مەن باۋىرجاندى تانىعالى ون جىلدان استى. ونىڭ جىراۋلار پوەزياسىمەن ساباقتاس، ارىنداپ، اسپانداپ، كۇمبىرلەپ، كۇڭىرەنىپ وقىعان تالاي ولەڭدەرىن ءوز قۇلاعىممەن تىڭدادىم. سولاي بولا تۇرا مەن ونىڭ ماحاببات ليريكالارىنا قۇشتار ەدىم. نەگە ەكەنىن قايدام، كىتاپتارى قولىما ىلىنسە بولدى، ەسكى ولەڭدەرىن ىزدەيتىنمىن.

كەيىننەن، كەيىن كەلە باۋىرجاننىڭ وزگەلەرگە ۇقسامايتىن نايزاعايداي شاتىرلاپ، كۇندەي كۇركىرەگەن، تاۋ وزەنىندەي گۇرىلدەگەن جىرلارىن تۇسىنە باستادىم. تولىق بويىما ءسىڭىپ كەتتى دەي المايمىن. ولەڭ سوزگە عاشىق ادام رەتىندە سونى سوقپاق ىزدەگەن، وزگەگە ۇقساماي وزىنشە جازۋعا قۇلاش سەرمەگەن اقىن باۋىرىمنىڭ جىرلارىنان جاۋھار ىزدەيتىن بولدىم. بىردە يماني ساۋلە جالت ەتىپ سانامدا جانعانداي بولادى. بىردە نە ايتپاق بولعانىن اڭعارا الماي جۇمباق شەشە الماعان بالاشا باسىم قاتادى. سويتە تۇرا جىردىڭ ىشىنەن الگى ساۋلەنى تاعى تاپقىم كەلىپ، جارىققا اسىق كوبەلەكتەي شىر اينالعان ويىممەن ارپالىسامىن.

ءبىر كەزدەرى تاعدىردىڭ جازۋىمەن باۋىرجانعا بيىك مىنبەرلەردەن سويلەۋ بۇيىرعاندا، جايلى كرەسلو ۇسىنىلىپ، باستىق بولعانىندا "ادەبي تانىمىنا سەلكەۋ ءتۇسىرىپ، اقىن رەتىندە ءوزىن جوعالتىپ الماسا ەكەن" دەپ ۋايىم جەگەن ەدىم. ءوزى "سوقىر كوزدەن دە جاس كوردىم، جانىم، كەلىڭىز ماعان، جوعالعان" دەپ جىرلاسا دا، ول جوعالۋ مەن بۇ جوعالۋدىڭ اراسى جەر مەن كوكتەي ەكەنىن اقىلى بار ادام تۇيسىنسە كەرەك. باۋىرجان جوعالعان جوق. مانساپ پەن اتاققا اقىندىعىن ايىرباستامادى.

وسىدان ون جىل بۇرىنعى باۋىرجان مەن بۇگىنگى باۋىرجان - ءبىر باۋىرجان. تالاي ادەبي كوكپاردىڭ ىشىندە جۇرسە دە باستاپقى بولمىسىنان اجىراماي قالعانى، بۇ ومىردە "ولەڭنەن باسقانىڭ ءبارى بەكەر" ەكەنىن وزىنشە باعامداعانى ءۇشىن عانا ونى قۇرمەت تۇتۋعا بولادى.

جازارى تاۋسىلماسىن، باۋىردىڭ...

قانات ابىلقايىر

مەننىڭ ءۇنى

ءى

كوكشەتاۋدىڭ قارتايعان كوشەلەرىندە، بىر نəپ-نəزىك قايىڭ وسەتىن. جاپىراقتارىنان جاپىراقتارىنا جاپ-جاسىل ولەڭدەر كوشەتىن. سول قايىڭ تۇسىمە كىردى، كەشە... ەسىمە ءتۇستى اسپان تۋرالى اڭعال ويىنىم. مەنىڭ موماقان قايىڭىم!

وياندىم. نەسىنە وياندىم، قايىڭىم؟ وسىنشا تəپ-ءتəتتى بولارىن بىلمەپپىن ءتۇسىمنىڭ. كوكتەم جانارىن جىلاتىپ، ءمولت ەتىپ تامعان əر تامشى - سەنىڭ ءمولدىر مۇڭىڭ دەپ ءتۇسىندىم.

