باتىس ەلدەرى ءۇستى-ۇستىنە سانكتسيا سالىپ، رەسەيدى بايلاپ-ماتاپ جاتىر. رەسەيدە ەكونوميكالىق جاعداي ناشارلاپ كەلەدى. رەسەيدىڭ ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جاعدايىنىڭ تومەندەۋى 2014 جىلى باستالىپ، كەيىنگى جىلدارى تىم كۇردەلەنىپ كەتتى. رەسەي ورىستارى: «قىرىم – ورىس جەرى، قىرىمدى وزىمىزگە قايتاردىق» دەپ ءماز. ولار: «قارا سۋ ءىشىپ، قارا نان جەسەك تە قىرىمدى ۋكرايناعا قايتارمايمىز، بارلىق قيىندىققا توزەمىز» دەپ وتىر.

رەسەي باسشىسى ءپۋتيننىڭ قاتارداعى ورىستار اراسىنداعى ابىرويى وتە جوعارى. پۋتين ءوز ەلىندەگى ورىستارىنىڭ يمپەريالىق پيعىلىن تاپ باسىپ تابا ءبىلدى. قاراپايىم ورىستار رەسەيدىڭ الەمدىك نارىقتاعى ءرولى 2 پايىزدان اسپايتىنىن ويلاپ وتىرعان جوق. ولار باتىس قاۋىمداستىعىنىڭ رەسەيدى تىقسىرۋ ساياساتى ۇزاق مەرزىم رەسەيگە تەحنولوگيالىق، فينانستىق جەتىسپەۋشىلىك پەن مەشەۋلىك تۋعىزاتىنىن ويلاپ وتىرعان جوق.

رەسەي بۇگىنگى كۇنى ەكى مايداندا سوعىسىپ جاتىر. ەكى سوعىس تا الدىمەن ەكونوميكالىق جانە ادام شىعىنىنا اكەلەدى. ونىڭ ۇستىنە باسىپ العان تەرريتوريالاردى اسىراپ وتىر. پريدنەستروۆە، گرۋزيادان تارتىپ العان وسەتيا مەن ابحازيا جانە بەلورۋسسيا. بەلورۋسسيانى رەسەي جاۋلانعان جوق، بىراق بۇل ەل جىلدا رەسەيدەن 3 ملرد. $ قارجى الادى. ازىرشە رەسەي ورىسى بۇل شىعىنداردى ورىندى دەپ ەسەپتەيدى. بىراق، بۇل ويدىڭ وزگەرەتىن ۋاقىتى الىس ەمەس.

بولاشاقتا رەسەيدە نە بولۋى مۇمكىن؟

ءبىرىنشى ستسەناري بويىنشا: بۇل جاعداي رەسەيدىڭ ەكىنشى قىرعي قاباق سوعىستان جەڭىلگەننەن كەيىن قالىپتاسادى. بىراق، پۋتين ۇزاق مەرزىم ىشىندە رەسەيدى تياناقتى تۇردە باسقارادى، بىراق تەحنولوگيالىق، الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق جاعىنان العا جىلجۋ بولمايدى. ەگەر دە مۇناي باعاسى قاتتى كوتەرىلسە، ءپۋتيننىڭ جاعدايى قازىرگى جاعدايدان تاۋىرلەۋ دە بولۋى مۇمكىن. دەسە دە رەسەيدىڭ باستى قارسىلاسى بولىپ وتىرعان باتىس مۇناي باعاسىن قالايدا وسىرمەي تەجەپ قالۋعا تىرىسارى حاق.

ەكىنشى ستسەناري بويىنشا: بۇل جاعداي دا رەسەيدىڭ ەكىنشى قىرعي قاباق سوعىسىنان جەڭىلگەننەن كەيىن قالىپتاسادى. پۋتين ءوز تاعىنا ورىنباسار تاۋىپ، رەسەي بيلىگىنىڭ جۇمساق ترانسفورماتسيالىق ترانزيت جولىن تابادى. سول ءترانزيتتىڭ ورىنداۋشىسى مەدۆەدەۆ، ماتۆيەنكو، نە باسقا بۇرەۋ بولۋى مۇمكىن.

ءۇشىنشى ستسەناري بويىنشا: بۇل جاعداي رەسەيدىڭ ەكىنشى قىرعي قاباق سوعىسىنان جەڭىلگەننەن كەيىن قالىپتاسادى. رەسەي بيلىگىنە التەرناتيۆالىق ساياساتكەر كەلۋى مۇمكىن. ول بيلىككە راديكالدىق جولمەن كەلۋى ابدەن مۇمكىن. بىراق، بيلىككە راديكالدىق جولمەن كەلگەن تۇلعانىڭ  رەسەي ءۇشىن ءساتتى، نە ءساتسىز بولاتىنىن بولجاۋ قيىن.

