ءبىر ەلدى جاۋلاۋدىڭ توتە جولى سول ەلدىڭ ساناسىن ۋلاۋ. ابايشا ايتساق: «قولداعى مالدى الۋدىڭ جولى باستاعى ميعا يەلىك قىلۋ». ميىڭ - عاسىرلار بويى جيناعان قازىناڭ. ياعني ءداستۇرىڭ، ءتىلىڭ، ءدىنىڭ، يمانىڭ. «يمانى كەتكەننىڭ جيعانى كەتەدى» دەيدى قازاق. وتارلاۋشىلار ءبىزدىڭ ميىمىزعا يەلىك ەتتى.

نەگە ءبىز جەڭىلە بەردىك؟ نەگە؟! ماحامبەت، سىرىم، كەنەسارى، احمەت، ءاليحان ءبارى دە جەڭىلدى. نەگە؟! «جورعالىقپەن كوڭىلىن السام ەكەن دەگەن نادان، اكە-شەشەسىن، اعايىن جۇرتىن، ءدىنىن، ادامشىلىعىن جاۋىرىنان ءبىر قاققانعا ساتادى. تەك مايىردىڭ كۇلگەنى، (ريزاشىلىعى) كەرەك دەپ، ارتى اشىلسا دا قام جەمەيدى». بۇنى ايتقان اباي. مويىنى قايىرىلىپ تۇرىپ وتارلىق قامىتىن كيەر الدىنداعى قازاقتىڭ باس كوتەرەرلەرىنىڭ ءبىرازىنىڭ قىلىعى وسىنداي بولعان. سوندىقتان جەڭىلگەنبىز!

ال، بۇگىندە «جاۋىرىننان قالاي قاعادى؟». گۋمانيتارلىق سالانى ايتايىن! سەبەبى يدەولوگيا سول جاقتا. اتىنان ات ۇركەتىن كونفەرەنتسيالارعا قوناققا شاقىرادى. الەمدىك بىردەڭە-بىردەڭەلەردىڭ ديپلوماتى، لاۋرەاتى، بالەنباي سالاداعى جىل ادامى، تۇگەنباي گرانتتىڭ جەڭىمپازى... ەڭ باستىسى اتاق بەرەدى. قولتىعىنا سۋ بۇركىپ، ونىسى كەپكەن سوڭتاعى بىردەڭە قىستىرىپ قويا بەرەدى.

ءبىر ەلدى جاۋلاۋدىڭ توتە جولى سول ەلدىڭ ساناسىن ۋلاۋ. ابايشا ايتساق: «قولداعى مالدى الۋدىڭ جولى باستاعى ميعا يەلىك قىلۋ». ميىڭ - عاسىرلار بويى جيناعان قازىناڭ. ياعني ءداستۇرىڭ، ءتىلىڭ، ءدىنىڭ، يمانىڭ. «يمانى كەتكەننىڭ جيعانى كەتەدى» دەيدى قازاق. وتارلاۋشىلار ءبىزدىڭ ميىمىزعا يەلىك ەتتى.

نەگە ءبىز جەڭىلە بەردىك؟ نەگە؟! ماحامبەت، سىرىم، كەنەسارى، احمەت، ءاليحان ءبارى دە جەڭىلدى. نەگە؟! «جورعالىقپەن كوڭىلىن السام ەكەن دەگەن نادان، اكە-شەشەسىن، اعايىن جۇرتىن، ءدىنىن، ادامشىلىعىن جاۋىرىنان ءبىر قاققانعا ساتادى. تەك مايىردىڭ كۇلگەنى، (ريزاشىلىعى) كەرەك دەپ، ارتى اشىلسا دا قام جەمەيدى». بۇنى ايتقان اباي. مويىنى قايىرىلىپ تۇرىپ وتارلىق قامىتىن كيەر الدىنداعى قازاقتىڭ باس كوتەرەرلەرىنىڭ ءبىرازىنىڭ قىلىعى وسىنداي بولعان. سوندىقتان جەڭىلگەنبىز!

ال، بۇگىندە «جاۋىرىننان قالاي قاعادى؟». گۋمانيتارلىق سالانى ايتايىن! سەبەبى يدەولوگيا سول جاقتا. اتىنان ات ۇركەتىن كونفەرەنتسيالارعا قوناققا شاقىرادى. الەمدىك بىردەڭە-بىردەڭەلەردىڭ ديپلوماتى، لاۋرەاتى، بالەنباي سالاداعى جىل ادامى، تۇگەنباي گرانتتىڭ جەڭىمپازى... ەڭ باستىسى اتاق بەرەدى. قولتىعىنا سۋ بۇركىپ، ونىسى كەپكەن سوڭتاعى بىردەڭە قىستىرىپ قويا بەرەدى.

