وسى ءبىز سۋايت حالىق ەمەسپىز بە؟ نەگە ىلعي ءسوزىمىز بەن ءىسىمىز ءبىر-بىرىنە قاراما-قايشى كەلىپ وتىرادى؟ ءتىل مەن جاققا سۇيەنىپ سويلەگەندە الدىمىزعا جان سالمايمىز. ال نەگە ءىسىمىز ورگە باسپايدى؟ سەبەبى، وتىرىكشىمىز! مىسالى، «جاسىل ەل، جاسىل-جەلەك» باعدارلاماسى، دەنساۋلىق – ۇلت كەپىلى، بولاشاق – ۇرپاق كەپىلى; دەنساۋلىق – زور بايلىق; ءتان سۇلۋلىعى – جان سۇلۋلىعى; تابيعاتتى ايالايىق; قورشاعان ورتانى اباتتاندىرايىق; اتادان مال قالعانشا تال قالسىن; تازالىقتى ساقتايىق!» دەپ ۇرانداتىمىز كەپ. حوش! وتە ادەمى، جانعا جاعىمدى، قالىپقا قونىمدى شيپا سوزدەر! ال ەندى ءىسىمىزدى قاراڭدار؟

قۇلسارىدان 100 شاقىرىمداي جەردە ۆاحتاشىلار قالاشىعى، ارمەن قاراي الپاۋىت تشو زاۋىتى ورنالاسقان. وسى تشو ايماعىنان 30 توندىق «لاس سۋ» تاسىمالدايتىن اۋىر جۇك كولىكتەرى 2 ايدان بەرى ءناجىس، لاس سۋلارىن قۇلسارى قالاسىنا اكەلىپ قۇيىپ جاتىر. جانە كۇنى-ءتۇن (ەكى كەزەك) دامىل قاقپاستان تاسۋدا. توگىپ جاتقان جەرى «كرنۋ» مەكەمەسىنىڭ ماڭى. جىلوي قۋلارى كوز قىستى، بارماق باستى كەزەكتى قۇيتىرقى ارەكەتتەرىنە كوشتى. بىلاي  قاراعاندا لاس سۋلار قۇبىرعا ايدالۋدا. ال ول قۇبىردىڭ دالاعا اعىزىپ جىبەرىپ جاتقان كانالى بار ەكەنىن ەسكەرسەك، لاس سۋ جىرا بويىن ساعالاپ وي جەرلەردى تولتىرىپ، تولعان لاس سۋلار ارناسىنان اسىپ تەڭىز بولىپ اعىپ سول ماڭداعى ءبىر سورعا قۇيىلۋدا. ياعني «تەڭىزدىڭ» بوق سۋىنان تەڭىز تۇزىلۋدە. جاساندى تەڭىزدەن مال سۋ ىشۋدە. قازىرگى تاڭدا ول سور ۇلكەن ارالعا اينالدى. تشو - نىڭ ءوز كاناليزاتسيالارى بار. دەمەك، تشو پودرياتچيك مەكەمەلەرگە لاس سۋلارىن ءوز قۇبىرلارىنا قۇيدىرۋعا قارسى، بولماسا اقىلى قىلىپ قويعان. ال پودريادچيك مەكەمەلەردىڭ كىممەن قالاي كەلىسكەندەرى بەيمالىم، ايتەۋىر لاس سۋلارىن 100 شاقىرىم جەردەن «بولاشاق قالا، جارقىن قالا، جاس قالا» قۇلسارىعا اكەلىپ توگۋدە؟ ەندى قۇلسارى – لاس قالا! ال وسى قىلىقتارى اقىلعا سيا ما؟ بۇلارعا قۇلسارى ماڭىنا لاس سۋ توگۋلەرىنە كىم رۇقسات ەتتى؟ اكىمدەر، پروكۋرورلار، ەكولوگتار، باسقا دا قۇزىرلى ورىن مەكەمەلەرى، لاۋازىمدى كوزى اشىقتار نە قاراپ وتىر؟ تاعى دا سىبايلاستىق پەن پاراقورلىق پا؟ الدە سول باياعى حالىقتى مەنسىنبەۋشىلىك پە؟ لاس سۋعا ابدەن قانعان سور ەرتەڭ شىلدە ايلارىندا شامادان تىس بۇزىلادى. لاس سۋ ارالاسقان تۇزى بەتىنە شىعادى. قۇرعاپ كوككە كوتەرىلەدى. اۋامەن، جەلمەن ۇشادى. نەبىر پارازيت، باكتەريا، جۇقپالى ۆيرۋستاردىڭ ءبارى سورمەن ارالاسىپ سورماڭداي قازاقتى سورلاتۋمەن عانا شەكتەلەدى. ەلدە اۋرۋ كوپ، ىندەت، كۇندە ءولىم، كۇندە جيىن. ۇرپاق كەسەل، ۇرپاق مەشەل، بولاشاق بۇلىڭعۇر، ءۇمىت از، سەنىم كەتكەن. «اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە – اۋىرمايتىن جول ىزدە» دەپ وتتايمىز كەلىپ. «اۋرۋدىڭ الدىن الۋ» دەپ، نەبىر پايداسىز شارالار وتكىزەمىز. ال ءوزىمىز اقشا ءۇشىن قارا حالىققا قاستىق ويلاپ، تاپا-تالتۇستە ۇرپاقتىڭ تىرىلەي تەرىسىن ىرەپ جاتىرمىز. ماقتامەن باۋىزداپ قىلقىندىرىپ تۇنشىقتىرۋدامىز. كەز-كەلگەن اۋرۋدىڭ سەبەپ-سالدارى بولادى. قالا ماڭىنا شامادان تىس لاس سۋ توگۋ قۇلسارى حالقىن قىرۋدىڭ توتە جولى. بۇرىنعى كەزدەگى ميليوننان ءبىر كەزدەسەتىن، وندا دا اتى اتالماي «جامان اۋرۋ» دەيتىن راك اۋرۋى قازىرگى تاڭدا 10 نىڭ بىرىنەن كەزدەسۋدە، جانە جاس كارىسىنە قاراماۋدا. سوندىقتاندا، پروكۋرورلار، ەكولوگتار، ەكى ايدان بەرى لاس سۋ توگىپ كەلگەن مەكەمەلەرگە زور ايىپپۇل سالىپ، تۇسكەن قارجىنى قۇلسارى حالقىنىڭ اۋرۋدان كوز اشپاعان ادامدارىنا ۇلەستىرسىن!

تۇرار شاپقارا

Abai.kz