Cارا تىنىشتىعۇلوۆا. «شالاپ» سياقتى انشىلەر قاپتاپ كەتتى
- وتباسىڭ، وشاق قاسىڭ -قاشاندا قاسيەتتى قۇتحانا. ول - قادىر تۇتىپ، سۇيىسپەنشىلىك سەزىم ارنالعان جەر. بار جاقسىلىقتىڭ باسى. اڭگىمەمىزدى ومىرىڭىزدەگى ەلەۋلى قۋانىشىڭىزدان باستاساق...
- ەكىنشى نەمەرەم ومىرگە كەلدى. تۋعالى جانىمدا: كۇلگەنىن دە، جىلاعانىن دە كورىپ اجە بولىپ وتىرعان جاعدايىم بار. بۇدان ارتىق قانداي قۋانىش بولۋى مۇمكىن؟!
ىلعي گاسترولدىك ساپارلاردا ءجۇرىپ، وتباسىما قاراي المادىم. تۇندە جىلاپ، كورپەگە «ماما» دەپ جازىپ قوياتىن بالامدى قولىما 10 جاسقا تولعاندا ءبىر-اق الدىم. قازىر ول: «نەمەرەلەرىڭدى اسىرا ەندى، ماعان قاراماپ ەدىڭ»، - دەپ ازىلدەيدى.
- باۋى بەرىك بولسىن! نەمەرەڭىزدىڭ الدى مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعان دا بولار؟
- ءيا. ءبىر اۋىز قازاقشا بىلمەيتىن نەمەرەمدى قازاق مەكتەبىنە بەردىم. مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ باعدارلاماسىندا كوپتەگەن ولقىلىقتار كوزگە ۇرادى. باعدارلاماعا ءحىح-حح عاسىرداعى ءدۇنيەنى، قازىرگى زامانعا كەرەگى جوق شىعارمالاردى ەنگىزگەن. وتە قيىن. جانىندا ساعاتتاپ وتىرىپ، وقۋىنا كومەكتەسەمىن.
- ءبىلىم مەن ونەردى شىعارماشىلىق جولىنا قالاي جالعادىڭىز؟
- وتباسىڭ، وشاق قاسىڭ -قاشاندا قاسيەتتى قۇتحانا. ول - قادىر تۇتىپ، سۇيىسپەنشىلىك سەزىم ارنالعان جەر. بار جاقسىلىقتىڭ باسى. اڭگىمەمىزدى ومىرىڭىزدەگى ەلەۋلى قۋانىشىڭىزدان باستاساق...
- ەكىنشى نەمەرەم ومىرگە كەلدى. تۋعالى جانىمدا: كۇلگەنىن دە، جىلاعانىن دە كورىپ اجە بولىپ وتىرعان جاعدايىم بار. بۇدان ارتىق قانداي قۋانىش بولۋى مۇمكىن؟!
ىلعي گاسترولدىك ساپارلاردا ءجۇرىپ، وتباسىما قاراي المادىم. تۇندە جىلاپ، كورپەگە «ماما» دەپ جازىپ قوياتىن بالامدى قولىما 10 جاسقا تولعاندا ءبىر-اق الدىم. قازىر ول: «نەمەرەلەرىڭدى اسىرا ەندى، ماعان قاراماپ ەدىڭ»، - دەپ ازىلدەيدى.
- باۋى بەرىك بولسىن! نەمەرەڭىزدىڭ الدى مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعان دا بولار؟
- ءيا. ءبىر اۋىز قازاقشا بىلمەيتىن نەمەرەمدى قازاق مەكتەبىنە بەردىم. مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ باعدارلاماسىندا كوپتەگەن ولقىلىقتار كوزگە ۇرادى. باعدارلاماعا ءحىح-حح عاسىرداعى ءدۇنيەنى، قازىرگى زامانعا كەرەگى جوق شىعارمالاردى ەنگىزگەن. وتە قيىن. جانىندا ساعاتتاپ وتىرىپ، وقۋىنا كومەكتەسەمىن.
