اقىلبەك شاياحمەت. يماندى جىرلار
جولاۋشىمىز ىشىندە ءبىر كەمەنىڭ،
ساۋاپ بولار كوپتىڭ قامىن جەگەنىن.
بىراق، مەنىڭ ميىما ەش قونبايدى
«بار كۇنانى كەشىرەدى!» – دەگەنىڭ.
ساداقانى كوپ بەرگەندەر كۇنانى
شايادى دەپ ايتۋشى دا كىنالى.
كەي دۇمشەنىڭ جاساعانى كوزبوياۋ،
ايتقان ءسوزى وتىرىك بولىپ شىعادى.
كەدەي ايتىپ تاۋىسادى قاي مۇڭىن،
قۇربان شالسا، تۇگەل جۇمسار ايلىعىن.
تانىستارىن جيناپ الىپ، اس بەرىپ،
بايپاتشالار كورسەتەدى بايلىعىن.
تويىندىرساڭ – كوزىڭدى سال اشتارعا،
قايىرىم قىل ءحالى مۇشكىل دوستارعا.
اس بەرسەڭ دە، «كوپ بەردىم» – دەپ ءسوز قىلما،
كۇنالى دەپ ايتىپ جاتسا، جاسقانبا.
ۇستىڭدەگى كورپەڭ جەتسە باسقا ارەڭ،
كەلەر كۇننەن ءۇمىتىڭدى توس دەر ەم.
جۋىلمايدى كۇنا دەگەن اسپەنەن،
قۋىلمايدى كيىم جانە اقشامەن.
* * *
تەرىس كورگەن ىستەرىن قاتە دەسە،
جاقسىلىققا تەك قانا جەتەلەسە،
باعىت بەرسە شىندىق پەن تۋرا جولعا،
كوكىرەگىن ءبىرجولا بىتەمەسە،
اقىل مەنەن كوڭىلدىڭ نۇرى بولعان،
راقات قوي اللانىڭ قۇلى بولعان.
ءبىر اتادان تاراتىپ ادامزاتتى،
جاراتپا دەپ ۇيرەتسە جامان زاتتى،
اتتاتپاسا ادامدى الا جىپتەن،
جاساتپاسا ادالعا ارام زاتتى.
اقىل مەنەن كوڭىلدىڭ نۇرى بولعان،
راقات قوي اللانىڭ قۇلى بولعان.
جاعىنادى كوپ ادام پاتشاعا دا،
باعىنادى مۇلىك پەن اقشاعا دا،
ناعىز پەندە اللاعا باس يەدى،
ماعىنانى يماننان تاپسا عانا.
اقىل مەنەن كوڭىلدىڭ نۇرى بولعان،
راقات قوي اللانىڭ قۇلى بولعان.
* * *
ەكى كوز بەن ەكى قولدىڭ اراسىن
ولشەي بىلسەڭ – تابا الاسىڭ جاراسىم.
ەكى جاق پەن ەكى اياقتىڭ اراسىن
ۇستاي بىلسەڭ – ابىرويلى بولاسىڭ.
ەكى ەرىن مەن وتىز ءتىستىڭ اراسىن
جۇمساي بىلسەڭ – حالىق بەرەر باعاسىن.
ەكى قولدىڭ قوسىپ كورسەڭ اراسىن،
«ءاۋمين!» – دەگىن.
جاقسى باتا الاسىڭ.
* * *
اڭ مەن قۇستى ادامدارعا ازىق قىپ،
تاۋدى جەرگە قاعىپ قويعان قازىق قىپ،
قۇدىرەتتىڭ قايران قىلعان قاۋىمدى
قاسيەتىن نەگە بىزدەر از ۇقتىق؟!
مالدىڭ ءجۇنىن، اڭ تەرىسىن كيىم قىپ،
ءسۇتىن ءىشىپ، ەتىن جەدىك، سۇيىندىك.
نەگە سونشا قىزىعامىز ەندەشە
بوقتىشاققا نەبارى ءبىر تيىندىق.