قايدا ءجۇر ەكەن، مەنىڭ ولەڭشى باۋىرىم؟ ويعا - گۇل ەكەن وتكەن شاق. اعام بار ەدى وكپەلى تاعدىرعا. كىنəمشىل ەدى عوي، شىرمالىپ قالدى ما سوزىنە؟ ورتەنىپ كەتتى مە وزىنە؟ موماقان قايىڭىم، جاسىرماي ايتشى ەندى اسپانعا. سول ءبىر سۋسارداي سۇلۋ جايناعان كەزدەرىم، ەسىمنەن كەتپەدى تۇرسام دا، جاتسام دا...

سəلەم ايت، اۋاعا...

ءىى

كوزىڭىزدە تۇنشىققان جاس - ءسىزدىڭ جانىڭىزدىڭ ازابى. ەستىمەيسىز ءسىز ونى. قۇپيا سəلەمگە قۇلشىنتقان ءبىر سەزىم، پەشەنە جولدارىن بايىرعى سوزدەرگە ماس بولىپ، شىنايى ءۇن قاتقان əۋەنگە ىنتىعىپ سىزادى. ونى دا كورمەيسىز، قىمباتتىم.

سويلەسپەي-اق سويلەسە الساق قوي، شىركىن-اي. جەتەمىز سول كۇنگە. قالىپقا قۇيىلعان ۇعىمعا مىسقىلمەن بويالعان باقىتتىڭ ماسكاسىن سىي ەتەم، باعاسى - ءومىردىڭ قۇنىنداي بولادى.

پاي، دəۋرەن! ءسىز جايلى عارشىنىڭ مۇڭىندا جانارى پەيىشتەي جايناعان اۋانىڭ كۇلكىسى تۋرالى جىر وقىپ بەرەر ەم. سول سəتتە، شەكەسىنەن شەرتىپ قويامىن مىناۋ ەسەر جالعاننىڭ! وح! سوندا ماڭدايىم جارقىراپ، ەركەلەپ جۇرەمىن! كورەسىز! ...دəل سول كۇنى ارتىق كەتسەم كەشىرىڭىزشى جۇرەگىم...

ءىىى

كۇن سايىن كۇرەڭ تاۋلاردىڭ كۇن جالاعان بوكتەرى كۇرەڭ تۇسكە بويالعاندا، كۇرەڭ-كۇرەڭ قويلار ورەتىن. Əر كۇنى تاڭەرتەڭ ويانعاندا، اينالاسىن القالاپ، شالقالاپ جاتىپ العان سول كۇرەڭ تاۋلاردى عانا كورەتىن، ءبىر بالا. اتاسىنىڭ قارلىققان داۋسىندا قالىقتاپ جۇرەتىن ەرتەگىلەرگە كۇمəنسىز اڭقيىپ سەنەتىن، وزىمەن-ءوزى سويلەسىپ، وزىمەن-ءوزى كۇلەتىن، ەش سەبەپسىز مۇڭايىپ قالاتىن سول ءبىر بۇيىعى بالانىڭ اتى - باۋىرجان بولاتىن.

تاۋلار كۇرس-كۇرس جوتەلىپ الىپ، تəپ-ءتəتتى سىبىرلاسقاندا دالامەن، سول ءبىر بالاقاي عارىشتىق نە عاشىقتىق سانامەن تىگىلگەن، تۇسىنا كوركەم ىلىنگەن جۇمباق تۇسكيىز بەتىندە əر ءتۇنى كەزدەسكەن ويۋ-ويۋ ويلارىمەن جاراسا الىپ پا بۇگىندە؟

P.S.

...وسىنىڭ ءبəرىن ەسكە العاندا، جاپادان جالعىز قالعاندا، جالىعام مىناۋ قالادان نالىعان. سوسىن سو-و-ونا-ا-اۋ قارا ادىردا ەلەسى عانا كوشىپ جۇرەتىن قاراشاڭىراقتى ساعىنام، اتامدى ساعىنام.
سول ءبىر قىرسىق بالانى دا قاتتى ساعىنام...

سىرداريامەن جولىققاندا

بۇل داريا - ەلىمنىڭ اياۋلى اڭىزى، جەرىمنىڭ جۇماقتاي ماڭىزى، كۇرەتامىرى. مەنىڭ - كۇرەتامىرىم. كۇرەتامىرىمنان بابامنىڭ رۋحى، بالامنىڭ ارمانى قورقىتتىڭ قوبىزىنداي كۇڭىرەنىپ اعادى... سۇمبىلدەي سىلانىپ، سۇلەيدەي سىلكىنىپ، سوسىن سىرعىپ اعادى، مۇڭدانىپ مۇلگىپ اعادى، اعادى... اقىرعان اجالدى ازاپتاپ اعادى، القىنعان ءولىمدى مازاقتاپ اعادى، اعادى... ءۇنسىز اعادى. جاپ-جاسىل ءومىر اعادى.

