الماتى قان-جىنعا تولىپ كەتتى
قۇرباندىققا مال شالۋدى نيەت ەتكەن الماتى قالاسى مۇسىلماندارىنىڭ باسىم كوپشىلىگى ايتتىڭ ءبىرىنشى كۇنى جاپا-تارماعاي بازاردى بەتكە الدى. وسى ءساتتى ءوز پايداسىنا ءتيىمدى پايدالانىپ قالۋشىلار قاراسى دا از بولعان جوق.
ءبىرى - ساتۋشى، ەكىنشىسى - باتا بەرۋشى، ودان ءارى - مال سويۋشى، ىشەك-قارىن تازالاۋشى، باس ءۇيىتۋشى، تاعىسىن-تاعى... ءبارىنىڭ ماقساتى بىرەۋ عانا - پايدا تابۋ. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ينە شانشار جەر جوق. الماتى قالاسىنداعى "كامەنكا" بازارىنا قۇربان ايتتىڭ العاشقى كۇنى بارىپ، كورگەننەن كوڭىلگە تۇيگەنىمىز - قۇرباندىق شارتتارىنىڭ ساقتالماۋى بولدى.
باسىنان باستاساق، ەڭ ءبىرىنشىسى - مال باعاسىنىڭ ايتارلىقتاي قىمباتتاعانى. "ونى قويشى، ءبىر رەت شالىناتىن قۇرباندىق قوي" دەسەڭ، ال قالعانىنا نە ءۋاج ايتارىڭدى بىلمەيسىڭ.
قۇرباندىق شارتى بويىنشا شالىناتىن مالدىڭ بار مۇشەسى ساۋ بولۋى كەرەك. بىراق ساتىلىپ جاتقان مالداردىڭ قۇلاقتارىندا ەنى بار، ەندى ءبىرى مۇلدەم شۇناق، قۇلاقتارى ءبۇتىن ەمەس. الايدا ول تالاپتى ساقتاپ وتىرعان ساتۋشىنى دا، الۋشىنى دا بايقاۋ قيىن. ول ءتىپتى مۇمكىن دە ەمەس سياقتى. ويتكەنى سەن تاڭداعانشا ەكىنشى بىرەۋ الىپ كەتە بارادى.
تەك بىرەن-ساران ساتىپ الۋشىلار قىنجىلىس ءبىلدىرىپ جاتتى. ال مالدى العان سوڭ، ونى سويدىرۋ كەرەك. بۇل امال باتادان باستالادى.
قۇرباندىققا مال شالۋدى نيەت ەتكەن الماتى قالاسى مۇسىلماندارىنىڭ باسىم كوپشىلىگى ايتتىڭ ءبىرىنشى كۇنى جاپا-تارماعاي بازاردى بەتكە الدى. وسى ءساتتى ءوز پايداسىنا ءتيىمدى پايدالانىپ قالۋشىلار قاراسى دا از بولعان جوق.
ءبىرى - ساتۋشى، ەكىنشىسى - باتا بەرۋشى، ودان ءارى - مال سويۋشى، ىشەك-قارىن تازالاۋشى، باس ءۇيىتۋشى، تاعىسىن-تاعى... ءبارىنىڭ ماقساتى بىرەۋ عانا - پايدا تابۋ. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ينە شانشار جەر جوق. الماتى قالاسىنداعى "كامەنكا" بازارىنا قۇربان ايتتىڭ العاشقى كۇنى بارىپ، كورگەننەن كوڭىلگە تۇيگەنىمىز - قۇرباندىق شارتتارىنىڭ ساقتالماۋى بولدى.
باسىنان باستاساق، ەڭ ءبىرىنشىسى - مال باعاسىنىڭ ايتارلىقتاي قىمباتتاعانى. "ونى قويشى، ءبىر رەت شالىناتىن قۇرباندىق قوي" دەسەڭ، ال قالعانىنا نە ءۋاج ايتارىڭدى بىلمەيسىڭ.
قۇرباندىق شارتى بويىنشا شالىناتىن مالدىڭ بار مۇشەسى ساۋ بولۋى كەرەك. بىراق ساتىلىپ جاتقان مالداردىڭ قۇلاقتارىندا ەنى بار، ەندى ءبىرى مۇلدەم شۇناق، قۇلاقتارى ءبۇتىن ەمەس. الايدا ول تالاپتى ساقتاپ وتىرعان ساتۋشىنى دا، الۋشىنى دا بايقاۋ قيىن. ول ءتىپتى مۇمكىن دە ەمەس سياقتى. ويتكەنى سەن تاڭداعانشا ەكىنشى بىرەۋ الىپ كەتە بارادى.
تەك بىرەن-ساران ساتىپ الۋشىلار قىنجىلىس ءبىلدىرىپ جاتتى. ال مالدى العان سوڭ، ونى سويدىرۋ كەرەك. بۇل امال باتادان باستالادى.