جوعالتپاعان ەشقاشان دا سەنىمىن،
پايعامباردىڭ زەرتتەپ كورشى ءومىرىن.
جايلاماعان تاكاپپارلىق كوڭىلىن،
تاڭداماعان جۇمىستىڭ دا جەڭىلىن.
اللا بىرەۋ، پايعامبار شىن، ول راس،
سەنبەگەن جۇرت جالعاندا دا جارىماس.
قۇداي بار دەپ شىن كوڭىلدەن زار قىلساڭ،
تونىڭ توزىپ، مىنگەن اتىڭ ارىماس.
* * *
باجايلاپ، ءجىتى قارا جان-جاعىڭا،
كىر ەمەس، سيا جۇقسىن بارماعىڭا.
قۇلاق سال ىبىراي، احمەت سوزدەرىنە:
«اللالاپ!» ال كىتاپتى قولدارىڭا.
كىتاپتىڭ بەتىن اشساڭ «ءبىسىمىللا!» – دەپ،
جول بولىپ، ميىڭ تولىپ، ءىسىڭ وڭبەك.
وتەتىن داريادان قۇستاي ۇشىپ،
كوزى اشىق ءبىلىمدى ادام ءبارىن جەڭبەك.
* * *
ۇلكەندەردىڭ كەيبىرى دال قىپ كوپتى،
ءداستۇرىمدى «كۇنى وتكەن قالدىق» – دەپتى.
جاس كەزىندە ۇلكەنسىپ جۇرەتىندەر
جاسى كەلمەي قارتايىپ الجىپ كەتتى.
شالدىڭ كوبى سوزىندە ءپاتۋا جوق،
شىعا كەپتى قۇدايشىل، تاقۋا بوپ.
ساحنا بار – ويلايتىن ادامى جوق،
ادامى بار – وينايتىن ساحنا جوق.
مولدانى دا ماقتاسا ىسىلعان دەپ،
مومىنمىن دەپ ايتۋعا قىسىلعان كوپ.
مۇسىلمان بار – كىرەتىن مەشىتى جوق،
مەشىتى بار – كىرەتىن مۇسىلمان جوق.
قىڭىر شالدان نە پايدا جاتا بەرەر،
بۇل ءسوزىمدى شاۋقاندار قاتا كورەر.
ەتتى جەيتىن اۋىزدار كوبەيسە دە،
از قالىپتى اقساقال باتا بەرەر.
* * *
قوي – ءجانناتتىڭ مالى ەكەنى بەلگىلى،
جىلقى – ەلشىنىڭ پىراعى، ءھام ءدۇلدۇلى.
سيىر ءسۇتىن قانىپ ىشكەن پايعامبار
تۇيە ءمىنىپ جۇرگەندىگى بەلگىلى.
تىڭداعاندار ۋاجىمە قوسىلار،
دوس كوبەيتەر ءسۇيىپ جەيتىن اسى بار.
ءسۇت پەن ايران، قىمىز، شۇبات، ىرىمشىك –
مۇسىلماننىڭ ادال اسى وسىلار.
* * *
بەرىلگەندە كۇدىك پەنەن كۇمانعا،
قايتا-قايتا ۇنىلەمىن قۇرانعا.
ۋدان،
سۋدان،
قۋدان ساقتا،
و،اللا،
سوزدەن،
كوزدەن،
بەزدەن ساقتا،
و، اللا!
وردان،
توردان،
سوردان ساقتا،
و،اللا،
وتتان،
وقتان،
سوتتان ساقتا،
و، اللا!
تاڭعا قاراي پەرىشتە كەپ وياتتى:
«ساقتانىپ ءجۇر، – دەدى ول، – جولعا شىعاردا».
* * *
«قۇلاعىنا شالىنسىن، – دەپ، – اللانىڭ»،–
كەيدە ءسوزىن سويلەيمىز ءبىز جالعاننىڭ.
پەرىشتەنىڭ قۇلاعىنا ەستىلسە،
الداعى ءىستىڭ اللا بىلەر قالعانىن.