- ءبىلىم مەن ونەردى شىعارماشىلىق جولىنا قالاي جالعادىڭىز؟
- لەپسىنىڭ قۇمىنان شىعىپ، مۇقان تولەباەۆ، ەركەعالي راحماديەۆ ءبىلىم العان مەكتەپتە وقىدىم. ماسكەۋدەگى ەسترادا ستۋدياسىن، قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىن ءبىتىردىم. جامال اپايعا شاكىرت بولىپ، ۇيىندە تۇردىم. فيلارمونيانىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى ە.راحماديەۆ «جەر جانناتى جەتىسۋدىڭ، لەپسىنىڭ قىزدارى وسىنداي تالانتتى بولادى»، - دەپ، فيلارمونياعا جۇمىسقا العان بولاتىن. ونەرگە كەلگەنىمە بيىل 50 جىل بولدى. ءۇستىمىزدەگى جىلدىڭ اقپان ايىندا ەكى وركەستردىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن 21 ءان ايتىپ، جەكە كونتسەرتىمدى بەرگەنمىن. 12 قاراشادا «قازاقكونتسەرتتىڭ» 50 جىلدىعىنا ارنالعان كونتسەرتكە دايىندالۋدامىن.
- ونەر ادامدارى ءوزىمشىل بولماسا، بيىككە شىعا المايتىنى راس پا؟
- وزىمشىلدىك - تەك ءوزىم عانا بولىپ، باسقانىڭ جولى بولماسا ەكەن دەيتىن ءىشى تار جاندارعا ءتان قاسيەت. مۇنداي ىشتارلىق مەنىڭ تابيعاتىما جات.
- سوندا ونەردە باقتالاستىق جوق دەپ ايتا الاسىز با؟
- دوستوەۆسكي: «ادال ادام ادالدىعىمەن وزىنە جاۋ جينايدى» دەگەن ەكەن. ونەرگە ءار ءانشى ءوز دەڭگەيىمەن كەلەدى. باسقانى قايدام، ءوزىم وسى ءبىر باقتالاستىقتان قورلىق كورگەن اداممىن. اياعىمنان شالعان ادامنىڭ كىم ەكەنىن دە بىلمەيتىنمىن. ەلىم، جەرىم، وتانىم دەپ ءومىر ءسۇرىپ كەلەمىن. شەتەلدىڭ قاي تۇكپىرىندە جۇرسەم دە، «قازاقتىڭ ءانشىسى شەتەلدىڭ ءانىن ايتا الادى ەكەن» دەپ تامساناتىنداي ىزدەنىسپەن ەڭبەكتەندىم. ۆەتنام، موڭعوليا، گەرمانيا، بەلگيا جەرلەرىنەن كوپتەگەن ماراپاتقا يە بولدىم. سودان ەندى، باقتالاستىق تۋماعاندا قايتسىن؟
- قازىر انشىلەردىڭ كومپيۋتەرلەنگەن داۋىستارىن ءبىر-بىرىنەن اجىراتا المايمىز. ءسىزدىڭ داۋىسىڭىز نەسىمەن ەرەكشە؟
- مەنىڭ داۋىسىم - «كونترالتو» داۋىس. بۇل، «تەنور» سياقتى، ايەلدەردىڭ ەڭ ءتومەنگى داۋىسى. ءاندى ايتقان كەزدە قوماقتى دياپازونعا جەتكىزە الاتىندىعىمەن ەرەكشە.
- ونەر باعىتىنداعى كوزدەگەن مەجەگە جەتتىم دەپ ويلايسىز با؟
- قازىر جاعداي قيىن. مىسالى، ءبىر جاققا بارىپ، ءان سالعىڭ كەلەدى. قانشا ساقىلداپ، ءان ايتىپ تۇرعانىڭمەن، ونى ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن ۇلكەن قاراجات كەرەك. جاتار ورىن، جول شىعىنى - بارلىعى كەزەكتە تۇرادى. ادام ولە-ولگەنشە كوزدەگەن مەجەسىنە جەتۋگە تالپىنسا دا، ول اركەز مۇمكىن بولا بەرمەيدى. ماسەلەن، ءۇش بولمەلى ۇيدە بەس ادام قانشا جىلدان بەرى تىرشىلىك كەشۋدەمىز. پاتەر ماسەلەسى مەنى قاتتى قينايدى. جاعداي جاساۋ ءۇشىن بارۋ كەرەك، ءجۇرۋ كەرەك. ءوزىم سۇراعاندى، بىرەۋگە جالىنىپ جۇگىرگەندى ۇناتپايتىن اداممىن.
