|
- بيلىككە قارسى وپپوزيتسيا تەك قازىرگى بيلىكتىڭ بارىنە ءمالىم وسال تۇستارىن كىنالاي بەرمەي، وعان ساليقالى قارسى تۇراتىنداي، ەلدى سوڭىنان ەرتە الاتىن، ايلانى دا، امالدى دا مول بىلەتىن كۇش بولۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. سونىمەن قوسا وپپوزيتسيا دەگەندەردىڭ ماقساتتارى ءبىر، ياعني ەل تۇرمىسىن جاقسارتۋ. بىراق ارقايسىسى ابايشا ايتقاندا "باس باسىنا بي". ولاردىڭ باسىن بىرىكتىرۋدىڭ جولى قانداي دەپ ويلايسىز?
وپپوزيتسيا ءبىر نارسەنى ۇعىنسا عانا جەڭىسكە جەتەدى: ياعني مەنىڭ «پروۆودنيك» بوپ ىستەپ جۇرگەن اسقار دەگەن كلاستاسىم نە ويلايدى، نە ءۇشىن داۋىس بەرەدى، نەنى قادىرلەيدى، نە ءۇشىن كوشەگە شىعا الادى، سونى تاپ باسا الۋىمىز كەرەك. مىنە، ساياسي كۆينتەسسەنتسيا قايدا!
باس بىرىگۋ تۋرالى بىلاي: اركىم وزىنشە بولىپ، مەن قازاقتىڭ باسشىسى بولامىن، پرەزيدەنت بولامىن دەپ مالىمدەمە جاساۋ ءۇشىن باسقالارمەن اقىلداسۋ كەرەك!
- نۇرسۇلتان نازارباەۆ كەزدەسۋگە شاقىرسا نە ايتار ەدىڭىز؟
- بىرىنشىدەن، ول كىسى مەن سياقتى ساياسي وپپونەنتىن وزىنە شاقىرىپ، «ءامىرجان، باۋىرىم، قالايسىڭ؟ ەل دەپ ەڭىرەپ جۇرگەن ازاماتسىڭ عوي، قازاقستاندى جاقسارتۋ تۋرالى كۇندە جازاسىڭ. سول تۋرالى اقىلداسايىقشى»، - دەپ، ايتاتىنىنا سەنبەيمىن. ويتكەنى، ول كىسىنىڭ قازىرگى كوزقاراسى مۇلدەم باسقاشا. ورىسشا ايتساق، «ون داۆنو زۆەزدۋ پويمال!». ونىڭ ۇسىتنە ماڭايىنداعى جاعىمپازدار ءتيىستى پىكىردى قالىپتاستىرىپ قويدى عوي باياعىدان.
ال اگارىكام سونداي كەزدەسۋ بوپ قالسا، مەن نۇرەكەڭدى ۇلتتىق ديالوگقا، ياعني مامىلەگە شاقىرار ەدىم. الىستا، جاقىندا جۇرگەن ابزال ازاماتتتاردىڭ باسىن قوسىپ، ەل ىشىندە بوپ جاتقان جاعدايلارعا ءادىل كوزبەن قاراپ، باعا بەرۋگە شاقىرار ەدىم. ءوزىن ءتىپتى، ماسقارا ەتىپ بىتكەن بىرقالتالىق پارلامەنتتى تاراتىپ، بارشا ساياسي كۇشتەردى بىرىكتىرە الاتىن جاڭاشا پارلامەنت قۇرايىق دەپ ايتار ەدىم. بىراق ونداي اشىق پىكىرلى، امىرجانمەن كەزدەسەتىن بۇگىنگى نۇرەكەڭ بار ما...
- پوچەمۋ نە پوددەرجالي كوزلوۆا، كانديداتا پرەزيدەنتى؟
- يا پوددەرجيۆايۋ سترەملەنيا ي دەيستۆيا وتدەلنو ۆزياتوگو ۆلاديميرا كوزلوۆا ي ۆوزگلاۆلياەموي يم پارتي «الگا». مى پروشلي ۆمەستە چەرەز تەرني پوليتيچەسكوگو وپپونيروۆانيا رەجيمۋ.
نو، يا سچيتايۋ، چتو ۆ نىنەشنيح ۋسلوۆياح وت دەموكراتيچەسكوي وپپوزيتسي نا پرەدستوياششيح پرەزيدەنتسكيح ۆىبوراح دولجەن بىت ەدينىي كانديدات، كاك ۆ 2005 گودۋ، كوگدا ۆسە مى پوددەرجالي جارماحانا تۋياكبايا. يناچە مى پروستو پرويگراەم! ۆ ەتوم پلانە موي درۋگ ۆولوديا پوستۋپيل نە سليشكوم پوليتيچەسكي پراۆيلنو. نە نادو، موجەت بىت، سوۆەتوۆاتسيا سو منوي ليچنو، نو پولۋچيت پوددەرجكۋ ۋ كوللەگ پو دەموكراتيچەسكومۋ دۆيجەنيۋ نادو بىلو بى.
