ورىس ادەبيەتىنىڭ تاريحىن قايتالاپ  وقىعان سايىن، ءحىح عاسىردا ءومىر سۇرگەن ونىڭ وكىلدەرىنىڭ ىشىندە بارىنەن بۇرىن  گوگولدىڭ ايانىشتى تاعدىرى مەنىڭ جان-دۇنيەمدى قاتتى كۇيزەلتەدى. ارينە، قىرشىن كەتكەن پۋشكين مەن لەرمونتوۆ تاعدىرلارى دا جان-دۇنيەڭىزدى قايعى تەڭىزىنە باتىراتىنى راس. دەگەنمەن، وسى ەكى ۇلى اقىن، سول دۋەلگە بارماي-اق، بويلارىنا قۇداي دارىتقان تالانتتارىن سوڭىنا شەيىن سارقا پايدالانسا، ورىس ادەبيەتى بۇگىنگى كوتەرىلگەن بيىگىنەن دە تىم الىسقا شىرقاپ كەتەر مە ەدى دەپ ويلايسىڭ.
قالاي دەسەك تە، پۋشكين مەن لەر¬مون¬¬توۆتىڭ  تاعدىرلارى ءوز قولدارىندا بولدى. گوگولدىڭ تاعدىرىن — قوعام شەشتى. بايقاساڭىز، ورىس حالقى پۋشكين مەن لەرمونتوۆتىڭ ءولىمىن اسقاقتاتا جىرلاۋمەن كەلەدى. ءتىپتى، تريۋمفقا اينال¬دىرىپ جىبەردى. بۇل ەلدىڭ كەز كەل¬گەن ادەبيەتتانۋشىسى پۋشكين مەن لەرمونتوۆتىڭ قازاسىن جىر قىلىپ ايتىپ بەرۋگە ءازىر. گوگولدىڭ ءولىمى تۋرا¬لى جۇمعان اۋىزدارىن اشقىسى كەلمەيدى. سەبەبى، الدىڭعى ەكەۋىنىڭ ءولىمى — ورىس رۋحىنىڭ بيىكتىگىنىڭ، ال سوڭعىسىنىڭ قازاسى وسى ۇلت رۋحىنىڭ تومەندىگىنىڭ، ءتىپتى، رۋحسىزدىعىنىڭ كورىنىسى. گوگولدىڭ شىندىعى – ورىس قوعامى ءۇشىن ءالى كۇنگە شەيىن قورقىنىشتى.

ورىس ادەبيەتىنىڭ تاريحىن قايتالاپ  وقىعان سايىن، ءحىح عاسىردا ءومىر سۇرگەن ونىڭ وكىلدەرىنىڭ ىشىندە بارىنەن بۇرىن  گوگولدىڭ ايانىشتى تاعدىرى مەنىڭ جان-دۇنيەمدى قاتتى كۇيزەلتەدى. ارينە، قىرشىن كەتكەن پۋشكين مەن لەرمونتوۆ تاعدىرلارى دا جان-دۇنيەڭىزدى قايعى تەڭىزىنە باتىراتىنى راس. دەگەنمەن، وسى ەكى ۇلى اقىن، سول دۋەلگە بارماي-اق، بويلارىنا قۇداي دارىتقان تالانتتارىن سوڭىنا شەيىن سارقا پايدالانسا، ورىس ادەبيەتى بۇگىنگى كوتەرىلگەن بيىگىنەن دە تىم الىسقا شىرقاپ كەتەر مە ەدى دەپ ويلايسىڭ.
قالاي دەسەك تە، پۋشكين مەن لەر¬مون¬¬توۆتىڭ  تاعدىرلارى ءوز قولدارىندا بولدى. گوگولدىڭ تاعدىرىن — قوعام شەشتى. بايقاساڭىز، ورىس حالقى پۋشكين مەن لەرمونتوۆتىڭ ءولىمىن اسقاقتاتا جىرلاۋمەن كەلەدى. ءتىپتى، تريۋمفقا اينال¬دىرىپ جىبەردى. بۇل ەلدىڭ كەز كەل¬گەن ادەبيەتتانۋشىسى پۋشكين مەن لەرمونتوۆتىڭ قازاسىن جىر قىلىپ ايتىپ بەرۋگە ءازىر. گوگولدىڭ ءولىمى تۋرا¬لى جۇمعان اۋىزدارىن اشقىسى كەلمەيدى. سەبەبى، الدىڭعى ەكەۋىنىڭ ءولىمى — ورىس رۋحىنىڭ بيىكتىگىنىڭ، ال سوڭعىسىنىڭ قازاسى وسى ۇلت رۋحىنىڭ تومەندىگىنىڭ، ءتىپتى، رۋحسىزدىعىنىڭ كورىنىسى. گوگولدىڭ شىندىعى – ورىس قوعامى ءۇشىن ءالى كۇنگە شەيىن قورقىنىشتى.
سايتانمەن اۋىز جالاسقان رۋحسىزدىق كورىنىسى، اسىرەسە،  جازۋشىنىڭ ء“ولى جاندارى” مەن “رەۆيزورىندا” بارلىق قىرىنان اشىلدى. گوگولدىڭ تىرناق¬الدى تۋىندىلارىنداعى سۋرەتتەلگەن شىن سايتاندار ازىپ-توزعان قوعامداعى ادام سايتانىنىڭ قاسىندا تۇك ەمەس ەكەن. زاماننىڭ ءوزى تۋعىزعان ونداي ىبىلىستەر – چيچيكوۆ پەن حلەستاكوۆ ءوز ورتاسىنىڭ ناداندىعىن جەكە باستارىنىڭ پايداسى ءۇشىن كەرەمەت پايدالانا بىلەدى.  ولار ءۇشىن  وتىرىك ايتۋ، بىرەۋدىڭ ەسەبىن جەۋ، ار-ۇياتتان بەزۋ – تىرشىلىك ءۇشىن كۇرەسۋدىڭ  بەلگىسى. ولار عانا ەمەس، بۇكىل حالىق  وسى ۇستانىمداردى ءومىر ءسۇرۋىنىڭ نەگىزگى تىرەگى ەتىپ، سايتان سوققان تاس قامالدارىنا بەكىنىپ الىپتى.
