كەزىندە قىزىل ۇرانمەن ءوتىپ كەلگەن «ۇلى وكتيابر رەۆوليۋتسياسى» مەرەكەسىن قىرعىز حالقى «تاريح جانە اتا-بابالارىمىزدى ەسكە الۋ كۇنى» مەرەكەسى ەسەبىندە اتايمىز دەپ،  شەشىم قابىلداپ، وعان رەسەيدىڭ تىكسىنە قارعانىن جۋىردا جازعان ەدىك. ءتىپتى ونداعى مەملەكەتتىك دۋما دەگەننىڭ ۆيتسە-سپيكەر-سىماعى «قىرعىز جۇرگىزۋشىلەرىن ەلىمىزگە مۇلدە كىرگىزبەۋ كەرەك» دەپ، قوقان-لوققى جاساپ، ءبىر قورقىتىپ الۋعا ارەكەتتەنگەنى بار. سويتسەك، باياعى ۇلى دەرجاۆالىق سىرقات مەڭدەگەن جاندار كورشىمىزدە جەتىپ ارتىلادى ەكەن. جاقىندا Lenta.ru  پورتالى سەرگەي ۆولكوۆ دەگەن ءوزىن تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى دەپ تانىستىرعان بىرەۋدەن سۇحبات الىپتى. ونىسى   قىرعىزداردىڭ وتكەن تاريحىن قايتا ساراپتاپ، 1916 جىلعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرلىسكە جاڭاشا باعا بەرۋىن رەسەيگە قارسى باعىتتالعان دۇشپاندىق رەتىندە قاراستىرىپتى. قىرعىزستان تۋرالى ايتىپ وتىرىپ سوزىنە قازاقستاندى دا قوساقتاي كەتكەن. جالپى، وسى عالىمسىماقتىڭ ويىنشا، بۇرىنعى سوۆەتتىك رەسپۋبليكالاردىڭ بارلىعى دا قازىر رەسەيگە قارسى باعىتتالعان ساياسات جۇرگىزەتىن كورىنەدى. ويتكەنى ۇلت-ازاتتىق قوزعالىس بارلىق ورتالىق ازيانى قامتىعان. ودان قازاقستان دا قۇر قالماعانى بەلگىلى. ەندەشە قازاق ەلى دە رەسەيگە قارسى. ۆولكوۆ، مىنە، وسىلاي تۇيىندەيدى.

ۆولكوۆتىڭ ويىنشا، رەسەي باياعى پاتشالىق رەسەيدىڭ مۇراگەرى ەمەس، ول سوۆەت وداعىنىڭ مۇراگەرى. مىنە، سوندىقتان دا قازان توڭكەرىسىنە دەيىنگى دۇنيەلەردى وزگەرتۋگە ونشا ءمان بەرمەيدى. ال سوۆەت وداعى تۇسىنداعى مۇرالاردى قايتا قاراۋعا ۇمتىلعان مەملەكەتتەر لايىقتى سىباعاسىن الادى. «ماسەلەن،--دەيدى ول،-- قازاقستان كيريلليتسانى مۇلدە الىپ تاستاسىن، ءتىپتى، ورىستار سالىپ بەرگەن قالاردىڭ اتىن دا وزگەرتسىن نەمەسە بۇرىنعى ۆەرنىي تۇسىنداعى تاريحي ەسكەرتكىشتەردى دە قيراتا بەرسىن، وعان ۇندەمەي-اق قويارمىز. ال الماتىداعى پانفيلوۆ ديۆيزياسىنىڭ مەموريالىن الىپ تاستاپ كورسىن، قانداي ايقاي كوتەرىلەتىندىگىن بايقايتىن بولادى».