«كوزى ءتۇزۋ بولسىن دەيمىز اللانىڭ!»
بۇل ءسوزدىڭ دە سەزىنبەيمىز سالماعىن.
ءتۇزۋ ىسكە اللا تۋرا قارايدى،
ءتۇسىندىرىپ جاتپاساق تا ار جاعىن.
ەسكى ايعا دا ەسىركە دەپ جاتامىز،
جاڭا ايعا دا جارىلقا دەپ جاتامىز.
ەسىركەيتىن، جارىلقايتىن ءبىر اللا،
بۇگىنگى كۇن تۇزەتەتىن قاتامىز.
انىق-قانىق ايتىلعان جاي قۇراندا:
اداسساڭ دا قاراڭعىدا، تۇماندا،
تازالايتىن،
وسىرەتىن ءبىر اللا!
جازالايتىن،
كەشىرەتىن ءبىر اللا!
* * *
مەككە مەنەن ماديناعا جول سالعان،
ساحابالار، مۋحادجيرلار، اڭسارلار.
شەيىت بولىپ ءدىن يسلام جولىندا،
اللا ءبىر دەپ جاھانعا ولار جار سالعان.
جاتقا ءبىلىپ، دارىپتەگەن قۇراندى،
ءىس جاساعان مۇسىلمانعا ۇنامدى.
ابۋباكىر، ومار، وسپان جانە ءالي
حاق جولىندا بولعان قۇلدار شىدامدى.
ميىڭداعى قىرتىسىڭدى جازا الار،
حازىرەتتەر، يمامدار مەن قوجالار
اياتتار مەن سۇرەلەرگە سۇيەنىپ،
ناسيحاتپەن ءىشتىڭ دەرتىن تازالار.
قۇل قوجاحمەت وتكەن ءومىر سىناعىن،
تاپقان اقىر ءمىناجاتتان مۇرادىن.
اللا دەگەن از بولماعان اقىندار،
ال، الەۋمەت، سولارعا ءبىر دۇعا قىل!
* * *
ادام بولساڭ پاراساتتى، بايىپتى،
اللا جولى ادالدارعا لايىقتى.
ارعى بەتكە وتكەل تاپپاي قينالسا،
جاراتۋشى جىبەرەدى قايىقتى.
العا باستاپ قاناعاتشىل قاۋىمىن،
ۇسىنعاندا كولىگى مەن ساۋىنىن،
قارا جەردىڭ كەتسە بەتى جارىلىپ،
امىرىمەن جىبەرەدى جاۋىنىن.
ادال دوس پا، عاشىق جار ما اڭساعان،
جارىق شام با كوشەلەردە سامساعان.
ءتۇيىر ءدان بە، ءتىلىم نان با، سۋسىن با،
ءبارىن، ءبارىن جىبەرەدى ول ساعان.
جاراتقاندا ون سەگىز مىڭ عالامدى،
بارلىعىنان ارتىق قىلعان ادامدى.
مويىنىڭدى كەزەك بۇرىپ، سالەم قىل،
شايتان بيلەپ كەتپەۋى ءۇشىن ساناڭدى.
* * *
اتا-بابام جارالعاننان مۇسىلمان،
باقىت قۇسىن قولدارىنان ۇشىرعان.
دۇعا جاساپ، بەت سيپايمىن البەتتە،
وتكەن كەزدە مازارلاردىڭ تۇسىنان.
امال جوقتان وتكەن كۇنگە كىنا ارتتىق،
تاۋسىلمايتىن ۋادەنى ۇزارتتىق.
كىم بىلەدى، قاشان، قايدا، قاي جەردە
سول سەنىمدى قالاي، قايتىپ جوعالتتىق؟!
ادامزاتتىڭ اتاسى دەپ مايمىلدى،
بوسقا وتكىزگەن اللا بەرگەن اي، كۇندى،
اق-قارانى اجىراتا الماعان
ءالى كۇنگە اسپەتتەيمىز ءدارۆيندى.