سايتاننىڭ مىڭ-ميلليون رەت قۇبىلا الاتىندىعى، اسىرەسە، گوگولدىڭ “رەۆيزو¬رىندا” بوياۋى قانىق، ايشىعى انىق ەتىپ سۋرەتتەلەدى. حلەستاكوۆتىڭ وتىرىك ايتۋ شەبەرلىگىنىڭ قاسىندا ءتىپتى، كەيبىر شىن سايتاندارىڭنىڭ ءوزى  ءجىپ ەسە المايدى. بيلىككە جاعىنۋ ءۇشىن وتىرىك ايتۋدىڭ دەرتىنە شالدىققان  قوعامدى جونگە سالۋ قۇدايدىڭ يەلىگىنەن دە كەتىپ قالىپتى. ەڭ سوراقىسى، قوعام ءوزىنىڭ ايتىپ وتىرعان وتىرىگىنە جان-تانىمەن  شىن سەنە باستاپتى. حلەستاكوۆتىڭ وتىرىكتى سونشاما شەبەر ويلاستىرا بىلەتىندىگى ءسىزدى ەش تاڭ قالدىرمايدى. سەبەبى بۇكىل قوعام وسى وتىرىكتىڭ ارقاسىندا كۇنىن كورىپ وتىر. وتىرىك تانىم. وتىرىك مورال. وتىرىك ءومىر. وتىرىك ساياسات…
وتىرىك بولمىسىن مويىنداعىسى كەلمەگەن ورىس قوعامى — جازۋشىنىڭ “رەۆيزور” شىعارماسىنىڭ توڭىرەگىندە ءتۇرلى داۋ-دامايلار ۇيىمداستىردى، گوگولدى قوعامنان الاستاتۋدىڭ جولدارى ىزدەستىرىلدى. قالامگەرگە اراشا تۇسە الا¬تىن ءتىرى جان تابىلمادى. ويتكەنى، ونەرگە تورەلىك ەتىپ وتىرعاندار قارا توبىردىڭ اراسىنان شىققان، قۇلدىق سانادان ارىلا الماعاندار  ەدى.  ولاردان قۇتىلۋ ءۇشىن، امالسىزدان گوگول شەت ەلگە كەتۋگە ءماجبۇر بولدى. ون ءۇش جىل بويى جات جەردە ءجۇرۋ ونىڭ جانىنا اۋىر ءتيدى. جازۋشىنى باتىسقا جىبەرىپ، ەندى ونى جەڭدىك دەپ ويلاعان، ساناسىنا سايتان ۇيالاعان ورىس قوعامى تاعى دا قاتەلەستى. شەت ەلدە ءجۇرىپ گوگول قوعامنىڭ سايتا¬ني دۇنيەتانىمىن ودان بەتەر اشكەرە¬لەگەن ء“ولى جاندار” پوەماسىنىڭ ءبىرىنشى كىتابىن جازدى.
ۇمىتپاساڭىز، گوگولدىڭ ء“ولى جان¬دارى” جازۋشىنىڭ ەكى ورىس مۇ¬جىعىنىڭ بەينەسىن سۋرەتتەۋىنەن باستالا¬دى. چيچي¬كوۆتىڭ كۇيمەسىنىڭ دوڭعالاعىنا كوزى تۇسكەن  مۇجىقتاردىڭ بىرەۋى:
– قاراشى، قانداي دوڭعالاق ويلاپ تاپقان. قالاي ويلايسىڭ، بۇل دوڭعالاق ماسكەۋگە شەيىن جەتە الا ما؟ – دەيدى.
– جەتەدى، —دەيدى، ەكىنشىسى.
– ال، قازانعا شەيىن شە؟
– جوق، قازانعا شەيىن جەتە المايدى.
ء“ولى جانداردىڭ” باسىندا كەلتىرىل¬گەن وسى ەپيزودتى وقىعاندا ەكى ورىس مۇجىعىنىڭ قىلىعىنا ەرىكسىز كۇلەسىز. شىعارمانى سوڭىنا شەيىن وقىپ شىققاندا وسى كىشكەنتاي ەپيزود سىزگە باسقاشا وي سالادى. ءسىز سايتاننىڭ الدىنداعى ءالسىز ساتىڭىزدە وسى ەكى ورىس مۇجىعىنىڭ ويلاۋ قابىلەتىنەن دە مىڭ ەسە تومەندەپ كەتەتىن ءوزىڭىزدىڭ نادان  بەينەڭىزدى اينىماي تانيسىز.  سايتان سالتانات قۇرعان قوعامدا سانالى ويدىڭ ءومىر ءسۇرۋىنىڭ مۇمكىن ەمەستىگىن تۇسىنەسىز. كىشكەنتاي پەندەشىلىگىمىزدىڭ الدىندا السىزدىك تانىتقان ساتتەرىمىزدە ءبارىمىز دە، چيچيكوۆ، سوباكەۆيچ، مانيلوۆ، پليۋشكين سەكىلدى ادامنىڭ سايتانىنا  اينالادى ەكەنبىز. 
ءبىزدىڭ پىكىرىمىزبەن كەلىسۋ نەمەسە كەلىسپەۋ ءوز ەركىڭىزدە. الايدا، جازۋشى¬نىڭ وسى ءبىر تۇستا رەسەيدە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ورىستاردىڭ پراۆوسلاۆيە مەن يسلام ءدىنىنىڭ اراسىنا سالعاستىرۋ جۇرگى¬زىپ كەتكەنىن اڭعارۋ قيىن ەمەس.
كوز الدىڭىزعا ەلەستەتىپ كورىڭىزشى. كۇيمەنىڭ ۇستىندە وتىرعان چيچيكوۆ — سيمۆولدىق تۇرعىدان العاندا سايتاننىڭ جيناقتالعان بەينەسى. ونىڭ قاي جەرگە شەيىن بارا الاتىندىعىن تالقىلاپ وتىرعان ەكى ورىس مۇجىعى – شىنايى تازالىق ءۇشىن داۋلاسىپ جاتقان – حريس¬تيان جانە مۇسىلمان ءدىنىنىڭ كورىنىسى. كۇي¬مەنىڭ ۇستىندەگى سايتان ورىستاردىڭ استاناسى ماسكەۋدە ەمىن-ەركىن ساي¬ران سالا بەرەدى. سە¬بە¬بى، حريستيان الەمىنىڭ ادامدى تاربيەلەۋدەگى دىڭگەگى بوساپ، ول دۇنيەدە سايتان ويىنا كەلگەنىن ىستەپ، ەمىن-ەركىن ءومىر ءسۇ¬رىپ ءجۇر. بىراق وسى سايتان سول رەسەيدەگى تا¬تار¬دىڭ جەرى قازانعا بارا المايدى. ويتكەنى مۇ¬سىلمان الەمىندەگى يس¬لام ءدىنىنىڭ دىڭگەگى تەمىر¬دەي بەرىك بولعاندىقتان، سايتان ول دۇنيەنىڭ ماڭايى¬نا دا جولاي المايدى. يسلامدا ساي¬تاننىڭ جولىنا تۇسكەن ادام كەشىرىلمەيدى. جازاعا تارتىلادى.
