الماتى وبلىسىنىڭ تىلدەردى دامىتۋ جونىندەگى باسقارماسىنىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن   وبلىس كولەمىندە العاش  رەت «لاتىن الىپبيىنە كوشۋ: دايىندىق بارىسى» اتتى سەمينار-كەڭەس ءوتتى.

پرەزيدەنت جانىنداعى  قوعامدىق سانانى جاڭعىرتۋ باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسياعا قاراستى قازاق جازۋىن لاتىن گرافيكاسى نەگىزىندەگى جاڭا ۇلتتىق الىپبيگە كوشىرۋ جۇمىس توبىنىڭ مۇشەلەرى، بەلگىلى ساياساتكەرلەر، ا.بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى، ءتىل جاناشىرلارىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن   سەمينار-كەڭەستى وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى جاقسىلىق ومار اشىپ، جۇرگىزدى.

«ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىر» اتتى ماقالاسى تەرەڭ مازمۇنعا تولى قۇندى ەڭبەك ەكەنى ءسوزسىز. كەمەل كەلەشەككە باعدار بولعان اۋقىمدى قۇجاتتا ۇلتتىق يدەولوگيانىڭ، رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ ماڭىزدى تەتىكتەرى قاراستىرىلعان. مەملەكەت باسشىسى ەلىمىزدىڭ رۋحاني دامۋى مەن كەمەلدەنۋ جولىندا، قازاق ءالىپبيىن لاتىن الىپبيىنە كوشىرۋگە بايلانىستى بىرقاتار مىندەتتى بەلگىلەدى. ەندەشە، سەميناردا لاتىن الىپبيىنە كوشۋدىڭ دايىندىعى سارالانىپ، كەڭىنەن ساراپتالاتىن  بولادى » دەدى  جاقسىلىق  مۇقاشۇلى.  سونداي-اق،  ول  وڭىردە لاتىن الىپبيىنە كوشىرۋدى جالپىۇلتتىق تالقىلاۋ جونىندەگى «جاڭعىرۋدىڭ جاڭا بەلەسى» اتتى اقپاراتتىق-ناسيحاتتىق جۇمىس توبىنىڭ قۇرىلعاندىعىن دا تىلگە تيەك ەتتى.

كەلەلى كەڭەستىڭ كۇنتارتىبىندەگى  العاشقى  ءسوز   قازاق  جازۋىن  لاتىن  گرافيكاسى  نەگىزىندەگى جاڭا  ۇلتتىق  الىپبيگە  كوشىرۋ  جۇمىس  توبىنىڭ  جەتەكشىسى  ەردەن  قاجىبەككە بەرىلدى. ءوز كەزەگىندە  پروفەسسور ءالىپبيدى اۋىستىرۋ ەلىمىزدىڭ بولاشاعى ءۇشىن  جاسالعان نىق قادام ەكەنىن ايتتى. «ءبىز لاتىن الىپبيىنە كوشە وتىرىپ، وركەنيەتتى ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلىپ، تىلىمىزدەگى دىبىستىق جۇيەلەردى ناق انىقتاپ، قازاق ءتىلىنىڭ جازىلۋى مەن دىبىستالۋ كەزىندە باسى ارتىق كىرمە سوزدەردەن ارىلامىز. لاتىن الىپبيىنە كوشۋ، سايىپ كەلگەندە، انا ءتىلىمىزدىڭ بولاشاعىن ويلاپ، ونىڭ قولدانىس اياسىن ودان ءارى كەڭەيتە تۇسۋگە، مارتەبەسىن كوتەرۋگە مۇمكىندىك جاساۋ دەپ ءتۇسىنۋ كەرەك» دەيدى ا. بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ەردەن قاجىبەك. سونداي-اق ول بۇگىنگى تاڭدا ۇلتتىق كوسميسسياعا لاتىن الىپبيىنە قاتىستى 100 جوبا تۇسكەنىن، سونىڭ ىشىندە حالىققا ۇيلەسىمدى ءبىر نۇسقانىڭ  تاڭداپ  الىناتىندىعىن دا ايتتى.
سەميناردا  «ءالىپبي اۋىستىرۋدى جازۋ رەفورماسىنا اينالدىرۋ كەرەك» دەگەن تاقىرىپتا بايانداما جاساعان قازاق جازۋىن لاتىن گرافيكاسى نەگىزىندە جاڭا ۇلتتىق الىپبيگە كوشىرۋ جۇمىس توبىنىڭ مۇشەسى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ءادىلحان جۇنىسبەكتىڭ ايتۋىنشا، بۇگىنگى قازاق جازۋىنا، تەك ءالىپبي اۋىستىرۋ عانا ەمەس، تۇبەگەيلى رەفورما كەرەك. رەفورما ءبىر عانا ءالىپبي اۋىستىرۋمەن تىنبايتىنىن، بۇل ءۇش ماسەلەنى قامتيتىندىعىن اتادى. ءۇش ماسەلە – دىبىس، ءالىپبي جانە ەملە-ەرەجە: دىبىس – وزگە تىلدەردەن بولەكتەپ تۇراتىن ءتىلدىڭ تۇرپات-تۇرقى; ءالىپبي – سول دىبىستىڭ قاۋىزى، باسقاشا ايتقاندا، قورعانى مەن وققاعارى; ەملە-ەرەجە – دىبىستاردىڭ باسىن بىرىكتىرىپ، ءسوز قۇراپ تۇراتىن دانەكەرى دەپ كورسەتكەن بايانداماشى وسى ءۇش ماسەلە ءبىر-بىرىمەن بايلانىستى جانە قاتار شەشىلمەي ءتول جازۋ قالىپتاسپايدى  دەيدى. سونىمەن قاتار ول ءالىپبي اۋىستىرۋ قازاق جازۋىنا رەفورما جاساۋدىڭ العىشارتى جانە ەڭ توتە جولى بولىپ تابىلادى  دەي وتىرىپ، ەگەر لاتىن تاڭبالارىن باپتاپ قابىلداي الساق، وندا كوپتەگەن ءتىل بۇزار ارىپتەر مەن ەملە-ەرەجەلەر وزىنەن-ءوزى ءتۇسىپ قالاتىنىن دا ايتادى. پروفەسسور ءوز ءسوزىن لاتىن ءالىپبيىن جاتىرقاماي،  دەر  كەزىندە قابىلداۋ كەرەكتىگىمەن تۇيىندەدى.