قۇداي جوق دەپ تارىك قىلعان سەنىمدى،
قۇدايسىزعا قارىق قىلعان ەلىمدى،
قولىن سوزعان ەسكەرتكىشىن پۇت قىلىپ،
ءالى كۇنگە دارىپتەيمىز لەنيندى.
الباستى مەن ىبىلىسكە قۇرمەتتى
كورسەتكەندەر ەلدى دە ابدەن ىندەتتى.
ءمىنىن ايتپاي، قالاي عانا جۇرەمىز
قىرىن قاراپ، قاپ-قارا قىپ ءبىر بەتتى.
قۇدايسىزدار جايلاپ العان جەر-كوكتى،
قاشان بولسىن ەلگە تەڭدىك بەرمەپتى.
قالاي جۋىپ تازارتامىن، بىلمەيمىن،
ۇن جاقسا دا اعارمايتىن سول بەتتى.
* * *
بەلدى بۋدىڭ، ماقسات قۋدىڭ، كوكسەدىڭ،
جيدىڭ-تەردىڭ، كۇيدىڭ، ءتۇيدىڭ، ەكشەدىڭ،
جەتپەي قالعان ويىڭ ەمەس تەك سەنىڭ!
قۇرمەت كوردىڭ، باستى مۇجىپ، جامباس جەپ،
باتا دا الدىڭ ەش جاماندىق بولماس دەپ.
وتكەن كۇننىڭ ورنى تولىق تولماس تەك.
تۇنىق سۋدان، كاۋسار، ءزامزام، ءشارباتتان،
كەزىڭ بولعان ءشولىڭ قانىپ، ءدام تاتقان.
تىرلىگىڭە بولماس، بىراق، ول ماقتان.
ويلاپ قارا، قانداي ەدىڭ سەن كەشە،
تۇندە ۇيقىڭ، كۇندىز كۇلكىڭ كەلمەسە،
جۇرەگىڭدە اۋىر مۇڭ بار ەندەشە.
بۇل فانيدە باسىلسا دا جەلىگىڭ،
قانشا قىزىق بولسا-داعى ءومىرىڭ،
كەلەشەككە جەتەلەيدى سەنىمىڭ.
* * *
ايتار سىرى ءمالىم بولعان حاتىنان،
ادامدار بار ات ۇركەتىن اتىنان،
جاماندار بار جالماۋىزداي جابىسىپ،
ايىرىلمايتىن ۇساق-تۇيەك زاتىنان.
ەس كىرمەسە ەستيار بوپ جۇرگەنشە،
سەسكەنبەسە مۇلدە تامۇق وتىنان،
وتىرىككە ابدەن ەتى ۇيرەنسە،
وتە الار ما قيامەتتىڭ سوتىنان؟!
* * *
ۇيقى قاشتى، باستى كەلىپ الباستى،
كۇدىك-كۇمان جاعاما كەپ جارماستى.
بۇل جالعاندا كوپ كەرەك پە ادامعا،
ساقتاۋ ءۇشىن، اقتاۋ ءۇشىن ءبىر باستى.
جاستىق داۋرەن قۇيرىعىنداي تۇلكىنىڭ
ءبىر-اق ساتتە كوتەرىلگەن كىرپىگىڭ،
كوز الدىڭنان جاي وتىنداي جالت ەتىپ،
جوق بولماي ما تالىنداي بوپ شىرپىنىڭ.
وتكەن ءومىر قىزىپ جاتقان قىرمانداي،
قىزىق بىتپەي ماڭگى-باقي تۇرعانداي.
باعالاپ تا ۇلگەرمەيسىڭ سەن ونى،
قاس-قاعىم ءسات – كوزىڭدى اشىپ-جۇمعانداي.
* * *
وسى نەگە قۇمارمىز ءبىز ەگەسكە،
باس قوي دەيمىز ساقتاۋ ءۇشىن ەل ەستە.
الما-كەزەك الماسپاسا تىرشىلىك،
شىعا الاتىن ادام بار ما بەلەسكە.
