ەل كوڭىلىن الاڭ ەتەتىن جايتتاردى جاسىرىپ-جابۋعا بولمايدى. اسىرەسە، تۇتاس الەمدى شارپىعان قارجى داعدارىسى مەن قىرعي-قاباقتىق تەكەتىرەستەر تۇسىندا تاۋەلسىزدىگىنىڭ جيىرما ءۇشىنشى جىلدىعىنا قادام باسقان قازاقستان ءۇشىن ارنەنى ويلاپ، الاعاي كۇي كەشۋ زاڭدىلىق شىعار. دەمەك، ارقايسىمىزدىڭ كوكەيىمىزدە ء«اي، قالاي بولار ەكەن؟» دەگەن ساۋال انىق بولدى. ونىڭ جاۋابىن ىزدەپ ۇكىمەت ۇيىنە قاراي ۇڭىلگەنىمىز تاعى راس. ەندى، ەلدەگى بارلىق شارۋانىڭ اتقارىلۋىنا جاۋاپتى كابينەت بولعاسىن بۇقارانىڭ ءبىر جاۋاپ دامەتەتىنىن تۇسىنۋگە بولادى. دەپ جۇرگەندە، وسى جۇرت كوڭىلىندەگى كوپ سۇراقتىڭ جاۋابىن مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءوزى بەردى. ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا ەلباسى ەلدەگى جاعدايدى الاقانعا سالعانداي ءبىلىپ وتىرعانىن ايتىپ، ەرتەڭگى كۇننىڭ باستى باعىتتارىن دا ايقىندادى. ءبىز اق جاعالىلاردىڭ ايتۋلى جيىنىندا ءسوز بولعان جايتتاردى ەل-جۇرتتىڭ كوڭىلىندەگى كەيبىر وزەكتى ساۋالدارعا قاراي نەگىزدەپ ۇسىنىپ وتىرمىز. سونىمەن…

قازاقستاندا ەكونوميكالىق داعدارىس بار ما؟

ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ:

– ءبىزدىڭ قازىرگى ەكونوميكالىق ساياساتىمىزدىڭ باعىتى دۇرىس. كەلەڭسىزدىكتەر – سىرتقى نارىقتىڭ اسەرى. قازاقستان ىشىندە ەكونوميكالىق داعدارىس جوق. ءبىز قيىندىقتاردى كۇتىپ قاراپ وتىرماي، ونىڭ الدىن الۋ ءۇشىن جەدەل شارالاردى قولعا الدىق. ونى حالىق بىلەدى. ەڭ جاقسى جوسپارلار زامانعا بايلانىستى يكەمدەلىپ، بەيىمدەلە ءبىلۋى كەرەك.

ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ قۇلدىراۋىنا نەگىز بار ما؟

ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ:

– ۇلتتىق بانككە سەنبەيتىندەي مەندە ەش نەگىز جوق. مەن وتكەن جولى دا ەسكەرتكەن بولاتىنمىن، قازىرگى وتكىر كەزەڭدە ءتۇرلى ارانداتۋلار، وسەك-اياڭدار، پالەقورلىقتىڭ بارلىعى پايدا اكەلمەيدى. ءبىز ولاردى جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋىمىز كەرەك. مەن تاعى دا قازاقستان حالقىنا جاريا ەتەمىن: ءبىز ەشتەڭەنى دە جاسىرمايمىز. قيىندىقتار بولسا، حالىقپەن بىرگە كورەمىز جانە الدا تۋىندايتىن ماسەلەنى اشىق ايتامىز. قارجىلىق تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ، تەڭگە باعامىنىڭ كۇرت اۋىتقۋىنا جول بەرمەۋ، ەكونوميكانىڭ ناقتى سەكتورىن قارجىلىق رەسۋرستارمەن قامتۋ - ۇلتتىق بانكتىڭ ءبىرىنشى كەزەكتەگى ماقساتى.

بيۋدجەتتىڭ قىسقارۋىنان بۇقاراعا كەلەر زيان بار ما؟ 

ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ:

– ۇكىمەتكە 2015 جىلعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت شىعىستارىن 700 ملرد. تەڭگەگە نەمەسە جالپى شىعىس كولەمىنىڭ 10 پايىزىنا قىسقارتۋدى تاپسىرامىن. بۇل رەتتە حالىق الدىنداعى مەملەكەتتىڭ الەۋمەتتىك مىندەتتەمەلەرىنىڭ ءبىر تەڭگەسىنە دە تيىسپەۋ قاجەت.

قانداي جوبالاردى قارجىلاندىرۋ كەيىنگە قالادى؟

ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ:

– مەن الەۋمەتتىك قاجەتتىلىككە ارنالعان شىعىستاردى قىسقارتۋ تۋرالى ۇسىنىس بار ەكەندىگىن بىلەمىن. بۇل جاقسى ۇسىنىس، قاراپايىم ادامدارعا قاتىستى بولماعاندا  ونى قولداۋعا دا بولار ەدى. ماسەلەن، ونى قاراپايىم ادامعا شىعىن كەلتىرمەستەن قايدان ىزدەۋگە بولادى؟ ماسەلەن، ءبىزدىڭ شىعىستار: بانكتەردى قولداۋ ءۇشىن 500 ملرد.، قىسقى ۋنيۆەرسياداعا - 100 ملرد.، مەترونىڭ ەكىنشى كەزەڭىنە - 227 ملرد. تەڭگە. قيىن كەزەڭدە بىزدەرگە كەيبىرىن كۇتە تۇرۋ قاجەت. ودان كەيىن جالعاستىرامىز. قىسقى ۋنيۆەرسيادانىڭ ءبىر بولىگىن استانادا، ەكىنشىسىن الماتىدا وتكىزۋگە بولادى. بۇل يميدجدىك جوبا، ونى سوڭىنا دەيىن اتقارۋ كەرەك. بىراق ءدال وسى شارادا شىعىس كوپ، قارجىنى بىزدەرگە سول جاقتان قاراستىرۋ قاجەت. بۇل ۋاقىتشا.

