استانا. 4 جەلتوقسان. قازتاگ – يرينا نوس. ەقىۇ-نىڭ استانالىق «ءححى عاسىردىڭ قاۋىپسىز قوعامداستىعىنا بەتبۇرىس» دەكلاراتسياسى سولتۇستىك-اتلانتيكالىق جانە  ەۋرازيالىق قاۋىپسىزدىك قوعامداستىعىنىڭ قۇرىلۋىنا باستاما بەرۋى ءتيىس: پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ۇيىمنىڭ جەلتوقساننىڭ 1-2-لەرىندە استانادا وتكەن ءسامميتىنىڭ قورىتىندىسىندا ايتقان ويىنىڭ ءتۇيىنى وسى.

دەگەنمەن ، سامميتتە ەقىۇ مەملەكەتتەرى الدىنا قويعان مىندەتىنە قول جەتكىزەرلىك جوسپار قۇرىلمادى، تەتىگى جاسالمادى...

قازاقستان ءۇشىن تاريحي دەپ اتالعان وقيعا تۋرالى جازىپ جۇرگەن قازاقستاندىق جانە شەتەلدىك جۋرناليستەر استاناداعى ەقىۇ ءسامميتىنىڭ ەكىنشى كۇنىندە پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءباسپاسوز ءماسليحاتىنىڭ، الدىن الا 2-ءشى جەلتوقسان، 12:30-عا دەپ بەلگىلەنىپ، ساعات سايىن كەيىنگى شەگەرىلە بەرگەنىنەن-اق ءبىر تۇيتكىلدىڭ بارلىعىن بولجاعان...

استانا. 4 جەلتوقسان. قازتاگ – يرينا نوس. ەقىۇ-نىڭ استانالىق «ءححى عاسىردىڭ قاۋىپسىز قوعامداستىعىنا بەتبۇرىس» دەكلاراتسياسى سولتۇستىك-اتلانتيكالىق جانە  ەۋرازيالىق قاۋىپسىزدىك قوعامداستىعىنىڭ قۇرىلۋىنا باستاما بەرۋى ءتيىس: پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ۇيىمنىڭ جەلتوقساننىڭ 1-2-لەرىندە استانادا وتكەن ءسامميتىنىڭ قورىتىندىسىندا ايتقان ويىنىڭ ءتۇيىنى وسى.

دەگەنمەن ، سامميتتە ەقىۇ مەملەكەتتەرى الدىنا قويعان مىندەتىنە قول جەتكىزەرلىك جوسپار قۇرىلمادى، تەتىگى جاسالمادى...

قازاقستان ءۇشىن تاريحي دەپ اتالعان وقيعا تۋرالى جازىپ جۇرگەن قازاقستاندىق جانە شەتەلدىك جۋرناليستەر استاناداعى ەقىۇ ءسامميتىنىڭ ەكىنشى كۇنىندە پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءباسپاسوز ءماسليحاتىنىڭ، الدىن الا 2-ءشى جەلتوقسان، 12:30-عا دەپ بەلگىلەنىپ، ساعات سايىن كەيىنگى شەگەرىلە بەرگەنىنەن-اق ءبىر تۇيتكىلدىڭ بارلىعىن بولجاعان...

سامميت اسا ءبىر اسقان داۋىسىز استانالىق ەستەلىك دەكلاراتسياسىن قابىلدايدى دەپ  كۇتىلگەن. سەبەبى جەلتوقسانعا دەيىن ەقىۇ باس حاتشىسى مارك پەررەن دە بريشامبو استانا ءسامميتى «دايىن شەشىمدەر ءسامميتى» بولمايدى دەپ مالىمدەگەندى. بىراق، ستامبۋلداعى كەزدەسۋدەن 11 جىل وتكەن سوڭ قازاقستاندا كەزدەسكەن ەقىۇ مۇشەلەرىنىڭ ءبىر-بىرىنە ايتار وي-پىكىرلەرى جينالىپ قالسا كەرەك. ول تۇسىنىكتى دە. سوڭعى ونداعان جىلداردا كوسوۆودا، گرۋزيادا، قىرعىزستاندا تۋىنداعان ەلارالىق جانە ۇلتارالىق قاقتىعىستار، 20 جىلدان بەرى ورتاق ءتىل تابىسا الماي وتىرعان ارمەنيا مەن ازەربايجان سىندى ەلدەردىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن تالاپتارىن ءورشىتىپ جىبەردى.

