سوڭعى ۋاقىتتا الىس-جاقىن شەتەلدەردە بولىپ جاتقان لاڭكەستىك شابۋىلدارعا تمد جانە ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ ازاماتتارىنىڭ قاتىسى بار ەكەندىگى ءجيى ايتىلۋدا. وسىعان بايلانىستى "Qazaqtimes.com" سايتى ورتالىق ازيا ەلدەرى ىشىندە وزبەكستانعا توقتالىپتى.

قازىرگى تاڭدا ورتالىق ازيا ەلدەرى اراسىندا وزبەكستان ازاماتتارىنىڭ ميگراتسياسى وتە كۇردەلى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ تۇر. وزبەك ەلىندەگى جۇمىسسىزدىق، ساياسي، ءدىني احۋالدىڭ ۋشىعىپ تۇرۋى – بۇل ەلدىڭ ازاماتتارىنىڭ كۇنكورىس قامىمەن رەسەي، قازاقستان، ەۋروپا مەملەكەتتەرىنە قونىس اۋدارۋىنا سەبەپشى بولىپ وتىر. بىراق وزبەك ازاماتتارى بۇل ەلدەردە جۇمىس ىستەپ قانا قويماي، ەكسترەميستىك ۇيىمداردىڭ ارباۋىنا ءتۇسىپ، ءتۇرلى لاڭكەستىك شابۋىلدارعا قاتىسىپ جاتقاندىعى بەلگىلى. بۇعان دالەل – ستامبۋلدىڭ «اتاتۇرىك» اۋەجايىندا، سانكت-پەتەربور قالاسىنىڭ مەتروسىندا (جارىلىس جاساعان قىرعىزستان ازاماتى اقبورجون جاليلوۆتىڭ ۇلتى وزبەك), شۆەتسيانىڭ ستوكگولم قالاسىندا جاسالعان لاڭكەستىك شابۋىلدار. اتالعان ەلدەردە بولعان تەررورلىق ارەكەتتەردىڭ بارلىعىنا وزبەك ەلى ازاماتتارىنىڭ قاتىسى بار.

بۇنىڭ سەبەبى نەدە؟ نەگە وزبەكستان ازاماتتارى راديكالدى باعىتتاعى ۇيىمداردىڭ جەتەگىندە كەتۋگە بەيىم؟ وسى جانە وزگە دە سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەپ كورسەك.

وزبەكستاندى 26 جىل باسقارعان يسلام كارىموۆ ءوز كەزىندە ەلدە قاتاڭ ءتارتىپ ورناتقانى بەلگىلى. ول «الدىنا كەلگەنىن تىستەپ، ارتىنا كەلگەنىن تەۋىپ»، وپپوزيتسيا وكىلدەرىنەن باستاپ، ءدىني ۇيىمدارعا دەيىن قىسىم كورسەتىپ، ءوز جۇيەسىن قۇردى. 2005 جىلى اندىجانداعى حالىق نارازىلىعىن كۇشپەن باسىپ، قان توككەن وسى كارىموۆ رەجيمى ەدى. ول كەزدە جەرگىلىكتى كاسىپكەر اكرام يۋلداشەۆتى «حيزب-ۋت-تاحرير»، «اكروميا» ەكسترەميستىك توپتارىن باسقاردى دەگەن ايىپپەن قاماۋعا دا العان بولاتىن.

ءبىر سوزبەن ايتقاندا، يسلام كارىموۆ وزبەكستاندى «اشسا الاقانىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا» ۇستاۋعا بارىنشا تىرىستى. ال ول ولگەننەن كەيىن ەل ءىشى مەن سىرتىندا نە بولدى؟ جىلدار بويى يسلام-اكانىڭ «ۇرتوقپاعىنىڭ» ارقاسىندا كوزدەن تاسا ءجۇرىپ ۇيرەنگەن وزبەك ەكسترەميستىك توپتارى جاندانا باستادى. شەتەلدەردە جۇرگەن وزبەك ازاماتتارىن «يسلام مەملەكەتى» سىندى ۇيىمدارعا كىرۋگە ۇگىت-ناسيحات جاسالا باستادى. بۇل تۋرالى ءساۋىردىڭ 11-ءى كۇنى رەسەيدىڭ فەدەرالدى قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ (فسب) باسشىسى الەكساندر بورتنيكوۆتا ايتقان ەدى. الىپ قارۋلى كۇشكە يە رەسەيدىڭ ءوزى لاڭكەستىك شابۋىلداردىڭ الدىن الا الماي وتىرعاندا، وڭتۇستىك شەكارادان كۇندە كىرىپ-شىعىپ جۇرگەن وزبەك ميگرانتتارىمەن بىرگە لاڭكەستىك توپتارىنان قازاقستان قالاي قورعانۋى كەرەك؟

ر.S. بيلىككە اراكىدىك باس كوتەرىپ جۇرگەن ەلىمىزدەگى تەررورلىق توپتاردى كۇشپەن باسىپ، جانشىپ، كەيىن ۇمىتىپ كەتە بەرمەي، رەسمي استاناعا سودان ساباق الىپ، ەلدىڭ تاربيەسى، ءدىني، رۋحاني قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتاۋ جۇمىستارىن مىقتاپ قولعا العان ءجون شىعار. «يسلام مەملەكەتى» سىندى ۇيىمداردا جۇرگەن وزبەكستان، قىرعىزستان، جالپى ورتالىق ازيادان شىققان لاڭكەستەر اقتوبە، اتىراۋ، تارازداعى مىلتىق ۇستاۋدى بىلمەيتىن، تەرىس ءدىني اعىمداردىڭ وكىلدەرىندەي ەمەس ەكەنى بەلگىلى. سول سەبەپتى «اۋرۋدىڭ ەمىن ەمەس، اۋىرماۋدىڭ جولىن ىزدەگەن» دۇرىس شىعار.

ەسداۋلەت قىزىربەكۇلى

Abai.kz