2016-2017-جىلدار  قۇقىق قورعاۋ جانە وزگە دە مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ەكسترەميزم مەن تەرروريزمگە قارسى ءىس-قيمىل سالاسىنداعى قىزمەتى راديكاليزم بەلگىلەرىنىڭ سەبەپتەرى مەن جاعدايلارىن بولدىرماۋعا باعدارلانعان.

وسىنىڭ نەگىزىندە راديكالدى يدەولوگيامەن اۋەستەنگەن تۇلعانىڭ تيپتىك بەينەسىن جاسادىق. بۇل كوبىنەسە وتكەن ءومىرى كريمينالدى، تۇراقتى جۇمىسى جانە جوعارى ءبىلىمى جوق جاستار. ولاردىڭ ءدىني ساۋاتى جوق. ءدىني ادەبيەتتەردى وقىماعان جانە وقىعىسى دا كەلمەيدى.

وزدەرىنىڭ ءدىن، جاقسىلىق جانە جاماندىق تۋرالى كوزقاراستارىن ينتەرنەتتەن الىنعان كۇماندى ماتەريالدارعا نەگىزدەيدى. تەرروريزمدى ناسيحاتتايتىندارعا ويلانباستان سەنەدى.

ولاردىڭ ءدال وسى جەردە راديكاليزمگە تارتىلۋلارىنىڭ ءبىرىنشى ساتىسى باستالادى.

ازعىرىپ كوندىرۋشىلەر ازاماتتاردىڭ ماتەريالدىق جانە الەۋمەتتىك-تۇرمىستىق پروبلەمالارىن پايدالانا وتىرىپ، ۇستەمدىك جۇرگىزەدى. وسىنداي ناسيحاتتاۋشىلاردىڭ ىقپالىنا تۇسكەندەر جاڭا ەكسترەميستەردى جاساۋدىڭ قولايلى قۇرالىنا اينالادى.

ناتيجەسىندە ولار ەكسترەميستىك جانە تەرروريستىك قىلمىستاردى جاساۋ جولىنا كوشەدى. وسىنداي ىستەر بويىنشا 2016 جىلى سوت ۇكىمىمەن 143 ادام جازاعا تارتىلدى.

وسى فاكتورلاردى ەسكەرىپ، اقتوبە وبلىسىندا ونىڭ تۇرعىندارىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق پروبلەمالارىن شەشۋ جونىندەگى جوبا ىسكە اسىرىلدى. وعان بىلىكتى دەگەن 230 مامان قاتىستى. بۇل - تەولوگ، تاجىريبەلى يمام، دارىگەر، قارجىگەر، پسيحولوگ جانە جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنىڭ قىزمەتكەرلەرى.

ولار ءبىر ايدىڭ ىشىندە 2,5 مىڭنان استام ءىس-شارا وتكىزدى. شارا 145 مىڭ ادامدى قامتىدى.

ساراپشىلار جاستار، ستۋدەنتتەر جانە وقۋشىلار، مۇعالىمدەر جانە ەڭبەك ۇجىمدارىمەن كەزدەستى. ولار راديكالدى يدەولوگيانىڭ ءمانىن، تەرروريستەر ادامداردىقالاي ازعىرىپ كوندىرەتىندىكتەرىن، قانداي ادىستەردى قولداناتىندىعىن ءتۇسىندىردى.

سول جەرلەردەگى الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشتى. ازاماتتاردى جۇمىسقا ورنالاستىردى. جالاقى بويىنشا قارىزداردى وتەۋ بويىنشا شارالار قولداندى، ازاماتتاردى قابىلداۋدى ۇيىمداستىردى.

استانا مەن الماتى ەمحانالارىنىڭ بىلىكتى دارىگەرلەرى 4 مىڭنان استام ادامدى قارادى، ولارعا ەم تاعايىندادى. مۇگەدەكتەردى ءوز ۇيلەرىندە قاراپ، ولارعا پروتەز سالىپ بەردى.كرەسلو-كولياسكالار جەتكىزىلدى. جەرگىلىكتى جەرلەردە جەدەل وتالار جاسالدى. وڭ مىڭعا جۋىق ادام پروفيلاكتيكالىق تەكسەرۋلەردەن ءوتتى.

اۋىل اكىمدەرىن بيزنەس يدەيالارمەن قامتاماسىز ەتتى. ەندى ولار كاسىپكەرلەرگە كومەكتەسۋدە. جەرگىلىكتى ماماندار توبى وقىتىلىپ، دايىندالدى. ولار باستالعان جۇمىستى وبلىستىڭ باسقا اۋداندارىندا جالعاستىردى.

اتالعان توپ جۇمىس  قورىتىندىسى بويىنشا اكىمشىلىك توسقاۋىلدار، سونىڭ ىشىندە اقتوبە وبلىسىنىڭ دامۋىنا كەدەرگى بولىپ تۇرعان قۇقىقتىق توسقاۋىلداردىڭ ءتىزىلىمىن جاساقتادى. بۇل - شاعىن بيزنەستى، اۋىل شارۋاشىلىعى جانە باسقا الەۋمەتتىك-ماڭىزدى سالالاردى دامىتۋ ماسەلەلەرى. قازىر ۇكىمەت ولاردى شەشۋ جولدارىنمەن اينالىسۋدا.

جالپى، اقتوبە وبلىسىندا قول جەتكىزىلگەن تاجىريبە ادىستەمەلىك قۇرالعا جيناقتالىپ، باسقا ايماقتارعا دا تاراتىلۋدا. مىسالى، ءدال وسى ءتاسىلدى قولدانا وتىرىپ استانادا «ەلورداداعى قاۋىپسىزدىك پەن جايلىلىق» جوباسى ىسكە اسىرىلۋدا. ول قالا تۇرعىندارىنىڭ وزەكتى پروبلەمالارىن شەشۋگە باعىتتالعان.