- ءسىز كومسومولدان ءوستىڭىز. جاس كەزىڭىزدەن باستاپ ساياساتتىڭ ءدامىن تاتتىڭىز. بۇگىنگى قازاق جاستارىنا كوڭىلىڭىز تولا ما؟ قانداي ليدەرلەردىڭ اتىن اتار ەدىڭىز؟ جانبولات ماماي ءتارىزدى جاستارعا كوزقاراسىڭىز قالاي؟
- بۇگىنگى قازاق جاستارى مىقتى! ريزامىن! 46-داعى مەنىڭ ەڭ باستى وپپوزيتسيالىق پارتيانىڭ باس حاتشىسىنىڭ ورنىنا ەرتەڭ ءبىر جاس كەلسە مەن تەك قۋانامىن!
جالپى وپپوزيتسيادا جۇرگەن ءبىز دە مىقتاپ ويلانۋىمىز كەرەك. 20 جىل بويىنا تاعىنان تاپجىلماي وتىرعان نازارباەۆقا ۇقساپ، ءوز ورنىمىزدان كەتپەي، جابىسىپ قالساق نە بولادى؟
جاس بولسا دا، بيلىكتىڭ الداۋىنا ماس بولماي، كەرىسىنشە، ەركىن ويلى قازاق جاستارىنا باس بوپ جۇرگەن جانبولاتتى مەن سىيلايمىن ءارى قولدايمىن.
- بولات ءابىلوۆ تۋرالى قوعامدا ءارتۇرلى پىكىر بار، « جەل تۇرماسا ءشوپتىڭ باسى قيمىلدامايدى». ول كىسىنىڭ قاتەلىگى جونىندە جانە يگى ىستەرى تۋراسىندا نە ايتاسىز؟
- كوزگە ءتۇسىپ جۇرگەن كەز كەلگەن ازامات ءوتىپ بارا جاتسا، ءشوپتىڭ باسى قيمىلدايدى. بولات تا سولاي. قاتەلىگىن بىلمەدىم، كەزىندە «وتاننىڭ» دەپۋتاتى بولدى دەمەسەڭىز. مەن دە كەزىندە نۇرەكەڭدىك بيلىكتە بولعانمىن، ەندى نە دەيسىز؟ بولات تا قازاقستاندىق بيلىكتى تانۋدىڭ وزىندىك جولىنان ءوتتى. قازىر «ازات» جسدپ-نىڭ قۇرىلتايشىلارىنىڭ ءبىرى. مىقتى كومەك جاساپ جاتىر.
- ءامىرجان اعا ءسىز قازاقستاننىڭ ءوز سالت-داستۇرىنە وراي جاپوندار سياقتى دامىعانىن قالايسىز با، جوق الدە ۇلتسىز، تەكسىز، تەك قانا التىن ىزدەپ، بايۋدى عانا كودەيتىن اقش-قا ۇقساپ تاربيەسىز الەم-جالەم دامىعانىن قالايسىز با؟ جانە مۇحتار شاحانوۆتىڭ بيلىككە قويىپ جۇرگەن تالاپتارى قانشالىقتى ورىندى؟
- جاپوننىڭ ءسۋشيى مەن كيمونوسى بار. حاراكيريى تاعى بار. قازاقتىڭ ودان نەسى كەم؟
وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن الماتىعا ءبىر تانىسىم كەلگەن. اقش كونگرەسسىنىڭ مۇشەسى. ۇيىمدە قىمىز بەن شۇبات ءىشتى، قازى-قارتا، جال-جايا جەدى. باردى دا تالاي جىل بالا تابا الماي جۇرگەن امەريكاندىق جەڭگەمىزگە ۇل تاپقىزدى! قازاقتىڭ «ءسۋشيى مەن سورپاسىنا» بۇدان ارتىق قانداي ناسيحات كەرەك (مەن ازىرشە تەك قازاقتىڭ داستارقانىن ايتىپ تۇرمىن).
مۇقاڭ مەنىڭ دوسىم، سىيلايمىن. بىرگە ۇلتتىق ماسەلەلەردى كوتەرىپ كەلەمىز.
ءبىر تولىقتىرۋىم بار - ماسەلەنىڭ ءبارى تەك ءتىل ارقىلى شەشىلمەيدى! قازاقشا سويلەيتىن اكىم قازاقشا سويلەيتىن ادامنان پارا الا بەرسە نە وزگەرەدى ەلدە؟
سونى ويلاۋىمىز كەرەك!
جالپى مەن ايتار ەدىم - بولاشاق ۇلتىق يدەيادا! گەتە مەن گەينەنى، مەرەجكوۆسكي مەن بەردياەۆتى، ماعجان مەن احمەتتى وقىڭىز! «مەن - قازاقپىن!» دەپ ايتاتىن جالعىز جۇبان مەن سافۋان ەمەس. قورىقپايىق، بىرەۋدىڭ نامىسىنا ءتيىپ كەتەدى دەپ. قازاقتىڭ نامىسى 1986 جىلعى جەلتوقساندا تاپتالىپ قالعان. ونىڭ كوتەرگەن ەشكىم جوق ءالى!