مەنىڭ كۇرەتامىرىمنان دəۋىرلەر اعادى. ءتəڭىرىنىڭ سەرتىمەن، تاعدىردىڭ دەرتىمەن كوزىنەن قان اققان، سوزىنەن جاس اققان ادامزات تاريحى اعادى كۇرسىنىپ... و، جالعان، ار ءۇشىن جۇرەگى وبالدان جارالعان تۇمار حانشايىم قولىندا كەسىلگەن باسپەنەن كەگىم دە اشىنىپ اعادى.... مۇراتى اسىلمەن، نامىسى جاسىنمەن قايرالعان، ايماڭداي الاششىل وعلاننىڭ ويلارى اعادى مەنىڭ كۇرەتامىرىمنان. قىپ-قىزىل ەلەسكە ەلىگىپ، ەڭىرەپ، وكسىككە تۇنشىققان زارىم دا اعادى، قايتەيىن...

مەنىڭ كۇرەتامىرىم - سىرداريا اعادى مولدىرەپ موماقان جانارى. قازاققا بارلىعى بولسىن دەپ اعادى. ماڭدايى جارقىراپ جانسىن دەپ اعادى. جارالى ارالى تولسىن دەپ اعادى، مەنىڭ كۇرەتامىرىم!!!

قىزىلوردا. 26.03.2017

سەزىكتىڭ كوزىمەن

سەزىكتىڭ كوزىمەن قاراساق... كەلە جاتىرمىن. بəلكىم، سەنەن كەتىپ قالعان شىعارمىن بولاشاق. سونشا ساعان نەگە اسىقپىن، نەگە عاشىقپىن؟ بىلمەدىم. بىلەرمىن، ءجۇزىمدى ساعىنىش داۋسىمەن جۋعاندا. جۇلدىزىم وڭىمنان تۋعاندا; بىلەرمىن، əدىلەت كوزدەردە كۇلگەندە، مەيىرىم كوكتەگەن ۇندەردە ماحاببات قاناتىن قاقاندا; بىلەرمىن، ورتەنگەن قىزعانىش كۇل بولىپ وزەندەي اققاندا، ول وزەن كəۋسارعا اينالعان كەشتەردە; قيانات تاپتالىپ، كومىلىپ، كومىلگەن توبەگە اپپاق گۇل وسكەندە - بىلەرمىن.

سەن نەتكەن كوركەمسىڭ! سەن نەتكەن سۇلۋسىڭ، سۇيكىمدى. سەن جايلى ويلاسام ماڭايىم əن شالقىپ، كىرپىككە مولدىرەپ كۇي تۇندى. مەن سەنى ساعىندىم، مۇڭداسىم اياۋلى قۇرداسىم - بولاشاق!

اlien

تۇنگى اسپانعا قاراسام، تۇنگى اسپانعا... تۇنگى اسپانمەن سويلەسىپ ىمداسقانداي، كۇبىرلەيمىن ەرىكسىز ءوز-وزىممەن... ءسوز شىعار - ءومىر دەگەن. وي شىعار - ءولىم دەگەن. ءتۇن Əۋليە - كورىنىپ، كورىنبەگەن. Əۋليە. مəڭگىلىك عۇمىر كەشەر سەنىمەنەن كوزىمنەن جۇلدىز اعىپ جاتقان سىندى، شەكسىزدىك ەكىنىمدى تۇسىنگەندەي، تاعى دا ءبىر كەڭىستىك تاپقان سىندى، تاعى دا ءبىر ۋاقىت جولىققانداي، تاڭعاجايىپ تىلسىمدى كۇي كەشەمىن، كەشەتىن شاقتارىمدى انىق ءبىلىپ، بولاشاقپەن ءبىر سəتتە ۇيلەسەمىن. ياعني، ۇمىتشاق ءومىرىمدى، ەركسىز ەرىگىمدى - ەركىندىك دەپ، كەلەتىن كۇندەرىمدى ەسىمە تۇسىرەمىن. وتكەن كۇندى كۇتەمىن، ساعىنامىن... سەزىك. ءۇمىت. تۇنگى اسپانعا قارايمىن، تۇنگى اسپاننان بىرەۋ مەنى ۇنەمى كورەتىندەي... دəل بۇگىن كەلەتىندەي.... ابىرجىپ، اسپانعا قاراي بەرەم... قاراي بەرەم.