قۇرباندىق شارتى بويىنشا باتاعا اقى الماۋ كەرەك. بىراق كۇندەلىكتى باتاعا 500 تەڭگە الاتىن "بيزنەس" اقساقالدار باتا باعاسىن 1000 تەڭگەگە كوتەرىپ جىبەرىپتى. ەڭ سوراقىسى: مال سويۋدى بىلمەيتىن جالعان قاساپشىلار ء(وزدەرىنىڭ ايتۋلارىنا قاراعاندا، اقشا تابۋعا كەلگەن ستۋدەنتتەر) 3000 تەڭگەنى الىپ، مالدى ءاپ-ساتتە جۇلىم-جۇلىم ەتىپ، يەسىنە تابىس ەتىپ جاتىر.
ولاردىڭ ماقساتى - جىلدام سويىپ، كوبىرەك اقشا تابۋ. ءتىپتى باز بىرەۋلەرى مالدىڭ قانىن تولىق اعىزىپ، جانى شىعۋىن كۇتپەي، باسىن كەسىپ، ءالى ءتىرى جاتقان مالدىڭ تەرىسىن سىپىرىپ جاتىر.
بۇل سۇمدىق مۇنىمەن ءبىتىپ جاتقان جوق. قويدىڭ ىشكى اعزالارىن تەرى ۇستىنە تاستاپ جاتقان قاساپشى ءبىر مەزەتتە قوي تەرىسىنەن ايىرىلىپ، مال اعزاسى توپىراققا مالىنىپ قالۋدا.
سەبەبى تەرى ساتىپ، پايدا تابۋدى كوزدەگەن باسەكەلەستەر كوزدى الا بەرە اعزانى اۋدارىپ، تەرىنى الىپ كەتىپ جاتىر. ىشەك-قارىندى جۋىپ جاتقاندار دا سۋدى بىرنەشە قايتارا پايدالانۋدا. نە تالاپ، نە تازالىق ساقتالىپ جاتقان جوق.
ال مۇنىڭ كۇناسىن كىم كوتەرمەك؟ قاسيەتتى قۇربان ايت كۇنى قاسيەتتى، يماندى ۇمىتىپ، اقشانىڭ قۇلىنا اينالعانىمىز قالاي؟
ماحامبەت قۇلمۇحامەد، الماتى قالاسىنىڭ باس يمامى:
- وكىنىشكە قاراي، وسىنداي كەلەڭسىز جاعدايلار ورىن الىپ جاتىر. قۇرباندىق شالۋدىڭ تالابى بويىنشا تازالىق ساقتالۋ كەرەك. مالدى باۋىزداعاندا قۇبىلاعا قاراتىپ، ەكى قان تامىرى كەسىلىپ، قانى تولىق اعۋى، مالدىڭ قينالماۋى شارت.
وسى جاعدايلاردى قاداعالاۋدى جەرگىلىكتى مەشىت يمامدارىنا تاپسىرعان ەدىك.
بىراق بازارداعى اعايىننىڭ اراسىنان سوزگە قۇلاق اساتىن جاننىڭ تابىلماعانىنا يمامدار قىنجىلىس ءبىلدىرىپ قايتتى. قۇربان ايت ءوتكەن سوڭ سول كۇندەرى جىبەرىلگەن كەمشىلىكتەر تالقىلانىپ، ۇسىنىستاردى قالا اكىمدىگىنە جولدايمىز.
قۇربان ايت قارساڭىندا كوشەلەردەگى جارنامالاردا تۇرعان جالاڭاش قىزداردىڭ سۋرەتتەرىن الىپ تاستاۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتقان ەدىك. قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى س. سەيدۋمانوۆ مىرزا ءوتىنىشىمىزدى قابىل الىپ، ونداي سۋرەتتەردى الدىرىپ تاستادى.
دەمەك، الداعى ۋاقىتتا الماتى قالاسى اكىمدىگى تاراپىنان مال سوياتىن ورىندار اشۋ جايى وڭ شەشىمىن تابار دەپ ءۇمىتتەنەمىز. مۇنى باقىلاپ، نە رەتتەپ جاتقان بازار اكىمشىلىگى ماماندارىنىڭ دا قاراسى كورىنبەدى. اركىم ءوز بىلگەنىن ىستەپ باعۋدا.
قاي جەر بوس بولسا، سول جەرگە مالدى جىعا سالا سويىپ جاتقاندار.
ارينە نيەت ەتىپ، قۇرباندىق شالۋشىلاردىڭ كىناسى جوق. ولاردىڭ تالاپ قويۋعا ءمۇمكىنشىلىگى دە جوق.
ويتكەنى تالاپ قويامىن دەسەڭىز، قۇرباندىق شالۋدان قۇر قالاسىز. كىمگە تالاپ قويۋدى دا، كىمدى جازعىرۋدى دا بىلمەيسىڭ. ءبىر وكىنىشتىسى، بۇل جىلدا قايتالانىپ جاتسا دا، قورىتىندى شىعارىپ، ماسەلەنى رەتتەۋدى ويلاپ جۇرگەن ەشكىم جوق. باياعى جارتاس - سول جارتاس.
"Nur.kz" cايتى
