2018 جىل 8 اقپان الماتىداعى “يگىلىك پالاس” مەيرامحاناسىندا قحر الماتىداعى باس كونسۋلدىعى جىلداعى داعدىسىمەن قر سىرتقى ىستەر مينسترلىگى Aلماتىداعى وكىلدىگىن، قر قازاقستان حالىقتارى اسسامبلەياسىن،   «جەبەۋ» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگى مەن قر ۇيعىر مادەنيەت ورتالىعى، دونگاندار اسسوتسياتسياسى، الماتى ۇيعىر مادەنيەت ورتالىعى، دۇڭگەنبىرلەستىگى سىندى مۇعاجىرلار ۇيىمدارىن، قر-داعى قىتاي كاسىپورىندارىن، ستۋدەنتتەر مەن قحر-نان قر-نا كوشىپ كەلىپ بيزنەس پەن ءبىلىم، ادەبيەت پەن مادەنيەت، ءباسپاسوز بەن مەديا سالالارىندا جەمىستى ەڭبەك ەتىپ كەلە جاتقان ورالمانداردى شاقىرىپ، 2018 جىلعى جاڭا جىلدىق كوكتەم مەرەكەسى ساۋىق-كەشىن وتكىزدى.

ءسوزىن مەرەكەلىك قۇتتىقتاۋدان باستاپ، شاراعا قاتىسىپ وتىرعانداردىڭ ەكى مەملەكەت قاتىناسىنىڭ باياندى دامۋىنا قوسقان ۇلەستەرىن لايىعىندا باعالاپ، “قىتايدىڭ دا، قازاقستاننىڭ دا دۇنيەجىزىلىك بايلانىسىنىڭ قويۋلاپ كەلە جاتقاندىعىن، قىتاي-قازاقستان ارا قالىپتاسقان تاعدىرلاستىق قاتىناس الپەتىنىڭ ەكى ەل حالقىنىڭ تۇبەگەيلى مۇددەسىنە ساي كەلەتىندىگىن” ەسكە سالعان قحر الماتىداعى باس كونسۋلى دجان ۆەي مىرزانىڭ بايانداماسىنان كەيىن ءسوز العان، قر ءسىم الماتىداعى وكىلدىگىنىڭ باسشىسى بولتىرىكوۆ رۋسلان ەسكەندىرۇلى “ەڭ الدىمەن بۇگىنگى قىتاي حالقىنىڭ جاڭا جىل مەرەكەسىنە شاقىرعانى ءۇشىن قحر باس كونسۋلدىعىنا العىسىن ءبىلدىردى”. سونداي-اق، “بۇگىنگى كۇندە ءبىز ەكى ەلدىڭ ساياسي ارەكەتتەرى مەن ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىعىنىڭ باعا جەتپەس جوعارى دەڭگەيگە جەتكەندىگىن سەنىمدىلىكپەن ايتا الامىز” دەپ پايىمدادى. ەلىمىزدەگى قوعامدىق كەلىسىم مەن ۇلتارالىق تاتۋلىقتىڭ التىن دانەكەرى بولىپ وتىرعان قر قازاقستان حالىقى اسسامبلەياسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى حامەدوۆ ابيلفاس مۋسليموۆيچ بولسا ء“بىز بىرلىك جايلى ايتامىز. قازاقستاندا 130 ۇلت تۇرادى جانە ولار ءوز تۋعان مەملەكەتىندە جايلى ءومىر سۇرۋدە. ءبىز بۇگىنگى ەكونوميكانى جانە ءبىزدىڭ مەملەكەتتەردىڭ كوشباسشىلارىنىڭ دوستىعىن كورىپ وتىرمىز. بۇگىندە قىتاي-قازاقستاندىق قاتىناس جوعارى جانە جاقسى دەڭگەيدە” دەپ ءتۇيدى. مەرەكەلىك كەش باستان-اقىر قازاقستاندا جاساپ جاتقان ۇلتتار وكىلدەرىنىڭ باي مازمۇندى ونەر كونتسەرتتەرىمەن كومكەرىلدى.

