماسا قۇر دالاعا اتا بەرمەڭدەر» دەيتىن. جاۋدىڭ قۇبىلا بەتىنەن بارعان ادامداردىڭ مىلتىقتارىنىڭ داۋىستارى ءجيى ەستىلىپ تۇردى. اسكەر ەكى ورتادا قالدى. سول ارادا كەبىر توبەنىڭ ارعى باۋرايىنان ءۇش ادام توبەنىڭ باسىنا شىعا كەلدى. جالماعامبەتتىڭ اسكەرى قادىربەردى قاراجارعا كەلەم دەگەن ۋاقىتىندا كەلمەگەسىن ۋايىمدادى ما، بايعۇستى اجال ايدادى ما، بىلمەيمىن. قاڭعاباي ەكەۋمىز وق جەتەتىن جەرگە جاقىندادىق. ەكى سولداتتىڭ ورتاسىنداعى ادام ءبىز جاققا، سوسىن قارامايا، كەندىرلى، اققۇدىق بەتكە ءدۇربىسىن سالىپ تۇردى.

قاڭعاباي دا دۇربىمەن قاراپ الىپ: «جاناق بالا، ەكى سولداتتىڭ ورتاسىنداعىعا ءدۇربىڭدى سالشى. ءوز كوزىمە ءوزىم سەنىڭكىرەمەي تۇرمىن، بىرەۋمىزدىكى بولماسا، بىرەۋمىزدىڭ اتقانىمىز تيەر. انانى كوردىڭ با؟ جاقىنداي الساق جاقىندايىق، انا ءدۇربى سالعاندى كوزدە، بالا!»، – دەدى. فەتيسوۆ سول بولۋى كەرەك. قاڭعابايدىكى وناتار، مەندە 11 اتار بار. ءسال بولسا دا جىرامەن جاقىندادىق، وق جەتەتىن جەرگە كەلدىك-اۋ دەگەندە قاڭعاباي «باسىنان كوزدە» دەپ ىمدادى، سوندا دىبىسى شىقپايدى دەگەنى عوي، تۇسىنە قويدىم. قاڭعاباي ەكەۋمىز بىرگە اتتىق. ەكى سولداتتىڭ ورتاسىنداعى قولىندا ءدۇربىسى بارى شالقالاپ ارتىنا قاراي ۇشىپ ءتۇستى. قاسىنداعى ەكى سولدات جالما-جان ونى تومپەشىكتىڭ ارعى بەتىنە سۇيرەپ الىپ كەتتى. وقتارى كوپ-اۋ دەيمىن، پۋلەمەتتەر ساتىرلاپ قويا بەردى. سودان نامازدىگەر مەن اقشام نامازىنىڭ ورتاسىنا جاقىنداعاندا «قادىربەردىنىڭ قۇبىلا بەتىنەن ەكى سالت اتتى كەلە جاتىر» دەپ ءبىر جىگىت حابار اكەلدى. كەبىر توبەنىڭ قادىربەردى بەتىنەن بارىپ جاۋدىڭ سىرتىنان اتىسىپ جاتقان قاڭعابايدىڭ جىبەرگەن ادامدارى ەدى عوي. «قۇرماشتىڭ ۇڭگىرىنە كەتكەن ەكىنشى اسكەر كومەككە كەلە جاتپاسىن! شەگىنسىن بارلىعى!» – دەپ قاڭعاباي اتتارعا جاقىنداۋعا بۇيىردى.

جالماعامبەتتىڭ اسكەرى كەلسە جەڭىلۋىمىز دە مۇمكىن ەدى. قاراجار تاۋىنىڭ باسىنان كەلگەن كوپ اسكەرىمىز تاستاپ كەتىپ قالعاسىن توتەپ بەرەردەي كۇشىمىز جوق ەدى. قاشىپ اتىسۋدان باسقا امالىمىز قالمادى. تاعى دا فورتتان اسكەر كەلە جاتىر ما دەگەن ويمەن: «ەكى سالت اتتىعا ءدۇربى سالشى، جەكە باتىر! جالماعامبەتتىڭ اسكەرى ەمەس پە؟» – دەدى قاڭعاباي ماعان. اققۇدىقتان كەلە جاتقان سياقتى، ەكى سالت اتتىدان باسقا اتتى اسكەر كورىنبەدى. ءدۇربىمدى سالدىم. استىنداعى قىزىل كۇرەڭ اتىنان الشىندى دا تاني كەتتىم. الدىندا قاراقيادان ءدۇربى سالعاندا كورگەنمىن. الشىن ءبىر جاعىنان توتە جولدى بىلەدى. ەكىنشى جاعىنان ۇكىمەتتىڭ سەنىمىنە كىرگەن كوممۋنيست بولعان سوڭ، وعان قالاي بولدى سولاي جەتكىزەدى دەپ سەنەتىن شىعار. جالماعامبەت وسى كۇنگە دەيىن سەنىپ كەلگەن شاڭىتبايدىڭ اعايىندارى وكىمەتكە قارسى شىعىپ، دەگەنگە كونبەگەسىن ونى قاراجارعا ادەيى دە جىبەرۋى مۇمكىن. باسقا ادامدى جىبەرسە، اتىپ تاستايتىنىمىزدى جالماعامبەت بىلەدى. ول دا وكىمەتتىڭ سەنىمىنە كىرگەن ادام، ونىڭ ۇستىنە ورىس بۇكىل اسكەرىن سەنىپ تاپسىرىپ وتىر. شاڭىتبايدا باسقا جول جوق، جامانىن جاسىرىپ، جاقسىسىن اسىرىپ قالاتىن جەرى. كىمنىڭ كىم ەكەنى وسىندايدا بەلگىلى بولادى عوي. قاسىندا شوڭاي الشىن بار، شاڭىتبايدى استىنداعى قارا ارعىماعىنان تانىدىم. ەكەۋى تىكە كەبىر توبەنىڭ باسىنداعى فەتيسوۆتىڭ اسكەرلەرىنە بەتتەدى.

اقشامعا جاقىن باسشىلارى كەلگەسىن سولداتتار اتقىلاۋىن توقتاتتى. كوپ كىدىرگەن جوق، مىلتىعىنىڭ باسىنا ءىلىپ العان كيىمىن بۇلعاپ شوڭاي الشىن ءبىر كەزدە بىلايىراق شىعىپ ايقايلادى: «كەتىڭدەر! ەرتەڭ اۆتوموبيل كەلەدى، ايىرپلان كەلىپ سەندەردى بومبىلايدى! قىرىپ تاستايدى!» – دەدى. بۇل قورقىتقانى ما، قاشىپ قۇتىلىپ كەتسىن دەگەنى مە، بولماسا باسقاداي جايى بار ما، ول جاعىن بىلە المادىم. فورتتان كوپ اسكەر كەلە جاتقانىن ايتتى. سول ءسوزدى ايقايلاپ جەتكىزدى دە فەتيسوۆتىڭ امان قالعان ازعانتاي اسكەرىن ەرتىپ شاڭىتباي ەكەۋى «شەگەمقازعاندى» بەتكە الىپ ءجۇرىپ كەتتى. ەندى بۇل ماڭدا باسقا دايىن اسكەرى بولماعاسىن شامالى ۋاقىتتا كەلمەيدى دەپ ويلادىق بىزدەر...

 Abai. kz