سايتان تاقىرىبى گوگولگە شەيىن دە الەم ادەبيەتىندە تالاي زەرتتەلگەنىمەن، تەك، گوگول عانا الەمدەگى ۇلى جازۋشىلاردىڭ ەشقايسىسى دا بايقاماعان قورقىنىشتى جاڭالىقتى اشتى. ءىبىلىس ءبىز ويلاپ جۇرگەن¬دەي اسا ۇلكەن قۇبىجىق ەمەس،  باقا-شايان سەكىلدى قۇپ-قۇرتتاي عانا بالەكەت بولىپ شىقتى. سايتاننىڭ ءبىزدىڭ كوزىمىزگە ءداۋ ايداھارداي كورىنەتىن سەبەبى، ءوزىمىز تىم ۇساقتالىپ كەتىپپىز. 
سايتاننىڭ قايدا جۇرەتىندىگىن ىزدەگەن جازۋشىلاردىڭ ءبارى ۇلكەن تاقىرىپتارعا كوز تىكسە، گوگول ميكروسكوپتى الىپ، ادام¬نىڭ كىشىرەيىپ كەتكەن جان الەمىنە ءۇڭىلدى. جانە قۇبىجىقتىڭ ماڭگى مەكەنىن سول كىشكەنتاي الەمنىڭ تورىندە سايرانداپ ءجۇر¬گەن جەرىنەن تاپتى. سايتاننىڭ تابيعاتىنا ۇڭىلگەن سايىن جازۋشى ونىڭ نەشە ءتۇرلى سۇمدىق قىلمىستارىن اشتى.  شىنىنا باققاندا بۇل كوزسىز ەرلىك ەدى. شىندىقتى بۇلاي ايتۋ ءوزىڭدى  تىرىدەي توزاقتىڭ وتىنا سالۋمەن پارا پار بولا¬تىن. بىراق ونى ايتپاي، ۇندەمەي قالسا گوگول گوگول بولا ما. وسىلايشا جازۋشىنىڭ ساي¬تاننىڭ ەڭ قاۋىپتى شىندىعىن اشكەرەلەگەن “دوستارمەن سىر¬لاسۋ” (“پەرەپيسكا س درۋزيامي”) اتتى ەڭبەگى دۇنيەگە كەلدى.
بۇل جولى گوگول سايتاننىڭ ەڭ قاسيەتتى دۇنيەسىنىڭ ويران-بوتقاسىن شىعاردى. ەندى ول حريستيان ءدىنى تۋرالى ورىس قوعامىنىڭ تۇسىنىگىنىڭ قاتە ەكەن¬دىگىن اشىنا جازدى. قۇ¬دايىم-اي، ءتىپتى ايتۋعا اۋزىڭ بارمايدى. وسى ۋاقىتقا شەيىن ورىس قوعامىنىڭ قۇداي دەپ تانىپ جۇرگەنى سايتاننىڭ سان¬دىراعى ەكەن. بەينەلەپ ايتساق، گوگول سايتاننىڭ ەڭ قاسيەتتى ورداسىنا شابۋىل جاسادى. جۇرت¬تىڭ ءبارى دۇنيەنىڭ يمان¬سىزدانىپ بارا جاتقانى ءۇشىن پاتشا مەن ورىس شىركەۋىن جابى¬لىپ ايىپتاسا،  گوگول بارلىق كىناراتتىڭ ءتىرى ولىككە اينالعان حالىقتىڭ وزىندە ەكەندىگىن كوردى.  باتىسشىلداردىڭ ءبارى دە ورىس شىركەۋىن جامانداپ، “زەڭبى¬رەكتەن” اتقىلاعاندا، گوگول عانا سول وققا قارسى ءوزىنىڭ ۇلكەن جۇرەگىن توستى.
– شىركەۋ ءبىزدىڭ سوزىمىزدە ەمەس، ءوزىمىزدىڭ ىشىمىزدە جانۋ كەرەك. ولار ءبىزدىڭ شىركەۋدىڭ ومىرشەڭ ەمەس ەكەندىگىن ايتادى. – ولاردىكى  وتىرىك، ويتكەنى شىركەۋ ءبىزدىڭ ءومىرىمىز: بىراق ولار بۇل وتىرىكتى لوگيكالىق جاعىنان دۇرىس جاسادى: ءبىزدىڭ شىركەۋىمىز ەمەس، ءبىز ولىكپىز: ءبىزدىڭ تۇرىمىزگە قاراپ ولار وسىنداي قورىتىندىعا كەلدى، — دەپ، كۇيزەلدى گوگول.
ادام قۇدايدى شىن جۇرەگىمەن ءسۇي¬مەيىنشە زۇلىمدىقتىڭ ماڭگى جالعاسا بەرە¬تىندىگىنىڭ سىرىنا  گوگول وسى كىتابىنداعى “قاسيەتتى مەرەكە” (“سۆەتلوە ۆوسكرەسەنە”) اتتى شىعارماسىندا تەرەڭ بويلادى. ورىس قوعامىنىڭ ءوز قۇدايىن تانۋداعى قاتەلىگىن العاش كورگەن جازۋشى ول شىندىقتان اتتاپ كەتە المادى. شىعارمانىڭ جەلىسىن تارقا¬تىپ ايتاتىن بولساق، ورىستاردىڭ جىلىنا ءبىر رەت تويلاناتىن قاسيەتتى ءدىني مەرەكەسى بار. قالامگەر وسى مەرەكەنىڭ بارلىق قاسيەتىنەن ايىرىلعان، ايتەۋىر ءبىر تويلاۋ ءۇشىن اتالىپ وتەتىن مەيرامعا اينالىپ بارا جاتقاندىعىنا كۇيىندى. قۇدايعا قۇر بوسقا وتىرىك تابىنعاننان گورى، ونى شىن جۇرەكپەن ءسۇيۋدىڭ مىڭ ەسە ماڭىزدىراق ەكەندىگىن ءوز زامانىندا گوگول عانا ءتۇسىندى. قۇدايتانۋدا اتاقتى دەيتىن دوستوەۆسكي مەن تولستوي دا قاتەلەستى. گوگول عانا قاتەلەسكەن جوق. ءار ادامنىڭ جۇرەگىندە ۇيالاعان كىشكەنتاي قۇدايى ءولىپ قالعان زاماندا ۇلى جاراتۋشىنىڭ ءوزى دە باقىت¬سىزدىققا دۋشار بولادى.  ءبىز قۇدايدى شىن سۇيگەندىكتەن ەمەس، سايتان سىقىلدى ودان قورىققاندىقتان عانا وتىرىك تابىنادى ەكەنبىز دەدى جازۋشى.