- ءانشىنىڭ ءبارى فونوگرامماسىز ءان ايتۋعا «اناۋ» جوق، تويعا شىقپايىق دەسەك «مىناۋ» جوق دەپ، «جىلاي» بەرگەنشە، سول «جوقتىڭ» كىلتىن باسقاشا جولمەن تابۋعا بولماي ما؟
- ۇسىنىس ايتۋ وڭاي، ورىندالۋى قيىن عوي. انشىلەر، ارينە، فونوگراممامەن ايتادى. ويتكەنى وركەستر الىپ ءجۇرۋ مۇمكىن ەمەس. تازا وركەسترگە ارانجيروۆكا جاساۋ ءۇشىن ەڭ ارزان باعا - 1000 دوللار.
وتكەن جولى 21 ءانىمنىڭ ەكى-ۇشەۋىنىڭ وڭدەلۋىنە فيلارمونيا كومەكتەستى جانە دە «وتىرار سازىندا» بار ارانجيروۆكانى ءوز داۋىسىما لايىقتاپ ايتتىم. انشىلەردىڭ جاعدايىن تۇسىنەمىن. ەگەر حالىق جاندى داۋىستى ەستىگىسى كەلسە، ءانشى «اكاپەلنو» ايتىپ بەرسىن.
- جان دۇنيەڭىزدىڭ تاساسىندا قالىپ قويعان ونەردى كورسەتە المادىم، كورسەتۋىم كەرەك ەدى دەگەن «اتتەگەنايلارىڭىز» بار ما؟
- ارينە، بار. كينوعا تۇسكەن جوقپىن، كىتاپ جازبادىم، ديسكىم شىقپادى. وكىمەتتىڭ تاپسىرماسىن ورىندايمىن دەپ، كونتسەرتتەن باس كوتەرمەدىم.
- بىردە-ءبىر ديسك شىعارا المادىڭىز با؟
- كەڭەس وداعىنىڭ كەزىندە ماسكەۋدەن بىرنەشە پلاستينكام شىققان. ەگەمەندىك العالى بەرى مەندە قاراجات جوق. تاپقان ايلىققا تاماق ءىشىپ، كيىنبەيمىز بە، ەندى؟ كونتسەرتتىك كيىمگە دەمەۋشى كومەكتەسپەسە، وعان شامام كەلمەيدى. «جاقسىلىقتىڭ ەرتە، كەشى جوق». وعان مادەنيەت مينيسترلىگى كومەكتەسسە دەگەن ويىم بار. «مەن دە ءبىر كىرپىش دۇنيەگە...» دەگەن سياقتى عوي. اندەرىم حالىق اۋزىندا ءجۇر، ديسكىم شىقسا، تازا قازاقتار ساتىپ الاتىنىنا كامىل سەنەمىن.
- كىتاپ جازسام دەگەنىڭىزگە قاراعاندا، ءتۇرلى تولعانىستار سۇرانىپ تۇر ما؟
- كەڭەس وداعىن تۇگەل ارالادىم. سىبىردە، ءتۇرلى شەتەلدە، اۋعانستاندا، چەرنوبىل اپاتىندا، اۋىلدا، شوپاندار ورتاسىنداعى بولعان وقيعالاردى كىتاپقا جازار بولسا، مەنىڭ ومىرىمنەن وتە قىزعىلىقتى دۇنيە باياندالار ەدى. ەرتەڭ ءولىپ كەتسەم، ۇرپاعىم كورىپ وتىرار ەستەلىك تە كەرەك قوي.
ادامدار ءبىرىن-ءبىرى قۋدالاماسا ەكەن
- «ارسىز بولماي اتاق جوق، الدامشى بولماي باق قايدا» دەگەن عوي اباي. اتاققا دەگەن قىزىعۋشىلىق كوڭىلىڭىزدى مازالاماي ما؟
- اتاق الۋ ءۇشىن ايلاپ، جىلداپ، بىرەۋلەردىڭ ارتىنان جۇگىرۋ كەرەك. شەتەلدەن العان 3 مەدال، كەڭەس وداعىنان العان 9 مەدالىم بار. پولشاعا بارعاندا پولياكتار سۇراپ قويماعان سوڭ، «حالىق ءارتىسى» اتاعىن الدىم.