ەندى وسى تۇستا وسى شاراعا بايلانىستى ءاسىلى كەرەگى جوق ءبىراز اڭگىمە ايتۋعا تۋرا كەلىپ تۇر. مۇنداي  شارا قاي-قايسى ەلدىڭ شەتەلدەردەگى ديپلوماتيالىق كورپۋسى جاسايتىن كادۋىلگى سالتتىق ناۋقان. مىسالى قر-نىڭ قحر-داعى ەلشىلىگى جانە كونسۋلدىعى  ناۋرىز، جاڭا جىل، تاۋەلسىزدىك كۇندەرى  سونداعى قىتايلىق ارىپتەستەرىن، قحر-داعى قوعامدىق ۇيىمدار مەن جەكە تۇلعالاردى، ونداعى ءوز ستۋدەنتەرىمىز بەن قازاق دياسپوراسى وكىلدەرىن شاقىرىپ پەكين، شاڭحاي، ءۇرىمجى قالالارىندا  مەرەكەلىك شارا ۇيىمداستىرادى. ەندى وسى جايلى نەگىزسىز ايحاي-شۋ كوتەرىپ، ادەپكە جاتپايتىن لاڭ ۇيىمداستىرۋ، جۇمسارتىپ ايتقاندا، دۇرىس ەمەس تە، شىنتۋايتىندا لاس، زاڭسىز تىرلىك! اتالمىش مەرەكە وتكەن كۇننىڭ ەرتەسى-اق ءىشىنارا ازاماتتار الەۋمەتتىك جەلىلەردە شۋ-شۇرقان شىعارىپ، قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن جاريالاي سالا، كەزىندە ءبارىن تارك ەتىپ ەلگە كەلگەن، سونداي-اق ازات وتاننىڭ مۇددەسى ءۇشىن وزىندىك ەڭبەگىن جاساپ جاتقان جەكەلەگەن ازاماتتاردىڭ اتىنا بىلاپىت سوزدەر ايتىپ، ولاردىڭ ارىن تاپتاپ، ولاردى بىلايعى حالىق الدىندا جەككورىنىشتى كورسەتىپ، وسى ارقىلى ءوزىنىڭ مەزەتتىك ءارى بەياقىل شامىن باسىپ، نەمەسە وزىنە حارام تاسىلمەن بەدەل جيناپ جاتقانىنىڭ وكىنىشتى بولسا دا، جيىرەنىشتى بولسا دا كۋاسى بولىپ وتىرمىز. بۇل تۇستا ماسەلەنىڭ مانىنە بويلاماي، توبىرلىق تانىممەن دۇرمەككە ەرىپ اتتانداعان ازاماتتاردىڭ ۇلتىمىزعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى مەن قىتايداعى تۋىسقاندارىنىڭ تاعدىرىنا بولعان جاناشىرلىق پەيىلىن ابدەن تۇسىنەمىز، جانە ءوزىمىزدىڭ دە وسى ماسەلە بويىنشا تۋرا سونداي اياۋشىلىق ءھام قامكوڭىل سەزىمدە ەكەنىمىزدى بىلدىرەمىز. دەسە دە، سۋ لايلاپ بالىق ۇستاعىسى كەلەتىن، حالىقارالىق قالىپتى بارىس-كەلىس جايىنان ماقۇرىم بولا تۇرا، سول ديپلوماتيالىق تارتىپتەر جايىندا كوسەمسىپ اقىل ايتاتىن، بىلايعى جۇرتتىڭ ءبىلىمي دارەجەسى مەن ينفورماتسيالىق جەتىمسىزدىگىنەن پايدالانىپ، حالىقتىڭ الدىندا وزىنەن سەركە سومداعىسى كەلەتىن جىلاۋىقتار جايلى ءسوزدىڭ باسقا ەكەندىگىن قاداپ ايتقىمىز كەلەدى. ولاردىڭ قايسىنىنا سالساق، قۇدايى كورشى ەكى ەل قاتىناسىنىڭ بايسالدى دامۋىنا سەپتىگىن تيگىزگىسى كەلىپ، تۋىنداعان ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ ديپلوماتيالىق جولىنا جۇگىنۋگە ۇمتىلۋى ساتقىندىق ەكەن. قىتاي ەلشىلىگى مەن كونسۋلدىعىنىڭ مەرەكەلىك شارالارعا شاقىراتىن قازاقستانداعى دياسپورا وكىلدەرى باسى ءبۇتىن قىتايدىڭ اگەنتتەرى ەكەن، قر ۇقك شيرەك عاسىردان بەرى شپيوندار مەن ولاردىڭ ۇيىمدارىن تايراڭداتىپ قويىپ، ۇيىقتاپ وتىرىپتى! ءبىز وسى “اقىلمانداردىڭ” بەلگىلى ۇيىمدى نەمەسە جەكە تۇلعالاردى نەگىزسىز، حارام نيەت، پاسىق سانامەن جاماناتتاعان ءاربىر سويلەمدەرى مەن ارقانداي قىلىقتارىن ەلدى ەكىگە جارعىش ەكسترەميستىك سيپاتتا دەپ باعالاي وتىرا، بۇلاردىڭ مەيلى ازاماتتاردىڭ ارىن تاپتاۋ تۇرعىسىنان بولسىن، مەيلى ەلدەگى تۇراقتىلىقتى شايقالتۋ تۇرعىسىنان بولسىن، مەيلى ەلباسىمىزدىڭ سارابدال ديپلوماتيالىق ساياساتىن مانسۇقتاۋ تۇرعىسىنان بولسىن، زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىككە وزدىگىنەن سۇرانىپ تۇرعاندىعىن قاتاڭ ەسكەرتكىمىز كەلەدى.