– عايسا پايعامبارىمىزدى ۇيىمىزگە كىرگىزىپ الۋدىڭ ورنىنا، ءبىز ونى دالاعا..، اۋرۋحانالارعا  قۋىپ جىبەردىك، — دەپ، قاپالاندى گوگول. 
ءتانى ەمەس، جانى ەسىككە قىسىلعان  سايتان ەندى ىشقىنا شىڭعىردى. جو، جو، جوق. گوگولدى بۇلاي تايراڭداتىپ قويۋعا بولمايدى. قاشانعى باسىمىزعا شىعارا بەرەمىز. ونى ءولتىرۋ كەرەك! ءولتىرۋ! گوگولدى ءولتىرۋ ءۇشىن ورىس قوعامىنىڭ “اۋىر ارتيللەرياسى” باس-كوزسىز ىسكە قوسىلدى.
ءبىر جارىم عاسىردان اسا ۋاقىت  وتسە دە “كەيدە يت بولىپ ءۇرىپ، كەيدە تۇلكىشە قۇيرىعىن بۇلعاڭداتاتىن” (سىنشىنىڭ ءوز ءسوزى) بەلينسكي جارىقتىقتىڭ “گوگولگە حاتىن” قايتا-قايتا وقىعان سايىن، جازۋ¬شىنى ەمەس، سىنشىنى ايايمىن. گوگول ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن قۇداي بەلگىلەپ بەرگەن ىزگىلىكتى سارا جولدان تايعان جوق، ال بەلينسكي ءومىر بويى اداسىپ ءوتتى. جانە ءوزى جالعىز اداسقان جوق، سوزىنە سەنىپ، سوڭىنان ەرگەندەردىڭ ءبارىن اداستىردى. قارا تۇنەك زاماندا گوگول عانا قۇدايعا اپاراتىن ىزگىلىكتى تازا جولدى تاڭداي ءبىلدى.
ونىڭ  ءىزباسارلارى دوستوەۆسكي، تۋرگەنەۆ، تولستوي، بۋلگاكوۆتار ادامزات بالاسىنىڭ ساناسىن ءالى تالاي مىڭداعان جىلدار بويى سۋاراتىن ماڭگىلىك دۇنيەلەر قالدىردى. بەلينسكيدىڭ سوڭىنان ەرگەن¬دەردىڭ قۇمعا سىڭگەن سۋداي ىزدەرى دە قالعان جوق.  ەگەر مىقتى بولسا ورىس ادەبيەتىنىڭ كوتەرىلگەن بيىك شىڭىنا بەلينسكيدىڭ ءىزباسارلارىنىڭ قالدىرىپ كەتكەن سىن مۇراسى نەگە جەتە المادى؟ ويتكەنى، ورىس ادەبيەتىنىڭ سىنى بەلينسكيدەن ەمەس، گوگولدىڭ “دوستارمەن سىرلاسۋ” اتتى ەڭبە¬گىنەن باستالۋى ءتيىس ەدى. نەگە  دەپ ايىپتاي كورمەڭىز. كەشىرىڭىز، بۇل مە¬نىڭ ءسوزىم ەمەس. ەڭ ءبىرىنشى رەت وسى ءسوز، ورىس ادەبيەتىنىڭ قاراپايىم عانا جانا¬شىر¬لارىنىڭ ءبىرى پۋشكيننىڭ دوسى پلەتنەۆ اقساقالدىڭ اۋزىنان ابايسىزدا شىعىپ كەتىپتى. بۇل ءسوزدى ايتقانى ءۇشىن ول مازاققا ۇشىرادى. جۇرتتىڭ ءبارى ونى “ەسكى تەلپەك” دەپ كەلەمەج قىلىپ، ارتىن اشىپ كۇلدى. كەيدە جانى ءجاناتتا بولعىر پلەتنەۆ مارقۇمنىڭ اۋزىنا وسى ءسوزدى قۇداي سالدى ما دەپ ويلايسىڭ.
بەلينسكي باستاعان، دوبروليۋبوۆ قوس¬تاعان ورىستىڭ عۇلاما سىنشىلارى ادە¬بيەتتە الەۋمەتتىك وي،  بيىك مورال جاتۋى كەرەك دەپ وڭباي قاتەلەستى. گوگول ولاي ويلاعان جوق. ادەبيەت دەگەنىمىز ادام جانى¬نىڭ قاسيەتتى شىركەۋى، وعان كىم كورىنگەندى كىرگىزە بەرسە، اتقوراعا اينالادى. سىڭىرگەن ەڭبەگى مەن كورگەن قورلىعىنا بولا، ونىڭ تورىنە ەسەكتى اپارىپ قويۋعا بولمايدى. جۇرتتىڭ كوبىسى ىشتەرىنەن بۋلىعىپ ايتا الماي جۇرگەن شىندىق گوگولدىڭ كىرشىكسىز تازا جۇرەگىنەن وسىلاي اقتارىلا سالدى.  ماسساعان! ەندى گوگول اناۋ-مىناۋ ەمەس، سول ۋاقىت¬تارى پوەزيانىڭ پايعامبارى سا¬نا¬لىپ جۇرگەن  لومونوسوۆتى سىناپ سالدى.
– قاتالىراق قاراساق، لومونوسوۆ دەگەن كىم سونشاما. ونەر مەن ءبىلىم قۋىپ كەلگەن¬دەردىڭ ءبىرى عانا. اقىنداردىڭ قاتارىنا ول بايقاۋسىزدا قوسىلىپ كەتتى، – دەگەندى سەنىمدى تۇردە باتىل ايتتى.