ەقىۇ-نىڭ اسكەري-ساياسي سەبەتىنە جانە سوزىلمالى شيەلەنىستەردى رەتتەۋگە  قاتىستى ءسامميتتىڭ ءبىرىنشى كۇنى ەشقانداي كىدىرىسسىز ماسەلەنى رەت-رەتىمەن شەشىپ قويدى. ەسكە سالساق، ەۋرووداق پرەزيدەنتى حەرمان ۆان رومپيوي «شيەلەنىستەردىڭ كۇن ىلگەرى الدىن الۋ جانە بولدىرماۋ مەن رەتتەۋ سالاسىنداعى» ەقىۇ-نىڭ الەۋەتىن نىعايتۋدى تالاپ ەتكەن. ارينە، وندا قىرعىزستانداعى «جاقىنداعى تاجىريبە» جۇمساق تۇردە ەسكە الىندى.

رەسپۋبليكانىڭ پرەزيدەنتى روزا وتۋنباەۆا بولسا، ودان دا تىك تۇردە، بيىلعى مامىر-ماۋسىمدا «بۇرىنعى بيلىكتىڭ راديكالدى كۇشتەرى قىلمىستىق ەكسترەميستىك پيعىلداعى توپتارمەن بىرلەسىپ، عاسىرلاپ تاتۋ ءومىر سۇرگەن وزبەكتەر مەن قىرعىزداردىڭ اراسىندا جانجال تۋدىرىپ، قاندى قاقتىعىستاردى ارانداتىپ، قارىمتا قايتارۋعا تىرىستى» دەپ اتاپ كورسەتتى. وتۋنباەۆا قاقتىعىس سەبەپتەرىن زەرتتەپ جاتقان حالىقارالىق تاۋەلسىز كوميسسيا (بۇۇ، ەقىۇ، ەو مەن ەۋروپالىق بىرقاتار ەلدەردىڭ ۇكىمەتتەرىمەن جانە اقش ۇكىمەتىنەن قولداۋ تاپقان) جۇمىسىن اياقتاپ كەلە جاتقاندىعىن، ونىڭ ناتيجەسى 2011-ءشى جىلى قاڭتاردىڭ اياعىندا جاريالاناتىنى تۋرالى دەلەگاتسيا باسشىلارىن حاباردار ەتتى.

ايتپاقشى، ح. ۆان رومپيوي، ەقىۇ الدا دا ءوز قىزمەتىن بەيىمدەي ءتۇسۋى ءتيىس دەگەنىمەن شەشىم قابىلداۋ تەتىكتەرىن جاقسارتۋدىڭ ءبىر دە ءتاسىلىن اتامادى. ««رەتتەلمەگەن» نەمەسە «سوزىلمالى» سىندى سوزدەردى پايدالانۋ، وسى شيەلەنىستەردىڭ ەرەكشە كاتەگورياعا – ءۇمىتسىز شيەلەنىستەر كاتەگورياسىنا ءتىسىپ كەتۋ قاۋپىن تۋدىرادى» دەپ ايتۋ ارقىلى... ، ءوز ۇسىنىسىن تەرمينولوگيالىق تۇزەتۋلەرگە دەيىن ءتۇسىردى. گرۋزين-ابحاز شيەلەنىسىن ەو باسشىسى دا، نەمەسە ەقىۇ-داعىلار دا ونداي شيەلەنىستەر قاتارىنا جاتقىزبايتىن شىعار دەپ ۇمىتتەنۋ عانا قالادى.

