گاستاربايتەرلەر تۋرالى از ايتىلىپ-جازىلىپ جاتقان جوق. ايتىلىپ-جازىلىپ جاتقانداردان اقىرىنداپ بولسا دا شىعىپ جاتقان ناتيجە بار ما؟ ول دا جوق. ەندى ءبىر ونشاقتى كۇننەن كەيىن «كۇلىمسىرەپ» كوكتەم كەلەدى. كوكتەممەن بىرگە قازاق ەلىنە قاپتاعان قۇرىلىسشىلار دا، باسقالار دا كەلىپ جەتەدى – شەت ەلدەردەن اساي-مۇسەيىن ارقالاپ. اسىرەسە وزبەك، تاجىك ەلدەرىنەن. بۇل ەندى جىلداعى كورىنىس قوي، جاڭالىق ەمەس دەپ قويا سالۋعا دا بولار ەدى، الايدا بيىلعى گاستاربايتەرلەردىڭ سانى جىلداعىدان الدەنەشە ەسەگە اسىپ تۇسپەك. اسىپ تۇسەدى دە، قازىرگى قارقىندارىنا قاراعاندا. بىرەۋ بىلەر، بىرەۋ بىلمەس – ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ەڭبەك ميگرانتتارىنىڭ قۇقىن قورعاۋ جونىندەگى ايماقارالىق وداق دەگەن ءبىر ۇيىم بار. وسى ۇيىمنىڭ ەكس-جەتەكشىسى پاۆەل كوۆالەنكو دەگەن ازامات جاقىندا: «وڭتۇستىكتەگى بىرقاتار ەلدەردىڭ ەڭبەك ميگرانتتارى جىلداعى باعىتتارىن وزگەرتىپ، رەسەيدىڭ ورنىنا قازاقستانعا قاراي اعىلىپ كەلىپ جاتىر، - دەگەن مالىمدەمە جاسادى، - ويتكەنى بىزدەگى جاي عانا ساتۋشىنىڭ ايلىق ەڭبەكاقىسى ءبىر مىڭ ەكى ءجۇز اقش دوللارىن قۇرايدى...»

ويپىرماي، ءا! مۇنداي دەرەكتى كوۆالەنكونىڭ قايدان العانىن ءبىز بىلمەيمىز، ارينە، ال بىراق ەلىمىزگە كەلىپ جاتقان ەڭبەك ميگرانتتارى ساتۋشىلىق جۇمىستارعا ورنالاسىپ الىپ، اي سايىن وسىنشاما ەڭبەكاقى تاۋىپ جاتسا، تاپقاندارىن زاڭدى-زاڭسىز جولدارمەن ءوز ەلدەرىنە قاراي اسىرىپ جاتسا، وۋ، وندا اۋىل مەن قالا اراسىندا جۇمىس ىزدەپ، ەرسىلى-قارسىلى سەڭدەي سوعىلىسقان قاراپايىم قازاق ازاماتتارىنا نەگە ساتۋشىلىق جۇمىس جوق؟ ەڭبەك ميگرانتتارى ەلىمىزگە كەلمەسىن دەمەيمىز، ارينە، الايدا ولارعا قويىلاتىن قانداي دا ءبىر زاڭدى تالاپ قاجەت. وسى جەردە، البەتتە، «گاستاربايتەر-ميگرانتتار نەگە رەسەيدەن ات تونىن الا قاشىپ جاتىر؟» زاڭدى سۇراق تۋادى. مۇنىڭ جاۋابىن دا ءبارىمىز جاقسى بىلەمىز - بيىلعى قاڭتاردىڭ بىرىنەن باستاپ سولتۇستىك كورشىمىزدەگى ەڭبەك پاتەنتى ەكى جارىم ەسەگە قىمباتتادى. بۇل قالاي سوندا دەسەڭىز، بىلاي ەكەن: رەسەي ەلىنە اقشا تابۋعا كەلگەن ميگرانت پاتەنت الۋعا ءتيىس. زاڭ بويىنشا. ال پاتەنت الۋ ءۇشىن «دەنساۋلىعىنىڭ دۇرىستىعى» تۋرالى مەديتسينالىق انىقتاما قاعازىن جانە الۋعا ءتيىس. سودان كەيىن وسى ەلدىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى – ورىس تىلىنەن، ورىس تاريحىنان جانە قۇقىق نەگىزىنەن ەمتيحاندار تاپسىرۋعا مىندەتتى. وسىنداي دا وسىنداي تالاپتارعا «ويداعىداي» جاۋاپ بەرگەن ميگرانت قانا پاتەنت الا الادى. وبالى نە كەرەك، ەلىمىزدىڭ ۆيتسە-پرەمەرى بەردىبەك ساپارباەۆ جاقىندا عانا جاساعان مالىمدەمەلەرىنىڭ بىرىندە رەسەي عانا ەمەس، جالپى الىس-جاقىن شەت ەلدەردەن اعىلىپ كەلىپ جاتقان ەڭبەك ميگرانتتارىنا قاتاڭ قاداعالاۋ جاساۋ كەرەكتىگىن ايتقان بولاتىن. الايدا ولاردى قالاي قاداعالاۋ كەرەك، ءتىپتى ولاردى قاداعالايتىن زاڭ تەتىكتەرى قانداي بولۋعا ءتيىستى – بۇل ماسەلەنىڭ باسى اشىق قالدى. ايتىلدى – ايتىلعان جەرىندە قالدى. مۇنىڭ سوڭى، البەتتە، گاستاربايتەر-ميگرانتتاردىڭ «وڭ جامباسىنا وڭتايلى» كەلەتىن ەلىمىزدىڭ ميگراتسيالىق زاڭنامالارى وزگەرىسسىز ءوز كۇشىندە قالا بەرەدى دەگەن ءسوز. «زاڭنىڭ دا وزىعى بار، توزىعى بار» دەيدى حالىق ناقىلى، وسى تۇرعىدان الىپ قاراعاندا، ەڭبەك ميگرانتتارىنا قاتىستى جوعارىدا كەلتىرىلگەن رەسەيلىك تالاپتاردى نەگە ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە قولدانىسقا ەنگىزبەسكە؟ زاڭدىق تۇرعىدا. الدە ءبىزدىڭ ۇكىمەتىمىز «ميگرانتتاردان مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋدى تالاپ ەتسەك، رەسمي ءتىل سانالاتىن ورىس ءتىلى قازاق ءتىلىنىڭ كولەڭكەسىندە قالىپ كەتەدى» دەپ قاۋىپتەنە مە؟ مۇمكىن، ورىسشا ويلاپ-سويلەيتىن ءبىزدىڭ ۇكىمەتىمىزگە ورىسشاعا شورقاق اۋىل قازاقتارىنان گورى... ورىسشا ويلاپ-سويلەيتىن ميگرانتتاردىڭ كوبىرەك بولعانى قولايلى شىعار؟ ويلاناتىن نارسە. سوندىقتان دا ەڭبەك ميگراتسياسىنا قاتىستى ءتيىمدى تالاپتار جۇيەسىن تابۋ كەرەك. رەسەيدەگى پاتەنت سياقتى.

مارات ماداليموۆ.

اباي.kz