- ءسىز تالايدان بەرى جارماحان تۇياقباەۆپەن بىرگە ءجۇرسىز. جاريالى تەلەفون تىڭداۋلارىبولدى عوي، ول اقوردادان اقشا الدى دەگەن. نەگە ول كىسى كەتپەيدى وپپوزيتسيادان؟ نەگە ءسىز ونى قولداي بەرەسىز؟
- جاحاڭ تۋرالى جوعارىدا ايتتىم. ءوزىنىڭ جىلى ورنىن ءوز ەركىمەن تاستاپ، ەڭ جوعارعى بيلىككە سىنىن ايتاتىن ادام بولسا، قازىر سونىڭ ارىپتەسى بولۋعا دايىنمىن! ال «پروسلۋشكالار» دەيسىز بە... مەن بىلەتىن جاحاڭنىڭ ەل الدىندا ارى تازا.
ءبىز دە بيلىكتەگى ازاماتتارمەن ارالاسامىز. اسقا، تويعا بارامىز، كەزدەسەمىز، پىكىر الىسامىز. ول قىلمىس پا؟
- ءامىرجان مىرزا، ورىس ءتىلدى قازاق ءوزىنىڭ وتانىن، حالقىن سۇيە الا ما؟ ونىڭ پاتريوتتىق سەزىمى اشىلۋى مۇمكىن بە؟
- باياعىدا لەنيننىڭ جۇبايى نادەجدا كرۋپسكايا ايتىپتى، «ناعىز ينتەلليگەنت ەڭ كەمىندە ءۇش ءتىل ءبىلۋ كەرەك» دەپ. ناعىز قازاق انا ءتىلىن، ورىس ءتىلىن، اعىلشىن جانە قىتاي ءتىلىن ءبىلۋ كەرەك!
قازاق ءتىلىن بىلۋدە «ينتەرەس» بولۋ كەرەك. 11 جاسار قىزىم 159-گيمنازيادا وقيدى. قازاقشا. سونى ماشينامەن اپارىپ، الىپ كەلگەندە ورىستاردى كورەمىن، بالالارىن سوندا وقىتادى. مىنە، قازاق ءتىلىنىڭ بولاشاعى قايدا جاتىر!
ءۇش بالام قازاقشا وقىپ ءجۇر، پرينتسيپتى تۇردە شەتەلگە جىبەرگەن جوقپىن! ءوز تىلدىك ورتاسىندا ءوسسىن دەپ. قازاق ءتىلىنىڭ بولاشاعىن ويلاعان سوڭ.
- كەيىنگى كەزدەرى "ازات" جسدپ-نىڭ ۇلتتىق مۇددەلەرگە ارالاسپاۋى بايقالادى. وعان دالەل ءبىر ورتالىققا بىرىگىپ جۇمىس جۇرگىزىپ وتىرعان قوعامدىق ۇيىمداردىڭ قاتارىندا (اقوردالىقتار)كەشىرىڭىز "ازاتتىقتار" جوق. وسى تۋرالى نە ايتاسىز.
سىزدەردى كىم قارجىلاندىرادى؟ ايلىق الماي جۇمىس ىستەۋ مۇمكىن ەمەس قوي مىنا زاماندا. ءالدە جيناپ قويعان اقشالارىڭىز بار ما ەدى؟
- ۇلتتىق پروبلەمانى كوتەرمەگەن پارتيا وسىدان بەس جىل بۇرىن «قازاق ۇلتىن جاڭعىرتۋ» تۋرالى تۇجىرىمداما قابىلداي ما؟ «نۇروتاندا» سونداي قۇجات بار ما؟
بيلىكتىڭ ماڭايىنا ءبىز بەيشارا بولىپ بارمايمىز، بارساق تەڭ تەرەزەلى ارىپتەس بوپ، ءسىز ايتىپ جاتقان «ءبىر ورتالىققا بىرىگىپ جۇرگەن» ۇيىمداردىڭ قىزمەتىنە ارالاسامىز. ويتكەنى، «نۇروتاندى» سىنايمىز دەپ ءبىز وتاندى سىنامايمىز!
اقشا تۋرالى جوعارىدا ايتتىم. اقشاعا تاۋەلدى بولعان دەموكرات دەموكرات ەمەس!
- ءامىرجان مىرزا، اسسالاۋماعالەيكۋم! سىزدەر بيلىكتىڭ «كورمۋشكاسىنان» جەم جەپ وتىرىپ وزدەرىڭىزدى "وپپوزيتسيامىز" دەۋگە ۇيالمايسىزدار ما؟
سىزدەر سوزبەن عانا قازاق ۇلتىنا قامقورشى بولىپ كورىنىپ، ال ءىس جۇزىندە باسقاشا ارەكەتتەرىڭىز ارقىلى تەكسىز، اشكوز بيلىكتىڭ ىستەپ وتىرعان تۇككە تۇرعىسىز تىرشىلىكتەرىن اينا قاتەسىز قايتالاپ وتىرسىزدار، نەگە ولاي؟
- مەن ەلىمنىڭ الدىندا ارىم تازا قازاقپىن. قايدان اقشا كەلىپ جاتقانىن ۇيدەگى جەڭگەڭىز (بالكىم، كەلىنىڭىز بولار) جاقسى بىلەدى. وسى كۇنگە دەيىن بيلىكتەگى بىرەۋدىڭ الدىنا بارىپ، «بەرشى» دەپ ايتقان جوقپىن. ءسۇيىپ قوسىلعان جالعىز ايەلىم «بەرىش» بولعان سوڭ سولاي بولدى ما، بىلمەيمىن.