بۇل رەتتە، ماسەلەنىڭ مانىسىنە دەگەن كەرەعار – رەسەيلىك كوزقاراستىڭ بارلىعى، ەقىۇ دەلەگاتسيا باسشىلارىن كوپ الاڭداتپايتىنى ايدان انىق كورىنىپ تۇردى. دميتري مەدۆەدەۆتىڭ وڭتۇستىك وسەتيا مەن ابحازياعا قاتىستى گرۋزيالىق اگرەسسيا بولعاندىعى تۋرالى كەزەكتى مالىمدەگەنىنە قاراماي، ەۋروپا مەن اقش رەسەي ۇستانىمى جارامايتىندىعىن انىق بايقاتتى. ولار ابحازيا مەن وڭتۇستىك وسەتيانى تاۋەلسىز تەرريتوريالار دەپ مويىندايتىنداي نيەت تانىتپادى. اقش مەمحاتشىسى حيللاري كلينتون «پليۋس 2» فورماتىندا رەسمي كەلىسسوزدەردى قايتادان باستالۋ مۇمكىندىگىنىڭ كاتاليزاتورى بولىپ، ودان سوڭ تاقىرىپتى ەقىۇ-نىڭ باسقا دەلەگاتسيا باسشىلارى دا قولداپ كەتتى. ۇلىبريتانيا پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى جانە لوردتاردىڭ قۇپيا كەڭەسىنىڭ توراعاسى نيك كلەگگ بىرىككەن كورولدىق گرۋزيانى «حالىقارالىق مويىندالعان شەكارا اياسىندا» عانا تانيتىنىن مالىمدەي وتىرىپ، رەسەيدەن ابحازيا مەن وڭتۇستىك وسەتياداعى اسكەرلەرىن الىپ شىعۋدى تالاپ ەتتى. وعان جاۋاپ رەتىندە مەدۆەدەۆ ەقىۇ-دا «بارلىعى ءۇشىن بىردەي ويىن ەرەجەلەرىن» ەنگىزۋدى ۇسىندى. ول، وسى ۇيىمنىڭ وزىندە دە مۇمكىن بولارلىق ەكونوميكالىق نەمەسە اسكەري-ساياسي قاۋىپ-قاتەردىڭ الدىندا ءبارى تەڭ بولعانىمەن، كىمدەردىڭ دە ودان دا «تەڭىرەك» بولاتىنىن اشىق مەڭزەي وتىرىپ ايتتى. ونىڭ پىكىرىنشە، شيەلەنىستىڭ بەيبىت جولمەن شەشىلۋىنە «گرۋزيا باسشىلىعى 2008-ءشى جىلى تامىزدا وڭتۇستىك وسەتياعا جاساعان» قارۋلى شابۋىلدان سوڭ ەمەس، ول باستالماي تۇرىپ سەنۋگە بولاتىن ەدى. وتىرىس بارىسىندا، قاتىسىپ وتىرعان ديپلوماتتاردىڭ پىكىرىنشە، راسىندا اۆتور مۇنى 100 پايىز راستاي المادى، گرۋزيا پرەزيدەنتى ميحايل سااكاشۆيلي رەسەي باسشىسىن تىڭداعىسى كەلمەگەنى سونشالىقتى، وتىرىستان شىعىپ كەتىپتى. ونىڭ باسقا دا سەبەبى بولۋى مۇمكىن عوي...