8 اقپان كۇنى «يگىلىك پالاس» مەيرامحاناسىندا كىمدەر بولدى؟ بۇكىل عۇمىرىن قازاق تاريحىن زەرتتەۋگە ارناعان، قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن جاريالاعاندا قىتايداعى اتاعىن، لاۋازىمىن تاستاپ ەلگە ورالىپ، 7 جىل الماتىدا جاتاقحانادان جاتاقحاناعا كوشىپ ءجۇرىپ كانديداتتىق، دوكتورلىق ديسسەرتاتسيالارىن قورعاعان، قازاق تاريح عىلىمىنا ولشەۋسىز ۇلەس قوسىپ كەلەجاتقان ءنابيجان مۇحامەتحانۇلى، بۇل كۇندە بۇكىل قازاقتىڭ گيمنىنە اينالعان «كوك تۋدىڭ جەلبىرەگەنىنىڭ» ءسوزىن جازعان، ايگىلى اقىن الماس احمەتبەكۇلى، امەريكادا تاريح عىلىمىنان دوكتورلىق قورعاپ، قىتايداعى كەيبىرەۋلەردىڭ تۇسىنە دە كىرمەيتىن نۇرلى بولاشاعىن تاستاپ، ەلگە ورالعان جىگەر ءجانابىلۇلى، ىلە قازاق وبلىسىنىڭ ءبىلىم سالاسىن ۇزاق جىل باسقارعان، اقىن سىلامحات سەيتحامزاۇلى، ەل امان، جۇرت تىنىشتا جىل ورنىن سۋىتىپ، قازاق كوشىن باستاعان ايگىلى تورتتىكتىڭ ءبىرى (جاقسىلىق ءساميت، ارميابەك ساعىندىقۇلى، تۇرسىنحان زاكەن، عالىم قاليبەك) اتاقتى ادەبيەت سىنشىسى، اۋدارماشى ارميابەك ساعىندىقۇلى، جاپونيادا اتوم-فيزيكا عىلىمىنان دوكتورلىق قورعاعان باقىت داۋمەتۇلى، وتكەن عاسىردىڭ اياعىندا قازاقتىڭ ايتىس ونەرىن ۇلكەن ورەگە كوتەرگەن اقيىق اقىن قايرات قۇلمۇحامەتۇلى، ءۇرىمجى قالاسىنىڭ ءبىرىنشى تۇرمەسىندە اتاقتى جازۋشى قاجىقۇمار شابدانۇلىنا زاتتىق، مورالدىق جاقتان جاقىننان جاردەمشى بولعان دارىگەر، جازۋشى ساعيدوللا ءاليۇلى قاتارلى تانىمال تۇلعالار مەن ونەر قايراتكەرلەرى قاتىناستى. ارينە، بۇل ازاماتتار ەشكىمنەن نان سۇراپ جەمەيدى، بىرەۋدىڭ الدىندا زىر جۇگىرمەيدى. ۇلتىن، وتانىن ەشكىمنەن كەم سۇيمەيدى. وسى كۇنگى اۋىزىمەن وراق ورىپ الەۋمەتتىك جەلىنى شۋلاتىپ جۇرگەن شالا ساۋات پاتريوتتاردىڭ اكە-شەشەلەرى سول ءۇمىت پەن كۇدىك، قيىندىق پەن قۇشتارلىق قاباتتاسقان 90 جىلداردا قايدا بولدى ەكەن؟ كىمنىڭ تارىسىن جەپ، كىمنىڭ قازانىن قاراۋىلداپ ءجۇرىپتى؟ 1997 جىلى سول كەزدەگى ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى ن. كورجوۆا حانىم دايىنداعان قازاق دياسپوراسىنىڭ مۇدەسى اياققا تاپتالعان، كەرەعار زاڭىنا قارسى دەپۋتات اكىم ىسقاقۇلى حالىقتىق كوشى-قون زاڭىنىڭ جوباسىن جاسادى. وسى زاڭدى كەمەلىنە كەلتىرۋ ءۇشىن 9 اي بويى تابانىنان تىك تۇرىپ، ءبىر تيىن ەڭبەكاقى الماي، ەڭبەكتەنگەن ازاماتتارىمىز الماس احمەتبەكۇلى، راحىم ايىپۇلى، موڭعوليادان كەلگەن قانداستارىمىز قايرات بوداۋحان، اباي ماۋقاراۇلى ەدى. وسى زاڭنىڭ ارقاسىندا قازاق كوشى-قونىنىڭ كوكجيەگى كەڭىدى. الماتى، استانا، تالدىقورعان سياقتى ءىرى قالالاردان ورالمانداردىڭ باسپاناسى ءۇشىن كۆوتا ءبولىندى. ەلىمىزدە جاستار ءۇشىن بارلىق جوعارعى وقۋ ورىندارىندا گرانت ءبولىندى. بۇگىنگى اسپاندى تىرەپ ءجۇرمىن دەپ، الەۋمەتتىك جەلىنى شۋلاتىپ جۇرگەن قىدىرالى وراز، ساعىمبەك ەرمەك باستاعان جاستارىمىز سول زاڭنىڭ يگىلىگىن كورۋشىلەر دەپ بىلەمىز. 2004 جىلى قازاقتىڭ ساياسي ساحاناسىنا ءتۇرلى پارتيا-توپتار شىعا باستادى. سول پارتيالاردىڭ ىشىنەن «اق جول» دەموكرتيالىق پارتياسى ءوزىنىڭ كەمەلدى باعدارلاماسىمەن جۇرت نازارىن ەرەكشە اۋداردى. سول كەزدە بۇگىنگى  جەبەۋدىڭ قۇرىلتايشىلارى  راحىم ايىپۇلى مەن ءومارالى ادىلبەكۇلى روزىباكيەۆ كوشەسىنىڭ بويىنداعى «جىبەك جولى» مەيرامحاناسىندا جەكە قارجىلارىمەن داستارحان جايىپ، 100-گە تاياۋ ورالمان زيالىلارىن اق جولدىڭ تەڭ توراعاسى التىنبەك سارسەنبايۇلىمەن كەزدەسۋ ۇيىمداستىردى. ورالماندار پارتياعا دەگەن تىلەگى مەن ارىز ارمانىن ايتتى. سول جيىندا قازاقستان تاۋەلسىزدىك العاننان بەرگى بۇكىل يدەولوگياعا جاۋاپ بەرىپ كەلگەن التىنبەك مارقۇم «قازاق ەلىنە قوسىلاتىن جاڭا كۇش بار، ولار – ورالماندار»،- دەپ اتاپ ءوتتى.

2009 جىلى 1991 جىلى قازاقستان تاۋەلسىزدىك جاريالاعاننان كەيىن جۇمىسىن، ءىرى قالاداعى ءجايلى تۇرمىسىن تاستاپ، اتامەكەنگە ات باسىن بۇرعان ازاماتتار ەلىمىزگە، ارتتاعى قانداستارىمىزعا پايداسى ءتيسىن دەپ «جەبەۋ» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىن قۇردى. ولاردىڭ جارلى-جاقپايعا، زاڭدىق ساۋاتتىق جاقتان قينالعان قانداستارعا كورسەتكەن كومەگىن ءتىزىپ شىعۋ بۇل ماقالانىڭ مىندەتى ەمەس. بىلگىسى كەلگەن ادام سايتىمىزعا كىرىپ كورسىن. ەلدىڭ ەرتەڭگى كۇنى ءۇشىن ىستەگەن ستراتەگيالىق باعىتتاعى جۇمىستارىن اتاپ وتەيىك:

2015 جىلعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا ەلباسى ءوز كانديتاتۋراسىن ۇسىنباي ءارى-ءسارى بولىپ تۇرعاندا ميلليونعا تارتا قانداستارىمىزدىڭ اتىنان، ەلىمىزدەگى قوعامدىق ۇيىمداردىڭ اراسىنان ءبىرىنشى بولىپ، 2015 جىلى 24 اقپاندا الماتىدا ۇلتتىق ءباسپاسوز كلۋبىندا ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ مەرزىمىنەن بۇرىن پرەزيدەنتىك سايلاۋ وتكىزۋىن، سايلاۋدا ەلباسى ءوز كانديداتۋراسىن ۇسىنۋىن قولداپ، ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزدى.