سوزگە قانات بىتكەن ءتۇن

تىلە. وزىڭنەن تىلە، سۇرا وزىڭنەن. وزىڭدە - مəڭگىلىك سəت سايىن جارالعان. سəت سايىن جوعالعان ويلارىڭ ورالسىن، گۇلدەسىن. گۇلدەسە، كوزىڭنەن ءسوز تامار مولدىرەپ. باستالار باسقا əلەم جۇرەكتە. كۇن تۋار كۇلىمدەپ تىلەكتە. وزىڭنەن تىلە. قادىرىڭ كەتپەسىن وزىڭە. قادىر ءتۇنى. كوكتەسىن كۇدىگىڭ، كۇدىگىڭ كوكتەسە، ءبىر تامشى جاسپەنەن باسقا əلەم جازىلار، وقىلار شىندىعىڭ ءبىر تامشى جاسپەنەن. پوي، سوسىن وي ۇشىر الاقانىڭنان، الاقانىڭنان ءسوز ۇشىر، تاعدىرلاس! ەندى بۇدان بىلاي قۇداي اقىل ايتپايدى بىزدەرگە. ايتقان ول، ۋاقىتقا سەرت ەتىپ. ال ەندى ارلى كىم؟! ارسىز كىم؟! جازعان. جازىلعان بارلىعى. ءوزىڭدى وقى. قادىر ءتۇنى ۇلىماسىنشى قۇلقىنىڭ. تەك قانا ولەڭ تۇسەدى اسپاننان بۇل ءتۇنى.

قاۋىشۋ

جۇيەسىز دىبىستاردان، قاسيەتسىز، كيەسىز سىبىستاردان قاشىپ كەلگەنىمە قۋاندىم. ەندى ويلارىم جاڭادان جارالار، شوپتەردىڭ بيىمەن تىنىستار، جاپىراقتىڭ كۇلكىسىمەن دەم الار. نە دەگەن ۇلى تىنىشتىق. نە دەگەن جۇيەلى دىبىستار. مەنىڭ ايانىشتى سىيقىمدى ەمدەدى وسى ءتۇن. قايران اۋىل. اڭعال اۋىل. ارلى اۋىل. يتتەرىڭنىڭ ۇرگەنى قانداي سۇيكىمدى. ۇمىتتىم ۇيقىمدى. ۇيىقتامان. ۇزاق ۇيىقتارمىن ءبىر كۇنى. قانداي جاعىمدى. سەزىنىپ تۇرمىن جالىققان، قاجىعان، شارشاعان جانىمدى. قاراشى، اسپان - قولشاتىر سەكىلدى نەمەسە كيىز ءۇي سەكىلدى تىگىلگەن... جۇلدىز - جۇرەكتە ءبۇر جارعان العاشقى سەزىمدەي سول قالپى تازا. جولدار - ومىرگە اسىعىپ جۇگىرگەن كۇنəسىز سəتتەرىم. سول قالپى. مەن وزگەرگەم. بəلكىم، ءوستىم نە ءوشتىم. مۇمكىن، قاراعاي سياقتى كوكتەدىم. ءبəرىبىر ءوزىمدى ايادىم، ءبəرىبىر جەك كوردىم. كەشىرشى اۋىل، كەشىرشى باۋىر...

ول

ءىى ولەڭ

...جوق شىعار، تابيعي وزگەرۋ،
ۋىتتى، كەكتى كوزدەرى.
نە دەگەن قاتىگەز ەدى،
نە دەگەن قىپ-قىزىل سوزدەرى،
ۇياتىم قىزارىپ كەتتى،
ۋاقىت ۇزارىپ كەتتى... وياندىم.
ول مەنى الدادى، اربادى...
قورلادى.
قۇداي-وۋ!
ەسىم دۇرىس اداممىن عوي،
ەسىم دۇرىس، جىندى ەمەس.
ءومىر سۇرگىم كەلەدى جاي ءبىر ادامداي،
مازامدى الماشى تۇنگى ەلەس!
بولدى ەندى،
عايىپ،
بəلكىم، اسىقتى.
مىنە،
ويىمنىڭ سۇپ-سۋىق قولدارى،
جانىمدى شوشىتتى،
رۋحىمدى جاسىتتى.
شىدايمىن. قايتەمىن، كوندىگەم؟؟
....ۇيىقتاي السام عوي ەندى مەن؟!