ەو جانە اقش وكىلدەرى مەن وسى ۋاقىتتا سامميت زالىنا كىرگەن سااكاشۆيليگە كۇتپەگەن جەردەن، مەدۆەدەۆتى سەربيا پرەزيدەنتى بوريس تاديچ قولدادى. بىراق ول بىردەن وزىنە وزەكتى تاقىرىپقا كوشتى. ونىڭ كوسوۆونى مويىنداماعان ەلدەرگە ايتقان العىسى پريشتيندەگى ەقىۇ دالالىق ميسسياسىنا ايتىلعان مىندەي بولدى. ميسسيا كوسوۆونىڭ مارتەبەسىنە قاتىستى «بەيتاراپتىعىن ساقتاۋى ءتيىس» ەدى جانە «الباندىقتار ەمەستەردىڭ ءومىرىن جاقسارتۋمەن اينالىسۋى» ءتيىس بولاتىن ەدى، دەدى ول.

ايتپاقشى، رەسەيلىك دەلەگاتسيادان ءسال ارىرەكتە ورنالاسقان ميحايل سااكاشۆيلي، ۇستامدى تۇردە شيەلەنىستى بەيبىت جولمەن شەشۋدەن باسقا امال كورىپ تۇرماعانىن ايتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، 1994-ءشى جىلدان بەرى جارتى ميلليون بوسقىن ءوز تاعدارلارىنىڭ شەشىلۋىن ەقىۇ-دان كۇتىپ وتىر. سااكاشۆيلي كوپ سويلەدى، ال مەدۆەدەۆ ول كەزدە ءوزىنىڭ ۇشاعىنىڭ استانا اۋەجايىندا دايىندالىپ جاتقانىن بىلەتىن...

دەگەنمەن ول ەقىۇ مينسك توبى تەڭ توراعالارى مەملەكەتتەرىنىڭ دەلەگاتسيا باسشىلارىنىڭ (رف پرەزيدەنتى دميتري مەدۆەدەۆ، فرانتسيا پرەمەر-ءمينيسترى فرانسۋا فيون جانە اقش مەمحاتشىسى حيللاري كلينتون) وتىرىسىنا قاتىستى. اتالعان توپ ازەربايجان پرەزيدەنتى يلحام اليەۆ پەن ارمەنيا پرەزيدەنتى سەرج سارگسياندى تاۋلى-كاراباحتاعى شيەلەنىستى رەتتەۋگە باعىتتالعان تاباندى قادامدارعا بارۋ تۋرالى كەلىسىمگە كەلتىردى. ارمەنيا مەن ازەربايجان باسشىلارى تاۋلى-كاراباح شيەلەنىسىن تولىعىمەن رەتتەۋ تۋرالى وزدەرىنىڭ مىندەتتەرىن قۋاتتادى، ال ءۇش تەڭ-توراعا ەل ولاردىڭ «بەيبىت جولمەن رەتتەۋگە قول جەتكىزۋگە قاجەت» شەشىمدەرىن مويىندادى. راسىن ايتقاندا، ۇسىنىستاردىڭ بورپىلداق بولىپ شىققانى سونشا (نەمەسە باق-تارعا بەرگەن مالىمدەمە ماتىنىندە سولاي جازىلىپ كەتتى مە؟), «اتىستى توقتاتۋ رەجيمىن بەكىتۋگە جانە بارلىق سالاداعى سەنىم شارالارىن ىسكە اسىرۋعا باعىتتالعان قوسىمشا قادامدار جاسايتىن» ۋاقىت جەتتى-مىس دەپ جازىلىپتى.

1-ءشى جەلتوقساندا ءتۇس اۋا رەسەي پرەزيدەنتى وزىنە بەكىتىلگەن باعدارلاماسىن ء(بىرىنشى سەسسياعا قاتىسۋى، قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆپەن جانە ءسامميتتىڭ باسقا دا قاتىسۋشىلارىمەن ەكىجاقتى كەزدەسۋى، ەقىۇ-نىڭ مينسك جۇمىس توبى) ءبىتىرىپ، ماسكەۋگە ۇشىپ كەتتى. «باسشى رەتىندە» قالعان رف ءسىم باسشىسى سەرگەي لاۆروۆ ءوزىنىڭ بايانداۋ ادىسىمەن، ديپلوماتيالىق رەڭتەگى بىراق اپپەلياتسياسىز سيپاتتا گرۋزيندىك باق-تارعا بەرگەن سۇحباتىندا، ەگەر استاناداعى ەقىۇ ءسامميتىنىڭ قورىتىندى قۇجاتىندا «گرۋزياداعى شيەلەنىس» تۋرالى ايتىلمايتىن بولسا، رەسەي ول قۇجاتتى قولدامايتىندىعىن ايتتى.