ءبىر جارىم عاسىردان استام ۋاقىت وتسە دە  جازۋشىنىڭ “ورىس پوەزياسىنىڭ تابي¬عاتى مەن ەرەكشەلىگى نەدە؟” اتتى سىن ماقا¬لاسىنداعى ماڭگى ەسكىرمەيتىن شىندىق¬تاردىڭ، قالايشا ماتەماتيكالىق دالدىكپەن ايتىلعاندىعىنا قايران قالامىن. ال، ول ۋاقىتتا مۇنى ايتۋ اۋزىنان جالىن شاشىپ تۇرعان ايداھارعا قارسى شىعۋمەن پارا پار كوزسىز باتىرلىق-تۇعىن. قاتە بولسا دا قاسيەتتى ساناپ جۇرگەن ءوزىنىڭ تانىمىنا شابۋىل جاساعان گوگولدى ورىس قوعامى قالاي كەشىرسىن.  كەشىرمەدى دە. 
– مۇمكىن ءسىز اۋرۋ شىعارسىز،  سوندىق¬تان سىزگە ەمدەلۋ كەرەك. قامشىنىڭ ناسي¬حاتشىسى، كورگەنسىزدىكتىڭ ۋاعىزشىسى، ءبى¬لىمسىزدىك پەن قاراڭعىلىقتىڭ جاقتاۋشىسى، تاتار ادەت-عۇرپىنىڭ ماداقتاۋشىسى ءسىز نە ىستەپ وتىرسىز؟ اياعىڭىزدىڭ استىنا قارا¬ڭىزشى; ءسىز جار جاعاسىندا تۇرسىز عوي، — دەدى،  بەلينسكي  گوگولگە جازعان  حا¬تىندا.
ويپىرماي، بۇل ءوزىن مادەنيەتتى ساناي¬تىن  بەلينسكيدەن شىعۋعا ءتيىس ءسوز بە ەدى؟!  وسىنىڭ الدىندا عانا سىنشى¬نىڭ اۋزىن اشىپ، كوزىن جۇمىپ ء“ولى جانداردى” جەر-كوككە سىيعىزباي ماقتاعانى قايدا؟  سىن¬شى¬نىڭ اياق استىنان قاپەلىمدە وزگەرىپ شىعا كەلگەنىنە قايران قالاسىڭ. ەندى گوگول شىنىمەن جالعىز  قالدى. 
گوگولدىڭ شاۋجايىنا جارماسقان جال¬عىز عانا بەلينسكي مە؟  ەگەر باتىسشىل ول جازۋشىنىڭ حريستيان ءدىنىنىڭ تازالىعى تۋرالى  جازعاندارىن “سايتاننىڭ ءىلىمى” دەپ ايىپتاسا، سلاۆيانوفيل  اكساكوۆ تا ودان الىس كەتپەدى.  گوگولدىڭ “دوستارمەن سىرلاسۋ” اتتى كىتابى شىقپاي جاتىپ: ء“سىز وتە ايانىشتى جانە دورەكى قاتەلەستىڭىز. ءسىز مۇلدە اداستىڭىز، ءوز-وزىڭىزگە قايشى كەلىپ، اسپان مەن ادامعا قىزمەت ەتۋدى ويلاي ءجۇ¬رىپ، قۇداي مەن ادامدى قورلاپ جاتىرسىز” – دەپ اقىل ۇيرەتىپ حات جازدى. اشەيىندە باستارى قوسىلمايتىن باتىس¬شىلدار مەن سلاۆيانوفيلدەر ءبىرىنىڭ اۋزىنا ءبىرى تۇكىرىپ قويعانداي گوگولگە قارسى ىزعارلى ايىپ¬تاۋلاردى قارشا بوراتتى. مۇنداي شابۋىل جانىنا قاتتى باتقان، قارا توبىردان اراشالاۋدى سۇراعان جازۋشىنىڭ داۋىسى ەندى ايانىشتى، ءارى جالىنىشتى  شىقتى.
– كىتابىمنىڭ توڭىرەگىندە پايدا بولعان داۋ-دامايلار مەن تۇسىنبەستىكتەر ماعان وتە اۋىر ءتيدى، ويتكەنى، مەن ءوزىمنىڭ ەڭبەگىم ادامداردىڭ اراسىنا جىك سالادى دەپ ەمەس، كەرىسىنشە ولاردى تاتۋلاستىرادى دەپ ويلادىم. مەنىڭ جانىم ماعان تاققان جالعان ايىپتاۋلاردىڭ بارىنەن دە قاتتى شارشادى” – دەپ زار قاقتى ول.
* * *
كەيدە ويلايمىن.. جاراتۋ¬شى¬نى بار ىنتاسىمەن شىنايى ءسۇي¬گەن گوگول نەگە وسىنداي ايانىشتى تاعدىردى باسىنان كەشتى.  جازۋشىنىڭ باقىتتى ءومىر سۇرۋگە تولىق حاقىسى بار ەدى عوي.  جانى ابدەن كۇيزەلگەن ول ءومىرىنىڭ سوڭىندا مىنانداي ماعىناداعى حات جازۋعا ءماجبۇر بولدى:
“ەشتەڭە جايلى ايتقىم كەلمەيدى. الەم¬دەگى بۇكىل قىزىقتىڭ جال¬عىزسىراعان سۋرەتشىنىڭ بولمەسىندەگى جاسالىپ جاتقان دۇنيەلەردەي بارىنەن دە تومەن ەكەندىگى سون¬شاما، ەشتەڭەگە دە قاراعىم كەلمەيدى. بۇل الەم مەن ءۇشىن جاراتىلماعان سەكىلدى”.
بۇل جازۋشىنىڭ سۋرەتشى الەكساندر يۆانوۆقا جازعان سوڭعى حاتى. ونى وقىعان سايىن، بىرەۋ ۇستىمە مۇزداي سۋ قۇيىپ جىبەر¬گەندەي تۇلا-بويىم تۇرشىگەدى.  ءتاڭىرىم-اي، دەيمىن سول كەزدە، بۇل – جاراتۋشىنى جان-تانىمەن سۇيگەن قۇلى گوگولدىڭ اۋزىنان شىعۋعا ءتيىس  ءسوز بە ەدى! حالقىنا قالدىرعان سوڭعى وسيەتىندە: ء“ولى ەمەس، ءتىرى جان بولىڭدار. مىنا الەمدە عايسا پايعامبار كورسەتكەن ەسىكتەن باسقا ەسىك جوق”، – دەگەندى ايتقان گوگول ەمەس پە؟ 
شىن مانىسىندە گوگول قانى بۇزىلىپ كەتكەن ءوز زامانىنىڭ ءبىر ءتۇيىر تازا تام¬شىسى بولاتىن. ءوز وتانىن دا ءدال ول سياقتى  ەشكىم سۇيە العان  جوق. مەنىڭ ويىمشا ءوز حالقىنىڭ كەلەشەگى ءۇشىن شىنى¬مەن جانى اشيتىن جازۋشى ونى وتىرىك ماقتاپ ەمەس،  گوگول سياقتى اشىنا ءسۇيۋ كەرەك. حالىقتىڭ جاقسى جاعىن ايتۋ ەشقايدا قاشپايدى، قايتا كەرىسىنشە ەل بويىنداعى كە¬لەڭسىزدىكتەردى كۇيىنە، ىزا¬لانا جازۋ كەرەك. حالىقتى ىنتى-شىن¬تىمەن ءسۇيۋ دەگە¬نىمىز – ونىڭ قۇلى بولۋ ەمەس، قايتا  سول قۇلدىقتان قۇتقارۋعا تالپىنۋ.