2015 جىلى 12 اقپاندا ءماجىلىستىڭ قاراۋىنداعى ەڭبەك جانە كوشى-قون زاڭىنىڭ تانىستىرىلىمىنا قوعامدىق ۇيىم اتىنان قاتىناستى ءارى ماجىلىستەگى اتالمىش زاڭدى تالقىلايتىن جۇمىس توبىنا راحىم ايىپۇلى مەن اۋىت مۇقيبەكتى جىبەرىپ، جۇمىس توبىنىڭ 18 وتىرىسىنا قاتىناسىپ، سوتتىلىعى تۋرالى انىقتاما مەن كوشى-قون پاراعىنان شىعۋ تۋرالى انىقتامانى الىپ تاستاۋدى ۇسىنىس ەتتى. ءبىرىنشى ۇسىنىس كەيىنگە قالىپ، ەكىنشى ۇسىنىس قابىلداندى.

2015 جىلى 29 قىركۇيەك كۇنى قوعامدا كوپ پىكىر تۋدىرعان ەڭبەك جانە كوشى-قون زاڭى تۋرالى حالىقارالىق "قازاق ءتىلى" قوعامى، "اباي" اقپاراتتىق  سايتتى قاتارلى قوعامدىق ۇيىمدارمەن بىرلەسىپ اتالمىش زاڭ جوباسىنىڭ اتتەگەن-اي جەرلەرىنە قوعام نازارىن اۋدارۋ ماقساتىندا، ۇلتتىق ءباسپاسوز كلۋبىندا ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزدى.

ەندى بۇل كەشكە كىمدەر قاتىناسپادى دەيسىزدەر عوي؟ قاتىناسقاننىڭ ءبارى اش-جالاڭاش جۇرگەن سورلىلار مەن وتانىن ساتىپ، مەملەكەتىمىزگە قاۋىپ توندىرگەن شپيوندار ەكەن. مىنا پارادوكسكە قاراڭىز، 1928 جىلى گولوششەكين قازاقستانعا كەلىپ «كىشى وكتيابر» جۇرگىزگەندە الاش ارداقتىلارىنىڭ ءبارى، 1937 جىلعى ستاليننىڭ رەپرەسسياسى كەزىندە قازاقتىڭ بەتكە شىعار قايماقتارىنىڭ دەنى  جاپوننىڭ شپيونى، گەرمانيانىڭ اگەنتى، ۇلى-بريتانيانىڭ يتارشىسى دەگەن ءتۇرلى-ءتۇستى جالالار جابىلىپ اتىلدى، يتجەككەنگە ايدالدى. ارينە، ول دومالاق ارىزداردىڭ اۆتورلارى ءوزىمىزدىڭ قازاقتار ەكەنى بۇگىنگى كۇنى ارحيۆتەر ارقىلى دالەلدەنۋدە. 1965 جىلى قىتايدا اتىشۋلى مادەنيەت زور توڭكەرىسى باستالعاندا قازاق زيالىلار مەن اتقا مىنەرلەرى قوس جۇرەك، تىڭشى، يمپەريالىستەردىڭ قاعىپ كەتكەن شەگەسى دەگەن قالپاقتار كيىلىپ، سوتتالدى، لاگەرلەرگە ايدالدى، اتىلدى. ارينە، ولارعا جالا جاۋىپ، ات قويىپ، ايدار تاعىپ، قىتاي بيلىگىنىڭ ىزدەگەنىن سۇراتپاي تاۋىپ بەرگەن ءوز قانداستارىمىز. ول ارىزقويلاردىڭ دەنى تاسادا تۇرىپ تاس اتادى، كۇن كوزىنە كورىنبەيدى. بۇركەنىش ەسىمدەردى پايدالانادى. اقپاراتتىق ساۋاتى تومەن، ءبىلىمى تاياز جاستاردى الدىعا سالىپ سولاردىڭ قولىمەن وت كوسەيدى. تۇرعان جەرى، شىققان تەگى بەلگىسىز جارقىن جانشۋاق، جارقىن 7, انار اتاباي، مادينا ساكەن، اقالاش-كوكالاش دەگەندەر ءبىراز جىلدان بەرى الەۋمەتتىك جەلىنى شۋلاتىپ ءجۇر. ولاردىڭ كوكسەگەنى نە؟ كىمگە قىزمەت ىستەيدى؟ يگى جاقسىنىڭ جاعاسىنان الىپ، جاقىننان جاۋ ىزدەگەندە قازاق كوشىنىڭ جاعدايى جاقسارا قويادى ما؟