دوكتور تاريحشىنىڭ ورتالىق ازياداعى ۇلت-ازاتتىق كوتىرىلىسكە بەرگەن باعاسى دا ءشوۆينيزمنىڭ ۋىمەن سۋارىلعان. الدىمەن ايتارى: قازاق دالاسىندا ەشبىر ۇلت دەگەن بولماعان. قازاقتارعا ۇلتتىق مەملكەتتى تەك 1936 جىلعى ستاليندىك كونستيتۋتسيا عانا «سىيلاپتى». جالپى، ۆولكوۆتىڭ ءبىزدىڭ تاريحىمىزدان، ونىڭ ىشىندە  قازاق حاندىعى دەگەن مەملەكەتتەن مۇلدەم حابارسىز ەكەنى ايقىن سەزىلىپ تۇر. باسقا-باسقا، ال تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورىنىڭ ونى بىلمەۋى تازا ناداندىق. نەمەسە ادەيى بۇرمالاۋشىلىق. جالپى مۇنداي عالىمسىماقتار مەن ساياساتكەرلەر رەسەيدە جىرتىلىپ ايىرىلادى دەسەك، ارتىق ايتقاندىق بولماس.

بۇل عالىمسىماقتىڭ كەلەسى تۇجىرىمىن ەستىسەڭىز، توبە شاشىڭىز تىك تۇرادى. ۆولكوۆ ورتالىق ازياداعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستىڭ اسا قاتىگەزدىكتپەن، قاندى قىرعىنمەن جۇرگىزىلگەندىگىن جازادى. كوتەرىلىستىڭ جاۋىزدىعىن ۇكىمەت جاسىرىپ وتىر دەيدى ول. ال مۇنداي اسقان قاتىگەزدىكتى قازىرگى «يسلام مەملەكەتى» (يگيل) دەگەن اتپەن بەلگىلى تەرروريستىك ۇيىم دا جاساماعان دەپ سوعادى الگى عالىمسىماق. ونىڭ ويىنشا، سالىستىرمالى تۇردە يگيل-ءدى وركەنيەتتى ءۇيىمداردىڭ قاتارىنا قوسۋعا دا بولادى ەكەن. ءسىرا، مۇنداي قاسكويلىك پەن وشپەندىلىككە تولى وتىرىكتى ايتۋعا گيتلەردىڭ ناسيحاتشىسى گەببەلستىڭ دە ۇياتى بارا قويماعان شىعار. سول كەزدەگى اسكەري تەحنيكاعا ساي مۇزداي قارۋلانعان قىزىل اسكەرگە ارى كەتسە قولىندا ءشيتى مىلتىعى عانا بار كوتەرىلىسشىلەر قارسى شىعىپ، ولاردى قىرىپ سالدى، ءسويتىپ اسقان جاۋىزدىق تانىتتى دەگەن ادامنىڭ اقىل-ەسىنىڭ تۇزۋلىگىنە كۇمان كەلتىرەدى ەكەنسىڭ. دۇرىسى، ءبارى دە كەرىسىنشە بولعانى انىق. وزگەسى-وزگە، سول كوتەرىلىستىڭ قانداي قاندى قىرعىنمەن جانشىپ باسىلعاندىعىن ەشكىم دە جوققا شىعارا الماس. دەمەك، سول قاندى قىرعىندى كىم جاساعاندىعىن دالەلەدەپ جاتۋدىڭ ءوزى دە ارتىق.

مىنەكەي، كورشىمىزدىڭ كەيبىر عالىمدارىنىڭ ءبىزدىڭ تاريحىمىزعا دەگەن كوزقاراسى وسىنداي. مۇنداي دۇشپاندىقتى بەلگىلى پورتالدىڭ اشىقتان-اشىق باسىپ ولتىرعاندىعىنا قاراعاندا رەسەيدە بۇل  كوزقاراسپەن كەلىسەتىندەر جەتەرلىك سەكىلدى.

Cۋرەت Lenta.ru سايتىنان الىندى 

جايبەرگەن بولاتوۆ

قوستاناي

Abai.kz