ءبارىمىز دە مەكتەپتە وقى¬¬عان گوگولدىڭ “تاراس بۋل¬باسى” ەسىڭىزدە شىعار. ەگەر ەسىڭىزدە بولسا، شىعار¬مانىڭ سوڭىندا جاۋ قور¬شاۋىنان سىتىلىپ شىققان  تاراس ءوزىنىڭ تەمەكى شەگەتىن ترۋبكاسىن ءتۇسىرىپ الادى عوي، بىراق ونى دۇشپاننىڭ جەرىندە قالدىرمايمىن دەپ ءجۇرىپ، اقىر اياعىندا جاۋ قولىنا تۇسەدى. مورالدىق تۇرعىدان  قاراساق وسىنداي اۋىر جاعدايدا تاراس بۋلبانىڭ ءبىر كىشكەنتاي ترۋبكاعا بولا قايتىپ با¬رىپ،  جاۋدىڭ قولىنا ءتۇسۋى – قىلمىس. قۇ¬دايلىق تۇر¬عىدان  قارا¬ساق بۇل قىلى¬عى¬نىڭ ارعى جاعىندا – مىنەز، ەر-جىگىت¬تىڭ  بويىنا قۇ¬داي دارىت¬قان قاس با¬تىرلىق جاتىر.
شىعارمانىڭ سوڭىندا جاۋلار تاراس بۋلبانى ۇستاپ الىپ،  اعاشقا بايلاپ، تىرىدەي وتقا ورتەگەندە، جا¬نى القىمىنىڭ ۇشىنا كەلگەن  ول: “نە سايتاندار، ال¬دىڭدار ما… ۋاقىتى كەل¬گەندە سەندەر شىن ءمانى¬سىندەگى ورىستىڭ پراۆوسلا¬ۆيەلىك ءدىنىنىڭ نە ەكەندىگىن تانيتىن بولاسىڭدار”، –  دەپ دۇشپاندارىنا سەس كورسەتە ايعايلايدى.
تاراس بۋلبانىڭ بۇل سوزدەرى شىندى¬عىنا كەل¬گەندە جازۋشىنىڭ  ومىرلىك ۇستا¬نىمى بولاتىن. ادامدى مىنا دۇنيەگە بايلاپ تۇرعان ءبىر-اق نارسە بار.  ول – قۇ¬دايعا دەگەن سەنىم. سول سە¬نىم جوعالعان كۇنى ادام ادام¬شىلىعىنان ايى¬رىلادى.
دەگەنمەن، سول ءوزىنىڭ سەنىمىنە ءومىر-بويى بەرىك بولعان گوگولدىڭ جانى نەگە، نەلىكتەن تىم قۇرىسا از دا بولسا بايىز تاپپادى؟ ونىڭ سەبەبى – سول كەزدەگى دۇنيەنىڭ ساناسىن سايتان بيلەپ العان ەدى.  گوگول ادام ساناسىنداعى ءالى بۇزىلماعان جالعىز تازا تالشىق بولاتىن.  سول سەبەپ¬تەن دە لاس، ناس قوعامدا گوگولدىڭ جانى تىرىدەي توزاققا ءتۇسىپ، سانادا قالعان ءبىر تازا تالشىقتى بىلعاۋ ءۇشىن، سايتان تىرلىكتىڭ نەشە ءتۇرلى ايلا-امالدارى ىسكە قوسىلدى. سولاردىڭ ەڭ سوراقىسى جانە ۇرەيلىسى — جازۋشىنىڭ اقىل-ەسى اۋىسقان دەگەن قاڭقۋ سوزدەردىڭ تاراتىلۋى بولاتىن. قوعامنىڭ جازۋشىعا قويعان وسى وتىرىك دياگنوزى وعان اۋىر سوققى بولىپ ءتيىپ، ونىڭ جان-دۇنيەسىن جەلقايىقتاي  شايقاپ جىبەردى.  
– ءبارى دە، كوزىمشە ماعان  جىندى دەپ ايتىپ،  اقىل-ەسى اۋىسقان ادامداردىڭ ءتۇرلى ءدارى-دارمەكتەرىن ۇسىنا باستادى. ال، وسى كەڭەستى بەرىپ جۇرگەن اقىلدى ادامداردىڭ ءبارىنىڭ دە ءبىر اۋىزدان كىتابىمدا ەشقانداي جاڭالىق جوق، ءبارى جالعان دەۋى مەنى ونان سايىن قايعىنىڭ تەڭىزىنە باتىردى. بۇل ادامداردىڭ ماعان جاساعان ەڭ اۋىر  قاتىگەزدىگى.…  مەن قاتەلەسۋىم مۇمكىن، بالكىم اداسقان دا شىعارمىن، ادامنىڭ ءبارى جالعان بولعاندىقتان ولاردىڭ تۇسىنىگىنە سايكەس وتىرىك ايتقان شىعارمىن: مەنىڭ جۇرەگىم مەن جانىمنان اقتارىلىپ تۇسكەن دۇنيەلەردىڭ ءبارىن دە جالعان دەۋ – قاتىگەزدىك، – دەپ جازدى ول، ءومىرىنىڭ سوڭىندا.