قىتايدىڭ جەرگىلىكتى حالىققا قولدانعان ۇشقارى ساياساتتارىن ەشكىم دە قولداپ-قۋاتتاپ وتىرعان جوق. كىسىلىك قۇقىقتى قورعايتىن حالىقارالىق ۇيىمدار، تانىمال مەديالار ايعايسىز، ياناتسىز ءوز پىكىرلەرىن اشىق ايتۋدا. ونىڭ ناتيجەسى ءالى كورىنگەن جوق. تاكتيكالىق قاتەلىكتەردەن ءبىزدىڭ كوشىمىز توقتاماۋى كەرەك. ءوزىمىز سايلاعان ەلباسىعا، پارلامەنتكە سەنۋىمىز كەرەك. ۇلت بولىپ جويىلۋدان امان قالدىق، ەل بولىپ ەڭسە كوتەردىك. ەلباسىنىڭ سەنىمىمەن اتقا مىنگەن مينيسترلەر مەن ديپلوماتتارىمىز تىزگىن شىلبىرىمىز قولعا تيگەن مىنا زاماندا قازاقتىڭ ەسەبىن ەشكىمگە كەتىرمەيدى دەپ سەنەمىز. قازىر قىتايداعى قازاق ماسەلەسىن الەمدىك داۋشارعا اينالدىرىپ، «ۇلكەن قازاقشىلدىق» قالپاعىن بىزگە كيگىزۋگە جان سالىپ جۇرگەن، مۇددەلى توپتار از ەمەس. قازاق دەپ سوققان جۇرەگىمىزبەن، بالاڭ نيەتىمىزبەن سولاردىڭ قولشوقپارىنا اينالىپ كەتۋدەن ساقتانايىق. «اتىڭ شىقپاسا، جەر ورتە» دەگەن ءوزىمشىل نيەتپەن، جاۋاپكەرشىلىگى جوق اتتانمەن قازاقتىڭ كەلەشەگىنە بالتا شاۋىپ جۇرمەيىك، ءبولىنىپ-جارىلعان وتباسىلاردىڭ وبالىنا قالمايىق.

قۇدايعا شۇكىر، ەلىمىزدىڭ باستى بايلىعى - ادام دەپ تايعا تاڭبا باسقانداي انىق جازىلعان اتا زاڭىمىز بار. ول زاڭدا بارلىق ۇلىس پەن ۇلتتىڭ، جەكەنىڭ ار-نامىسى مەن قۇقىعى تولىق قورعالادى. حالقىمىز 97% داۋىس بەرىپ سايلاعان سول كونستيتۋتسيانىڭ كەپىلى - پرەزيدەنتىمىز بار. كەز كەلگەن بۇرالقىنىڭ بەيپىل اۋىز ءسوزى، جاپقان جالاسىنان ءبىزدى قورعايدى.

تومەندە وسى مەرەكەلىك كەشتەگى رەسمي ورىنداردىڭ قۇتتىقتاۋ سوزدەرىنىڭ تولىق نۇسقاسىن بەرە كەتكەندى ءجون كوردىك:

باس كونسۋل دجان ۆەيدىڭ جاڭا جىلدىق قۇتتىقتاۋى

(2018 جىل 8 اقپان 18:30 يگىلىك پالاس مەيرامحاناسى)

قۇرمەتتى حانىمدار مەن مىرزالار

قادىرلى دوستار جانە باۋىرلاستار

كەش جارىق!

ىرىسىن جەتەكتەپ كوكتەم دە جەتتى. 2018-ءدىڭ كوكتەم  مەرەكەسى قارساڭىندا سىزدەرمەن قاۋىشىپ وتىرعانىما ەرەكشە قۋانىشتىمىن جانە ءوزىمدى وزدەرىڭىزبەن بولەكشە جاقىن سەزىنىپ بارامىن. مەن قحر الماتىداعى باس كونسۋلدىعى اتىنان بۇگىنگى ساۋىقكەشكە كەلىپ قاتىسىپ وتىرعان مۇعاجىرلاردى، قىتاي كاسىپورىندارى مەن وكىلدىكتەرىن، قىتاي ءتىلىنىڭ ۇستازدارىن، ستۋدەنتتەردى، قازاقستاندىق ارىپتەستەرىمىزدى، سونداي-اق بارلىق مەيمانداردى قىزۋ قارسى الامىن. سىزدەردىڭ قىتاي-قازاقستان قاتىناسىنىڭ دامۋىنا قاراتقان نازارلارىڭىز بەن قولداۋلارىڭىزعا، ءبىزدىڭ كونسۋلدىقتىڭ قىزمەتىنە بىلدىرگەن جاردەمدەرىڭىز بەن قۋاتتاۋلارىڭىزعا اسقاق قۇرمەتىم مەن شىنايى العىسىمدى بىلدىرەمىن!

ءوتىپ كەتكەن 2017 جىل ءبىزدىڭ ەلىمىزگە بولسىن، ارقايسى وتباسىنا بولسىن ىرزاشىلىق، جاڭا تابىس سىيلادى.  قكپ 19 سەزدىن جەڭىسپەن اشىپ، سي زين ءپيننىڭ جاڭا داۋىردەگى قىتايلىق وزگەشەلىككە يە سوتسياليزم قۇرۋ يدەياسىن تىكتەپ، وسى عاسىردىڭ ورتا شەنىندە قىتايدى سوتسياليستىك وسىزاماندانعان قۋاتتى مەملەكەت ەتىپ قۇرىپ شىعۋدىڭ “ەكى ادىمعا” ەسەپتەلگەن ستراتەگياسىن ورتاعا قويدى. قىتايدىڭ جالپى ىشكى ءونىمى 6,9%-كە ءوسىپ، دۇنيە ەكونوميكاسىنىڭ وسىمىنە ۇلەسى 30%-كە جەتتى； عىلىم-تەحنيكالىق يننوۆاتسيادا، ىرگەلى قۇرىلىستاردا ەلەۋلى قامالداردى الدى；قارقىندى پويىز، تولەم دانەكەرى، عالامتور ساۋداسى قىتايدىڭ جاڭا ‘‘4 تاپقىرلىعى سانالىپ’’ وتىر. ەسىگىمىز بارعان سايىن ايقارا اشىلىپ، ء‘‘بىر بەلدەۋ-ءبىر جول’’ جوباسى ءساتتى ىلگەرىلەۋدە. قىتايدىڭ مالىمەتىنشە， قىتاي-قازاق ساۋدا كولەمى بىلتىرعى ۋاعىمەن سالىستىرعاندا 37,4%-كە وسكەن. قىتاي-قازاقستان اراسىنداعى ءمان بەرە دامىتىلاتىن 51 وندىرىستىك-ىنتىماقتاستىق جوباسىنىڭ جارتىسىنان كوبى الماتى كونسۋلدىعى اۋماعىنا تيەسىلى. بۇل جوبالار جۋىق جىلدارى بىرتىندەپ ىسكە قوسىلىپ، ەكونوميكا مەن قوعامدىڭ دامۋىنا پارمەندى تۇرتكى بولىپ قانا قويماي، اناعۇرلىم كوپ جۇمىس ورىندارىن ۇسىنادى. ەكى ەلدىڭ گۋمانيتارلىق سالاداعى ىنتىماقتاستىعى جاڭا ساتىعا كوتەرىلدى، قازاقستانداعى كون فۋ تسزە ينستيتۋتىنىڭ اشىلۋىنا 10 جىل تولۋ قارساڭىندا، قالالارىڭىزدا ونىڭ ەكىنشىسى اشىلىپ جاتىر；ەكى ەلدىڭ دە ەكىنشى تاراپقا بارىپ وقيتىن ستۋدەنتتەر سانى كورنەكتى ارتىپ، قازاق ءتىلىن ۇيرەنگىسى كەلەتىن، قازاقتىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىنە قىزىعاتىن قىتاي ستۋدەنتتەرى مولايىپ كەلەدى； وسىدان ءبىر اپتا عانا بۇرىن ‘‘كوڭىلدى كوكتەم’’ شاراسى شىمىلدىعىن اشتى； ەكى ەلدىڭ بىرلەسىپ تۇسىرگەن ‘‘سازگەر’’ ءفيلىمى قوس حالىققا ۇسىنىلدى.