جانە رەسەي قورىتىندى قۇجاتتا جەنەۆا پىكىرتالاسىنىڭ (وندا رف، اقش، ەو، ەقىۇ جانە بۇۇ بىتىستىرۋشىلەر رەتىندە قاتىسادى) جۇمىسىن قولداۋعا دايىن ەكەندىگى اڭعارتتى. وندا ابحازيا مەن وڭتۇستىك وسەتيا ۇدەرىستىڭ تەڭ قاتىسۋشىلارى رەتىندە بار. «گرۋزيانىڭ بۇرىنعى شەكاراسى اۋماعىندا تەرريتوريالىق تۇتاستىعى تۋرالى اڭگىمە بولۋى مۇمكىن ەمەس»، - دەدى رەسەيلىك ديپلومات. لاۆروۆ گرۋزيالىق جۋرناليستەردى اياعىنان قۇلاتقانداي بولدى. ال ولار، وسى ەلدىڭ بۇكىل دەلەگاتسياسى سياقتى، استاناداعى ەقىۇ سامميتىندە ايتىلعان باتىستىڭ قولداۋىنان كەيىن جىگەرلەنىپ-اق جۇرگەن بولاتىن. سوندىقتان دا گرۋزيالىق جۋرناليستەر تۇسكە دەيىن-اق وزدەرىنىڭ باق-تارىنا استاناداعى ەقىۇ ءسامميتى اياقتالدى، دەكلاراتسيا قابىلداندى جانە وندا گرۋزيا تۋرالى ونىڭ قالاعاندارى جازىلدى دەپ حابارلاپ تا قويعان ... شىن مانىسىندە تالقىلاۋدىڭ اياقتالۋىنا ءالى تىم ەرتە ەدى.

كۇتىپ جۇرگەن كەزىمىزدە جۋرنالسيتەردىڭ اراسىندا ءار ءتۇرلى بولجامدار ايتىلىپ جاتتى. باز بىرەۋلەر اقش مەمحاتشىسىنىڭ ەقىۇ سامميتىنە قاتىسۋى دەكلاراتسيا قابىلداۋعا جەتكىلىكسىز، ال باراك وباما بولسا عوي... دەپ جاتتى. باسقالارى فرانتسيانىڭ ىشكى ساياسي احۋالدارى نيكوليا ساركوزيگە وسىندا كەلىپ ەقىۇ ءسامميتىن جانداندىرۋعا مۇمكىندىك بەرمەگەنى-اي، سوندىقتان دا ءبارى تىم باياۋ ءجۇرىپ جاتىر دەدى. ۇشىنشىلەرى، ەڭ تەكسەرىلگەن دەرەككوزىنەن العان اقپاراتقا سىلتەمەلەپ، «تەز ارادا كەتىپ قالعان» وزبەك دەلەگاتسياسىن كىنالادى. سولاردىڭ، اۋعانستان ءوز پروبلەماسىن ءوزى شەشۋى ءتيىس جانە قىرعىزستانداعى ۇلتارالىق قاقتىعىستى شەشۋدە ەقىۇ شاراسىزدىق تانىتتى دەپ ايتقان وزبەكستان  سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ۆلاديمير نوروۆ ءسامميتتى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ جوسپارىن بۇزىپ جىبەردى-مىس دەدى. ەندى سامميتكە قاتىسۋشىلار وزبەكستان دەلەگاتسياسىنسىز نە ىستەرىن بىلمەي، سامميت تە سامميت بولماي، دەكلاراتسيا جوباسى جوبا تۇرىندە قالاتىن بولدى-مىس، دەپ ايتىپ جاتتى...