ءتانى ەمەس، جانى ىستىق تابادا شىج¬عىرىلعان، مىنا جالعان تىرشىلىكتەن تۇڭىلگەن گوگول ەندى ولۋگە بەل بۋدى.  بۇل ونىڭ ومىرىندەگى ەڭ ۇلكەن قاتەلىگى بولاتىن. قارا توبىردىڭ ايتقانىنا وكپەلەپ، ولگىسى كەلگەن گوگول وسىلايشا سايتاننىڭ تۇزا¬عىنا ءىلىندى. ءومىرىنىڭ سوڭىندا جازۋشى شىن قۇدايدى سۇيگەن ازاتتىعىنان ايىرىلىپ، ماتۆەي اكەيدىڭ ايتقانىنان شىعا الماي قالدى. سايتان وسىلايشا جازۋشىنىڭ ازاتتىقتى سۇيەتىن جانىنا نوقتاسىن سالدى. رۋحسىز جانداردى ەركىن¬دىكتە ۇستايتىن سايتان ەلەسى مىقتىلاردى، قانشا ىشقىنسا دا راقىم ويلاپ جىبەر¬مەيدى. رۋحسىزدار قايىرعان مالداي سايتانعا وزدەرى قايتىپ ورالادى.  ءوز زامانداس¬تارىنىڭ ىشىندە قۇدايعا ەڭ العاش ادامنىڭ كوزىمەن قاراعان گوگول مۇنى قالاي تۇسىنبەدى ەكەن. ءوز دەگەنىنە جەتكەن سايتان، ءسابيدىڭ كىرشىكسىز جۇرەگىندەي گوگولدىڭ تازا جانىن قىلقىندىرۋعا  كىرىستى. وسىلايشا نە ىستەرىن بىلمەي جانى قىسىلعان گوگول اۋىر قىلمىسقا بارىپ، 1852 جىلى گراف ا. پ. تولستويدىڭ ۇيىندە ماتۆەي اكەيدىڭ از¬عى¬رۋىمەن ءوزىنىڭ ء“ولى جاندار” پوەما¬سىنىڭ ەكىنشى كىتابىن وتقا جاعىپ ءجى¬بەردى…
…قايران، گوگول! جانىم-اۋ، نە ىستەپ قويدىڭ سەن، نە ىستەپ قويدىڭ! ء“ولى جاندار” وتقا ورتەنىپ كەتپەگەندە مۇمكىن الەم ادەبيەتى بۇدان دا بيىك شىڭعا كوتەرىلەر مە ەدى. سايتاننىڭ بۇكىل شىندىعىن كورىپ، ودان شوشىنعان ادامزات بالاسى باسقا جولعا تۇسەر مە ەدى. مۇمكىن، ورىس يمپە¬رياسى باسقا ەلدەرگە تىرناعىن باتىر¬ماي، عاسىردىڭ باسىندا وتالعان حالقى¬مىزدىڭ  شىن ماعىنا¬سىنداعى زيالى¬لارىنىڭ تاعدىرى سايتاننىڭ ءبىر وعىنا بايلانىپ كەتپەي، امان قالار ما ەدى. قۇدايدى شىن جۇرەگىمەن ءسۇيۋدى ۇيرەنگەن  مۇسىلمان مەن حريستيان الەمى ءبىر-بىرىنە ءدال بۇگىنگىدەي وشپەندىكپەن قاراماي، قايتا دوس-باۋىر سەكىلدى ءومىر سۇرەر مە ەدى…  ءاري¬نە، مۇنىڭ ءبارى ەندى قايتىپ ورىندال¬مايتىن مەنىڭ ماڭگىلىك ارما¬نىم. مۇمكىن ء“ولى جاندار” پوەماسىنىڭ ەكىنشى كىتابىن وتقا جاعۋ ارقىلى گوگول، مەنىڭ قيالىمداعى،  ورىندالۋى ىقتيمال ۇلى ارمانىمنىڭ ءجىبىن ءۇزىپ جىبەرگەن شىعار.
مويىنداۋىمىز كەرەك، ء“ولى جاندار” پوەماسىنىڭ ەكىنشى كىتابىن ورتەپ ءجى¬بەرۋ ارقىلى، نە ىستەرىن بىلمەگەن گوگول تۇڭعىش رەت قۇدايدىڭ جولىنان اداسىپ قالدى. جازۋشىنىڭ بويىنا مۇنداي دارىن جاراتقاننان بەرىلدى.  ونەر — ادامنىڭ جەكە مەنشىگى ەمەس. ونەر حا¬لىقتىڭ يگىلىگى دە ەمەس. كەيدە حالىقتىڭ يگىلىگى ءۇشىن كاكىر-شۇكىر دە جاراي بەرەدى. كەيدە قارا توبىردىڭ اراسىنان شىققان شولاق بەلسەندىلەر  –  ونەر اقىننىڭ نەمەسە جازۋشىنىڭ وتباسىنا ناپاقا كىرگىزەتىن دۇنيە بولعاندىقتان، سولاردىڭ قازىناسى  دەپ تە بىلجىرايدى.  ونەر ەڭ الدىمەن – قۇدايدىڭ قازىناسى. اللانىڭ نازارى تۇسكەن ادامنىڭ بويى¬نا عانا  ونەر داريدى.  قۇدايدىڭ قازى¬ناسىنىڭ باعاسىن بىلەتىن حالىق ءۇشىن عانا  وركەنيەتتىڭ ىزگىلىكتى قاقپاسى اشى¬لادى. سەبەبى وركەنيەت – قۇدايدىڭ التىن سارايى. قۇدايدىڭ قازىناسىنىڭ باعاسىن بىلمەيتىن حالىق ۇلى جاراتۋ¬شىنىڭ جولىنان اداسىپ، باقىتسىزدىق¬قا ۇشىرايدى.  “اقىننىڭ جۇرەگى – اللا¬نىڭ قازىناسى”، – دەگەندى مۇحام¬مەد پايعامبار بەكەر ايتپاعان. ونەر ادامزات بالاسىنا تارتۋ ەتكەن  قۇدايدىڭ ەڭ اسىل سىيى.  حالىقتىڭ اراسى¬نان شىققان قارا توبىرعا وكپەلەپ، قۇداي¬دىڭ قازىناسىن وتقا تاستاۋعا قالايشا گوگولدىڭ قولى باردى ەكەن؟ قالايشا؟...  