سىرتقا كەرەگى دە وسىندايلار. ارتىن قىزدىرىپ، ماقتاپ-ماقتاپ، ەلىرتىپ قوياا بەرگەن سوڭ  كەلەدى دە قىرادى ءبارىمىزدى. ءومىر بويى شىڭعىس تاۋدىڭ   باۋىرىندا وسكەن ابايدى ۆەگەتاريان-كريشنايت قىپ، كوزىڭدى باقىرايتىپ قويىپ جالا جابادى. سول تاقىرىپتا دەسسەرتاتسيا قورعايدى. ەرتەڭ ەكى ءجۇز جىل وتكەن سوڭ عىلىم تاريحىن پاراقتاعان بىرەۋ ءداستۇرلى ۆەدا ءىلىمىن بىزدەن تارادى دەسە دالەلى بولادى. سوسىن... پاجالىستا!

سول سەكىلدى سىرتتان ايىرىقشا ولەرمەندىكپەن تاڭىلاتىن تاعى ءبىر بوستەكى تۇجىرىم - قازاقتىڭ مۇسىلمان ەمەستىگى. قۇداي-اۋ،  اتا-بابالارىمىز قارلۇق قاعاناتىنىڭ تۇسىندا يسلام ءدىنىن قابىلداعان كەزدە ورىستار ءالى دە ورماننان شىقپاعان ەدى عوي. سول ورىسقا «ستاروۆەرسىڭ نەمەسە شامانسىڭ» دەپ  كورىڭىز، نامىسىن تاپتاعانىڭىز. سەبەبى ولار نەگىزى بار كىتابي ءدىنىنىڭ قادىرىن بىلەدى. ال نادان قازاققا سەن باقسىسىڭ دەسە بوركى قازانداي بولادى. ويتكەنى،  ەزىلگەن ەل ەڭسەسىن كوتەرگىسى جوق. سىرت ايتسا بولدى قۇلدىق. سىرتتىڭ كويت-كويتىنە قىزىپ العان عالىمدار قازاقتىڭ شامان ەكەنىن دالەلدەۋگە جارىسا جانتالاسىپ جاتىر. چۋكچا، ءۇندىس، ابوريگەندىكتى تانۋعا بەيىمدەيدى.

قازاق شابۋىلشى جۇرت ەمەس، ەتەگىن جاپپاققا عانا ۇمتىلعان قورعانۋشى جۇرت. بۇل اكسيوما. ەندەشە اكسيوما دالەلدى قاجەت ەتپەيدى. كوز الدىمىزدا ەسەمىز كەتىپ بارادى. ك.ماركس «قوعامداعى تەرىس قىلىقتار مەن ارەكەتتەر بەلگىلى ءبىر ۋاقىتقا دەيىن ءومىر سۇرسە، ول كەيىننەن داستۇرگە اينالىپ، ەڭ سوڭىندا بولۋعا ءتيىس زاڭ سياقتى قابىلدانادى» دەيدى. بىزگە ءسويتىپ تالاي نارسەنى قابىلداتتى. قابىلداتا بەرمەك. جاۋىزدىقتى، جاقسىلىق دەپ قابىلداتدى. ەل الدىندا ەتەگىن اشقاندى ونەر دەپ قابىلداتادى. اقىرى اياعىندا سەنىڭ تەگىڭ كادىمگى قارا توقال «ەشكى» ەكەن دەسە ەش تاڭعالمايمىز! قابىلداتادى.

كۇن وتكەن سايىن قازاق جاستارىنىڭ ساناسى ۋلانىپ بارادى. ەلدىڭ ەرتەڭى، ۇلت بولاشاعى نە بولارىن ەلەمەيتىن ۇرپاق ءوسىپ كەلەدى. ولار وسى باعىت دۇرىس دەپ ويلايدى. سەبەبى قوعام سولاي قابىلداتىپ جاتىر. «وزدەرىڭدى تۇزەلەر دەي المايمىن، ءوز قولىڭنان كەتكەن سوڭ ەندى ءوز ىرقىڭ» (اباي) دەمەكشى، تاۋەلسىزدىگىڭ قولىڭدا تۇرعاندا بۇلايمىز. ەگەر قولىڭنان ىرقىڭ كەتسە، «قۋىرداقتىڭ كوكەسىن» سوندا كورەتىنىڭدى كوز الداڭىزعا ەلەستەتىپ كورىڭىزدەرشى!

قازاققا اللاھ ءبارىن بەردى. جەردى دە، بايلىقتى دا، ءبارىن، ءبارىن... ەندى وعان يە بولىپ قالۋ ءۇشىن - جاقسى مەنەن جاماندى ايىراتىن سانا كەرەك. ءبىلىمىڭدى ارزان كۇلكىگە سارىپ ەتپەي ۇلت يگىلىگىنە جۇمساساڭ، ودان سۇلۋ ءومىر بار ما؟ حالقىڭنىڭ دانالىعىن بويعا ءسىڭىرىپ، يمانمەن قۋاتتانىپ، انا تىلىڭدە سويلەپ، تەگىڭدى ءبىلىپ، ءوزىڭدى تانىپ، ءداستۇرىڭدى قۇرمەتتەپ، ولاردى زامانا اعىمىنا قاراي قارۋ ەتىپ قاتاردان قالماي قاسقايا شەرۋ تارتساق، كانەكي!

«نامىس.كز» سايتى