ايدىڭ سوڭى ايدىڭ باسى ەمەس پە،
ايدىڭ باسى ايدىڭ سوڭى ەمەس پە؟!
جاقسى-جامان، ادال-ارام ارباسار،
دوسىڭ كوپ پە جان سىرىڭدى ءدال باسار.
جولدىڭ ۇشى شورت قيىلماس، ساۋ بولساڭ،
جولدىڭ باسى جول شەتىنە جالعاسار.
تىعىرىققا تىرەلدىم دەپ تۇرعاندا،
جول شەگىنەن سونى سوقپاق العا اسار.
ادامنىڭ دا باسى مەنەن اياعى
ءبىر دەنەگە قىزمەت قىلسا جارادى.
ولاي بولسا، باس بولعاندى بوس ماقتاپ،
كوڭىلىڭدى كوتەرمە قۇر جوعارى.
باس شالقايىپ، اياق جاتسا ەڭكەيىپ،
قاتار جۇرەر وبالى مەن ساۋابى.
* * *
قۇدىق قازىپ، ءۇي سالىپ، ءدان ەككەن دە،
كەۋدەسىندە جاندارى بولەك پەندە.
الدان توسىپ تۇراتىن جاقسىلىعى
دايار بولا بەرمەيدى دامەتكەنگە.
بىتسە مۇرىن سورايىپ كوز قاسىنا،
مۇرنى باردا سىڭبىرگەن از با، ءسىرا؟!
بولماي قويماس دەيتۇعىن جاماندىق تا
ساقتانا الساڭ، جولاماس ءوز باسىڭا.
قولدان كەلسە، باساتىن قونىشىنان،
جالعاساتىن نەمەسە جەڭ ۇشىنان،
«استىم-تاستىم، بايلىقتى شاشتىم» – دەسە،
قۇتىلا الماس، ءبارىبىر، بورىشىنان.
مال مەن داۋلەت، باق تايسا، قۇرالماعان،
جاقسىلىق پەن كەڭشىلىك ءبىر اللادان.
قۇدايعا دا كەلەدى كىنا ارتقىسى
تاۋ باسىنا تالپىنىپ شىعا الماعان.
* * *
كەدەي ءجۇر باعىم جانسا باي بولام دەپ،
بايلار ءجۇر قۇدايعا دا ساي بولام دەپ،
تۇقىم جوق، تۇقىم بولسا، كۇتىمى جوق،
جەر ءۇشىن جاعا جىرتار بايبالام كوپ.
شاماسى از بولسا دا ەگىن سەپپەك،
قازاقتى كىم ايتادى ەرىنشەك دەپ؟!
قالتادا اقشاسى بار، باسقاسى بار،
جەرىڭدى يگەرمەي مە كەلىمسەك كەپ.
قارا جەر قازىنا عوي باعا جەتپەس،
جەر ءۇشىن توككەن تەرىڭ تەككە كەتپەس.
سول جەردى تۋ-تالاقاي قىلعاندارعا
قانشا ايقاي سالساڭ-داعى، ءسوزىڭ وتپەس.
مەنىڭ دە باسىلمايتىن بار-اۋ ءشولىم،
دالامنىڭ ۇلىمىن دەپ ساناۋشى ەدىم.
ساۋداگەر بيداي ساتقان تولىپ جاتىر،
القاپتىڭ كىم جۇلادى ارام ءشوبىن؟!
جايقالعان گۇلدەرى دە، ورمانى دا،
جەمىس پەن جۋسانى دا، قاڭباعى دا،
جاس كۇننەن كوزگە جىلى ۇشىرايتىن
جەر – بىزگە بابامىزدان قالعان مۇرا.
ءومىردىڭ قۇجىناعان يلەۋىندەي،
تىرلىكتىڭ شەشە المايسىڭ كۇرمەۋىن كەي.
قاراعىم!
قارا جەردى جامانداما،
قادىرىن تۇسىنبەيسىڭ كورگە كىرمەي...
Abai.kz