ال «ءالىپبي كاتەگورياسى» اتتى تاقىرىپتا بايانداما جاساعان سۋلەيمان دەميرەل اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ پروفەسسورى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى قۇرالاي  كۇدەرينوۆا ەڭ الدىمەن «قازاق ءتىلىن لاتىن الىپبيىنە اۋىستىرۋ ماسەلەلەرى» دەپ جازىپ جۇرگەن كەيبىر باق وكىلدەرىنە ەسكەرتپەسىن ايتتى. بۇل قاتە بايلانىس دەيدى ول. دۇرىسى: «قازاق جازۋىن لاتىن الىپبيىنە اۋىستىرۋ» دەپ ءمالىم ەتتى.
ارى قارايعى ويىن بايانداما تاقىرىبىمەن جالعادى.  ءوز سوزىندە پروفەسسور قازاق جازۋىن لاتىن گرافيكاسىنا كوشىرۋدەگى بىرقاتار ماسەلەنى تىلگە تيەك ەتىپ، تۇششىمدى ويلارىمەن ءبولىستى.
بۇل  سەمينار ءالىپبي رەفورماسى تاعى دا حالىقتىڭ بەيعام تىرشىلىگىنە كەرى ىقپال ەتپەي مە دەگەن كۇدىك-كۇماننىڭ كۇرمەۋىن  تارقاتىپ، وسى تۇستاعى   ءتۇرلى پىكىرلەر  ورتاعا  سالىندى.  ايتىلعان پىكىرلەردەن ءالىپبي اۋىستىرۋعا دەگەن ەل ىنتاسىنىڭ، جالپى عالىمدارىمىزدىڭ دا ىزدەنىسى جوعارى ەكەندىگى  بايقالدى.

كەڭەس بارىسىندا  ساياساتتانۋشى  دوس كوشىم مەن ايدوس سارىم، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ  دوكتورى  عاريفوللا  انەسىڭ  تۇششىمدى ويلارى  كوپشىلىككە جەتتى.

لاتىن  الىپبيىنە  كوشۋ  تۋرالى  ساياساتتانۋشى  دوس  كوشىم بۇل    رەفورمامەن قاتار قازاق  تىلىندەگى قولدانىستاعى تىلدەر  تۋرالى  زاڭدى وزگەرتۋ كەرەك ەكەنىن ايتتى. سونىمەن  قاتار ءوز  ۇسىنىسىن ءبىلدىردى. «مەنىڭ ويىمشا، كەلەر جىلدان باستاپ، ورىس مەكتەپتەرىنە جاڭا ءالىپبيدى   ۇيرەتۋدى  باستاۋ  كەرەك» دەيدى  ساياساتتانۋشى.

ال  ساياساتتانۋشى ايدوس سارىم: «لاتىن  الىپبيىنە  كوشۋدەن   ءار ىزدەنگەن  ادام وزىنە قاجەتتىلىكتى تابادى. ءوز  باسىم، ۇلت ازاماتى  رەتىندە لاتىن الىپبيىنە كوشۋدى وتارسىزدانۋ دەپ قابىلدايمىن» دەدى.

سەمينار-كەڭەستەن تۇيگەنىمىز، ءالىپبي اۋىستىرۋ، بۇل – ۇلتىمىزدىڭ تاريحىنداعى ەڭ ماڭىزدى بەتبۇرىس بولىپ تابىلادى. سوندىقتان وسىنداي جاۋاپتى قادامعا اركىم جانە بارشانىڭ اتسالىسقانى ابزال.

«لاتىن ءالىپبيى – زامان تالابى» دەگەن ەلباسى ءسوزىن باسشىلىققا الا وتىرىپ، الەم كەڭىستىگىنە ەركىن ساياحاتتاي الاتىنىمىزعا كامىل سەنۋىمىز كەرەك». كەلەلى جيىندى قورىتىندىلاعان وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى جاقسىلىق مۇقاشۇلى وسىلاي دەدى. سونىمەن بىرگە باسەكەگە قابىلەتتى 30 ەلدىڭ قاتارىنا ەنۋ ءۇشىن ەلباسىنىڭ العا قويعان ماقسات-مىندەتتەرىن جۇزەگە اسىرۋ جولىندا جۇمىلا جۇمىس ىستەۋ كەرەكتىگىن ايتتى.

«ەل بۇگىنشىل، مەنىكى – ەرتەڭ ءۇشىن» دەگەن ەكەن احمەت بايتۇرسىنۇلى. قازىر قولعا الىپ جاتقان دۇنيەنىڭ ءبارى ءبىز ءۇشىن ەمەس، كەمەل كەلەشەك جولىندا جاسالىپ جاتقان اۋقىمدى ءىس ەكەنى بەلگىلى. ەندەشە،  ەلباسىنىڭ سىندارلى ساياساتىن قولداپ، بىرلىك، ءبىلىم، ەڭبەكتى ۇشتاستىرىپ، ورتاق مەجەگە قول جەتكىزۋگە اتسالىسۋىمىز كەرەك-اق.

Abai.kz