وسى تابىستاردىڭ بارلىعىندا ەكى مەملەكەت باسشىلارىنىڭ تىكەلەي قامقورلىعى مەن پارمەنىنەن سىرت، وسى وتىرعان بارلىق مۇعاجىرلاردىڭ قاجىرلى ەڭبەگى مەن تەرى سىڭگەن. مەن بۇگىندە مۇعاجىرلار وزدەرى شۇعىلدانىپ وتىرعان بارلىق سالادا، مەيلى ول ساۋدا-ساتتىق، تۋريزم، تاماقتاندىرۋ بولسىن；مەيلى ەمدەۋ، ءبىلىم بەرۋ، مەديا، ادەبيەت-ونەر سالاسى بولسىن، تىڭ تابىستارعا جەتىپ جاتقاندارىنا، ەكى ەلدىڭ اراسىنا التىن كوپىر بولىپ قاعىلىپ وتىرعانىنىڭ، ەلدەرىمىزدىڭ ءتيىمدى سەرىكتەستىگىنىڭ قاتىسۋشىسى جانە ونان يگىلىكتەنۋشى بولىپ وتىرعاندارىنىڭ كۋاگەرى بولعانىما قۋانامىن.

قىتايلاردا ء‘‘داريادا سۋ بولسا، وزەن قۇر جاتپاس ’’دەيتىن ءتامسىل بار. ەل باياشات بولسا، ەرىنگە دە تيەر دەگەندى مەڭزەيدى. قىتايدىڭ دا، قازاقستاننىڭ دا دۇنيەجۇزىمەن بايلانىسى قويۋلاپ كەلە جاتىر، قىتاي-قازاقستان ارا قالىپتاسقان تاعدىرلاستىق الپەتى ەكى ەل حالقىنىڭ تۇبەگەيلى مۇددەسىنە ساي كەلەدى، وسىندا ۇزاق جىلدارادان بەرى تۇرىپ كەلە جاتقان سىزدەر مۇنى ءتىپتى دە جانىمەن تۇيسىنەدى دەپ سەنەمىن.

جولدىڭ ءبارى تەگىس بولمايتىنى سىقىلدى، 2018 جىلعا كوز تاستاساق، سىناقتار مەن تۇراقسىزدىققا تولى سياقتى. دەسە دە ءبىزدىڭ ەلدەرىمىز ءۇشىن ونىڭ بەرەر ءۇمىتى مەن سىيلار ورايى كوبىرەك سەكىلدى. قكر الماتىداعى باس كونسۋلدىعى جاڭا تۇرپاتتى حالىقارالىق قاتىناستار مەن ادامزات تاعدىرلاستىق قاتىناسىن ورناتۋدى ىلگەرلەتۋدى ءوزىنىڭ ميسسياسى دەپ تانيدى. سونداي-اق، كونسۋلدىق اۋماعىنداعى ءار سالا دوستارىمەن ىنتىماقتاستىعىن نىعايتىپ، قىتاي-قازاقستان جالپى بەتتىك ستراتەگيالىق سەرىكتەستىگىنىڭ جاڭا بەلەسكە كوتەرىلۋىنە اتسالىسادى. باۋىرلاستارىمىزدى جاقسى جاعدايمەن قامتاماسىز ەتۋگە، ولارعا مەيلىنشە وڭتايلى قىزىمەت ۇسىنۋعا، سول ارقىلى ءوزىمىزدىڭ ولارمەن بىرگە ەكەندىكتەرىمىزدى سەزىندىرەتىن بولامىز.

قىس اتتانىپ، كوكتەم كەلىپ جاتىر. جاڭا جىل جاڭا ۇمىتتەرگە جەتەلەيتىنى ءسوزسىز. دەمەك، مۇراتتاردىڭ كوكجيەگى اشىلىپ، ارماننىڭ كەمەسى ارعى جاعاعا بەت تۇزەدى! ەندەشە، بارلەرىڭىزدى جاڭا جىلمەن قۇتتىقتاپ، بارلىقتارىڭىزعا دەنساۋلىق، وتباسىلىق بەرەكە، تولاعاي تابىس تىلەۋگە رۇقسات ەتكەيسىزدەر.

راحمەت.

قر ءسىم الماتىداعى وكىلدىگىنىڭ باسشىسى بولتىرىكوۆ رۋسلان ەسكەندىرۇلىنىڭ قۇتتىقتاۋ ءسوزى

قۇرمەتتى چجان ۆەي مىرزا!