ەكسترەميزم مەن تەرروريزمگە قارسى ءىس-قيمىلدىڭ باسقا ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى - قارسى ناسيحاتتاۋ بولىپ تابىلادى، سونداي-اق جاھاندىق جەلىدە دە ناسيحاتتاۋ.

سوندىقتان بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا جانە الەۋمەتتىك جەلىلەردە راديكالدى ءدىني يدەولوگيانىڭ جاعىمسىز ءمانىن اشكەرەلەيتىن ماتەريالداردىڭ ورنالاستىرىلۋى، راديو – تەلەباعدارلامالاردىڭ شىعۋى قامتاماسىز ەتىلۋدە.

مىسالى رەسپۋبليكالىق جانە جەرگىلىكتى باق-تاردا پروكۋرورلاردىڭ باستاماسىمەن «اداسقاندار» جانە «بەيبىتشىلىك مەكەنى» دەرەكتى فيلمدەرى كورسەتىلدى. وندا ءوز كوزقاراستارىنىڭ قاتەلىگىن تۇسىنگەن ادامدارمەن سۇحبات كورسەتىلگەن.

ءبىزدىڭ باستامامىزبەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە تەرروريزمگە شاقىراتىن بەينەتۇسىرىلىمدەردى جويۋ بويىنشا نۇسقاۋلىق ورنالاستىرىلدى.

وسى رەتتە ءبىزدىپايدالانۋشىلار قانداي ينتەرنەت-رەسۋرستارعا كوبىرەك جۇگىنەدى ەكەن دەگەن سۇراق ويلاندىردى.

ىزدەۋ جۇيەلەرىن تالدادىق. ىزدەۋ قىزمەتتەرىنىڭ ءبىرىنشى بەتتەرىندە ورنالاسقان رەسۋرستار ەڭ كوپ قارالادى دەگەن قورىتىندىعا كەلدىك. ول «توپ-10» دەپ اتالاتىندار. ولارعا پايدالانۋشىلاردىڭ 95% استامى نازار اۋدارادى.

قازىر ءبىز وسى ىزدەۋ قىزمەتتەرىنىڭ ءبىرىنشى بەتتەرىنە ءبىزدىڭ ناسيحات ماتەريالدارىمىزدى ەنگىزۋ جوباسىمەن اينالىسۋدامىز. ينتەرنەتتى قۇقىققا قايشى كونتەنتتەن تازارتۋ شارالارىن بەلسەندىلىگىن ارتتىردىق.

جالپى، 2016 جىلى باس پروكۋراتۋرا اقپارات جانە كوممۋنيكاتسيالار مينيسترلىگىنەينتەرنەت-رەسۋرستاردىڭ 33 ماتەريالىنا قول جەتىمدىلىكتى ۋاقىتشا توقتاتۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋ تۋرالى 7 ۇيعارىم ەنگىزىدى. مازمۇنىندا ەكسترەميزم مەن تەرروريزمدى ناسيحاتتايتىن 95 سىلتەمە وقشاۋلاندى.

پروكۋرورلاردىڭ ارىزدارى بويىنشا سوت 19 اقپاراتتىق ماتەريالداردى ەكسترەميستىك، 13 تەرروريستىك دەپ تانىپ، ولاردىڭ ەلدە تاراتىلۋىنا تىيىم سالدى.

البەتتە، بىردە ءبىر مەملەكەت تەرروريزممەن، سونىڭ ىشىندە ينتەرنەتتە راديكاليزم ناسيحاتىمەنجالعىز ءوزى كۇرەسە المايتىندىعى بارلىعىمىزعا تۇسىنىكتى. بۇل سالادا حالىقارالىق قۇقىقتىق اكت قاجەت.

بۇل جۇمىس قازاقستاندا بۇگىنگى كۇنى بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ الاڭىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.ءا. نازارباەۆتىڭ حالىقارالىق تەرروريزممەن كۇرەس بويىنشا جاھاندىق جەلىنى قۇرۋ تۋرالى 2015 جىلعى 29 قىركۇيەكتە نيۋ-يوركتا ايتىلعان باستاماسىن ىسكە اسىرۋ اياسىندا جۇرگىزىلىپ كەلەدى. وسى جۇمىسقا باس پروكۋراتۋرا بەلسەنە قاتىسۋدا.

اتالعان حىلىقارالىق قۇقىقتىق اكتىنى ەلىمىزدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ «حالىقارالىق تەرروريزم تۋرالى بارلىعىن قامتيتىن كونۆەنتسيا جوباسىن ازىرلەۋدىڭ تەورەتيكالىق-تاجىريبەلىك اسپەكتىلەرى» اتتى دوڭگەلەك ۇستەل باستاماسىنىڭ بارىسىندا ازىرلەۋ قاجەتتىلىگى بويىنشا 21 اقپانداپروكۋرورلارمەن كونسترۋكتيۆتى ۇسىنىستار ەنگىزىلدى. ەكسترەميز مەن تەرروريزمگە قارسى ءىس-قيمىل بويىنشا جۇمىس جالعاسۋدا.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ
باس پروكۋراتۋراسى
قوعامدىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى
زاڭنامانىڭ قولدانىلۋىن قاداعالاۋ
دەپارتامەنتى باستىعىنىڭ ورىنباسارى –
ەكسترەميزمگە جانە تەرروريزمگە قارسى ءىس-قيمىل
تۋرالى زاڭداردىڭ قولدانىلۋىن قاداعالاۋ
باسقارماسىنىڭ باستىعى
ق. ساكەنوۆ

Abai.kz