ەگەر دە ءسىز ءبىزدى بيلىكتىڭ تىرلىگىن اينا-قاتەسىز قايتالاپ جاتىر دەپ ويلاساڭىز، ەرتەڭ ءبىزدىڭ كەڭسەگە كەلىڭىز، نە تەلەفون سوعىڭىز. بەتپە-بەت سويلەسەيىك، پىكىر الماسايىق.
الماتى قالاسى، قاجىمۇقان كوشەسى، 70, 2965222 نەمەسە مەنىڭ جەكە تەلەفونىم 77017442574
- ءسىزدى بيلىكپەن اۋىز جالاسىپ ءجۇر دەگەندى كوپ ەستيمىز، راس پا سول؟
- «جالاسۋعا» لايىقتى اۋىز بولسا، نە ءتايىرى. قازىرگى بىرەۋدىڭ ءبىر جەرىن جالاپ ءجۇرىپ، كۇنىن كورىپ جۇرگەن بيلىكتىڭ بۇگىنگى وكىلدەرىمەن مەنىڭ اۋىز جالاسۋىم قيىن بولار. بىراق، جوعارىدا ايتقانداي كەزدەسىپ تۇرامىز، ولاردى دا «وزگەرىڭدەر، ماڭگىلىك وسىلاي جۇرە بەرمەيسىڭدەر!» دەپ ۇگىتتەيمىز كەيدە.
- «مينيستر بول»، دەپ شاقىرسا باراسىز با؟ نەگە بارمايسىز؟ قاشانعى وسىلاي جۇرە بەرەسىزدەر؟
- شىنىمدى ايتسام، مەملەكەتتىك قىزمەتتى ساعىنام. سول كەزدەگى تىرلىگىمدى جاقسىلىقپەن ەسكە الام. الايدا، «ءبىر ادامنىڭ قۇلى بول» دەگەن پرينتسيپپەن باستىق بولعىم كەلمەيدى! ەلگە، الاشقا قۇل ءارى ۇل بولعىم كەلەدى!
- ورتاق كانديدات كىم بولادى؟ ءوزىڭىز بولمايسىز با؟ ەرتىسباەۆتىڭ ءوزى ءسىزدى مويىنداپ ەدى عوي، كانديدات بولا الادى دەپ. الدە ونىمەن دە جاقسىسىز با؟ جالپى وپپوزيتسيا بيلىكپەن قالاي بولۋ كەرەك؟
- ورتاق كانديدات بولادى، ساسپاڭىز! مەن جارماحان مەن بولاتپەن اقىلداسام. باسقا دا جىگىتتەر بار. ولارمەن دە اقىلداسام. ەرتىسباەۆتىڭ مەن تۋرالى پىكىرىن بىلەمىن. ول اقىلدى جىگىت، بىراق ءبىر كەمشىلىگى - رەجيمنىڭ ستاندارتىنان شىعا المايدى. قايتسىن...-
- ءبىزدىڭ شىعىستا ءسىزدىڭ ماحات دەگەن ءبىر كۋرستاسىڭىز تۋرالى ءبىر اڭگىمە بار. ءسىزدىڭ ءىنىڭىزدى قازاقستان كانالىنان جۇمىستان سول شىعارىپ جىبەرىپتى دەيدى. ول راس پا؟
- ماحات سادىقوۆتى سىيلايمىن. كۋرستاسپىز. دوس بولعانبىز. قازىر دوسپىن دەپ ايتا المايمىن، ويتكەنى مەنىڭ ءبىراز كۋرستاسىم، «حابارداعى» ابباسوۆ سياقتى، قازىر بيلىككە ءبىر تابان جاقىن. ولاردى سىنامايمىن. اركىم ءوز قالاۋىنشا كۇنىن كورىپ جاتىر. مەنىڭ قازاققا ايتار ۇرانىم «كۇن كورمەيىك، كۇن جاسايىق!».
- راس بولسا دا، مويىندايتىن ادامدى كورىپ پە ەدىڭ بۇل جالعاندا؟ (جوعارىداعى ساۋالعا ايتىلعان پىكىر. رەداكتسيا)
- جاراتقاندى مويىندايمىن. اكەمە جانە شەشەمە ريزامىن. باسقاسىنا تەك سىيلاستىق ارقىلى قارايمىن!
- سايتتىڭ باستىعى ايدوس ەكەنىن بىلەمىز. ول التىنبەكتىڭ اعايىنى. ءسىزدىڭ التىنبەككە كوزقاراسىڭىز؟
- ايدوس سارىموۆتى قازاقتىڭ ءبىر مىقتى ينتەللەكتۋالى دەپ بىلەمىن. مىنا سايتقا قانداي قاتىسى بارىن ءوزى بىلەر.
التىنبەك بولسا، مەنىڭ زامانداسىم. بيلىكتە بولدى، ساياساتتىڭ بيىگىنە شىقتى، اقورداعا كارسى شىقتى. وپپوزيتسيادا بىرگە بولدىق.