قۇرمەتتى قوناقتار!

ەڭ الدىمەن بۇگىنگى قىتاي حالقىنىڭ جاڭا جىل مەرەكەسىنە شاقىرعانى ءۇشىن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ باس كونسۋلدىعىنا العىسىمدى بىلدىرەمىن.

قىتاي مەن قازاقستان جالپى قاعيداتتارىمەن، جالپى تاريحي جادىگەرلەرىمەن جانە پروگرەسسيۆتى كوزقاراستارىمەن تىعىز بايلانىستى. ءبىزدىڭ حالىقتارىمىزدىڭ بەيبىت ءومىر ءسۇرۋىنىڭ ەجەلدەن بەرگى كەلە جاتقان تاريحى بار. ارينە، ول تاريحي ماڭىزدى ەلەمەنتتەرىنىڭ ءبىرى، زاماناۋي جاعدايدا وزەكتىلىگىن ساقتاعان، تەرەڭ عاسىرلار بويعى تاريحى بار - ۇلى جىبەك جولى. وسى ۇلى جىبەك جولى تاۋەلسىز قازاق-قىتاي دوستىعى مەن ءبىزدىڭ مەملەكەت حالىقتارىنىڭ يگىلىگى مەن ىنتىماقتاستىق سيمۆولى ىسپەتتەس.

قىتاي مەن قازاقستاننىڭ قازىرگى قارىم-قاتىناسى كورشىلەس جانە قۇرىلىمدىق بايلانىستىڭ جارقىن مىسالى بولىپ تابىلادى. وسىعان بايلانىستى ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلگەنى، قىتاي سولتۇستىك-باتىسىندا كورشىلەس جاتقان ەلدەردىڭ ىشىندە ەڭ ءبىرىنشى قازاقستانمەن شەكارالاس ماسەلەلەردى تولىق جانە تۇپكىلىكتى شەشتى. ەكى ەل تاتۋ كورشىلەستىك، دوستىق جانە ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمگە قول قويدى. بۇل ەكىجاقتى بايلانىستارىنىڭ الداعى ۋاقىتتا دا دامۋىنا ساياسي نەگىزىن قالادى دەگەندى بىلدىرەدى.

وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، بىلتىرعى جىلى ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ورناتىلعان ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناستارىنىڭ 25 جىلدىعىن اتاپ ءوتتى جانە وسى ۋاقىت ارالىعىندا ءبىز ءوزىمىزدىڭ ءوزارا ارەكەتتەرىمىزدى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك پەن دوستىقتىڭ دەڭگەيىنە جەتكىزە الدىق. بۇگىنگى كۇندە ءبىز ەكى ەلدىڭ ساياسي ارەكەتتەرى مەن ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىعىنىڭ باعا جەتپەس جوعارى دەڭگەيگە جەتكەندىگىن سەنىمدىلىكپەن ايتا الامىز. تاعى دا ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلگەنى، جوعارى دەڭگەيدەگى تۇراقتى بايلانىستاردى دالەلدەيتىن جاقسى ەڭبەك قاتىناستارىنىڭ ورناتىلعاندىعى.
توراعا سي تسزينپين مەن نۇرسۇلتان نازارباەۆ ونعا جۋىق ەكىجاقتى كەزدەسۋلەر وتكىزدى.

قازاقستان مەن قىتاي ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىق (سەرىكتەستىك) ارناسىندا قارىم-قاتىناس قۇرۋدا. قازاقستان قىتاي ءۇشىن جالپى ەۆرازيا اۋماعىنداعى قوماقتى ينۆەستيتسيانىڭ وبەكتىسى جانە ورتا ازياداعى اسا ءىرى ساۋدا سەرىكتەسى بولىپ تۇر. ەكى ەل بەس شەكارالىق وتكىزۋ ورىندارىن، بەس ترانسشەكارالىق گازمۇناي وتكىزۋ قۇبىرلارىن، ەكى ترانسشەكارالىق تەمىرجول تارماقتارىن جانە شەكارا ماڭىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ حالىقارالىق ورتالىعى «حورگوستى» اشتى.

سونىمەن بىرگە مەملەكەتتەر جىبەك جولىنىڭ بىرەگەي مۇراسىن قازىرگى جاعدايدا قولدانۋ بويىنشا بەلسەنە جۇمىس اتقارۋدا. قىتاي پرەزيدەنتى سي ءتسزينپيننىڭ «ءبىر جول ءبىر بەلدەۋ» باستاماسى قازاقستانعا ءوزىنىڭ ەرەكشە اۋماقتىق جاعدايىن قولدانا وتىرىپ، وسى باستامادان گەوساياسي پايدا تابۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ەكونوميكالىق ينتەگراتسيانىڭ جوباسى بولىپ تابىلادى. قازاقستان پرەزيدەنتى بۇل باستامانىڭ ەۆرازيا اۋماعىنداعى ينتەگراتسيالىق ۇردىستەردە ماڭىزدىلىعىن ەرەكشە باعالاپ، قولداعانداردىڭ العاشقىلارىنىڭ ءبىرى بولعانىن ايتا كەتكەن ءجون. ەلباسىنىڭ «نۇرلى جول بولاشاققا باعدار» جولداۋىندا ونىڭ قازاقستاننىڭ كولىك الەۋەتىنىڭ دامۋى مەن ەكونوميكالىق دامۋىنداعى ەرەكشە ماڭىزدىلىعىن اتاپ وتكەن بولاتىن.

قازاقستان مەن قىتايدىڭ ىقپالداستىعى كوپقىرلى تۇرپاتتا كورىنىس تاپقاندىعى قۋانتادى. ءبىزدىڭ مەملەكەتتەر شانحاي ىقپالداستىق ۇيىمىنىڭ قۇرىلتايشى-مەملەكەتتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. ءبىز شىۇ-نىڭ باسقا مۇشەلەرىمەن بىرگە ءوزارا سەنىم، ءوزارا پايدا، تەڭدىك، كووپەراتسيا، مادەنيەتتىڭ كوپتۇرلىلىگىن سيلاۋ، بىرگە دامۋعا ۇمتىلۋمەن سيپاتتالاتىن «شانحاي رۋحىنىڭ» قالىپتاستىرا الدىق.

