ون سەگءىز جىل بۇرىن...

پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ ۇكىمەت مۇشەلەرى مەن وبلىس اكىمدەرىن جيىپ الىپ، كەڭەس وتكىزدى. ءبىزدىڭ پىكىرىمىزشە، «كەڭەس» دەپ اتالاتىن جيىنعا جۇرت بەلگىلى ءبىر ماسەلەلەر توڭىرەگىندە كەڭەسۋ، اقىلداسۋ ءۇشىن كەلەتىن سياقتى ەدى. ونىڭ ۇستىنە، كەڭەسەر، كەڭەسەر دەيمىز-اۋ، قىزىلكەڭىردەك بوپ كەرىلدەسەر پروبلەمالار قوعامىمىزدىڭ قاي سالاسىندا دا از ەمەس. بىراق ءبىز كۋا بولعان مىنا جينالىس – كەڭەستەن گورى ورتا مەكتەپتەگى ءبىر ناشار كلاستىڭ ساباعىنا كوبىرەك ۇقساپ كەتتى. ونداي كلاستا تەك مۇعالىم عانا سويلەپ، قالعاندارى پارتادان باس كوتەرمەي، جىعىلىپ جاتىپ الۋشى ەدى عوي. مۇندا دا تاپ سولاي بولدى. ءتۇسىندىرۋشى دە، ۇرسۋشى دا، سۇراۋشى دا، ەشكىم ۇندەمەگەن سوڭ وعان ءوزى جاۋاپ بەرۋشى دە تەك ءبىر ادام – ەلباسى. قۇدايعا شۇكىر، مىندەتتى تۇردە «تاقتاعا» شىعىپ، تاقىلداپ تاقپاعىن ايتىپ بەرەتىن 5-6 ۇلگىلى وقۋشى قاي كلاستا دا بار ەكەنى راس – ۇكىمەتتىڭ «ۇزدىكتەرى» دە (قاجىگەلدين، بايمەنوۆ، پاۆلوۆ، كارىبجانوۆ، شۇكەەۆ جانە وتەپوۆ) ول مىندەتتەرىن ويداعىداي ورىنداپ، الدىن الا دايىنداعان باياندامالارىن مۇدىرمەي وقىپ بەردى (مۇنداعى «ۇزدىكتەردىڭ» كەڭەستە قارالار ماسەلەلەرگە وراي ىرىكتەلگەنى ءوز-وزىنەن تۇسىنىكتى بولار).
دەگەنمەن، كوپ ۇزاماي ولاردىڭ دا «وزات» ەكەنىنە كۇمان تۋىپ قالدى: «مۇعالىم» تاراپىنان قويىلعان قوسىمشا سۇراقتار «تاقتاداعىلاردى» تاڭ-تاماشا ەتتى بىلەم، ەشقايسىسى دا ماردىمدى جاۋاپ قايتارا المادى. تەك ايتەۋىر ەكونوميكا جانە ساۋدا ءمينيسترىنىڭ «شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋعا الىنعان 130 ملن. $ نەسيەنى تەندەر ارقىلى بانكتەرگە باسىبايلى ءبولىپ بەرە سالماي، ونى قانداي جوبالارعا جۇمساۋ ءتيىمدى ەكەنىن ۇكىمەتتىڭ ءوزى انىقتاپ، ءوزى شارتتارىن قويىپ وتىرعانى دۇرىس» دەگەن پىكىرى عانا ەلباسىنىڭ كوكەيىنە قونعانداي بولدى («مىنە، مۇنى ساياسات دەۋگە بولادى» دەپ قالدى ن.ن.). بۇل ويدى «تاقتاعا» ارنايى شاقىرىلماسا دا، ء«وزى قول كوتەرىپ، ورنىندا تۇرىپ ساباق ايتقان» ۇلتتىق بانك توراعاسى وراز جاندوسوۆ تولىقتىردى. 
بۇكىل «كلاسقا» قويىلعان ورتاق ساۋالدار دا جاۋاپسىز قالىپ جاتتى. مينيسترلەر مەن دەپارتامەنت باسشىلارى الدارىنداعى جۋان-جۋان پاپكىلەردى جاڭا كورگەندەي تومەن قاراپ شۇقشيدى دا وتىردى («مەنەن ساباق سۇراپ قالماسا ەكەن» دەپ باسىن كوتەرۋگە باتىلى جەتپەي وتىراتىن وقۋشىلاردان قاي جەرلەرى كەم، ءا؟). «ارتقى پارتاداعىلار»، ياعني، اكىمدەر دە ءتىلىن ءبىر كاليماعا كەلتىرمەي، «تازا» كەتتى. ەلباسىنىڭ: «اۋىل قالاي دامۋى كەرەك؟ مەنىڭشە، اگرارلىق سەكتوردىڭ نەگىزىن فورماسى جاعىنان جەكەمەنشىك، مازمۇنى جونىنەن ۇجىمدىق تيپتەگى كاسىپورىندار قۇراسا دۇرىس سەكىلدى. سىزدەر قالاي ويلايسىزدار؟ قانشا دەگەنمەن، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ مامانىسىزدار عوي»، – دەپ، ۇكىمەت مۇشەلەرىن اقىلداسۋعا شاقىرۋى دا قۇر قابىرعاعا ايتىلعان ءسوز بولدى: اكىمدەردى ايتپاعاندا، «اتاقتى اگرارشىلار» – ەسىموۆ تە، كارىبجانوۆ تا، اقىمبەكوۆ تە «مەنىڭ ويىم بىلاي» دەپ بەلسەنىپ شىعا العان جوق...
جاقىندا ءبىر گازەتتەن تانىمال شەنەۋنىكتىڭ سۇحباتىن وقىپ وتىرسام، ەكى ءسوزىنىڭ ءبىرى «پرەزيدەنتتىڭ ارقاسىندا» – «پرەزيدەنتتىڭ ءوزى تىكەلەي نازار اۋدارىپ، باقىلاۋعا العاننان كەيىن جاڭا سەرپىن بايقالادى»، «پرەزيدەنتتىڭ ءوزى قاداعالاعان سوڭ...»، «پرەزيدەنتتىڭ تىكەلەي كوڭىل ءبولۋىنىڭ ارقاسىندا...»، ءارى قاراي وسىلاي جالعاسا بەرەدى. كەشەگى كەڭەستە دە نە «ويتەيىك» جوق، نە «بۇيتەيىك» جوق، ءۇن-ءتۇنسىز وتىرىپ-وتىرىپ، ەلباسى «بوسسىڭدار» دەگەن سوڭ ورە تۇرەگەلىپ، ءجون-جونىنە كەتكەن شەنەۋنىكتەرگە قاراپ: «بۇلار راسىندا دا پرەزيدەنتتىڭ ارقاسىندا ءجۇر ەكەن، ول تۇرتپەكتەمەسە، وڭايلىقپەن جەرگە ءتۇسىپ، جانىن سالىپ جۇمىس ىستەي قويماس»، – دەگەن ويعا قالاسىز. اپىر-اي، پرەزيدەنت «تىكەلەي كوڭىل بولمەسە»، جەلكەسىنەن قاراپ «قاتاڭ قاداعالاماسا»، «وسى ۋاقىتقا دەيىن وسىنى بىتىرمەسەڭدەر، ورىندارىڭنان الامىن» دەپ قورقىتپاسا قيمىلدامايتىن نە دەگەن ۇكىمەت بۇل سوندا؟ اتقامىنەرلەرىمىز نازارباەۆتىڭ جەكە جۇمىسىن ىستەپ بەرىپ ءجۇر مە نەمەنە، يەسى باقىلاماسا بوساڭسي سالاتىن؟ تۇسىنىكسىز.
قىسقاسى، پرەزيدەنتتىڭ ارقاسىنان تۇسەتىن كەز كەلدى. ايتپەسە، ورىنتاقتان ءتۇسۋ دە كوپ كۇتتىرمەس...