سونداي-اق، الماتى مەتروسىنىڭ 2-ءشى كەزەڭى قۇرىلىسىن توقتاتا تۇرۋ قاجەت.

بيۋدجەت ەسەبىنەن مەرەيتوي جاساۋعا بولا ما؟ 

ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ:

– بىزدە مەرەيتوي جالپىعا ورتاق سۇيىكتى ءىس بولىپ وتىر. مەرەيتوي قايدا بولسا، ءبارى سوندا. جيىندارعا قاتىسۋ، بانكەتتەردە وتىرۋ، وسىلاي جالعاسا بەرەدى. الەمنىڭ قاي جەرىندە ءبىز سياقتى مەرەيتوي وتكىزەدى؟ ۇلى داتالاردى اتاپ ءوتىپ، باسپاسوزدە، تەلەارنالاردا، عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيالاردا ايتۋ كەرەك. ال دۇركىرەتىپ توي ۇيىمداستىرۋ، ايدالادا مىڭداعان قازاق ءۇي تىگۋ مەرەيتوي يەسىنە نە بەرەرىن ايتىڭدارشى ماعان؟ مەرەيتويدى تۋعان-تۋىسى، دەمەۋشىلەر وتكىزسىن. مەنىڭ قارسىلىعىم جوق. بىراق، تەك مەملەكەتتىڭ قارجىسىنا ەمەس.

اكىمدەردىڭ كوماندالىق باسقارۋىنا تيىم بولا ما؟

ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ:

– مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ جۇمىسى بيزنەسكە اينالماۋى ءتيىس. مەملەكەتتىك قارجىنى فيرمالارعا، وزدەرىنىڭ تانىستارىنا، دوستارىنا جانە تۋىسقاندارىنا شاشۋلارىنا جول بەرمەۋ كەرەك. وكىنىشكە قاراي، وبلىستىڭ ءۇش اكىمىنە قاتىستى ءدال وسى سەبەپپەن تەرگەۋ امالدارى جۇرگىزىلدى. سونىمەن قاتار بىرقاتار مينيستەرلىكتەر مەن ۆەدومستۆولاردىڭ باسشىلارى قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلۋدا. ەگەر اكىمدەر كوماندا جيناپ السا، ول كەيىن اتىراۋ وبلىسىنداعى سەكىلدى باندىعا اينالادى.

ءبىلىم سالاسىن تاعى قانداي رەفورما كۇتىپ تۇر؟

ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ:

- ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا «بالاپان» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋدى، ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە جان باسىنا قارجىلاندىرۋعا كوشۋدى، 12 جىلدىق مەكتەپتە ءبىلىم بەرۋ مودەلىنە كەزەڭ-كەزەڭىمەن كوشۋدى جالعاستىرۋ قاجەت. مەملەكەتتىك بالاباقشالاردى جەكەشەلەندىرمەۋ قاجەت. ءتىپتى، اقش پرەزيدەنتى مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ مەملەكەتتىڭ باستى باسىمدىعى ەكەندىگىن ايتتى. بىزدە وسى جولدان تايماۋىمىز قاجەت. ال ءبىز بولساق، ونى جەكەنىڭ قولىنا بەرمەكپىز...

رەسەي ءرۋبلىنىڭ السىرەۋى بىزگە اسەر ەتە مە؟

ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ:

– رەسەي ءرۋبلىنىڭ السىرەۋى تۇرعىسىندا جانە قازاقستاننىڭ ىشكى نارىعىندا تاۋارلاردىڭ ارتۋى باعىتىندا ءبىزدىڭ وتاندىق وندىرۋشىلەرگە زالالىن تيگىزۋدە. الايدا، بۇنىڭ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا قاتىسى جوق. بۇل - ءبىزدىڭ ستراتەگيالىق باعىت. قۇرعان كەزدە ءومىردىڭ اعىمى ءوزىنىڭ تۇزەتۋلەرىن ەنگىزەتىندىگىن ايتقان بولاتىنبىز. الەمدىك كاپيتاليستىك ەكونوميكا ءوزىنىڭ تۇزەتۋلەرىن ەنگىزۋدە. قازىرگى كەزدە وسى جاعداي ورىن الدى، بىراق تا بۇعان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتى، كەدەن وداعىن كىنالاۋ - ول تولىق ديلەتانتتىق.

ءتۇيىن

ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ:

– ءبىزدىڭ ەل الدىمىزدا تۇرعان بارلىق قيىندىقتاردى تابىستى ەڭسەرەتىنىنە سەنىمدىمىن!

اباي.kz

(ماقالاعا اقوردا جانە قازاقپارات سايتتارىنىڭ ماتەريالدارى پايدالانىلدى)