فورۋمنىڭ ەكىنشى كۇنىنىڭ سوڭىنا قاراي تاراتىلعان، ءباسپاسوز-ءماسليحاتىن بۇرىن مالىمدەنگەندەي، قازاقستان باسشىسى ەمەس، ەقىۇ-نىڭ ءىس باسىنداعى توراعاسى، قر مەملەكەتتىك حاتشىسى – سىرتقى ىستەر ءمينيسترى قانات ساۋداباەۆ وتكىزەتىن بولىپتى دەگەن قاۋەسەت جاعدايدى ودان سايىن قىزدىرا ءتۇستى. سامميت ءۇش تاراپتىڭ – ءىس باسىنداعى تورعا رەتىندە قازاقستاننىڭ، الداعى توراعا - ليتۆانىڭ، جانە استانالىق وسى شارانىڭ نەگىزگى «ايىپكەرى» ەقىۇ-نىڭ ءوزىنىڭ قاتىسۋىمەن بىرلەسكەن مالىمدەمەمەن اياقتالۋى ءتيىس بولاتىن.

ال، پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ  ءسامميتتىڭ ءتورتىنشى، شەشۋشى وتىرىسىن اشقاندا جانە جاڭا عانا ەقىۇ تۇراقتى كەڭەسى استانا ەستەلىك دەكلاراتسياسىن ماقۇلدادى دەپ مالىمدەگەندە، ناتيجە ءسامميتتى ۇيىمداستىرۋشىلار جوسپارلاعانداي بولعانى تۇسىنىكتى بولدى.

«سۋديانىڭ» اعاش بالعاسىنىڭ سوققىسىمەن نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءسامميتتىڭ ورتاق قۇجاتىنىڭ قابىلدانعانىن بەكىتتى. بىراق ونىڭ ءماتىنىن جۋرناليستەر كوپ كەيىن اعىلشىن تىلىندە الدى.

سونىمەن، قۇجاتتىڭ ءبىرىنشى پۋنكتى (اۆتورلانباعان اۋدارمادا) – ءىس جۇزىندەگى «ۆانكۋۆەردەن ۆلاديۆوستوكقا دەيىن» قاۋىپسىزدەندىرۋ قاجەتتىلىگى تۋرالى جانە شەشىلمەي قالعان ماسەلەلەردى قيسىندى اياعىنا دەيىن مىندەتتى تۇردە جەتكىزۋ كەرەكتىگى تۋرالى كىرىسپە ءسوز. ەكىنشى پۋنكتە ەقىۇ-نىڭ بۇرىن قابىلداعان قۇجاتتارىنىڭ ساباقتاستىعى تۋرالى، سونداي-اق دەموكراتيالىق نورمالار مەن ادام قۇقىقتارى تۋرالى ايتىلادى. ءۇشىنشىسى – ەقىۇ-نىڭ بارلىق مۇشەلەرىن تەڭەستىرەدى، بىراق ەشقانداي مەملەكەت اتالمايدى. ءتورتىنشىسى - كونفرونتاتسيالاردى وتكەنگە قالدىرىپ، جارقىن بولاشاق قۇرۋ قاجەتتىگىن سيپالاي ايتىپ وتەدى (دەكلاراتسيانىڭ اتىنا قاراڭىز).