ساكەن سىبانباي.
(«انا ءتىلى» گازەتى، 1997 جىل، 17 ءساۋىر)

ال، بۇگىن…

«جينالىسقا جەر-جەردەن كەلگەندە ارقايسىلارىڭ دايىندالىپ كەلۋلەرىڭ كەرەك. تەك قانا مەنى تىڭداپ كەتە بەرمەي، ويلارىڭىز بولسا ايتىڭىزدار. مەملەكەت باسشىلارىنىڭ، ۇكىمەت مۇشەلەرىنىڭ، اكىمدەردىڭ جەرگىلىكتى ماسەلەلەردى ايتقان سوزىنەن، ۇسىنىستارىنان بارىپ جالپى شەشىم شىعادى. سوندىقتان ۇندەمەي وتىرعاندى قويىڭدار. اناۋ كۇنى «سامۇرىق-قازىنانىڭ» ترانسفورماتسياسىنا كەلگەن باتىستىڭ دوكەي پروفەسسورلارى: ء«ار جەردە كەلىسىممەن شەشەتىن بولساق، مىسالى زاۋىتتىڭ تسەحىندا، وندا ارى قاراي دۇرىس شەشىم شىعاتىن بولادى» دەيدى. ونىسى راس. ءبىز باياعىداي جيناپ الامىز دا، سويلەپ، سويلەپ قويا بەرەمىز. ەشكىم ەشقانداي ۇسىنىس جاسامايدى، ولاي بولماۋى كەرەك. ءبىر-ءبىرىمىزدى تىڭداۋىمىز كەرەك. ۇناي ما، ۇناماي ما، باسقا ماسەلە. سونىڭ بارلىعى ەلگە قىزمەت ىستەيتىن بولسا تىڭداۋ كەرەك»، - دەدى ەلباسى اقوردادا وتكەن ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا .

(11 اقپان، 2015 جىل)

اباي.KZ