ا) مەنىڭشە، ا.ناۆالنىي جاپپاي نارازىلىقتى پايدالانىپ بيلىككە كەلۋى مۇمكىن. بۇل جاعداي رەسەيدىڭ ەكىنشى قىرعي قاباق سوعىسىنان جەڭىلگەننەن كەيىن قالىپتاسادى. باتىس وڭايشىلىقپەن رەسەيگە سالعان سانكتسيالاردى الىپ تاستامايدى. رەسەي يمپەريالىق پوزيتسيادان تايمايدى، بىراق نارىقتىق قاتىناستاردى ءسال تەجەيدى.

ب) رەسەي كوممۋنيسى گ.زيۋگانوۆ بيلىككە كەلۋى مۇمكىن. بۇل جاعداي رەسەيدىڭ ەكىنشى قىرعي قاباق سوعىسىنان جەڭىلىسىنەن كەيىن قالىپتاسادى. باتىس وڭايشىلىقپەن رەسەيگە سالعان سانكتسيالاردى الىپ تاستامايدى. رەسەي يمپەريالىق پوزيتسيادان تايمايدى، بىراق نارىقتىق قاتىناستاردى قاتتى تەجەيدى.

ۆ) ۆ.جيرينوۆسكي پارتياسى بيلىككە كەلۋى مۇمكىن ەكەنىن دە جوققا شىعارۋعا بولمايدى. بۇل جاعداي رەسەيدىڭ ەكىنشى قىرعي قاباق سوعىسىنان جەڭىلىسىنەن كەيىن قالىپتاسادى. بۇلاي بولا قالعان جاعدايدا دا باتىس وڭايشىلىقپەن رەسەيگە سالعان سانكتسيالاردى الىپ تاستامايدى. رەسەي يمپەريالىق پوزيتسيادان تايمايدى، بۇل پارتيا نارىقتىق قاتىناستاردى تەجەمەيدى.

گ) رەسەي باتىس ەلدەرىنىڭ ۋاقىتشا پروتەكتوراتىنا ءتۇسىپ، ساياسي جانە ەكونوميكالىق جاڭعىرۋ جولىنا تۇسەدى. بۇل جاعداي رەسەيدىڭ ەكىنشى قىرعي قاباق سوعىسىنان جەڭىلىسىنەن كەيىن قالىپتاسادى.

ءتورتىنشى ستسەناري بويىنشا: پۋتين اسكەري توڭكەرىس ارقىلى تاقتان تايۋى مۇمكىن. بۇل جاعداي رەسەيدىڭ ەكىنشى قىرعي قاباق سوعىسىنان جەڭىلىسىنەن كەيىن قالىپتاسادى. مۇنداي جاعدايدا بىرقاتار اسكەري توپ مۇشەلەرى توڭكەرىس ارقىلى بيلىككە كەلەدى:

ا) گەنەرالدار مەن پولكوۆنيكتەر توڭكەرىسى. بۇلىكشىلدەر اسكەري – وندىرىستىك كەشەنمەن بايلانىستى. ولار تەك تاۋەلدى ساياساتكەردى بيلىككە قويىپ، ۋاقىتشا اسكەري جاعداي ورناتىپ، جاڭا پرەزيدەنت سايلاۋىن جاريالايدى.

ب) گەنەرالدار مەن پولكوۆنيكتەر توڭكەرىسى. بۇلىكشىلدەر اسكەري – وندىرىستىك كەشەنمەن بايلانىستى. ولار تەك تاۋەلدى ساياساتكەردى اتقارۋ بيلىككە قويىپ، اسكەري كەڭەس ورناتىپ جاڭا پرەزيدەنت سايلاۋىن جاريالاپ اسكەري ادامدى پرەزيدەنتتىككە سايلايدى.

ۆ) گەنەرالدار مەن پولكوۆنيكتەر توڭكەرىسى. بۇلىكشىلدەر اسكەري – وندىرىستىك كەشەنمەن بايلانىسسىز. ولار بيلىككە دەموكراتيالىق ساياساتكەردى قويىپ جاڭا پرەزيدەنت سايلاۋىن دەموكراتيالىق جولمەن جۇرگىزەدى.

Abai.kz