سونىمەن بىرگە، قىتاي قازاقستاننىڭ ازياداعى سەنىم مەن ءوزارا ارەكەت بويىنشا ماجىلىسكە شاقىرعان باستاماسىن قولداپ، ونىڭ قاتىناسۋشى مۇشەسى بولدى. ءبىز باسقا قاتىناسۋشى مەملەكەتتەرمەن بىرگە ازياتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ جاڭا ۇلگىسىن-قاۋىمدىق، كەشەندى، جالپىلىقتى، تۇراقتىلىقتى قۇردىق. سول ارقىلى ءبىز ازياداعى قاۋىپسىزدىك پەن بەيبىتشىلىكتى ساقتاۋ ءۇشىن شەشۋ جولدارى مەن تىڭ ويلاردى ۇسىندىق.

بولاشاقتاعى جان جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستەر رەتىندە قازاقستان مەن قىتاي بۇگىندە قاۋىپسىزدىك پەن بەيبىتشىلىك ءۇشىن سىندارلى سۇحبات پەن حالىقارالىق ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋگە بىرگە كۇش جۇمساۋدا.

ءححى عاسىردا ەكى ەل اراسىنداعى مادەني-گۋمانيتارلىق قارىم-قاتىناسىتىڭ ساقتالۋى جانە ۇزدىكسىز دامۋى وتە ماڭىزدى. سوعان وراي، قازاقستاندا قىتاي مادەنيەتىن تانىستىرۋ جۇمىستارى مەن ءىس-شارالارى ۇزدىكسىز جۇرگىزىلۋدە. قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىندا ءبىلىم الىپ جاتقان قازاقستان ستۋدەنتتەرىنىڭ سانى كۇن ساناپ ارتۋدا. قىتاي مەن قازاقستان جوعارعى وقۋ ورىندارى مەن اكادەميالىق ورتالارى اراسىنداعى ءوزرارا بايلانىس تا كەڭەيۋدە. ەكى ەل اراسىنداعى حالىقتار دوستاستىعىن ارتتىرۋدا بۇل باعىت ورتاق مىندەتتەردىڭ اجىراماس ءبىر بولىگى.

قازىرگى تاڭدا قازاقستان ءۇشىن ەرەكشە قىزىعۋشىلىق تۋدىرىپ وتىرعان ساۋدا-ساتتىق سالاسىندا، اسىرەسە اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى مەن وڭدەلگەن ارالىق تاۋارلار ساتىلىمىندا ىنتىماقتاستىققا قول جەتكىزۋ، ونەركاسىپ، ساۋدا-ساتتىق، قارجى جانە ءىت سالاسىندا ترانسفەرتتەۋدى جۇرگىزۋ. ستراتەگيالىق باعدارلامالار اياسىندا، يننوۆاتسيالىق دامۋ بارىسىندا بۇل مەملەكەت الدىندا تۇرعان ماڭىزدى مىندەتتەردىڭ ءبىرى.

قۇرمەتتى قاتىسۋشىلار!

ءسوز سوڭىندا قىتاي حالىقىن كەلە جاتقان جاڭا جىلدارىمەن قۇتتىقتاپ، ەكى ەل اراسىندا ءتۇرلى سالاداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ جاڭا دەڭگەيدە دامىپ، كەلىپ داتقان جاڭا جىل جاڭاشا مۇمكىنشىلىكتەر الىپ كەلەدى دەپ ۇمىتتەنەمىز.

قادىرلى دە قۇرمەتتى دوستار جاڭا جىلدارىڭىز قۇتتى بولسىن!

نازارلارىڭىزعا راقمەت!

قر قحا توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ابيلفاس مۋسليموۆيچ حامەدوۆتىڭ قۇتتىقتاۋ ءسوزى

ۇلتارالىق كەلىسىمدەر مەن قاتىناستار، ۇلتتاردىڭ دامۋى تۋرالى كوپ ويلار ايتىلدى. ەلباسى ن.نازارباەۆ ايتقانداي «دوستىق دەگەن دوستىق». سوندىقتان بارىڭىزگە دوستىق، جايلىلىق، تابىستار تىلەيمىن. ءبىز بىرلىك جايلى ايتامىز. قازاقستاندا 130 ۇلت تۇرادى جانە ولار ءوز تۋعان مەملەكەتىندە جايلى ءومىر سۇرۋدە. ءبىز بۇگىنگى ەكونوميكانى جانە ءبىزدىڭ مەملەكەتتەردىڭ كوشباسىلارىنىڭ دوستىعىن كورىپ وتىرمىز. بۇگىندە قىتاي-قازاقستاندىق قاتىناس جوعارعى جانە جاقسى دەڭگەيدە. گەنكونسۋل بۇگىن حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ءوسىپ، تۇرمىسىنىڭ قاجەتتى دەڭگەيدە ەكەنىن كورسەتەتىن ەكونوميكالىق سانداردى، اسەر قالدىراتىن سانداردى اتاپ ءوتىپ، جاقسى سويلەدى. بۇگىندە قازاقستاننىڭ حالىقتار اسسامبلەياسى دامۋدى يگىلەندىرۋ ءۇشىن جاقسى جۇمىس ىستەۋدە. مەنىڭ جانە حالىقتار اسسامبلەياسى اتىنان شىنايى العىسىمدى قابىل الىڭىزدار.

جەبەۋ رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگى

تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ: قىتاي كونسۋلىنىڭ جاڭا جىل كەشىنە كىمدەر باردى؟

Jebeu.kz