ايتپەسە مەندە مەملەكەتتىك سىيلىق تا، وردەن دە جوق. قازىر پرەزيدەنتتىك ستيپەندياعا يە بولىپ جاتقاندارعا قاراپ، سولار قالاي الادى ەكەن دەپ ويعا شومام. نەگە بىزگە بەرمەيدى؟ وتباسىم كەڭەيدى، ماعان دا قارجى كەرەك. اتاعى دا جاقسى.
- «زامانىڭ تۇلكى بولسا، تازى بوپ شال»، «جىلاماعان بالاعا...» دەگەن سياقتى قازاقى ماقال-ماتەلدەر بار ەمەس پە...
- ول دا دۇرىس. قاتتى قينالىپ بارا جاتساق، جىلارمىز ەندى... ءبارى دە جاقسى بولادى، سابىر ساقتا دەپ، ءوزىمدى-ءوزىم ىلعي قامشىلاپ وتىرامىن. قۇدايعا ءشۇكىر، داۋىسىم ورنىندا، ءالى دە ءان سالامىن دەپ ويلايمىن.
- كينوعا دا ۇلكەن قىزىعۋشىلىقپەن قارايسىز. بۇل سالاعا ايتىلىپ جاتقان سىندارعا كوزقاراسىڭىز قالاي؟
- گازەت وقىعىشتاردىڭ قاتارىنانمىن. ونەر مەن مادەنيەت جاڭالىقتارىن ءجىتى قاداعالاپ وتىرامىن. جاڭا فيلمدەر، دارىندى تالانتتار شىعىپ جاتقانىنا قۋانىشتىمىن. ءومىر دەگەنىڭ ىلعي الدىعا جىلجىپ وتىرادى. قازىر جاھاندانۋ زامانى. كيىز ءۇيدى الىپ كەلىپ، سوندا وتىرامىن دەۋگە بولمايدى. ءوتكەندى كوكسەي بەرمەي، ءار نارسەگە جاڭا كوزقاراسپەن قاراۋ كەرەك.
- كوگىلدىر ەكرانداعى ءتۇرلى باعدارلامالارعا كىلەڭ جاس ءانشىلەر شاقىرىلادى. سوندا اعا بۋىن وكىلدەرىنە ۇسىنىس ايتىلماي ما؟
- «بەز پروشلوگو نەت ناستوياششەگو، بەز ناستوياششەگو نەت بۋدۋششەگو». بىزدە ۋاعىزداۋ دەگەن جوق. قالتاسى قالىڭ ادامدار كورەرمەندى مەزى ەتىپ شىعا بەرەدى، شىعا بەرەدى. ماسەلەن، كەڭەس وداعىنان كەلە جاتقان ۇلكەندەردى، مىنا ءبىزدى قوسىپ باعدارلاما دايىنداسا، ماعىنالى انمەن ۇلكەن تاربيە كورسەتۋگە بولادى. ايتپەسە كومپيۋتەرمەن جازىلعان ءسۇيدىم، كۇيدىم دەپ توي دەڭگەيىندە كونتسەرت بەرەدى. ساحنا دەگەن - كيەلى دۇنيە. ساحنادا ادام مىنا حالىقتان دا جوعارى تۇرۋى كەرەك.
حالىققا ونەرمەن قورەك بەرەتىن باسشىنىڭ تالعامى، كاسىبي دەڭگەيى بيىكتىكتى قاجەت ەتەدى. ياعني ءوز ءتىلىن، تاريحىن، مادەنيەتىن، ادەبيەتىن بىلەتىن ادام باسقارعانى دۇرىس. قازىر ولار ەكى باعىتتا جۇمىس ءىستەيدى. ءبىرىنشىسى - باياعى زاماندى ءدارىپتەۋ، ەكىنشىسى تەك العا جاستار دەگەن ۇراندى ۇستاپ العان.
- تويعا شاقىرىلىپ تۇراسىز با؟
- بىزدە ميلليونەرلەر كوپ. ولار رەپ، روكتاردى قالايدى. تالعامعا تالاس جوق قوي. كەيبىر جەردە اندا-ساندا بولامىن. مەن دە جاستارىڭنان كەم ءتۇسىپ جاتقان جوقپىن. حالىق قوشەمەتى ءارقاشان ىستىق قارسى الادى.