جوعالعان

ءى ولەڭ

پەندەنىڭ ءبəرىن ادام دەدىڭىز،
تابام دەدىڭىز عالامنان،
جوقتى.
بəرىنەن جالىققان كەزدە، ماعان كەلىڭىز.
ماعان كەلىڭىز، جوعالعان.

وزىڭنەن-ءوزىڭ قورىققان كۇنى،
وزىڭنەن-ءوزىڭ قاشقاننان،
قورىققان كۇنى،
قۇرمەتىڭ ارتار اسپانعا.
جاپادان جالعىز تورىققان ءتۇنى،
ماعان كەلىڭىز، جوعالعان.

دوس كوردىم ءبəرىن، قوش كوردىم ءبəرىن،
وپاسىز نەتكەن، و، جالعان.
سوقىر كوزدەن دە جاس كوردىم، جانىم،
كەلىڭىز ماعان، جوعالعان.

جوعالعان، ءبىزدى سۇراعان كوزگە،
تۋرا قاراڭىز، مۇڭايعان.
جاپادان جالعىز جىلاعان كەزدە،
قاشىڭىز بارلىق «قۇدايدان»...

تالانعان سەنىم، تونالعان كوڭىل،
كەز بولار ءتۇبى ارايعا...
كۇتەمىن ءسىزدى، جوعالعان ءومىر،
كەلىڭىز ماعان قالاي دا!

ءىى ولەڭ

Əكەدەن جالعىز ەمەسپىن،
الىستا-ا-ان انانىڭ مەيىرىن كوردىم،
جوعالعان.
«جالعىزبىن مۇلدە» دەمەسپىن،
كوپ ىشىندە ءبىر قۇدايعا سەنگەندەي،
جالعىزدىق ماعان، ساعان كەلگەندەي
جولىقتى... جالىقتىم.
جالىقتىم، كۇنىم، راسى،
ەي، كىمدەر بار دەيسىڭ، جاندى ۇققان؟!
ماس بولىپ، لاڭ سالاتىنىم - سوندىقتان.
سوندىقتان،
وزىمە-ءوزىم جۇگىرىپ،
وزىمنەن-ءوزىم قاشقاندا،
ءموپ-ءمولدىر بولىپ، جاناردا جارالعان،
مونشاعىمدى ءىلىپ جۇرەككە،
ءوزىڭدى ىزدەيمىن، جوعالعان،
سوندىقتان...

***

كۇن تۋعاندا باسىڭا
جولامايدى كولەڭكەلەر قاسىڭا...
كۇن تۋعاندا باسىڭا
قانداي عاجاپ اي تۋعانى كەرىلىپ،
ۇمىتاسىڭ ساتقىندىعىن ساعاتتىڭ،
بارلىعىنان جەرىنىپ،
وتىراسىڭ جالعىز ءوزىڭ ەگىلىپ،
قانداي عاجاپ!
جۇك تۇسكەندەي ارقاڭنان
ۇڭىلەسىڭ ومىرىڭە بولكوننان،
ءومىر ساعان ۇڭىلەدى،
جارىقتىق،
اششى وكسىك تىعىلادى قولقاڭا،
شەر تولقيدى، تىستەنەسىڭ، شىدايسىڭ،
كوڭىلىڭنىڭ كەمسەڭىنە قۇلايسىڭ...
قاپ-قارا ءتۇن سيپاعاندا باسىڭنان،
شىداي الماي جىلايسىڭ،
قانداي عاجاپ!

جۇپ

سەنى جانىم، ءتۇسىنۋ - ۇلى ارمانىم،
بىردە - كۇنسىڭ، بىردە - ءتۇن... ۇعا المادىم.
نۇكتەسىن قالاي قويساق بولار ەكەن،
ءومىر دەگەن - سəتسىزدەۋ شىعارمانىڭ؟

شىعارمانىڭ اياعى كوڭىلدى ەمەس،
نە دەسەڭ دە، بۇل ەندى - سەنىمدى ەلەس.
مەن: «اي» دەسەم،
سەن: «كۇن» دەپ كۇلىمدەيسىڭ،
قىرسىعامىز. تۇك تە دە جەڭىلدەمەس.

مەن - قارا ءتۇس،
سەن - اق ءتۇس... كەلىستىك پە؟
كۋə - ءبəرى. تۇپ-تۋرا بولىستىك پە؟
مەن جوق بولسام - سەن جوقسىڭ،
ءومىر دە جوق.
جوق - ۋاقىت، جوق جəنە كەڭىستىك تە!

2017 جىل

Abai.kz