ونىڭ ارتىنشا نەگىزگى مىندەتتەر – دەموكراتيانى نىعايتۋ، ءسوز بوستاندىعى، ادام قۇقىقتارىن ساناپ شىعادى.  ودان كەيىن ازاماتتىق قوعام قۇرۋ ماڭىزدىلىعى ايتىلادى. جەتىنشى پوزيتسيا كەمسىتۋشىلىك پەن تولەرانتتىقتىڭ جوقتىعىنىڭ قاۋىپتىلىگى، ەنەرگەتيكالىق تاۋەلسىزدىك پەن قاۋىپسىزدىك ماڭىزدىلىعى ايتىلادى. سونداي-اق، جاڭا داعدارىستاردى بولجاۋ مەن ونى بولدىرماۋ قاجەتتىلىگى ايتىلادى. جانە بۇل، قازاقستان باسشىسىنىڭ استانادا ەقىۇ-نىڭ قاۋىپسىزدىك جانە بولجام ينستيتۋتىن اشۋ جونىندەگى ۇسىنىسىنىڭ تىكەلەي كورىنىسى دەۋگە بولار.

سەگىزىنشى پۋنكتە حالىقارالىق نورمالار مەن ەرەجەلەر نەگىزىندە اسكەري قاقتىعىستاردى بولدىرماۋ تۋرالى ايتىلادى. ءوز تەرريتوريالارىندا شيەلەنىستەر ورشىگەن ەلدەر وكىلدەرى ەكى كۇن بويى استانادا «قىزىلكەڭىردەك بولىپ جاتقانى» ءدال وسى.  بىراق دەكلاراتسيادا ءبىر دە مەملەكەت اتالمايدى...

ودان كەيىن اڭگىمە لاڭكەستىكپەن كۇرەس، جاپپاي قىرىپ-جويۋ قارۋىن تاراتپاۋ، ەميگراتسيامەن كۇرەس ت.ب. بولىپ كەتە بەرەدى. ءونبىرىنشى پۋنكتە كورفۋ پروتسەسسى تۋرالى ايتىلادى جانە نۇرسۇلتان نازارباەۆ قورىتىندى كونفەرەنتسيادا ايتقان: ەۋرواتلانتيكالىق جانە ۋروازيالىق ايماقتاردىڭ اراسىنداعى سىزىق الىنىپ تاستالۋى كەرەكتىگى تۋرالى تەزيس بار.

ون ەكىنشى پۋنكتتە ەقىۇ ءسىم باسشىلارىنىڭ 2011-ءشى جىلى 6-7-ءشى جەلتوقساندا ليتۆا استاناسى ۆيلنيۋستە باس قوساتىندىعى ايتىلادى. ون ءۇشىنشى پۋنكتە ەقىۇ توراعالىعىن كەزەكپەن الاتىن 2011, 2012, 2013-ءشى جىلدارى تيىسىنشە، ليتۆا، يرلانديا مەن ۋكراينانى قۇتىقتاۋ ايتىلادى.

شىن مانىسىندە، سامميت رەزوليۋتسياسى گرۋزيانىڭ تەرريتوريالىق تۇتاستىعى تۋرالى دا، رف قارۋلى كۇشتەرىنىڭ وڭتۇستىك وسەتيادان شىعارىلۋ كەرەكتىگى تۋرالى دا، سوزىلمالى شيەلەنىستەردى «ءجىبىتۋ» تاسىلدەرى تۋرالى دا ەشقانداي ناقتىلىعى جوق قۇجات بولىپ شىققانى عوي.

ەستەلىك استانا دەكلاراتسياسى نەسىمەن ەستە قالار ەكەن؟ ەقىۇ ءسامميتىن قازاقستان ەلورداسىندا وتكىزىلۋىمەن بە؟ رف باسشىسى دميتري مەدۆەدەۆتىڭ ۇيىمنىڭ 20-25 جىل بۇرىن قابالدانعان جارعىسىنىڭ ەسكىرگەندىگى تۋرالى ماسەلەنى كوتەرگەندىگىمەن بە؟ نەمەسە استاناداعى سامميت دەكلاراتسياسى تەك ەستەلىك تۇرىندە – «ناتيجەلەرگە نەگىزدەلگەن» قانداي دا ناقتى جوسپارىنىڭ جوقتىعىمەن عانا ەستە قالادى دەپ، وكىنىش بىلدىرگەن دەلەگاتسيانىڭ ءبىر بولىگىنىڭ قورىتىندى سوزدەرىمەن بە؟