2004 جىلى «اقجول» ساياسي وپپوزيتسياعا اشىق شىقتى. مەن سوندا باردىم جىگىتتەرگە، ءوز اياعىممەن باردىم، قولدادىم. سوندا التىنبەككە ءبىر ءسوز ايتقانمىن: «2004 جىلعا دەيىن نە بولدى، ونى قۇدايدىڭ ءوزى بىلەر، ەندى بولاشاق، قازاقستان نە بولادى، سونى ايتايىق» دەپ. سولاي كەلە جاتىرمىن...
- قازاق ءتىلىن بىلمەي ەلدىڭ پاريوتى بولۋ قانشالىقتى مۇمكىن؟ ۇلتىنىڭ سالت-ءداستۇرىن مەنسىنبەيتىن ادامداردى ەلجاندى دەپ ايتۋعا بولاما؟ بالالارىن ورىس تىلىندە وقىتىپ، ورىسشا تاربيەلەپ جاتقان بيلىكتەگىلەر قازاق ءتىلىن تورگە شىعاراتىنىنا سەنەسىز بە؟
- سەنبەيمىن. اندا-ساندا ەلدى دۇرلىكتىرىپ تۇراتىن ستاتيستيكا اگەنتتىگىنەن سۇرايىقشى: «قاي باستىقتىڭ بالاسى قاي تىلدە وقىپ جاتىر؟»، - دەپ.-
- ءسىز ەلباسى بولساڭىز قازاق ءتىلىن اۋدارما ءتىل رەتىندە پايدالانۋعا تىيىم سالۋعا ەرىك-جىگەرىڭىز جەتە مە؟ جالپى مەملەكەتتىك ءتىلدى نەشە كۇندە تولىق كۇشىنە مىندىرۋگە بولادى؟
- بىرنەشە كۇندە.
- بۇگىنگى وپپوزيتسيا باسشىلارىن جۇرتشىلىق بىلە بەرمەيدى. وبلىس ورتالىعىنداعى جولداستارى، تۋعان اۋدان-اۋىلدارى عانا بىلەدى. ەلدى ءجيى ارالاپ جۇرەتىندەر وسىلاي دەيدى. جانى بار ءسوز. ال عالىمجاندى شەتتەتىپ تىندىڭىزدار، نە ءۇشىن؟ جسدپ، باسقا ات قۇرىپ قالعانداي، باياعى "ازاتتىڭ" اتىن الدى، سوندا بۇرىنعى ازاتتىقتارداي نە بىتىردىڭىزدەر؟ تۇياقباي ءبىر سوزىندە «نازارباەۆتان ەشبىر ارتىقشىلىعىم جوق» دەگەن ەدى، ەندى «جەلتوقساندىقتاردى ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسقاندارعا تەڭەستىرۋ كەرەك» دەدى، ول قاي «جاڭالىعى»؟ سوعىستا قازا تاپقانداردىڭ ارۋاعىنان اتتاۋ، تىرىلەردى كەمسىتۋ ەمەس پە؟ قالاي دالەلدەسە دە، ول سوعىستى جەلتوقسان كوتەرىلىسى دەڭگەيىنە ءتۇسىرۋ - ويسىزدىق!
- قازاقستان دەموكراتياسى تاريحىندا عالىمجاننىڭ ءوز ورنى بار. تۇرمەدە وتىرىپ، امنيستيا سۇراماي، مىنەز تانىتقانى بار. ونداي قاسيەت كەز كەلگەن ادامنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى! دۆك-نى قۇردى، رەجيممەن كۇرەستى.
جارماحان اعام تۋرالى ايتاتىنىمدى جوعارىدا جەتكىزدىم.
- ءامىرجان، وپپوزيتسياعا قالاي ءوتتىڭ، نە سەبەپ بولدى. ەكىنشى، وسى وپپوزيتسيادا مارجان اسپاندياروۆا دەگەن ايەلدەن باسقا بەتكە ۇستار نازىك جان جوق پا ءوزى?! بۋتيا دا، سەندە سول ايەلدى دەدەكتەتىپ، جاندارىڭنان تاستامايسىڭدار، قايدا بارساڭدار دا الىپ جۇرەسىڭدەر. ونىڭ ۇلتى تاتار، بۇرىنعى كۇيەۋى ورىس يۋري موروز دەگەن ورىس، ودان ەكى ۇلى بار دەپ ەستىدىك. سول ايەلدىڭ قازاققا جانى اشيدى دەگەنگە ەشكىم دە سەنە قويمايدى، ويتكەنى كاپىرگە تۇرمىسقا شىعىپ، كاپىردەن ۇرپاق كورگەن، ءارى ۇلتى دا باسقا جاننىڭ قارا قازاققا جانى اشۋى ەكىتالاي ەمەس پە.
- 1997 جىلى 22 جىل بويىنا ءبىر مەكەمەدە ورىنباسار بولعان اكەم قايتىس بولارىنىڭ الدىندا «جەكەشىل ەمەس، مەملەكەتشىل بول!»، - دەپ وسيەت ايتىپ ەدى. سول وسيەتتى ارقالاپ وتەمىن. بالاما دا سونى ايتىپ كەلەمىن.