- كەيىنگى تولقىنعا كوز جىبەرسەڭىز، كىمنىڭ ونەرىنە جۇرەگىڭىز جىليدى؟
- قازىر ساحنادا ديكتسياسى، تەمبرى جوق، ايتەۋىر «شالاپ» سياقتى انشىلەر قاپتاپ ءجۇر. «نوۆايا ۆولنانى» ق.تۇنتەكوۆ ءۇشىن كوردىم. 3-ءشى ورىندى الۋى كەرەك ەدى. سوعان جۇرەگىم اۋىردى. «مۋزارت» توبىنىڭ جىگىتتەرى جەكە ايتسا دا، بىرگە ايتسا دا ەرەكشە، م.اراپباەۆانىڭ تابيعاتى جاقسى، رەپەرتۋارىن دۇرىستاسا - بولاشاعى زور ءانشى.
- قوعامدا ورىن الىپ جاتقان قانداي ماسەلەگە الاڭداۋلىسىز؟
- ءبىر-بىرىنە جامانشىلىق ويلايتىن ادامدار بار سياقتى قوعامدا. ايتا-رىم - ءبىر ادامدى ەكىنشىسى قۋدالاماسا ەكەن. وعان بەرىلگەن لاۋازىمدى ادام بەردى، اللا تاعالا ونى كوتەردى. «قۋدالايتىن كىممىن مەن؟» - دەپ، سول ادامدار وزدەرىنە سۇراۋ قويۋعا ءتيىس. بىرەۋگە جامانشىلىق جاساۋعا ەشكىمنىڭ قاقىسى جوق.
- ال، قولىڭىزدا بيلىك بولسا ەڭ الدىمەن قانداي ماسەلەگە كوڭىل بولەر ەدىڭىز؟
- كەمپىر-شالداردىڭ جاعدايىن ءتۇزەتكەن بولار ەدىم. تمد-دا ەڭ ناشار تۇراتىندار - ءبىزدىڭ قازاقتار. كەڭەس ۇكىمەتى قۇلاعان جىلدارى تارشىلىقتا ءبىر ورىس رەسەيگە كوشتى. ءۇيى تولى جيھاز، قالادا 2-3 پاتەرى بار. مەن، حالىق ءارتىسى ولاي تۇرمايمىن. ال قاڭعىرىپ ءجۇرگەندەر - ءوزىمىزدىڭ باۋىرلارىمىز. سول قانداستارىمنىڭ تۇرمىس جاعدايىن كوتەرىپ، جاستارعا كومەكتەسەر ەدىم. مەن ۇلتشىل ەمەسپىن. باسقا ۇلتتىڭ بالاسىن دا جۇرەگىم ءجىبىپ، جاقسى كورەمىن. دەگەنمەن دە ءوز حالقىمىزدى ساقتاۋ ءۇشىن، ەڭ الدىمەن وزىمىزگە كوڭىل ءبولگەنىمىز دۇرىس. كارى-جاستى ەڭبەككە باۋلىپ، القاشتار مەن ناشاقورلاردى ەمدەۋ كەرەك.
- باسقا ەلدەن كوشىردى دەسە دە شوۋ-بيزنەس دامىپ كەلەدى. سونىڭ ءبىرى «ەكى جۇلدىز» شوۋ-باعدارلاماسىنا قازىلىق ەتكەندە نە بايقادىڭىز؟
- «ەكى جۇلدىز» باعدارلاماسىندا انشىلەرگە 1 باللدىڭ قويىلۋ جۇيەسى دۇرىس ەمەس. ەڭ بولماعاندا 5-10 باللعا دەيىن كوتەرۋ كەرەك. وندا قازىلىق جاساپ، رۋحاني شارشاپ كەلدىم. سونشا ەڭبەكتەنگەن ارتىسكە 1 باللدىڭ اسەرى ونى ءولتىرىپ جىبەرۋى مۇمكىن. جانە ۇلكەن ءانشىلەردىڭ قاتىسۋى دۇرىس ەمەس، اركىم ءوز ورنىن بىلگەنى ءجون.
- ءانىڭىزدى ەستۋگە قۇمار ەل-جۇرتقا نە ايتاسىز؟
- مەنىڭ كۇش-قايراتىم انىمدە، حالقىمدا. كورەرمەندەرىمىز باي، باقۋاتتى تىرلىك كەشسە، بەيبىتشىلىك باياندى بولسا ءبىز دە باقىتتى ءانشى بولامىز.
اڭگىمەلەسكەن -
ارداق يمانبەكقىزى
«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»
(پروەكت «DAT» № 40 (77) 10 قاراشا 2010 جىل
«D»