جازۋشىنىڭ ءومىرىنىڭ سوڭىنداعى جان ازابىنا ۇڭىلسەڭىز ء“ولى جاندارىن” وتقا جاعۋ ارقىلى، ابايسىزدا سايتاننىڭ تۇزاعىنا ءىلىنىپ قالعاندىعىن گوگولدىڭ  ءوزىنىڭ دە سەزىنگەنىن اڭعاراسىز. ء“ولى جانداردىڭ” ەكىنشى كىتابىن ءوز قولىمەن وتقا جاعىپ جىبەرگەننەن كەيىن گوگول تۇك ءنار تاتپاي، ەشكىممەن سويلەسپەي، بۇك ءتۇسىپ جاتىپ الىپتى. جازۋشىعا زورلاپ تاماق ىشكىزبەك تە بولعان، دەنە¬سىنە نەشە ءتۇرلى سۋىق باقا-شايانداردى سالىپ وتىرىك ەمدەمەك تە بولعان. ونىڭ جانىنا تىنىشتىق بەرۋىن سۇراعان جالىنىشتى وتىنىشىنە ەشكىم دە قۇلاق اسپاعان.
قوعام گوگولدىڭ ءولىمىن تىلەدى. ساعات تۇنگى ون ءبىر كەزىندە گوگولدىڭ جانى ىش¬قىنىپ، ايعايلاپ سۇراعان ەڭ سوڭعى ءوتى¬نىشى: “ماعان باسپالداق بەرىڭىزدەرشى. مەن جوعارى شىققىم كەلەدى”،— بولىپتى.
زامانداستارىنىڭ ايتۋىنشا، ۇلى جازۋشىنىڭ قاتارىنان بىرنەشە كۇندەر بويى لەتارگيالىق ۇيقىعا كەتىپ قالاتىن ۇستاما اۋرۋى بار ەكەن. ءومىرىنىڭ سوڭىندا ونىڭ وسى سىرقاتى قايتالانعان. ساناسىن سايتان يەكتەگەن قوعام گوگولدى ءولدى دەپ تانىپ، لەتارگيالىق ۇيقىدان ويانىپ كەتپەي تۇرعاندا، تەزىرەك، قارا جەردىڭ قوينىنا تاپسىرۋعا اسىقتى. وسىلاي بولارىن الدىن-الا سەزگەن گوگول حالىقتىڭ اراسىنان ءبىر ءتىرى جان تابىلاتىندىعىنا ۇمىتتەنىپ،  1845 جىلى مىنانداي حات جازىپ كەتىپتى. بۇل جازۋ¬شىنى قوعام ءالى جىندى دەپ جاريالاي  قويماعان، ولەرىنەن التى جىل بۇرىن جازعان ءوتىنىشى-ءتىن.
“ەسىمنەن تانباي جانە اقىلىمنان اداسپاي تۇرعان كەزىمدە،  سوڭعى ءوتىنى¬شىمدى  ەرتەرەك جازىپ كەتۋدى ءجون سانا¬دىم. مۇردەم يىستەنە باستامايىنشا، مەنىڭ ءتانىمدى جەر قوينىنا تاپسىر¬ما¬ڭىزدار. مۇنى ەستەرىڭىزگە سالىپ وتىرعان سەبەبىم،  اۋرۋىم ۇستاعاندا ومىرلىك بەلگى¬لەرىم جوعالىپ، جۇرەگىم مەن تامىرىم¬نىڭ توقتاپ قالعان كەزدەرى بولعان”.
گوگول دانيلوۆ شىركەۋىنىڭ جانىنا جەرلەنەدى.  جو، جو، جوق. بۇلاي ايتۋىم كۇنا، شىعار. ورىس قوعامى ار-ۇياتىنىڭ ايناسى بولعان، ءومىرىنىڭ سوڭىنا شەيىن حريستيان دىنىنە ادال قىزمەت ەتكەن، قۇدايدى وتىرىك ەمەس شىن جۇرەگىمەن ءسۇيۋدى ۇيرەتكىسى كەلگەن  پايعامبارىن تىرىدەي كومدى.
گوگولدىڭ ءولىمى ەلدىڭ اراسىندا ءتۇرلى اڭگىمەلەر تۋعىزدى. جەر قوينىنا تاپسى¬رايىن دەپ جاتقاندا، تابىتتىڭ ىشىندە جاتىپ جازۋشىنىڭ اۋىر كۇرسىنگەنىن ەستىگەندەر دە بولىپتى. بىراق ار-ۇياتىن تەزى¬رەك كومگىسى كەلگەن، ساناسىنا سايتان ۇيالاعانداردىڭ ىشىندە ءبىر ءتىرى جان تابىل¬ماپتى. ارينە، بۇل سول كەزدەر ءۇشىن شىندىعىنا قوعامنىڭ ءالى تولىق كوزى  جەتە الماعان،  ەل اراسىندا جۇرگەن قاڭقۋ سوزدەر عانا ەدى.
بىراق بۇل شىندىقتىڭ بەتى كۇن¬دەردىڭ-كۇنىندە ءبارىبىر اشىلۋى كەرەك-ءتىن. ەلدىڭ اراسىندا ايتىلىپ جۇرگەن ءتۇرلى اڭگىمەلەردىڭ شىن-وتىرىگىن تەكسە¬رۋدىڭ مۇمكىنشىلىگى 1931 جىلى تۋدى. سەبەبى، سول جىلى  جازۋشىنىڭ  سۇيەگىن نوۆودەۆيچە زيراتىنا قايتا جەرلەۋ تۋرالى ۇيعارىم جاسالىنادى.
قۇداي ساقتاسىن! مىنا سۇمدىقتى قاراڭىز! گوگولدىڭ سۇيەگىنە ەكسگۋماتسيا جاساۋ بارىسىندا كەبىنىنىڭ جىرتىلىپ، تابىتىنىڭ  تىرنالىپ تاستالىنعاندىعى جانە مارقۇمنىڭ بۇك ءتۇسىپ جاتقاندىعى انىقتالادى…

امانگەلدى كەڭشىلىكۇلى

اۆتور تۋرالى انىقتاما

امانگەلدى كەڭشىلىكۇلى 1968 جىلى تۋعان. قازمۋ-دىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. “سانات” باسپاسىندا، قازاق تەلەراديوسى كورپوراتسياسىندا، قر مەملەكەتتىك ورتالىق مۇراجايىندا قىزمەت ەتكەن. قازىر قازاق راديوسىندا رەداكتسيا مەڭگەرۋشىسى. “اق جاۋىن”، “قارلىعاش-داۋرەن” ادەبي-سىن كىتاپتارى¬نىڭ اۆتورى. ساياسي-الەۋمەتتىك، تانىمدىق ماقالالارى “جۇلدىز”، “پاراسات” جۋرنالدارى مەن “ەگەمەن قازاقستان”، “قازاق ادەبيەتى” گازەتتەرىندە جارىق كورىپ تۇرادى.