ءومىر بويى وپپوزيتسيونەر بولامىن دەپ ويلاعان جوقپىن. 1997 جىلعا دەيىن بيلىكتە بولدىم. ەل ءۇشىن تىرلىك جاساۋعا تىرىستىم. سونداي بيىكتە ءجۇرىپ، نە ءبىر سىراحانا نە پاتەر جەكەشەلەندىرمەپپىن. مەملەكەتتىك بيۋدجەت الدىندا ارىم تازا دەپ تاعى ايتايىن. سول كەزدە بيلىكتە ادىلەتسىزدىك پرينتسيپتەرى ورىن الا باستادى. سولارعا قارسىلىعىمدى ءبىلدىردىم. ءبىلدىرىپ كەلەمىن. امان بولسام، بيلىك وزگەرمەسە، سول پىكىرىمدى بىلدىرە بەرەم!
مارجان - قازاقتىڭ ابىرويلى قىزى.
- اسسالاۋماعالەيكۋم ءامىرجان مىرزا. ءسىزدى كوپتەن بەرى بىلەمىز. وپپوزيتسياداعى ەڭ ەسكى وپپوزيتسيونەرسىز. سىزدەر 2004 جىلى عانا كۇشتى بولدىڭىزدار. ارتىنان ءبىر-بىرىڭمەن قىرقىسىپ كەتتىڭىزدەر. بارىنە بايمەنوۆتى كىنالايسىزدار، «ساتىلىپ كەتتى» دەپ. ودان كەيىندە «جسدپ» مەن «ناعىز اقجول» بىرەسە بىرىگىپ، بىرەسە اجىراسىپ، ەلدىڭ باسىن قاتىردى. سىزدەر وپپوزيتسيادا تەك بيلىككە كەلۋ ءۇشىن جۇرگەن سياقتىسىزدار. 2004 جىلى مەن ستۋدەنتپىن، سول كەزدە ءبىز ستۋدەنتتەر اقجولدى قولدادىق. ار جاعىن ءوزىڭىز بىلەسىز نە بولعانىن. نەگە سىزدەر ءبارىڭىز بىرىگىپ ەل قامى، ۇلت قامى ءۇشىن جۇمىس جاسامايسىزدار. سىزدەردى تەك سايلاۋ الدىندا عانا كورەمىز. وسىعان جاۋاپ بەرسەڭىز.
- ءبىز وسى جىلدارى، ءسىز ايتقانداي، قىرقىسقان جوقپىز. وپپوزيتسيادا نە بار قىرقىسىپ، تالاساتىنداي؟ ءاليحان كەلسىن ءبىزدىڭ قاسىمىزعا! سوڭعى جىلدارى شىن مانىندە پارتيالىق تىرلىك جاساپ جاتقان كىم ءوزى؟ ءبىزدىڭ «ازات» جسدپ، 1 ميلليون قول جينادى، قانشاما شارا وتكىزدى.
ءبىر ادامعا باعىنىشتى بولعان جۇيەنى وزگەرتەيىك دەگەن ۇرانمەن بىرىگەيىك. ءبارىن شاقىرامىن!
- دەماگوگ جانبولات مامايگا كوزقاراسىڭىزعا كاراپ شامالارىنىز بەن وي- ءورىسىڭىزدى ءبىلىپ قالدىق.
- ماماي - مالادەس! جاس بولسا دا باس بولىپ جۇرگەن ازامات! ول تۋرالى پىكىرىم مىقتى. وسىدان 25 جىل بۇرىنعى ءامىرجان قوسانوۆقا ۇقسايدى!
- ابەكە، نەشەدەسىز؟ شاش نەگە اعاردى سونشا؟
وكىنبەيسىز بە وپپوزيتسياعا كەتكەنىڭىزگە؟ تىم جاقسى اكىم نە مينيستر بولاتىن جىگىتسىز عوي. ءبىزدىڭ قىزىلورداعا بولساڭىز ورىس ءتىلىن قايدان ۇيرەندىڭىز؟ ايەلىڭىز ورىس دەگەن ءسوز راس پا؟
ەرمۇرات باپي ءسىزدى نەگە سونشا جەك كورەدى؟ كورە الماي ما، ونىڭ انتيكىشىجۇزدىك ماقالالارىن قالاي قارايسىز؟ ءسىز دە نايمانشىل بوپ كەتكەنىڭىز بە؟
- اكەم 59 جاسىندا ومىردەن ءوتتى. قارتايعانشا شاشى قاپ-قارا بولاتىن. بارلىق «پروبلەما» ناعاشىلارىمدا. شەشەمە ايتقانمىن، «سەنىڭ ىنىلەرىڭنىڭ كەسىرى، 20-دان كەيىن شاشى اعارعان»، - دەپ (قالجىڭ عوي).
شەشەم اقىننىڭ اپاسى، سونىڭ ءبىر ءسوزى. «بۇرىن سەن شەنەۋنىك بوپ جۇرگەندە ەلگە بارسام تورگە شىعاراتىن. بىراق سەنى قورقىپ شاعاراتىن، قازىر دە شىعارادى تورگە، بىراق قورىقپاي، سىيلاپ شىعارادى تورگە».