مىسالى، كانادا، ەقىۇ مەن اۋعانستان اراسىنداعى ءوزارا ءىس-قيمىلداردىڭ نىعايۋىنا، سونداي-اق وسى وڭىردەن ءتونىپ تۇرعان ترانسۇلتتىق قاۋىپ-قاتەردى جويۋعا الاڭداۋشىلىق تانىتتى.

مولدوۆا استانادا 11 جىلدىق ۇزىلىستەن سوڭ تۋىنداعان قۇجاتقا زايا كەتكەن كۇش جىگەرگە وكىنىش ءبىلدىردى. بىراق، قانداي دا قۇجاتتى ۇيلەستىرە الماۋ ەقىۇ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرگەن بولار ەدى دەگەن، سامميت رەزيۋمەسىن شىعارۋدىڭ كوپ ساعات كەشىگۋىن تۇسىندىرەتىندەي ەسكەرتۋ ايتىپ بارىپ...

رەسەي ىمىراشىلدىقتىڭ جوقتىعىن جۇمساق تۇردە كەلىسۋشى تاراپتاردىڭ جەكەلەگەن قاتىسۋشىلارىمەن (بالكىم، گرۋزيانى مەڭزەپ تۇرعان بولار) يدەولوگيالانعان كوزقاراستى ۇستانۋىمەن دەپ ءتۇسىندىردى. ارينە، ەقىۇ-عا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ وسىنداي تۇردەگى مىنەز كورسەتۋى، ۇيىمدى قايتادان ساياسي باسىمدىق تۇتقىنىنا اينالدىرا بەرەدى دەگەن كۇدىك ءبىلدىردى.

بۇل رەتتە اقش 11 جىلدان بەرى ءبىرىنشى رەت وتكىزىلىپ وتىرعان ەقىۇ سامميتىندە ءبىزدىڭ زامانىمىزدىڭ نەگىزگى پروبلەمالارى – گرۋزيا، مولدوۆا مەن تاۋلى كاراباحتاعى سوزىلمالى شيەلەنىستەر كورىنىس تاپپاعانىنا كەلىسە المادى. سوندىقتان استانا دەكلاراتسياسىن قابىلداۋدى اقش وكىلى، ليتۆاعا وسيەت ايتا وتىرىپ، الدىعا اپارار ەڭ دۇرىس جول دەپ اتادى. ال ليتۆا كەلەسى جىلى بالكىم ارەكەت جوسپارىن قابىلدايتىن شىعار...

بىراق، ەقىۇ ءونبىر جىلدان كەيىن سامميت جيناعانى شىندىق. قورىتىندىسىندا استانا ەستەلىك دەكلاراتسياسىنىڭ (ۇمىتىلماسىن دەگەندىكتەن بولار) قۇجاتتارىنا قوسا ىلەسپە قۇجاتتار توپتاماسىندا شيەلەنىستەردى وركەنيەتتى جولمەن شەشۋدى قالايتىن ەلدەردىڭ ايتقان جانە ۇسىنعان ۇسىنىستارى، جەكە پىكىرلەرى دە ەنەتىن بولدى. ازاماتتىق قوعامدى ساقتاۋ، بوستاندىقتار مەن قۇقىقتاردى نىعايتۋ، ەلدەردىڭ ەكونوميكالىق قالىپتاسۋىن ساقتاۋ جولىمەن. بەيبىتشىلىك جولمەن. ەقىۇ اياسىندا بولسىن، ءتىپتى ودان دا تىس بولسىن ول ورنىعۋى ءتيىس.