حالىقتىڭ ساناسى ءھام سىيلاستىعىنىڭ تورىندە وتىرعىم كەلەدى.
ايەلىمە وسىدان 21 جىل بۇرىن قوسىلعانمىن. مەنىڭ بىلۋىمشە، قازاق. كىشى ءجۇز، رۋى بەرىش. اتىراۋ وبلىسى، يندەر اۋدانى، كۋلاگيننەن.
ەرمۇرات باپي مەنى جەك كورۋ ءۇشىن ويلانۋ كەرەك! ويتكەنى مەنى «ابەز» دەپ سىيلايتىن ەكى قازاق بار. ءبىرى - ەرەكەڭ، ەكىنشىسى - قازىر استانادا ءبىر ۇلكەن باستىق.
«پرويتي وگون، ۆودۋ ي مەدنىە ترۋبى» دەگەن ءسوز بار. ءبىز ەرەكەڭمەن وتقا دا كۇيگەنبىز، سۋعا دا تۇسكەنبىز، تەك انا «مەدنىە ترۋبى» قالدى...
نايماندى، قازاق حالقىنىڭ ءبىر بولىگى رەتىندە، جاقسى كورەمىن!
- قايدا وقىدىڭىز؟
كلاستاس دوستارىڭىز بار ما؟
كەدەن وداعى تۇبىمىزگە جەتپەي مە، ابەكە؟
- قىزىلوردا وبلىسى ارال اۋدانىن ساپاق بەكەتىندە تۋعانمىن. سوندا وقۋدى باستادىم. سوسىن اكەم قىزمەت بارىسىمەن جاڭاقازالى ستانساسىنا كوشكەن. سونداعى قازاق ورتا مەكتەبىن ءبىتىردىم. كيروۆ (قازىر - ءال-فارابي) اتىنداعى كازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ قازاق ءبولىمىن ءتامامدادىم. ءبىراز كلاستاستارىم بار. بىرنەشەۋى ەلدە. اۋىل جاققا بارعان سايىن كەزدەسەمىز. قازىرگى فورماداعى كەدەندىك وداق قازاقستاننىڭ تۇپكى مۇددەسىنە سايكەس كەلەدى دەپ ويلامايمىن.
- الاڭعا شىعا المايتىن وپپوزيتسيادان قازاق نە كۇتەدى دەپ ويلايسىز؟ ءتىپتى ۇندەرىڭىزدە شىقپاي بارا جاتقانى قالاي؟ تاراپ كەتۋ ويلارىڭىزدا جوق پا؟ ارەكەتسىز وپپوزيتسيانىڭ كەرەگى بيلىككە عانا دەپ ويلامايسىز با؟ ءسىزدىڭ بيلىكتە دە جۇمىس ىستەي الاتىنىڭىزعا سەنەمىن.
- ەرتەڭ ماعان حابارلاسىڭىز دا، ءسىز بەن مەن الاڭعا شىعايىق. قاسىڭىزعا كەم دەگەندە 1000 ادام ەرتىپ كەلىڭىز. نەگە ءبىز تاراۋىمىز كەرەك؟
- قوسانوۆ قازاققا جاق دەپ ويلايمىن. باسقاسىن بىلمەيمىن. سوسىن... ءامىرجاندى ەرمۇرات جەك كورەدى دەگەندى ءبىرىنشى رەت ەستۋىم.
- مەن ازات ويلى قازاققا جاقپىن. بەيشارا، كۇنىن كورگەنىنە ريزا بوپ جۇرگەن قۇلدىق پسيحولوگياداعى قازاقتىڭ ناعىز دۇشپانىمىن!
ەرەكەڭ تۋرالى سۇراققا جاۋاپ بەردىم. بۇگىن ۇيىنە بارىپ، «سەن ەكەۋمىز تۋرالى ساۋالدار كوبەيىپ كەتتى» دەپ، قارلىعاش جەڭگەمنىڭ شايىن ءىشىپ قايتامىن».
- ءسىزدى وپپوزيتسيادان پرەزيدەنتتىكە لايىقتى جالعىز ۇمىتكەر دەپ ايتادى، بىراق ءسىز ەشقاشان ءوزىڭىزدىڭ سايلاۋعا تۇسەتىنىڭزدى يا راستامادىڭىز، يا جوققا دا شىعارمادىڭىز. ەگەر دە قاجەت بولسا، قولداۋشىلارىڭىز تالاپ ەتسە، دايىنسىز با؟
- جالپى پرەزيدەنت بولامىن دەگەن وي ءاربىر قازاقتا بولۋ كەرەك! ول شالقايىپ قالاتىن قىزمەت ەمەس! بىراق ول قىزمەتكە بارار الدىندا دەموكراتيالىق كۇشتەر قاتارىنداعى ازاماتتارمەن اقىلداسام. شىنىمدى ايتسام، 150 ادامنان تۇراتىن پارلامەنتتىڭ قاتارداعى مۇشەسى بولعىم كەلەدى.
- كەشەگى قاراپايىم حالىققا تۇك قاجەتى جوق سامميت كەزىندە استانادا نە الماتىدا ەڭ بولماسا ءبىر توپ ادامنىڭ قولدارىنا ءبىر شۇبەرەك ۇستاپ، «ءبىز سامميتكە قارسىمىز، بىزدە دەموكراتيايا جوق!»، دەپ كوشەگە شىقپاۋىن نەمەن تۇسىندىرەسىز. جالپى ءبىزدىڭ وپپوزيتسيانىڭ ناقتى وي-جوسپارلارى، اتقارماق ءىس-ارەكەتتەرى قانداي، ءبىز بىلمەيمىز.ۇيدە تىعىلىپ وتىرىپ وپپوزيتسيونەر بولۋ اركىمنىڭ قولىنان كەلەدى. بىراق ونداي «وپپوزيتسيونەر» حالىقتىڭ سەنىمىنە يە بولا المايدى. مەنىڭ ءبىر قۋ دوسىم ايتادى، ءبىزدىڭ وپپوزيتسيونەرلەردىڭ بار ءۇمىتى - «كۇن كوسەمنىڭ» جاسىندا دەپ. ءسىز قالاي ويلايسىز؟
- سول دوسىڭىزدى كەڭسەمە شاقىرۋعا بولا ما؟ سويلەسەيىك. قايدا جۇمىس ىستەيدى؟ ەرتەڭ ساعات 10-دا ءبىزدىڭ كەڭسەگە كەلسىن. ەكەەۋمىز، قول ۇستاسىپ، الماتىداعى رەسپۋبليكا الاڭىنا شىعايىق. مەن ءوز باسىم دايىنمىن!
- وتە جاقسى سۇراقتار قويىلعان ەكەن. وسى سۇراقتارعا اشىق جاۋاپ بەرەسىز بە، ءامىرجان مىرزا؟
- اشىق جاۋاپ بەرۋگە تىرىسىپ جاتىرمىن. بىلمەيمىن، قانشالىقتى اشىق ەكەنىن. ءوز سوزىمە جاۋاپ بەرەمىن.
- تۇرمەدە ۋاقىت وتكىزۋ ءۇشىن ەرمەك بولعان قايران «اباي جولى» دەسەيشى!!!! مەنىڭ ءبىر بىلگەنىم، قازىرگى وپپوزيتسيا سەركەلەرى دە، قازىرگى بيلىكتە جۇرگەن تەكەلەر سياقتى ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا ونشا ءمان بەرمەيتىن سياقتى. ياعني باسىڭداعى «شاپكانى» «كەپكامەن» ايىرباستاعاننان نە پايدا؟ سايلاۋعا بارلىق قازاق تۇسە الادى دەيسىز؟ وندا نەگە كوزلوۆ دەگەن ورىستى شىعارىپ وتىرسىڭدار قالىڭ قازاق؟ ۇياتتارىڭ قايدا؟ نامىستارىڭ قايدا؟ سەندەردە جەتىسىپ تۇرعان جوقسىڭدار-اۋ سوعان قاراعاندا؟!
- كوزلوۆتى ءبىز ءوز ورتامىزدان بىرەگەي كانديدات ەتىپ شىعارعان جوقپىز. مەنىڭ ۇعىنۋىمشا، ەگەر دە پرەزيدەنت سايلاۋى جاريالانسا، وعان بارلىق دەموكراتيالىق كۇشتەر قولدايتىن ءبىر كانديدات بولادى!
«اباي جولى» - تۇرمەدەگى ەرمەك ەمەس، ومىردەگى باس كىتاپ!
- بۇل جاۋاپتاردان كەيىن، «قازاقستاندا وپپوزيتسيا بار» دەگەن سوزگە سەنۋ مۇلدە مۇمكىن ەمەس سياقتى. ال ولەڭىڭىزگە كەلسەك بۇدان بىلايعى ۋاقىتتارىڭىزدا، جازباي-اق، قويعانىڭىز جاقسى بولار ەدى. قازىر قازاق ءسوزىن تۇسىنەتىن جاستار كوبەيىپ كەلەدى. ولار ابايدى تولىق تۇسىنەدى. ءسىزدىڭ ولەڭ شالا قازاقتارعا عانا ارنالعانعا ۇقسايدى.
- مەن ءوزىم تەك قانا سا ياسات ەمەس، پوەزيادا دا مونوپوليا بولۋىنا قارسى اداممىن. مەنىڭ ولەڭىم ۇناماسا، وقىماي-اق قويىڭىز. ماعان دا مىقتى دەپ جۇرگەن كەيبىر اقىننىڭ ولەڭدەرى ۇنامايدى...
- ولەڭىڭىز ۇنادى، بالاما باسىپ شىعارىپ بەرەم. بىر عانا تىلەك، كىشى ءجۇزدى قولداشى ايناليىن، سەن سوڭعى كەزدە سول جاعىن ۇمىتىپ بارا جاتقان سياقتىسىڭ.
- ولەڭىمە دەگەن نيەتىڭىزگە راحمەت. بالاڭىزعا مەنەن سالەم ايتارسىز!
مەن - قازاقپىن! رۋعا ءبولىنۋ، ياعني ترايباليزم تەك قولىنان ءىس كەلمەيتىن جىگىتتەردىڭ ءجونى دەپ ويلايمىن.
|
